emile zola'nın gerçek ve reşat nuri güntekin'in yeşil gece adlı romanlarında rahip/hoca ve öğretmen

20 Pages·2014·0.16 MB·Turkish

Pamukkale Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
Sayı 18, 2014, Sayfa 115-134
EMİLE ZOLA'NIN GERÇEK VE REŞAT NURİ GÜNTEKİN’İN YEŞİL GECE ADLI
ROMANLARINDA RAHİP/HOCA VE ÖĞRETMEN TİPLERİ
Rıfat GÜNDAY*
Özet
Zola’nın Gerçek ve Güntekin’nin Yeşil Gece romanları toplumda önemli söz sahibi olan öğretmen ve din
adamı karakterleri üzerine kurulmuştur. Her iki romanda da toplumda kötülük ve haksızlık yapan genelde
din adamları iken, haksızlığa maruz kalan veya haksızlığa uğrayanlar için mücadele verenler öğretmenlerdir.
Bununla birlikte Zola, ahlaksız, yobaz, hoşgörü ve gelişme karşıtı rahipleri sunarken, aynı zamanda vicdan
sahibi, diğer insanlara, farklı inanç ve fikirlere saygılı, adalet yanlısı olma gibi değerlere sahip örnek din
adamlarına da romanında yer vermektedir. Güntekin ise “hoca”ları sunarken böyle bir yaklaşım sergilemeyip
aşağı yukarı tüm din görevlilerini ahlaksız, yobaz veya gelişme karşıtı olarak tanıttığı görülmektedir. Ayrıca
yazarlar, bir yandan görevinin gerektirdiği doğrultuda hareket ederek özgür düşünceli, hoşgörülü, dürüst,
bilimsel gerçeklere açık ve adalet yanlısı nesiller yetiştirmeye çalışan idealist öğretmenlerden övgüyle
söz ederken, diğer yandan görevinin gerektirdiği gibi davranmayıp kişisel çıkarları uğruna çeşitli güçlerin
istekleri doğrultusunda davranışlar sergileyen ve sorumluluğunun bilincinde olmayan bencil öğretmenleri
eleştirmektedirler.
Anahtar Kelimeler: Rahip, Hoca,Öğretmen, Din istismarı, Zola ve Güntekin.
PRIEST/HODJA AND TEACHER TYPES IN THE NOVELS GERÇEK (TRUTH) BY
EMILE ZOLA AND YEŞİL GECE (GREEN NIGHT) BY REŞAT NURİ GÜNTEKİN
Abstract
Truth by Zola and Green Night by Güntekin are novels based on teachers and clergymen, who have an im-
portant role in the society. In both novels, characters that give harm and are unfair are usually clergymen,
while teachers fight for people who are exposed to and suffer from unfair treatment. In addition, as oppo-
sed to corrupted, intolerant, nonprogressive priests, Zola also describes conscientious clergymen who have
values, with respect to different beliefs and ideas. But, Güntekin adopts a dissimilar approach and introdu-
ces all clergymen as corrupted, intolerant and nonprogressive. On one hand, they praise idealist teachers
who make an effort to raise freethinking, tolerant, honest generations that are open to scientific facts and
are fair. On the other hand, they criticize selfish teachers who do not act as their job requires, are driven by
the demands of certain powers to achieve personal benefits and are unaware of their responsibilities.
Key words: Priest, Hodja, Teacher, Religious abuse, Zola and Güntekin.
* Doç. Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Yabancı Diller Eğitimi Bölümü, Fransız Dili Eğitimi Ana Bilim Dalı,
SAMSUN.
e-posta: [email protected]
R. Günday
1.Giriş hakkında değerlendirmelerde bulunmaktadır.
Yazar, zaman zaman söz konusu iki kesimin
Geçmişten günümüze din adamları ve
temsilcilerini karşı karşıya getirerek, tarihsel
öğretmenler verdikleri eğitim ya da
süreç ve toplumsal bağlamda yaşanan
öğretiler ile toplumların şekillenmesinde
önemli sorunları onların bakış açılarından
önemli aktörler olarak öne çıkmaktadırlar.
sunmaktadır. Ayrıca her iki kesimin de
Kültürel, bilimsel ve teknolojik boyutta
eğitim anlayışından örnekler aktararak okura
gözlemlenen tüm gelişmelere rağmen bu iki
karşılaştırma olanağı vermektedir. “Ali Şahin
aktörün toplumlardaki etkin rolleri önemini
kimliğinde simgeselleştirilen tipin toplumsal
sürdürmektedir. Ancak geçmişte din adamları
eleştirilerinin merkezinde yer alan konuların
toplum üzerinde daha etkiliyken, aydınlanma
başında “eski/medrese eğitim sistemi, “din
hareketleriyle birlikte gelişmiş toplumlarda
adamları”ve bunların toplum üzerindeki
çağdaş eğitim ve öğretmenler daha etkin rol
olumsuz etkileri gelmektedir. Bu bağlamda
oynamaya başlamışlardır. Emile Zola Gerçek ve
yapılan eleştirilerin “eski eğitim”/”yeni eğitim”,
Reşat Nuri Güntekin Yeşil Gece romanlarında
“din adamı”/”fen adamı” gibi ikili karşıtlıklar
bu iki kesimi temsil eden din adamları ve
üzerinden oluşturulduğu görülmektedir.”
öğretmen rolündeki kişilerin sunusuna geniş
(Börekçi, 2011: 268). Biz çalışmamızda iki eğitim
yer verirler.
sisteminin temsilcileri “hoca” ve “öğretmen”
tiplerini ele almayı uygun gördük, her iki
Gerçek adlı romanında Zola, yaşanan
romanda da diğer fen adamlarını çalışmamız
toplumsal sorunlar ve eğitim mücadelesinde
kapsamı dışında tuttuk.
sürekli iki kesimi karşı karşıya getirmektedir.
Bunlardan biri, tarikatçı rahip yetiştiren kilise
Güntekin bu iki kesimden hocaları sunarken
öğretmenleri, diğeri ise laik devlet okulu
aşağı yukarı bütün din adamlarını yobaz,
öğretmenleridir. Dolayısıyla toplumda iki
entrikacı, eğitim ve gelişme karşıtı veya miskin
eğitim sistemi vardır. Gerçek, laik inanışla
insanlar olarak tanıtmaktadır. Bununla birlikte
kilisenin, yeni eğitim sistemi ile eski tutucu
öğretmenleri sunarken, hem Türkiye’nin
öğretinin yüzyıllar boyu sürüp giden amansız
aydınlık geleceği için çaba sarf eden idealist
ve acımasız çatışmasını konu alan bir eserdir.
