ĠLK DÖNEM BĠLGĠNLERĠNDEN ABDULLÂH B. el-MÜBÂREK‟ĠN HAYATI VE FIKHÎ ...

103 Pages·2012·1.47 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
TEMEL ĠSLAM BĠLĠMLERĠ ANABĠLĠM DALI
ĠSLAM HUKUKU BĠLĠM DALI

ĠLK DÖNEM BĠLGĠNLERĠNDEN
ABDULLÂH B. el-MÜBÂREK‟ĠN HAYATI VE
FIKHÎ GÖRÜġLERĠ

Faizullo Abdukhalikov

YÜKSEK LĠNANS TEZĠ

DanıĢman
Prof. Dr. Halit ÇALIġ

KONYA - 2011
ĠÇĠNDEKĠLER
ĠÇĠNDEKĠLER .......................................................................................................... 1
ÖNSÖZ ........................................................................................................................ 6
KISALTMALAR ..................................................................................................... 11
GĠRĠġ ........................................................................................................................ 12
I- Konunun Önemi, Amacı, Sınırları ve Kaynakları ........................... 12
II- Abdullah b. el-Mübârek Ġle Ġlgili ÇalıĢmalar ................................... 14
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
ABDULLAH B. EL-MÜBÂREK‟ĠN HAYATI VE ĠLMÎ KĠġĠLĠĞĠ
I- Abdullah b. el-Mübârek‟in YaĢadığı Dönemin Siyasi ve Ġlmî
Durumu .............................................................................................................. 16
A) Siyasî Durum ......................................................................................... 16
B) İlmî Durum ............................................................................................ 19
II- Abdullah b. el-Mübârek Hayatı ........................................................ 25
A) İsmi, Doğumu ve Nesebi ....................................................................... 25
B) Yetişmesi ve Hocaları ............................................................................ 25
III- Ġlmî KiĢiliği .......................................................................................... 26
A) Fıkıh İlminde Yeri ................................................................................. 28
B) Hadis İlmindeki Yeri ............................................................................. 28
C) Eserleri ................................................................................................... 29
D) Ölümü ..................................................................................................... 30
ĠKĠNCĠ BÖLÜM
ABDULLAH B. EL-MÜBÂREK‟ĠN ĠBÂDET ALANINDAKĠ FIKHÎ
GÖRÜġLERĠ
I- Temizlik ............................................................................................... 32
A) Maddi Temizlik ve Temizleme Yolları ................................................. 32
B) Abdest .................................................................................................... 34
1
C) Mesh ...................................................................................................... 37
D) Gusül ...................................................................................................... 39
E) Teyemmüm ............................................................................................ 43
II- Namaz .................................................................................................. 44
A) Namazın Şartları .................................................................................... 44
B) Namazin Rükünleri ................................................................................ 46
C) Namazların Sünnetleri ve Adabı............................................................ 49
D) Ezan ve Kamet ....................................................................................... 51
E) Cemaatle Namaz .................................................................................... 52
F) İmamlık .................................................................................................. 53
G) Cuma Namazı ve Hutbe ......................................................................... 55
H) Vitir Namazı .......................................................................................... 56
İ) Bayram Namazı ..................................................................................... 57
J) Teravih Namazı ..................................................................................... 58
K) Namazların Kazası, Sehiv Tilavet Ve Şükür Secdeleri ......................... 58
L) Cenazenin Teşyîi, Tekfini ve Cenaze Namazı....................................... 60
III- Oruç ...................................................................................................... 63
A) Yevm-ı Şek‟te Oruç ............................................................................... 63
B) Tek Kişinin Şehadetiyle Hilalin Sübutu ................................................ 63
C) Orucu Tutmamayı Mubah Kılan Haller................................................. 64
D) Orucu Bozmayan Şeyler ........................................................................ 64
E) Nâfile Oruç ............................................................................................ 64
IV- Zekat .................................................................................................... 66
A) Devenin Zekâtı ...................................................................................... 67
B) Ziynet Eşyalarının Zekatı ...................................................................... 67
2
C) Meyve ve Sebzelerin Zekatı .................................................................. 68
D) Yetimin Malının Zekatı ......................................................................... 68
E) Öşür ....................................................................................................... 69
F) Fıtır Sadakası ......................................................................................... 69
V- Hac ........................................................................................................ 70
A) İhram Yasakları ..................................................................................... 71
B) Haccın Adabı ......................................................................................... 71
C) Yaşlı Yerine Vekaleten Hac .................................................................. 72
VI- Kurban ................................................................................................. 72
A) Udhiyye Kurban .................................................................................... 72
B) Nâfile Olan Kurban ............................................................................... 74
VII- Keffâretler ........................................................................................... 74
A) Oruç Keffâreti ........................................................................................ 74
B) Hayızlı Kadınla Cinsi Münasebet Keffareti .......................................... 75
C) Yemin Keffâreti ..................................................................................... 76
VIII- Yemin ve Adak .................................................................................... 76
IX- Haramlar ve Helaller .......................................................................... 77
A) Yiyecekler .............................................................................................. 77
B) Av. ......................................................................................................... 77
C) Giyinme ve Süslenme ............................................................................ 78
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ABDULLAH B. EL-MÜBÂREK‟ĠN HUKUK ALANINDAKĠ GÖRÜġLERĠ
I- KAMU HUKUKU ALININDAKĠ GÖRÜġLERĠ .................................. 79
A) Ceza Hukuku ......................................................................................... 79
1- Hadler ................................................................................................ 79
2- Kısas ve Diyet ................................................................................... 80
3
3- Ta‟zir ................................................................................................. 84
B) Devletler Umumi Hukuku ..................................................................... 85
1- Cihad ................................................................................................. 85
2- Ganimetin Taksimi ............................................................................ 85
II- ÖZEL HUKUK ALANINDAKĠ GÖRÜġLERĠ .................................... 86
A) Medeni Hukuk ....................................................................................... 86
1- Aile Hukuku ...................................................................................... 86
a) Evlenmenin unsur ve şartları ........................................................ 86
b) Evlenmenin akdi ve sonuçları ....................................................... 87
c) Müfarekat ile İlgili Görüşleri ........................................................ 88
2- Eşya Hukuku ..................................................................................... 88
a) Arazi Sulama ................................................................................ 88
b) Şüf‟a .............................................................................................. 88
c) Rehin ............................................................................................. 89
3- Miras Hukuku.................................................................................... 89
a) Miras mânileri ............................................................................... 89
b) Malı olan Kölenin mirası .............................................................. 90
c) Ana Karnındaki Cenin Mirasçılığı ................................................ 90
d) Vasiyet .......................................................................................... 90
4- Borçlar Hukuku ................................................................................. 90
a) Mebî .............................................................................................. 90
b) Muhayyerlik .................................................................................. 91
c) Faiz, sarf ve selem ........................................................................ 92
d) Stokçuluk (İhtikâr) ........................................................................ 93
e) Hibe ............................................................................................... 93
4
f) Ariyet ............................................................................................ 94
g) Kira ............................................................................................... 95
B) Devlet Özel Hukuku ............................................................................... 95
SONUÇ ...................................................................................................................... 96
BĠBLĠYOGRAFYA ................................................................................................. 98

