Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Programı

231 Pages·2017·3 MB·Turkish

Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Programı

YÜKSEKÖĞRETİM ÖRGÜTLERİNDE ÖRGÜTSEL DEMOKRASİ İLE POLİTİK
DAVRANIŞLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ

Tuğba TURABİK

Doktora Tezi

Ankara, 2019
Liderlik, araştırma, inovasyon, kaliteli eğitim ve değişim ile
Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Programı

YÜKSEKÖĞRETİM ÖRGÜTLERİNDE ÖRGÜTSEL DEMOKRASİ İLE POLİTİK
DAVRANIŞLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ

RELATIONSHIP BETWEEN ORGANIZATIONAL DEMOCRACY AND POLITICAL
BEHAVIORS IN HIGHER EDUCATION ORGANIZATIONS

Tuğba TURABİK

Doktora Tezi

Ankara, 2019
Kabul ve Onay

i
Öz
Bu çalışmada, öğretim elemanlarının kurumlarında algıladıkları örgütsel demokrasi
düzeyi ile politik davranışlarla karşılaşma sıklıklarının belirlenmesi ve bu iki
değişken arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, Ankara’da
bulunan üç devlet ve üç vakıf üniversitesinde, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında
görev yapmakta olan 283 öğretim elemanından veri toplanmıştır. Araştırmadan
elde edilen veriler nicel teknikler ile analiz edilmiş ve ulaşılan bulgularda, öğretim
elemanlarının kurumlarında algıladıkları örgütsel demokrasi düzeyinin ve genel
olarak politik davranışlarla karşılaşma sıklıklarının orta düzeyde olduğu; vakıf
üniversitesinde çalışan öğretim elemanlarının devlet üniversitesinde çalışan
öğretim elemanlarına göre örgütsel demokrasi algılarının daha yüksek, politik
davranışlarla karşılaşma sıklıklarının ise daha düşük olduğu tespit edilmiştir.
Ayrıca öğretim elemanlarının kurumlarında algıladıkları örgütsel demokrasi
düzeyinin ve politik davranışlarla karşılaşma sıklığının kurumdaki hizmet süresi
açısından farklılık gösterdiği saptanmıştır. Son olarak, örgütsel demokrasi ile
politik davranışlar arasında orta düzeyde negatif yönlü bir ilişki olduğu ve örgütsel
demokrasinin, politik davranışlarla karşılaşma sıklığını yordadığı tespit edilmiştir.

Anahtar sözcükler: yükseköğretim, üniversite, öğretim elemanı, örgütsel
demokrasi, politik davranışlar

ii
Abstract
In this study, it was aimed to determine the level of organizational democracy
perceived by the academic staff in their institutions and the frequency of encounter
with political behaviors of academic staff in their institutions and to examine the
relationship between these two variables. For this purpose, data were collected
from 283 academic staff, working at three state and three foundation universities
locate in Ankara, in 2016-2017 academic year. The data were analyzed by
quantitative techniques and the findings showed that the level of organizational
democracy perceived by the academic staff and the frequency of encounter with
political behaviors were moderate. It was found that, the perception of
organizational democracy of the academic staff working at foundation universities
is higher, and the frequency of encounter with political behaviors is lower than the
academic staff working at the state universities. In addition, it was determined that
the level of orgaizational democracy perceived by academic staff and the
frequency of encounter with political behaviors differed in terms of the duration of
service in the institution. Finally, it was found that there is a moderate and negative
relationship between organizational democracy and frequency of encounter with
political behaviors, and that organizational democracy predicts the frequency of
encounter with political behaviors.

Keywords: higher education, university, academic staff, organizational
democracy, political behaviors

iii
Teşekkür
Doktora eğitimim süresince beni maddi manevi her zaman destekleyen,
bilgi ve kültür birikiminden yararlandığım, yolumu aydınlatan ve öğrencisi olmaktan
her zaman onur duyacağım değerli hocam Sayın Prof. Dr. Gülsün BASKAN’a
sonsuz saygı ve teşkkürlerimi sunarım.
Tez yazma sürecinde, benim için kıymetli zamanlarını harcayarak bilgi ve
destekleriyle çalışmanın geliştirilmesini sağlayan tez izleme komitesi üyesi değerli
hocalarım Sayın Prof Dr. Yüksel KAVAK ve Sayın Dr. Öğretim Üyesi Ayhan
URAL’a; hem uzman görüşü sağlayan hem de tezimi değerlendirerek
geliştirilmesine katkıda bulunan değerli hocam Sayın Prof. Dr. Şaduman
KAPUSUZOĞLU’na; yine tezimi ayrıntılı bir şekilde değerlendirip uzaklardan
gelerek tez savunma sınav jürimde yer alan değerli hocam Sayın Dr. Öğr. Üyesi
Emel TÜZEL İŞERİ’ne ve uzman görüşlerinden yararlandığım değerli hocalarım
Sayın Doç. Dr. Sait AKBAŞLI, Sayın Doç. Dr. Murat ÖZDEMİR ve Sayın Doç. Dr.
Nihan DEMİRKASIMOĞLU’na saygı, minnet ve şükranlarımı sunarım.
Tezimin veri analizi kısmında yardımcı olan değerli arkadaşım Arş. Gör. Dr.
Hatice İNAL’a bana her zaman maddi manevi destek olan değerli arkadaşlarım
Arş. Gör. Dr. Seval KOÇAK ile Arş. Gör. Feyza GÜN’e sevgi ve teşekkürlerimi
sunarım.
Eğitim hayatım boyunca bilgi, kültür ve ahlak birikimime katkıda bulunmuş
tüm öğretmenlerime, araştırmaya katılmaya gönüllü olarak veri toplama araçlarını
sabırla dolduran tüm öğretim elemanlarına, Hacettepe Eğitim Bilimleri Bölümü ile
Hacettepe Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nün değerli çalışanlarına teşekkürlerimi
sunarım.
Hayattaki mutluluk kaynaklarım, beni koşulsuz seven ve her zaman
destekleyen, bana güvenen, benim için her türlü fedakârlığı yapan ve dualarını
üzerimden eksik etmeyen çok sevdiğim kıymetli anneciğime ve kıymetli
babacığıma sonsuz sevgi, saygı ve teşekkürlerimi sunarım.
.