öğretmenlerin hem de kendi kişisel çıkarı
(www.belgeler.com/ blg/hpk/edebi-akimlar
doğrultusunda gerici güçlerle işbirliği yapan
03.03.2012). Ancak bu iki eğitim sistemi
ve mesleğinin sorumluluğunun bilincinde
kadar bu iki eğitim sisteminin uygulayıcısı
olmayan öğretmenlerin tanıtımına yer
konumunda olan rahip ve öğretmenlerin
vermektedir. Böylece okura, idealist olarak
eylemlerinden bakış açılarına, kişiliklerinden
tanıtılan öğretmenlerin eksik yanlarını da
söylemlerine kadar sergiledikleri davranışlar
görme olanağı sunar.
da karşılaştırmalı bir şekilde ve bir çatışma
atmosferi içerisinde verilmektedir. Her iki yazarın da romanlarının baş
kahramanları öğretmen rolündeki kişiler iken
Zola, din adamlarını sunarken, özgür düşünce,
onların mücadele etmek zorunda kaldıkları
bilim ve ilerleme karşıtı yobaz ve düzenbaz din
hasımları konumundaki kişiler, Zola’nın
adamları ile bunlarla mücadele eden dürüst
romanında tarikatçı, rahip yetiştiren kilise
ve toplumsal gelişme yanlısı din adamlarını
öğretmenleri, Güntekin’in romanında da başta
birlikte verir. Laik devlet okulu öğretmenlerinin
medrese hocaları olmak üzere din adamlarıdır.
önemli bir kısmı toplumun aydınlık geleceği
için uğraş veren tipler olarak tanıtılırken, İncelediğimiz iki romanın da ele aldığı üç
bazıları çıkarları uğruna gerici güçlerle işbirliği temel sorunun birincisi din adamlarının
yapan ve mesleki sorumluluklarının bilincinde cahil bırakılmış halkı koyun sürüsü gibi
olmayan tipler biçiminde sunulmaktadır. gütmeye ve çıkarları doğrultusunda
yönlendirmeye çalışmaları, ikincisi din
Yeşil Gece adlı romanında Güntekin, mahalle
adamlarının kendilerinden farklı gördükleri
mektebi ve medrese hocaları ile yeni mektep
insanlara karşı olumsuz davranış ve tutumlar
öğretmenlerini fiziksel portrelerinden
sergilemeleridir. Her iki yazar da din
kişiliklerine, davranışlarından söylemlerine ve
adamlarının bu tür davranış sergilemelerinin
bakış açılarına kadar betimlemekte ve onlar
nedenlerini, söz konusu hocaların dinin özünü
116 Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, Number 18, 2014
Emile Zola’nın Gerçek ve Reşat Nuri Güntekin’in Yeşil Gece Adlı Romanlarında Rahip/Hoca ve Öğretmen Tipleri
kavrayamamış olmalarına ve evrensel insanlık veren hocalardan ve laik devlet okulu
değerleri konusunda yeterince donanımlı öğretmenlerinden oluştuğunu görmekteyiz.
olmamalarına bağlamaktadırlar. Üçüncüsü ise Zira söz konusu yazarlar, rektör ve milli eğitim
bazı öğretmenlerin görevlerinin gerektirdiği müdüründen ilkokul öğretmenine, kilise
doğrultuda hareket etmeyip kişisel çıkarları psikoposları ve medrese hocalarından rahip
uğruna çeşitli güçlerin istekleri doğrultusunda öğretmenler ve mahalle mektebi hocalarına
davranışlar ortaya koymalarıdır. kadar her eğitim kademesinden kişilerin
sunusuna yer vermektedir
2.Şahıs Kadrosu
Her iki romanın da şahıs kadrosuna
baktığımızda büyük bir kısmının genelde
eğitimcilerden, özelde ise dinî eğitim
Tablo 1: Gerçek ve Yeşil Gece Romanlarında Yer Alan Rahip/Hoca ve Öğretmenler
Din Hocaları Devlet Okulu Öğretmen ve Yöneticileri
Gerçek Yeşil Gece Gerçek Yeşil Gece
Crabot Hafız Eyüp Marc Şahin
Philibin Müderris Züftü Öğ.Lis.Md.Savlan Lise Md.Talip Bey
Fulgence Akd. müf. Brazer Sarıova M.E. Md.
Gorgias Zeynel Hoca Rektör Forbes İlk.ŞubeMd.Basri Bey
Isidore Müfettiş Mauraisin Müfettiş Hulusi
Lazarus Simon Mehmet Nihat
Théodore Hafız Remzi Mignot Arif
Cognasse Hafız Rahim Rouzaire
Quandieu Mazeline Rasim
Bergerat Férou
Boyabatlı Halil Hoca Geneviève
Hacı Fettah Efendi Louise
Nedim Hoca Joseph
Hacı Emin Clément
Mecit Molla Charlotte
Resai Molla Sarah
Mahalle İmamı Sébastian
Şeyh Naki Efendi François
Efendi Hazretleri Thérèse
Jauffre Emir D.İlk.Yeni Md.
Joulin
Chagnot
Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 18, 2014 117
R. Günday
Yukarıdaki tabloda her iki romanda dinî ve okura tanıtılmaktadır. Rahiplerin çıkarları
laik eğitim kesimini temsil eden eğitimciler için cinayete kadar varan her türlü kötülüğü
arasında az veya çok özdeş olan kişiler yapabileceklerine en çarpıcı örneklerden
karşılıklı olarak verilmiş, aralarında özdeşlik birisi, Rahip Crabot’nun dostu zengin Kontes
kurulamayan kişilerin karşıları boş bırakılmıştır. Quedeville’in mal varlığına konmak için rahip
Philibin ile işbirliği içerisinde, kadının tek varisi
Zola, yaklaşık 10 din hocasına karşılık 22
olan Gaston adlı çocuğu kaza süsü vererek
eğitimci ve öğretmenin sunusuna yer verirken;
kuyuya atıp öldürmeleri olayıdır. Planlandığı
Güntekin 14 din hocasına karşılık 9 eğitimci
gibi kontesin mal varlığı rahip Crabot’ya kalır.
ve öğretmenin sunusuna yer vermektedir.
