Çağdaş yazıtlar: yazı-form ilişkisi

162 Pages·2014·6.57 MB·Turkish

by  Ece Akay şumnu

Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü
Heykel Anasanat Dalı

ÇAĞDAŞ YAZITLAR: YAZI-FORM İLİŞKİSİ

ECE AKAY ŞUMNU

Sanatta Yeterlik Sanat Çalışması Raporu

Ankara, 2014

ÇAĞDAŞ YAZITLAR : YAZI-FORM İLİŞKİSİ

Ece Akay Şumnu

Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü
Heykel Anasanat Dalı

Sanatta Yeterlik Sanat Çalışması Raporu

Ankara, 2014
II

KABUL VE ONAY

Ece Akay Şumnu tarafından hazırlanan ‘Çağdaş Yazıtlar: Yazı-Form İlişkisi’ başlıklı bu
çalışma 19.06.2014 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucu başarılı bulunarak jürimiz
tarafından Sanatta Yeterlik Sanat Çalışması Raporu olarak kabul edilmiştir.

Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım.

Prof. Dr. Türev Berki

Enstitü Müdürü
III

BİLDİRİM

Hazırladığım tezin/raporun tamamen kendi çalışmam olduğunu ve her alıntıya kaynak
gösterdiğimi taahhüt eder, tezimin/raporumun kağıt ve elektronik kopyalarını Hacettepe
Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü arşivlerinde aşağıda belirttiğim koşullarda saklanmasına
izin verdiğimi onaylarım:

Tezimin/Raporumun tamamı her yerden erişime açılabilir.
Tezim/Raporum sadece Hacettepe Üniversitesi yerleşkelerinden erişime açılabilir.
Tezimin/Raporumun 2 yıl süreyle erişime açılmasını istemiyorum. Bu sürenin sonunda
uzatma için başvuruda bulunmadığım taktirde, tezimin tamamı her yerden erişime açılabilir.

19. Haziran. 2014

Ece Akay Şumnu
IV

Sevim Akay, Hasan Çetin Akay ve Umut Şumnu’ya
V

Doç. A. Sibel Kedik, Prof. Mümtaz Demirkalp, Prof.Refa Emrali, Seval Şener, Tansel Çeber,
Tanzer Arığ, Sevinç Akay, Neşe Sayılır, Nuray Güner’e teşekkür ederim.
VI

ÖZET

AKAY ŞUMNU, Ece. Çağdaş Yazıtlar: Yazı-Form İlişkisi, Sanatta Yeterlik Sanat Çalışması
Raporu, Ankara, 2014.

Yazı ve form çoğunlukla birbirinden ayrı alanların temsilleri olarak karşımıza çıkar: Edebiyat
alanındaki yazınsal temsil ve plastik sanatlardaki biçimsel temsil tarih boyunca az sayıda
örnekte bir araya gelir. Yazıtlar, yani yazılı anıtlar, yazı ve formun ender kurduğu ortaklığın
ilk örneklerindendir. Batı (Kıta Avrupa) sanatının, görme-merkezci bir anlayışla ele alınması,
yazılı formların yok olma sürecini başlatırken, yazı ve formun birlikteliğini de sorunlu
kılmıştır. Yazı ve form arasındaki katı sınırlar 20. yüzyılla beraber aşınmaya başlar. 20.yüzyıl
sanatındaki radikal değişiklikler, uzun bir süre plastik sanatların dışında tutulan yazıyı formun
dünyasına geri çağırır. Yazar tarafından ‘Çağdaş yazıtlar’ olarak tanımlanan bu süreç, yazı ve
form arasında bir karşıtlık değil, ortak doğurgan bir ilişki öngörür.

Bu kapsamda çalışma, ilk olarak Batı sanatında yazı ve formun birbirinden uzaklaşmasından
önceki örneklere odaklanır. Bu süreçte, sadece geleneksel yazıtlar değil, yazılı objeler ve
yazılı heykeller üzerinden de yazı ve formun bir araya gelme biçimleri araştırılır. Daha sonra,
Batı sanatında yazı ve formun birbirinden uzaklaştığı süreç ele alınır. Bu süreçte, özellikle
Batı sanatında gerçeklik ilkesinin egemen olması ve bunun sonucu olarak görüntünün yazıya
göre daha ayrıcalıklı bir konuma yerleştirilmesi tartışılır. 20.yüzyılla beraber, Batı sanatında
gerçeklik ilkesinin sorgulanması ve görüntüden imgeye geçişle, yazı da uzun süre ayrı kaldığı
alana geri döner. Dada, Sürrealizm, Pop sanat, Fluxus, Performans sanatı ve Metin sanatı gibi
akımlar üzerinden okunan bu geri dönüş, bize yazı ve formun birlikteliğine ilişkin yeni
düşünsel ve biçimsel anlayışlar sunar. Yazı ve formun eskiden olduğundan farklı bir anlayışla
ele alındığı bu arayışlar, günümüzde de çok sayıda çağdaş sanat çalışmasında devam eder.
Yazar tarafından gerçekleştirilen ve çalışmanın son bölümünde ‘seyir metinleri’ başlığı
altında belgelenen sanatsal çalışmalar bu geleneğe yaslanır; yazı ve formun birlikteliğine
ilişkin yeni-olası öneriler sunar.