5
6
7
ÖZET
Ġlk Dönem Bilginlerinden Abdullâh b. el-Mübârek‟in Hayatı ve Fıkhî
GörüĢleri
Çalışmamız İlk Dönem Bilginlerinden Abdullâh b. el-Mübârek‟in Hayatı ve
Fıkhî Görüşleri ile ilgilidir. Tebeü't-tâbiîn döneminin en ileri gelenlerinden olan
Abdullah b. el-Mübârek İslâm‟ın Merv şehrinde yayılmasında büyük rol oynamıştır.
İbnü‟l-Mübârek, hadis ilmi başta olmak üzere islamî ilimlerin değişik alanlarında söz
sahibi olan bir hüviyete sahiptir. el-Kütübü‟s-sitte râvilerinden olan adalet, sıdk ve
emânetle meşhur olup, tezkiyelerine ihtiyac duyulmayacak derecede şöhret sahibi
olan hadisçiler arasında yer alır. Abdullah b. el-Mübârek pekçok hocalardan ders
almış ve bildiklerini o bölgelere taşımıştır. Cihad için gittiği yolculuklarda bile ilim
öğrenmekten ve öğretmekten hiç geri durmamıştır. Böyle bir şahsin hayatını ve fıkhî
görüşlerini bilmek çok önemlidir. Hanefî mezhebinin kurucusu olan İmam-ı Azam
Ebu Hanîfe ile görüşmüş ve kendisinden rivâyette bulunmuştur. İbnü‟l-Mübârek
fıkhı ve fıkhî tefekkürü ondan öğrenmiştir. İmam-ı Azâm vefat edince, Medine‟de
İmam Mâlik‟in yanında fıkha çalışmıştır. Böylelikle onun ictihad usulü, her iki yolun
birleştirilmesinden meydana gelir. Abdullah b. el-Mübârek‟in hakkında ilmî etüdler
yapan alimlerin geneli, O‟nu Hanafî mezhebine müntesip bir mutedil eserci olarak
değerlendirir. Fakat bu müşterek kanaat onun usulde ve furuda Hanefî mezhebinin
bütün ictihadlarını benimsediği anlamına gelmez. Çünkü O, Hanefî mezhebine
uymayan görüşler de belirtmiştir. Abdullah b. el-Mübârek‟in araştırmamızda geçen,
ictihad ve fetvalarından da anlaşıldığı gibi, O; bazen farklı görüşleri mukayese edip,
tercihler yapmış, genelinde bu tercihlerde Hanefilerin ictihadlarına uygun düşmüştür.
Bazen dört mezhebin hiçbirine uymayan müstakil ictihadî sonuçlara ulaşmıştır.
Şahsına özgü ictihadlarında dikkati çeken en önemli şüphesiz, vardığı ilmî sonuçları,
selefin görüşlerine dayanarak, kitap ve sünnete istinad etmesidir. Bu da Abdullah b.
el-Mübârek‟in kendine özgü usulü olduğunu andırır.
Faizullo Abdukhalikov