Crabot ve Philibin bu mal varlığının üzerine
Burada ters bir orantı söz konusudur, Zola’nın
çalıştıkları Valmarie Kolejini kurarlar:
romanında tanıtımına yer verilen eğitimci
kadrosundaki kişilerin sayısı din görevlileri Rahip Crabot da Philibin’in ardından
kadrosundaki kişilerin iki katını geçerken, şatoya yerleşmiş, giderek kontesin
Güntekin’in romanında eğitimcilerin sayısı sırdaşı, öğretmeni, hatta bazılarına göre,
din görevlilerinin sayısından daha azdır. Bunu güzelliğini hala yitirmeyen Quédville’in
o dönem din hocaları veya laik devlet okulu yavuklusu olmuştu... Rahip Philibin ve
öğretmenlerinin toplumlarındaki önemlerine Crabot’yu işte o zamanlar tanımıştı.
bağlayabiliriz. Zira Fransa’da laik eğitim Philibin, çocuğun dadısı ve öğretmeni,
Türkiye’den çok daha önce yaygınlaşmaya Crabot ise Quedeville Kontesi’nin
başlamış ve Gerçek romanının yazıldığı dönem günah çıkaran papazıydı. Kontes,
Fransız toplumunda çok sayıda laik okul Crabot’yu taparcasına seviyordu.
açılmıştır. Oysa Yeşil Gece romanının yazıldığı Gorgias bunları söyleyip, hemen
dönemde Türk toplumunda medreseler ve Gaston’un ölümüne geçti; arazinin
mahalle mektepleri önemli konumdadır. tek mirasçısı kontesin torunu küçük
Modern okullar çok az sayıdadır. Zola’nın Gaston’u bir gezi sırasında iki papaz
romanında Marc ve Simon öğretmenlerin ırmağa itmişler, çocuk boğulmuştu.
çocukları ve torunlarının da öğretmen Bu olayı o zaman Gorgias gözleriyle
olduklarından hareketle 3 kuşak öğretmenden görmüş, ama sırrı yıllarca saklamıştı.
söz edilmektedir. Marc ve Simon birinci kuşağı, Çocuğun ölümünden birkaç ay sonra
çocukları Louise ve Joseph ikinci kuşağı, Crabot, Valmarie’nin tek efendisi, gerçek
torunları François ise üçüncü kuşağı temsil sahibi olmuştu... Kontesin Valmarie av
etmektedir. Güntekin’in romanında sadece ilk bekçisi yaptığı kaçak avcının çocuğu,
kuşak öğretmenler yer almaktadır. küçük oğlu Gaston’un oyun arkadaşı,
Georges Plumet adlı haylaz çocuğun
3. Olumsuz Davranış Sergileyen Din Adamlari:
Valmarie Cizvitlerince nasıl yetiştirildiği
Rahipler ve Hoca
ve sonunda bir papaz, bugünkü rahip
Gorgias olup çıktığı da hatırlatılıyordu.
Zola din görevlilerinin sergiledikleri olumsuz
(G.II, 2003: 134,378).
tutum ve davranışları ciddi bir toplumsal
sorun olarak görür. Zira o, “tüm boyutlarıyla
O zaman kontesin bahçıvanlığını yapan
insanlığı incelemekteyim” demektedir (Darcos
kişinin oğlu olan Gorgias bu olaya tanık
vd., 1986: 435). Gerçek romanı, Fransız Devrimi
olmuştur. Bu nedenle, Gerçek romanının
sonrası ve özellikle de 19. yüzyılın ikinci
ana öyküsünü oluşturan Zéphirin’in tecavüz
yarısında tarikatçı rahiplerin dogmatik tavır
edilip öldürülmesi olayının faili rahip Gorgias
halini alan davranışlarının toplum üzerindeki
olmasına karşın üstleri konumundaki rahipler
etkisini ele almaktadır (Mittérand, 1990: 28).
Crabot ve Philibin, rahip Gorgias’nın işlediği
cinayeti de elbirliği ile örtbas etmenin
Gerçek romanının öyküsünde birçok din
peşindedirler. Bir pazar günü Maillebois
adamının yaptığı çok sayıda kötülük ve
kasabası Hrıstiyan Kardeşler Din Okulu’nda
haksızlıktan söz edilmektedir. Romanın din
rahipler dereceye giren öğrencilere armağanlar
görevlileri kadrosunda yer alan rahip ve
dağıtacaktır. Bu nedenle Valmarie Koleji
papazların çoğu, romanın başından sonuna
Öğretim Başkanı rahip Philibin ve Hrıstiyan
kadar sergiledikleri olumsuz davranışları ile
Kardeşler Din Okulu öğretmeni Rahip Fulgence
118 Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, Number 18, 2014
Emile Zola’nın Gerçek ve Reşat Nuri Güntekin’in Yeşil Gece Adlı Romanlarında Rahip/Hoca ve Öğretmen Tipleri
sabah erkenden orada hazırdırlar. Hrıstiyan Bu durumda Simon’un suçlanması, yıllardan
Kardeşler Din Okulu öğrencileri arasında yer beri Hrıstiyan din kitaplarında var olan ve
alan ve laik devlet okulu öğretmenlerinden bağnaz papazların öncülüğünde Fransız
Yahudi kökenli öğretmen Simon’un yeğeni toplumunda gün geçtikçe artan dinî
Zéphirin, odasında ölü bulunur. Rahipler taassupla açıklanabilir: “Bu suçlama, Hıristiyan
Fulgence ve Philibin pencereden çocuğun kitaplarının suçlamasıyla, çağlar boyunca
odasına girerler. Philibin, çocuğun yanında süregelen bir Yahudi düşmanlığının sonucuydu,
bulunan buruşturulmuş küçük kâğıt parçasını suları zehirleyen, küçük çocukları boğazlayan
alır. Maillebois ilkokulu öğretmen yardımcısı hep Yahudiler değil miydi?” (G.I, 2003: 67).
Mignot odadadır ve bunu görür. Bunun üzerine
Kırtasiye dükkânı işleten dul Milhomme
Cizvit rahip kağıtı göstermek zorunda kalır.
eltilerden Alexandre’ın oğlu Sébastian,
Kâğıtta “Birbirinizi Seviniz” yazısı, üst kısmında
Hrıstiyan Kardeşler Din Okulu’na giden
imza gibi katilin ad ve soyadlarının ilk harfleri
amcasının oğlu Victor’un okulundan çaldığı
ve Hrıstiyan Kardeşler Din Okulu’nun mühürü
“Birbirinizi seviniz” yazı örneğini sakladığı
yer almaktadır. Bu belge elde olduğu için katil
dolaptan çıkarıp öğretmeni Marc’a verir. Kâğıtta
mutlaka yakayı ele verecektir. Yalnız o esnada
Hrıstiyan Kardeşler Din Okulu’nun mührü
Cizvit papaz Philibin yatağın altında bir şeyler
ve Rahip Gorgias’nın parafı bulunmaktadır:
arıyormuş numarası ile “Birbirinizi seviniz”
“İşte kağıt… İşte küçük Zéphirin’in odasında
yazısının üst köşesindeki imzalı kısmı kopartır.
bulunan kağıttaki yırtık köşe de burası olmalı.”