iv
İçindekiler
Öz ............................................................................................................................ ii
Abstract .................................................................................................................. iii
Teşekkür................................................................................................................. iv
Tablolar Dizini ....................................................................................................... viii
Şekiller Dizini .......................................................................................................... xi
Simgeler ve Kısaltmalar Dizini ............................................................................... xii
Bölüm 1 Giriş ......................................................................................................... 1
Problem Durumu ................................................................................................. 1
Araştırmanın Amacı ve Önemi ............................................................................ 5
Araştırma Problemi ............................................................................................. 5
Sayıltılar .............................................................................................................. 7
Sınırlılıklar ........................................................................................................... 7
Tanımlar .............................................................................................................. 7
Bölüm 2 Araştırmanın Kuramsal Temeli ve İlgili Araştırmalar................................. 8
Örgütsel Demokrasi Kavramı .............................................................................. 8
Demokrasi ........................................................................................................... 8
Demokrasi Türleri .............................................................................................. 11
Demokrasinin Mümkün Kılınması İçin Gerekenler ............................................ 18
Demokrasinin Sonuçları .................................................................................... 19
Örgütsel Demokrasinin Tanımı ......................................................................... 31
Örgütsel Demokrasinin İlkeleri ve Temelleri ...................................................... 34
Örgütsel Demokrasi Modelleri ........................................................................... 39
Neden Örgütsel Demokrasi? ............................................................................. 45
Örgütsel Demokrasinin Katkıları ve Sınırlılıkları ................................................ 48
Politik Davranış Kavramı ................................................................................... 51
Güç ................................................................................................................... 51
v
Örgütsel Politika ................................................................................................ 53
Politik Davranışların Tanımı .............................................................................. 54
Politik Davranışların Sınıflandırılması ............................................................... 58
Politik Davranışların Nedenleri .......................................................................... 65
Politik Davranışlarda “İşlevsel” ve “İşlevsel Olmayan” Ayrımı ........................... 68
Politik Davranışların Sonuçları .......................................................................... 71
Örgütsel Demokrasi ile İlgili Araştırmalar .......................................................... 73
Politik Davranışlar ile İlgili Araştırmalar ............................................................. 83
Bölüm 3 Yöntem ................................................................................................... 96
Araştırmanın Evreni ve Örneklemi .................................................................... 96
Veri Toplama Süreci .......................................................................................... 99
Veri Toplama Araçları ....................................................................................... 99
Verilerin Analizi ............................................................................................... 107
Bölüm 4 Bulgular ve Tartışma ............................................................................ 120
Öğretim Elemanlarının Örgütsel Demokrasi Algıları........................................ 120
Öğretim Elemanlarının Örgütsel Demokrasi Algılarının Demografik Değişkenler
Bakımından İncelenmesine Ait Bulgular .......................................................... 121
Öğretim Elemanlarının Politik Davranışlara İlişkin Görüşleri ........................... 135
Öğretim Elemanlarının Politik Davranışlar ile Alt Boyutlarına İlişkin Görüşlerinin
Demografik Değişkenler Bakımından İncelenmesine Ait Bulgular .................. 137
Öğretim Elemanlarının Örgütsel Demokrasi Algıları ile Politik Davranışlar
Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Ait Bulgular ............................................... 161
Örgütsel Demokrasinin Politik Davranışlar ve Alt Boyutlarını Yordama Düzeyinin
İncelenmesine Ait Bulgular .............................................................................. 162
Bölüm 5 Sonuç ve Öneriler................................................................................. 166
Sonuç .............................................................................................................. 166
Öneriler ........................................................................................................... 169
Kaynaklar ........................................................................................................... 171
vi
EK-A: Veri Toplama Aracı .................................................................................. 198
EK-B: Etik Komisyonu Onay Bildirimi ................................................................. 203
EK-C: Üniversitelerden Alınan İzinler ................................................................. 204
EK-Ç: Etik Beyanı ............................................................................................... 212
EK-D: Doktora Tez Çalışması Orijinallik Raporu ................................................ 213
EK-E: Dissertation Originality Report ................................................................. 214
EK-F: Yayımlama ve Fikrî Mülkiyet Hakları Beyanı ............................................ 215

vii