8
SUMMARY
The Life and Legal Views of Abdullah bin al-Mubarak As An Early
Muslim Scholar
This study is intended to investigate the life and legal views of Abdullah bin al-
Mubarak, an early Muslim scholar. Being one of the leading personalities of the
second Muslim generation, Abdullah bin Mubarak played an important role in the
spread of Islam into the region of Marw. He is an authoritative scholar in Islamic
sciences, particularly in the science of Hadith. He is one of the narrators of the Six
Canonical Collections of Hadith (al-Kutub al-Sittah), famous for truthfulness and
reliability to the extent that he does not need the justification by the critics of the
narrators. He received knowledge from many scholars and conveyed his knowledge
to Marw, his homeland. He never failed to learn and teach even during the military
campaigns he joined. It is very important to know the biography and legal views of
such personality. He met with Imam Azam Abu Hanifa, founder of the legal school
of Hanafism, and narrated hadith from him. Ibn Mubarak studied Islamic law and
legal theory with Abu Hanifa. Upon Abu Hanifa‟s death, he continued his legal
studies with Imam Malik in Medina. Thus his legal thought consists of the
combination of the Hanifi and Maliki legal traditions. Majority of the scholars who
have studied Ibn Mubarak describe him as a moderate traditionist, affiliated to the
Hanafi School. Yet this common perception does not mean that he adopts all the
legal opinions of the Hanafi School in the principles and individual cases of Islamic
law. For he sets forth some legal views that conflict with the mainstream Hanafi line.
As understood from his legal opinions that we examined in this study, he compares
different legal views, making some preferences that mostly converge with the Hanafi
position. He also arrived at some independent opinions that disagree with all of the
four Sunnite legal schools. The most noteworthy characteristic of his legal stand is
that he builds his legal decisions and opinions on the Holy Qur‟an, the Prophetic
Tradition as well as on the views of the early Muslims. This suggests that Ibn
Mubarak does have a peculiar legal theory.
Key Words: Islamic law, Ibn Mubarak, the Hanafi School, the Maliki School
Faizullo Abdukhalikov

9