Sonra da öğretmen yardımcısı Mignot’ya,
(G.I, 2003: 392-393). Bunun üzerine yazı
“Bakın siz de gördünüz kâğıt tomarı masanın
örneğinin benzerinin Hrıstiyan Kardeşler Din
üstünde” der. Mignot, üstünde yazı bulunan
Okulu’nda bulunup bulunmadığını arama
kâğıdı bir kez daha incelemek için yaklaştığında
emri verildiğinde Zéphirin’in odasında
sağ üst köşesinin yırtılıp koparıldığının farkına
bulunan kâğıdın yırtık parçası okul müdürü
varır. Oysa Philibin ilk gösterdiğinde kâğıdın
rahip Philibin’in odasında ele geçirilir. Cizvit
üst kısmının kopuk olmadığını hatırlar.
papazı din adamı olmasına rağmen böyle bir
Rahip Philibin olay sabahı daha başından haksızlığı yapmaktan çekinmez. Düzenbaz
küçük çocuğun ırzına geçip öldürenin tarikat papazlarının elebaşı ise Valmaie Koleji
Hrıstiyan Kardeşler Din Okulu’nda çalışan müdürü rahip Crabot’dur.
rahip öğretmenlerden Gorgias olduğunu
Geçen yıl da Hrıstiyan Kardeşler Din Okulu’nda
orada bulunan “Birbirinizi seviniz” yazısının üst
iğrenç bir olay olmuş, ancak rahipler hemen
köşesindeki imzasından anlar. Ancak rahipler,
olayı örtbas edip kapatmışlardır. Buradan
Simon öğretmeni suçlayarak, hem bu işi kendi
da anlaşılacağı üzere, tarikatçı papazlar
içlerinden birisinin yaptığını gizlemeye çalışır,
birbirlerinin düzenbazlıklarını ve günahlarını
hem de laik cumhuriyet okullarına karşı güçlü
saklamak için örgütlü bir şekilde çalışırlar.
bir mücadele başlatma fırsatı yakalarlar. Bu
Kiliseler, özellikle de tarikatlar, toplum ve kamu
nedenlerle özellikle rahip Philibin suç delilini
üzerindeki etkilerini sürdürmek istedikleri için
yok etmeye çalışır. Çocuğun ırzına geçip
hatalarının bilinmesini istemezler. (Pagès, 2008:
öldüren öğrenim gördüğü Kapüsen Tarikatı
114; Mitterand, 1995: 31; Achard-Bayle, 2001
Kardeşler Din Okulu öğretmenlerinden rahip
:33 Önbellek-Benzer). Bu tür alçak planları ve
Gorgias olmasına karşın, sırf Yahudi kökenli
iğrenç davranışları din adına çalıştıklarını iddia
olması nedeni ile çocuğun halasının beyi laik
edenlerin sergilemesi devletin resmi kilisesi
devlet okulu öğretmeni Simon suçlanarak
tarafından doğru bulunmaz. Kasaba kilisesi
ömür boyu hapse mahkûm edilir. Onun
papazı Quandieu ve psikopos Bergera’ya göre
suçlanması ve mahkûm edilmesinde tarikatçı
tarikatçı rahipler, Yahudi öğretmen Simon’a
kilise papazları ve etkileri altındaki kesimlerin
tuzak kurmuşlardır.
önemli rolü vardır.
Tarikatçı rahipler, sadece kendileri ile aynı
Hrıstiyan olmasına karşın, eşinin yeğeni
dinden ve ırktan olmayanlara karşı değil, aynı
olduğu için sevip sahip çıktığı bir çocuğa
zamanda kendileri gibi düşünmeyen, düşünce
kötülük yapması için bir neden yoktur. Simon
ve inanç özgürlüğünü savunan, bilimsel
kendisi Yahudi olmakla birlikte öğrencileri ve
gelişmeye inanan insanlara, özellikle de laik
insanlar arasında inanç ayrımı yapmamaktadır.
Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 18, 2014 119
R. Günday
devlet okullarının eğitim ve öğretimine de çıkarmaya gelen evli kadınlarla birlikte
karşıdırlar. olmasıdır. Memur Savin karısını, kadınların
kocalarını aldatabilecekleri, eğer kiliseye
Rahipler, söz geçiremedikleri erkekleri
papaza duaya giderlerse günah olduğunu
hanımları aracılığıyla etkilemeye çalışırlar.
öğrenip bu tür ihanet sergilemekten
Geneviève’i kocası Marc’a karşı kışkırtırlar,
kaçınacakları inancıyla kiliseye gönderir,
bunun sonucu kadın eşi Marc’a karşı kırıcı
fakat karısı papaz Théodore ile ilişki yaşar.
olmaya başlar. Artık o da Simon’un suçlu
Kapüsenler tarikatı manastırı rahibi Théodore
olabileceğine inanır. Ayrıca büyük annesi ve
da dini kendi çıkarları için kullanan birisidir.
rahiplerin etkisiyle ikinci çocuğuna hamile
Bu sayede bir yandan tarikat adına topladığı
olmasına karşın kocasından ayrılır ve büyük
paralarla kesesini doldururken, öte yandan
annesinin evine döner. Din adamları olmalarına
da yakışıklılığını kullanarak günah çıkarmaya
rağmen softa rahipler dinlerce kutsal sayılan
gelen bayanlarla ilişkiye girer: “Sofu kadınların
aile yuvasını dahi yıkmaktan çekinmezler.
boy aynası, cennet hırsızı Théodore?” (G.II, 2003:
305).
Simon davasına itirazın yapıldığı Yargıtay
sürecinde Simon’un suçsuzluğunu, küçük
Görevi ile bağdaşmayan davranışlar sergileyen
Zéphirin’in ırzına geçip katledenin bir papaz
olumsuz din adamlarına en çarpıcı örnek ise
öğretmen olduğunu ispatlamaya çalışan Marc’ı
Kardeşler Din Okulu rahip öğretmeni Rahip
kasabadan atmak için her türlü planı devreye
Gorgias’dır. Hem katil hem de sübyancı ve ırz
sokar rahipler. Bu kez de Maillebois laik devlet
düşmanı olarak tanıtılır. Fiziki portresi kişilik
okulunun iki öğretmeni Marc ve Mazeline
özelliği ile örtüşmektedir:
hakkında ilişki yaşadıkları yönünde iftira
kampanyası düzenlerler. Yobaz papazlar, bir Kirli kılıklı, vahşi ve çirkef tavırlı, alıcı kuş
araya gelen her erkekle kadının mutlaka ilişki yüzlü adam, evet, Gorgias’dı!... yüzü bir
yaşamak zorunda olduğu kanaatindedirler. deri, bir kemik kalmış, kamburlaşmıştı,
ama burnu, kızıl elmacık kemikleri
Simon öğretmenin tutuklanmasına neden
arasındaki o vahşi alıcı kuş burnu hiç
olan düzmece mektubun mahkeme başkanı
değişmemişti... Dudağının sol yanı her
aracılığı ile juriye verdirilip yargılamanın
zamanki gibi yukarı kalkıyor, dilinin
seyrinin değiştirilmesi yine tarikatçı rahiplerin
altından sivri dişleri görünüyordu. (G.II,
işlediği kötülüklerden bir diğeridir: “Philibin
2003: 290, 375).