Anahtar Sözcükler
Yazı-form ilişkisi, yazıt,görme merkezcilik, görüntü yazı ikiliği, Modern sanat, Çağdaş sanat,
seyir metinleri, yazının yapısallığı, yazının bağlamsallığı
VII

ABSTRACT

AKAY ŞUMNU, Ece. Contemporary Inscriptions: The Relationship Between Text and Form,
Proficiency in Art, Art Work Report, Ankara, 2014.

Text and form mostly appears as the representation of different fields: Throughout the history,
the textual representation in the field of literature and formal representation in the field of
visual arts comes together only in phenomenal examples. Inscriptions can be considered as
the early examples of such cooperation between text and form. When Western-European art
were structured around the idea of ocularcentrism, the inscriptions began to disappear; and,
the relationship between text and form became problematic. The solid still boundaries
between text and form started to be dissolved by the 20th century. The avand-garde art
movements in the early 20th century radically recall the usage of text within the field of visual
representation. “Contemporary inscriptions” that is named by the author to name this period,
underlines a mutually corresponded relationship between form and text.

In light of this structure, the study first of all focuses on the early artworks where form and
text are used together and does not imply a problematic relation. Within this period, not only
monumental inscriptions but also inscribed-objects and inscriped-sculptures are also taken
into consideration; and, possible ways of bringing form and text together are tried to be
documented. Later, the study aims to look at the period where text and form started to break
with each other. Within this period, the study argues the dominancy of ‘realism’ and
consequently the privileging of vision over the other senses, in Western European Art. By the
20th century, by the radical critiques against the idea of ‘realism’, the ‘image’ started to take
the role of the vision, and text started to re-appear in visual expressions. The ‘return’ of the
text to visual field, that will be documented through art movements such as Dada, Surrealism,
Popart, Fluxus, Performance Art and Text Art underlines a new ways of bringing text and
form together. This historical perspective can also be examined through various contemporary
art works. The artworks made by the authors and named as ‘visual texts’ follow this tradition
and try to bring a new perspective to the relationship between text and form.

Keywords: text and form, inscriptions, ocularcentrism, modern art, contemporary art, visual
text, structurality of a text, contextuality of a text
VIII

İÇİNDEKİLER

KABUL VE ONAY……………………………………………………… ……………. II
BİLDİRİM…………………………………………………………………………….. III
ÖZET………………………………………………………………………………….. VI
ABSTRACT…………………………………………………………………………… VII
İÇİNDEKİLER……………………………………………………………………….. VIII
RESİMLER DİZİNİ ………………………………………………………………….. X

1. BÖLÜM: YAZI(T): YAZI-FORM İLİŞKİSİ…………………………… 1

1.1.SÖZ VE YAZI……………………………………………………………………... 1
1.2.YAZI-FORM İLİŞKİSİNİN ÇEŞİTLİ GÖRÜNÜMLERİ VE YAZITLAR……… 4
1.2.1.Yazılı Objeler…………………………………….………………………… 4
1.2.2.Yazılı Heykeller……………………………………………………............. 8
1.2.3.Geleneksel Yazıtlar………………………………………………………… 11
1.3.YAZININ FORMDAN UZAKLAŞMASI………………………………………… 23

2.BÖLÜM: 20. YÜZYIL SANAT AKIMLARI VE YAZININ GERİ GELİŞİ…… 36

2.1 DADA VE YAZININ DEVRİMSELLİĞİ…………………………………………..40
2.2 SÜRREALİZM VE YAZININ BİLİNÇALTI…………………………..…………..45
2.3 POP SANAT VE YAZININ SIRADANLIĞI……………………………………….54
2.4 FLUXUS VE YAZININ KATILIMCILIĞI…………............................................. 56
2.5 PERFORMANS SANATI VE YAZININ BEDENSELLİĞİ…………………….... 60
2.6 METİN SANATI VE YAZININ DÜŞÜNSELLİĞİ………………………………. 64

3.BÖLÜM: ÇAĞDAŞ YAZITLAR………………………………………………... 76

3.1 ÇAĞDAŞ YAZITLARIN DİLLE KURDUĞU İLİŞKİ …………………………... 78
3.2 ÇAĞDAŞ YAZITLARIN ZAMANLA KURDUĞU İLİŞKİ ………………..…… 88
3.3 ÇAĞDAŞ YAZITLARIN BAĞLAMIYLA KURDUĞU İLİŞKİ ……………....... 98