denen o korkunç adamın işi bu uydurma mektup”
(G.II, 2003: 93). Söz konusu tarikatçı rahipler Rahip Gorgias ile eski öğrencisi Polydor
daha sonraki yargılama süreçlerinde de gerek ve Victor arasında homoseksüel ilişki söz
bizzat kendileri yargıçlar ile gizlice görüşerek, konusudur. Zéphirin’in de ırzına geçen
gerekse etkiledikleri çevreler ve basın yoluyla Gorgias homoseksüel bir rahiptir: “Ha evet,
yargıçları yönlendirip kendi suçlarını kapatıp çok severdim o çocuğu… Boğuk bir ah çekti
masum bir insanı suçlu gösterirler. Gorgias, canavarca tutkuların kemirdiği bu yaşlı
adamın, bu eski çocuk kurdunun kırık sesinde,
Cizvit papaz Crabot, baron Nathan’dan
Polydor’dan söz ederken ne garip bir sevgi
yardım isteyerek onun evinde öğretmen
vardı.” (G.II, 2003: 311). Hrıstiyan Kardeşler
Marc ile buluşup mahkeme başkanının sahte
Din Okulu eski rahip öğretmeni Gorgias
mektup yüzünden görevi kötüye kullanma
ve öğrencisi Victor’un, birinin dinî eğitim
suçlamasıyla zor günler geçirdiğini, bu işin
veren, diğerinin de dinî okulda yetişen kişiler
kapatılmasını teklif eder. Tarikatçı rahipler
olmalarına rağmen geneleve gitmelerinden
yargıçlarla işbirliği içerisinde oldukları gibi,
de söz edilmektedir. Bu kişilerin söylemleri ile
yönlendirdikleri hâkimlerin adaleti yerine
eylemleri örtüşmemekte, dolayısıyla gerçek
getirmeyerek suç işledikleri anlaşılınca da
dindarlar olmayıp dini çıkarları için kullandıkları
bunun ortaya çıkmaması için başka güçlerden
sonucu çıkmaktadır. Simon’un ilçeye döneceği
de yardım talep ederek ikinci bir ahlaksızlığa
gün Gorgias ve Victor da oradadır. Zéphirin’in
girişirler.
odasında bulunan kâğıdı Victor, öğretmeni
Gorgias’nın kendisinden aldığını ve birbirlerini
Din adamlarının sergiledikleri ahlaksızlıklara
sevdiklerini itiraf eder.
bir diğer örnek de rahip Théodore’un günah
120 Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, Number 18, 2014
Emile Zola’nın Gerçek ve Reşat Nuri Güntekin’in Yeşil Gece Adlı Romanlarında Rahip/Hoca ve Öğretmen Tipleri
Gerçek romanında tarikatçı rahiplerle ilgili bir her fırsatta eleştirilmektedir.
diğer önemli saptama ise, rahiplerin üstleri,
Rahipler, insanlar arasında ayrımcılığı
astlarını zor durumda kaldıklarında rahatça
körükleyip, toplumda insanları birbirlerine karşı
harcayabilirler. Buradan da tarikatçı rahiplerin
ötekileştiren, kadınlarla, kızlarla ve hatta erkek
kendi aralarında bile insanları eşit görmeyip
öğrencileri ile ilişki yaşayan, bir din görevlisi
insanlara güçleri oranında ve statülerine
olarak en çok onların özen göstermeleri
göre değer verdikleri anlaşılmaktadır. Yeni
gereken hak ve adalet konularında çıkarları
dava sürecinde artık üstlerinin kendini
neyi gerektiriyorsa o yönde hareket eden
korumayacağının farkına varan ve Philibin’in
insanlar olarak tanıtılmaktadırlar. Sergiledikleri
son durumunu bilen Gorgias, Petit Beaumontais
tüm bu davranışların gerçek inançla ve dinle
gazetesinde üstleri olan papazların ne tür
bağdaşan bir yanı bulunmamaktadır. Oysa
dümenler çevirdiklerini yazdığı mektuplarda
inançlı olmanın en temel göstergesi ahlaklı,
anlatmaya başlar. Gorgias, rahiplerin, yoz,
hoşgörülü, adil ve hakkaniyetli olmakla doğru
keyiflerine düşkün ve suç işleyen insanlar
orantılıdır.
olduklarını itiraf eder:
Güntekin de medrese ve mahalle mektebi
Ben suçluysam, onlar da benim kadar
hocalarını Zola’nınkine benzer bir şekilde
suçlu, benim suçumu örtbas ettiler,
söylemleri ile davranışları örtüşmeyen, ırz
bu da yetmiyormuş gibi, başka suçlar
düşmanı, şiddet yanlısı, cahil, gelişmeye ve
da işlediler… Crabot ortalıkta yok…
değişime karşı, insanlar arasında ayırım yapan,
Benimle birlikte işledikleri suçları
hoşgörüden uzak ve çıkarcı kişilikleri ile okura
hepinizin önünde haykıracağım!...
sunmaktadır.
Başta Crabot olmak üzere, dinine
ihanet eden bütün ödlek, tabansız, yoz,
Yeşil Gece romanının kahramanı Şahin,
keyfine düşkün efendilerini suçladı.
İstanbul’a geldiğinin üçüncü ayında bir
Onların alçaklıkları, dünya zevklerine
şehzade düğünü nedeniyle verilen yemekte
düşkünlükleri yüzünden kilise can
gördükleri karşısında medrese hocaları ve
çekişiyordu... Çocuğu okşamak istedim.
yetiştirdikleri talebeler konusunda şaşkınlık
Masanın yanında oturmuş, ermiş
yaşar. Düğünde bir oyun tertiplenir ve oyunda
resimlerine bakıyordum. Onu da yanıma
softalar rol alır. Kadın kıyafeti giymiş bir softa
çektim, birlikte bakmamız için kucağıma
türlü cilveler yaparak diğer bir erkek softayı
oturttum… küçük Zéphirin’i yere yatırıp
kudurtur. Erkek rolündeki softa türlü yalvarma
üstüne çullandığını, geceliğini yırtıp,
ve yakarışlarla onu kovalar. Her iki softanın
bağırmaması için başına geçirerek
da söylediği sözler argo ve ayıp ifadeler
çocuğu nasıl kirlettiğini… anlattı. (G.II,
içermektedir ve onlar bu sözleri halkın ve
2003: 373-380).
medrese öğrencilerinin önünde sarf ederler.
Şahin öğretmene göre bu oyun medresenin
Gorgias, Zéphirin’in ırzına nasıl geçtiğini
gerçek yüzünü göstermektedir. Burada
itiraf ettiği gibi, üstü konumundaki rahip
hocalar, gerçek dindar insanlar olmaktan çok
Crabot’nun din adamı kisvesi altında ne tür
şehvet düşkünü insanlar olarak tanıtılmakdır.
başka ahlaksız davranışlar sergilediğini de şu
sözlerle dile getirir: “tarlalarda, otların içinde
Hafız Remzi Efendi de, Nedim Hoca gibi
küçük köylü kızlarıyla oynaşmayı seviyordu.”
din adamına yakışmayan davranışlar
(G.II, 2003: 377).
sergilemektedir:
Jonville köyü papazı Cognasse kendini
Yanık sesiyle Kur’an okumaya başladığı
Tanrı’nın elçisi görür ve özellikle çocuklara
zaman insana varlığını unutturan,
karşı dayakçı eğitim anlayışı ile şiddet
gözünde yaşlar, yüreğinde çarpıntılarla
uyguladığı için hakkında birçok dava açılır.
yedi kat göklere yükselen, fakat aynı
Sonuçlanan bir davada yirmi beş frank para
ağızla küfretmeye, kavga etmeye
cezasına çarptırılır: “İki defa sınıfının başarısız
başladığı zaman insanı insan olarak
öğrencilerine yumruk sallayarak kasabada
dünyaya geldiğinden utandıran Hafız
rezalet çıkardı.” (G.II, 2003: 34). Din adamlarının
Remzi... Sesi gibi yüzü de güzeldi... Sofu
şiddet içeren eğitim uygulamaları, böylece ve
ihtiyar hanımlar bile bu güzel sesli
Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 18, 2014 121
R. Günday
hafızın terütaze çehresinde tecelli eden Şahin, yaklaşık altı yıl medresede kalmıştır,
Cemal-i İlâhi’ye hayrandı. Hafız Remzi ancak hatırlayabildiği hiç bir iyi anısı yoktur.
pek yüksek gönüllüydü. Her kadına Ya yukarıda sözü edilen dinle bağdaşmayan
yüz vermezdi. Çok kere yaşlı dulları, basit oyunları, ya arkadaşı açlıktan ölürken
tecrübesiz genç kızlara ve kadınlara tok olanların ekmeklerini paylaşmayışını, ya
tercih ederdi… Mevlüt okumak, yahut da ekmek ve yemek bulmak için ramazanda
şeriat mahkemelerinde işlerine bakmak köylerde ilahi söyleyip dolaşmalarını hatırlar.
bahanesiyle birçok evlere girip çıkardı. Şahin öğretmen tüm bu olumsuzlukların
(Y.G., 1990: 22). sorumluluğunu, görevlerini layıkıyla
yapmayan ve toplumun gelişmesine katkı
Hafız Remzi’nin kadınlar ile ilişki yaşaması
sağlamayan din hocalarına yükler. Yazar, din
rahip Théodore’u hatırlatmaktadır. Zeynel
adına çalıştıklarını söyleyenleri tembellikle
Hoca, kadınları medrese kapısına dadandırdığı
suçlamakta ve eleştirmektedir:
için Hafız Remzi’yi döver: “Şeriata mugayir bir
şey gördüğü zaman isyan etmeyi, bir günah Açlığın, sefaletin Anadolu köylerinden
işleyenleri sade Allah’a havale etmeyerek başlarında bir yırtık sarık, sırtlarında
dövmeyi eli eriştiği yerde fenalık etmeyi, halis birer meşin heybe ile sürüp getirildiği
müslümanın vazifesi bilirdi… ” (Y.G., 1990: 23- alil, ebleh mütereddi, yarı meczup
24). Dolayısıyla verdiği eğitim ceza ve şiddet çocuklar,… Vaktiyle orada Ispartalı
eğilimlidir. Benzer eğilim, Gerçek romanında hasta bir çömez vardı. Aç açına
papaz Cognasse’ın uygulamalarında da çalışmaktan verem olmuştu. Hala da
görülür. Dinin özü olan sevgi öğretisi yerine, eski bir kerevetin üstünde nöbetten
dini şiddet ve korkuyla bağdaştıran bir titreye titreye çalışmaya devam
anlayış içerisindedirler. Fizikî portresi, Zeynel ederdi. Şahin hocadan başka kimse
Hoca’nın sert ve acımasız biri olduğunu bu zavallının yanına uğramazdı…
gösterir. Güntekin din adamını kişiliğine Hasta, kemikleri çıkmış, kansız yüzünde
uygun bir fiziksel portre ile betimler: “İyi hummadan parlayan gözleriyle ona
kahramanlar fizik olarak da iyidirler. Kötülerin yalvarmış:
ise ruh dünyaları suratlarına ve fizik yapılarına
-Kaymaklı ekmek kadayıfı, demişti.
aksetmiştir. Âdeta kriminal tipler olan bu
(Y.G., 1990: 24-25).
kahramanların daha tanıtımından fena işler
yapacakları bellidir.” (Yalçın, 1992: 126). Öte
Medrese hocalar tarafından dini bir eğitim
yandan yüz betimlemesi Gerçek romanındaki
verilen yer olmasına rağmen, dinin emrettiği
rahip öğretmen Gorgias’a benzemektedir:
“komşusu aç iken tok yatanlar bizden değildir”
sözü doğrultusunda hareket edilmeyip,
Onu görünce ısırmaya hazırlanmış
aç çocuğa yeterince önem verilmemekte,
yırtıcı bir hayvanın dişlerine benzeyen
çocuğun ölümü karşısında dahi Halil Hoca
sivri, uzun dişleriyle güldü... Zeynel hoca
bencilce davranabilmektedir: “Sen ona değil;
uzun boylu, sopa gibi dik vücutlu, gayet
sana, bana hayıflan.” (Y.G., 1990: 25).
haşin dik kafalı, geçimsiz mutaassıp
bir softaydı. Keskin sivri yüzünde sivri
Gerçek romanında tarikatçı düzenbaz,
dişleri, bir yana çarpılmış uzun bir burnu
bilimden uzak, tutucu rahiplerle aydın ve güçlü
vardı. (Y.G., 1990: 14-22).
bir Fransa yaratılamayacağından söz edilirken,
Yeşil Gece romanında da miskin, maddi ve
Din adamlarının şiddet yanlısı eğitimine
manevi yönden zayıf hocalarla dünyayı yeşil
bir diğer örnek de kendisine hafız olarak
sancağın bayrağı altında birleştirecek bir devlet
yetiştirmesi için gönderilen mahalle imamının
ya da halifeliğin sürdürülemeyeceğinden söz
oğlunun, Hafız Rahim’in dayakçı ve baskıcı
edilmektedir.
eğitim anlayışı ile yüklediği ağır yük sonucu
ölmesidir: “Ondan, sade talebesi değil, konu
Somuncuoğlu Medresesi öğrencisi Şahin, akli
komşudaki saçlı, sakallı adamlar bile korkardı.
ve ilmi delillerle ahiret ve ruhun ölümsüzlüğü
Az buçuk tembellik, avarelik eden çocukların
konularını öğrenmek ister, bu konuyu
başına kocaman sopasını indirdiği vakit Allah
medrese âlimlerine sorar, kendisini tatmin
yarattı demezdi.” (Y.G., 1990: 98).
edici bir cevap alamaz. Değişik kitaplara
122 Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, Number 18, 2014
Emile Zola’nın Gerçek ve Reşat Nuri Güntekin’in Yeşil Gece Adlı Romanlarında Rahip/Hoca ve Öğretmen Tipleri
kaynak olarak başvurur. Ancak bu konuda yaşama olanağı vermek istemezler. Gerçek
“maddiyun”a başvurmaz çünkü onları dinsiz romanındaki Crabot gibi, bu köse sakallı Eyüp
ve ahlaksız olarak görür: “Onların... Sade Allah’a Hoca da kasabanın gizli gücü gibidir:
isyan etmiş birtakım ahlâksız zındıklar olduğunu
Şahin Efendi, Sarıova’ya geldikten
biliyordu.” (Y.G., 1990: 31). Başvurduğu ihtiyar
birkaç ay sonra yeni bir şey keşfetmişti.
bir muharrir olan Efendi Hazretlerinin Şahin’in
İlk geldiği gün Maarif Müdürünün
sorusuna verdiği cevap çok ilginçtir. “Hak bir,
odasında tanıdığı kuru, kılıksız softayı
Muhammed onun Resulüdür” der gidersin...
bazen mutasarrıfın arabasında, bazen
-Dediğim gibi ye, iç. Dünyayı kendine zehretme.”
fırka katib-i mesulünün yanında, bazen
(Y.G., 1990: 34). O da dini konuda akla uygun
belediye dairesinde görüyordu. Sonra,
bir cevap veremediği gibi, adeta aklın
bütün medreselere, tekkelere, eşraf
doymasına değil de midenin doymasına önem
evlerine girip çıkıyordu. Onu her yerde
verip kalanı boş verir. Şahin, aklını kurcalayan
aynı ehemmiyetle karşılıyorlardı… Şu
sorunun cevabını bulmak için İstanbul’da
neticeye vardı ki bu adam kasabanın
müracaat ettiği hocaların çoğunun dinî
gizli ruhudur. (Y.G., 1990: 64).
konularda bilgisiz ve laubali olduğunu görür.
Burada yazar, fikirleri ile halk üzerinde etkili
Yobaz hocalar, adeta papazlar gibi kendilerini
olan hocaların bilgilerinin dinî açıdan olduğu
toplumda ayrıcalıklı bir konumda ve kutsal
gibi bilimsel açıdan da insanları ve toplumu
varlıklar olarak görmektedirler. Kasabada bir
geliştirmeye yönelik olmadığını belirtir.
gün bir delikanlı ile medrese öğrencisi arasında
çıkan kavgada delikanlı medrese öğrencisinin
Yeşil Gece romanında tarihten günümüze din
kafasına kamışla vurmuş, yaşanan bu sıradan
adına yapıldığı söylenen olumsuz olaylar,
olayı softalar sarığa saldırı olarak kabul edip
tarih kitapları eleştirilmektedir. Aynı şeylerin
ayaklanmış ve yenilikçi ya da din düşmanı
eleştirisi Gerçek romanında da vardır. Gerçek
olarak gördüklerine saldırmışlardır. Toplumda
romanında rahipler tarafından din, hep yakıp
hocalar tarafından yürütülen sarıklı-fesli,
yıkan, cezalandıran, şiddet yağdıran insanlara
gerici-ilerici ayırımı söz konusudur. “Kasaba
korku saçan bir olgu olarak tanıtılırken, Yeşil
halkı cehalet ve fakirlik nedeniyle medresenin,
Gece romanında da dinin negatif olarak tanıtılan
taassubun, irticanın ve din istismarcılarının
yanlarına dikkat çekilir. Zola’nın romanında
elinde oyuncak haline gelmiş, bu nedenle
Hrıstiyanlığın ilk yıllarında İsa zamanındaki
softaların isteklerine kolayca boyun
dinden övgüyle söz edilir ve sonradan tarikatçı
eğmektedirler.” (Şeker ve Durmuş, 2009:
kiliselerin dini özünden saptırdığı söylenirken;
574). Hafız Eyüp, Şeyh Naki Efendi’yi ziyaret
Güntekin bir yandan Müslümanlığın ilk
ettikten sonra karışıklık yatışır. Burada yazar
dönemde temiz kaldığından bahsettiği halde,
din adamlarında olması gereken meziyetler
arkasından okuduğu tarih kitaplarına göre ilk
arasında yer alan hoşgörü ve bağışlama gibi
zamanlarda da Müslümanlığın şiddet yanlısı
erdemlerin medrese hocası ve talebelerinde
olduğu düşüncesine vurgu yapmaktadır:
olmamasını eleştirmektedir.
“öteden, beriden eline geçen tarih kitaplarını
okudukça anlıyordu ki, geçmiş zamanların da
Softa ve sinsi düzenbaz Hafız Eyüp, softaların
şimdiki zamanlardan kalır yeri yoktur.” (Y.G.,
istediği istikamette hareket etmeyen Şahin
1990: 29). Bu da yazarın düşüncelerindeki
öğretmeni okuldan attırmak için fırsat
ikilemi ya da çelişkiyi ortaya koymaktadır.
kollar. Şahin öğretmenin medrese eğitimini
bırakıp öğretmen okuluna giderek öğretmen
Şahin öğretmenin ilk görev yeri olan
olmasını doğru bulmaz. Devlet ilkokulundaki
Sarıova’da da hocalar olumsuz tipler
öğretmenliği bırakıp medrese hocalığına
olarak tanıtılmaktadırlar. Kasabanın gizli
geçmesini önerir. Ancak Hafız Eyüp’ün bu
gücü sayılan köse sakallı Eyüp Hoca’nın
teklifi bir tezgâhtır, bir başka müderrisin
güdümünde hareket eden softaların baskısı
gelmek istediği göreve onun adını karıştırarak,
yüzünden Şahin’den önce kasabada görevli
Şahin öğretmeni kasabada softaların dışında
özgür düşünceli öğretmen, orada görev
bir güç sayılan İttihat ve Terakki kâtibi ile
yapamayarak ayrılmak zorunda kalır. Hocalar
kavgalı duruma getirmektir. Zira o müderris
kendileri gibi düşünmeyen öğretmenlere
kadrosuna atanmak isteyen kişi İttihat ve
bulundukları kasabada görev yapma ve
Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 18, 2014 123
R. Günday
Terakki kâtibi Cabir Bey’in akrabasıdır: “Eyüp öğretmenin açığını kollayarak onu kasabadan
Hoca’nın hesabı... Şahin Efendinin çanına kovmaya çalışırlar. Hocalar, devlet ilkokulu
ebediyen ot tıkamak demekti.” (Y.G., 1990: 87). ve öğretmenini dinsizlik kampanyası ile zor
durumda bırakıp orada okuyan öğrencileri
Hafız Eyüp’ün Şahin öğretmene ikinci tezgâhı
kendi saflarına çekmeye çalışırlar. Gerçek
onu bir mahalle imamının kızı ile evlendirme
romanında rahipler tarafından Simon
girişimidir. Böylece kendince Şahin öğretmeni
öğretmen Yahudi olduğu için yahudilik
dindar birisi ile evlendirip bu yolla softaların
propogandası yapmakla suçlanırken, Yeşil
safına çekmek ister. Üçüncü tezgâhı ise,
Gece romanında da Şahin öğretmene
düşük faiz ile borç vererek ucuz bir fiyatla
karşı farmasonluk suçlaması ve çocuklara
bağ teklif eder. Bir hafızın faizle borç para
Hrıstiyanlık propagandası yapıldığı suçlaması
teklifi, softaların ne denli gerçek dindar
söz konusudur.
olduklarının sorgulanması gerektiğini ortaya
koymaktadır. Bu örneklerden hareketle dinci Şahin öğretmenin bir türlü açığını bulamayan
geçinen hocaların para, mevki ve güzel kadın softa hocalar, kötü şöhreti olan bir kadını
gibi vasıtalarla çok rahat kandırılabildikleri ayarlayıp okula gönderirler. Böylece Şahin
vurgulanmaktadır. öğretmeni kadınla okulda basıp onu
ahlaksızlıkla suçlayarak defterini dürmeyi
Âlim müderris Züftü Efendi Sarıova
planlarlar. Bir gece yabancı bir bayan okula,
gazetesinde “Sarığa hürmet vecibesi” başlıklı
Şahin öğretmenin lojmanına gelir ve kimsesi
bir makale yazar. Makalesinde bayrak ve sarık
olmadığı için geceyi orada geçirmesi yönünde
benzerliğine dikkat çeker. Aslında böyle bir yazı
rica eder. Sabah erkenden Şahin öğretmen
ile bazı yeni düzenlemelerle geçmiş sistemin
yabancı kadının durumunu bildirmek için
devam etmesinden yana olan müderris Züftü
karakola giderken okulun öğretmenlerinden
Efendi, eski eğitim sistemi ve softalara karşı
Arif Hoca’ya rastlar ve durumu anlatır. Şahin’in
mücadele başlatan inkılapçı ve cumhuriyetçi
dürüst olduğu kadar namuslu da olduğunu
öğretmenlerin önünü kesmek ister.
gören Arif Hoca kadın olayının ona softaların
kurduğu bir tuzak olduğunu, kendisinin
Softalar öteki olarak gördükleri, kendi
sabahın erken saatinde okula gelmesinin de
düşüncelerinde olmayanlara karşı kin ve
nedeninin bu olduğunu itiraf eder. Rahiplerin
düşmanlık besler, aynı şey Gerçek romanında
benzer planları Gerçek romanında da Marc
tutucu rahiplerde de vardır. Oysa dinler
ve aynı okulun bayan öğretmeni Mazeline
insanlara kardeş olduklarını ve aynı soydan
için kurgulayıp onlara iftira atarak okulu
geldiklerini bildirir. Hatta İslam dini “birbirinizi
yıpratmaya çalıştıkları görülmektedir.
seviniz, birbirinizi sevmedikçe Müslüman
olamazsınız” der. Gerçek dinde ötekileştirme,
Hocalarla ilgili bir diğer olumsuz örnek
dışlama yokken, Yeşil Gece romanında softa
ise türbe yangını nedeni ile Sarıova lisesi
müderris ve hocalar, Gerçek romanında
Fransızca ve matematik öğretmeni Mehmet
da yine softa rahip ve papazlar, insanlar
Nihat’ın suçlu gösterilmesidir. Hocalar ve
arasında ayırım yapmaktadırlar. “Reşat Nuri
yönlendirdikleri softalar sırf içki içtiği için
Güntekin’in din adamlarını eleştirisi, belki
Nihat öğretmeni suçlarlar. Ayrıca Nihat
de Zola’nın Gerçek romanında eleştirdiği
efendinin din ve memleket sevgisi olmadığını
Frer Kardeşler Din Okulu öğretmenlerinin
söylerler. Aynı şey Simon öğretmen için de
tutucu davranışlarına dayanmaktadır.” (www.
söylenir. Softalar, hâkim oldukları bir kasabada
yasamvesaglik.com/.../32976-resat-nuri-
kötü örnek olarak gördükleri bu tip insanlara
guntekin-edebi-kisiligi... 5.10.2011Önbellek).
yaşam hakkı tanımak istemedikleri için onları
Rahip ve hocaların yönlendirmeleri ile aynı
suçlarlar. Yakılan türbe davasına bakan
ülkenin çocukları arasında ayrımcılık yapılması
yargıcın odasına girip çıkanlar arasında hocalar
iki yazar tarafından da hoş karşılanmamaktadır.
da bulunmaktadır, tıpkı Simon davasına
bakan yargıcın odasına tarikat mensubu
Papaz Crabot ve Philibin, Marc öğretmenin
rahiplerin girip çıktığı gibi. Gerçek ve Yeşil Gece
çanına ot tıkamak ve kasabadan kovmak
romanlarında, suçsuz öğretmenlerin rahip ve
için fırsat kolladığı gibi özellikle de Eyüp
hocaların başı çektiği softalar tarafından suçlu
Hoca başta olmak üzere softa hocalar Şahin
gösterilmesi ve yargıçlara baskı yapılarak
124 Pamukkale University Journal of Social Sciences Institute, Number 18, 2014