boek-werken-aan-waarheidsvinding

191 Pages·2016·3 MB·Dutch

c
r.w.m. giard i r.w.m. giard
v
i
lo
lo
g
i
e

civilologie | civilology |

c
i
v
series editors i
lo
willem van boom lo
g civilologie | civilology
and ivo giesen y
Hoe ontrafel je een noodlottige gebeurtenis als je moet vaststellen wie of wat er voor die calamiteit
verantwoordelijk was? Een rechter kan pas billijk oordelen en beslissen na een zorgvuldig uitgevoerd
werkproces van waarheidsvinding. Maar hoe doe je dat? Zo’n zoektocht naar betrouwbare kennis
vereist een welgekozen en beproefde methode, want de valkuilen en dwaalwegen bij die speurtocht W
zijn talrijk. In dit boek worden de wetenschappelijke grondslagen en de praktijk van waarheidsvinding e
r
k
binnen een juridische context uiteengezet. Hoe bepalend zijn de reacties van slachtoffers van een e
n
onheilsgebeurtenis voor het verdere onderzoek? Waarom is het zo belangrijk om van meet af aan

a
onderscheid te maken tussen rechts- en onderzoeksvragen? Hoe voorkom je oordelen op grond van a
n
wijsheid achteraf? De auteur behandelt deze vragen vanuit een multi disciplinair perspectief binnen
w
het juridische kader aan de hand van concrete voorbeelden.
a
a
r
h
Dit boek is bedoeld voor al degenen die betrokken zijn bij dat proces van waarheidsvinding. Dat zijn
e
niet alleen de praktijkjuristen – rechters en advocaten – maar ook de geraadpleegde deskundigen. id
s
Het is weliswaar primair geschreven voor het werkterrein van het aansprakelijkheidsrecht, maar v
i
n
deze kennis is ook van praktische betekenis voor andere rechtsgebieden.
d
i
n
g
Raimond Giard was hoogleraar methodologie en aansprakelijkheid bij de vakgroep privaatrecht
van de Erasmus School of Law, Erasmus Universiteit Rotterdam.
r
Werken aan .w Werken aan
.
m
.

waarheidsvinding g waarheidsvinding
i
a
Over het belang van de juiste r Over het belang van de juiste
d
onderzoeksmethoden in het onderzoeksmethoden in het
aansprakelijkheidsrecht aansprakelijkheidsrecht
[WT] EIP Omslag Civilologie 8-Werken aan waarheidsvinding.indd Alle pagina's 05-04-16 11:04
Werkenaanwaarheidsvinding

Werken aan
waarheidsvinding
Over het belang van de juiste
onderzoeksmethoden in het
aansprakelijkheidsrecht
R.W.M. Giard
Boom juridisch
Den Haag
2016
Omslagontwerp:Primo!Studio,Delft
Opmaakbinnenwerk:Ambrac,Deventer
©2016R.W.M.Giard|Boomjuridisch
BehoudensdeinofkrachtensdeAuteurswetgesteldeuitzonderingenmagnietsuitdeze
uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of
openbaargemaakt,inenigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,door
fotokopieën,opnamenofenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijketoestemming
vandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvanreprografischeverveelvoudigingenuitdezeuitgaveistoegestaan
opgrondvanartikel16hAuteurswetdientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoe-
dingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp,
www.reprorecht.nl).Voorhetovernemenvan(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemle-
zingen,readersenanderecompilatiewerken(art.16Auteurswet)kanmenzichwendentot
deStichtingPRO(StichtingPublicatie-enReproductierechtenOrganisatie,Postbus3060,
2130KBHoofddorp,www.stichting-pro.nl).
Nopartofthisbookmaybereproducedinanyform,byprint,photoprint,microfilmor
anyothermeanswithoutwrittenpermissionfromthepublisher.
ISBN978-94-6290-196-4
ISBN978-94-6274-496-7(E-book)
NUR820
www.boomjuridisch.nl
Fundamentallythereareonlytwosignificantquestionsinthefieldoflaw.
Oneis,‘Howdocourtsactuallydecidecasesofagivenkind?’
Theotheris,‘Howoughttheytodecidecasesofagivenkind?’
FelixCohen
ColumbiaLawReview1935
Therangeofwhatwethinkanddoislimitedbywhatwefailtonotice.
Andbecausewefailtonoticethatwefailtonotice,thereislittlewecandotochange;
untilwenoticehowfailingtonoticeshapesourthoughtsanddeeds.”
R.D.Laing
(1927-1989,Schotspsychiater)

Inhoudsopgave
Voorwoord 11
1 Optimaaloordeleninhetaansprakelijkheidsrecht 13
1.1 Deproloogvaneenprocedure 13
1.2 Doelenenmiddeleninhetaansprakelijkheidsrecht 17
1.3 Debeoordelingvandeuitkomst:dejuistheidvanhetrechterlijkeoor-
deel 19
1.4 Debeoordelingvanhetwerkproces:dewaarheidsvinding 20
1.5 Dejuistecausaleverklaringisdebasisvoorhetjuisteoordeel 22
1.6 Tweesoortenmethodologieinhetaansprakelijkheidsrecht 23
1.7 Waarheidsvinding:nutennoodzaakvaneenmethodologischemaat-
staf 25
1.8 Ditboek 27
2 Nadecalamiteit:dereactiesvanhetslachtofferenhunbetekenis
voordewaarheidsvinding 31
2.1 Debelevingvanhetonheil 31
2.2 Psychologischereactiesnadecalamiteit 32
2.3 Dejuridischerelevantievandezegedragsmechanismen 34
2.4 Deonvermoedekrachtvanprimingenframing 37
2.5 Biasblindspotenself-servingbias 39
2.6 Praktischeimplicatiesvoorhetwerkprocesvanwaarheidsvinding 40
3 Eengoedestartvandeprocedure:dejuisteprobleemstelling 43
3.1 Deinkadering:steedseentreurigverhaal 43
3.2 Hetgrotebelangvaneengoedwerkplan 45
3.3 Waaromdoenweditonderzoek?Derechtsvraag 47
3.4 Watmoetenweweten?Deonderzoeksvraag 48
3.5 Hoedoenwehetonderzoek?Dejuistemethodologie 50
3.6 Watgaanweonderzoeken?Degebeurtenisendecontextdaarvan 52
3.7 Dejuistevragen,dejuisteprobleemstelling,dejuistewaarheidsvin-
ding 53
7
Inhoudsopgave
4 Zoekennaaroorzaken:fundamenteleenmethodologischeaspec-
ten 55
4.1 Overoorzaakengevolg,doelenmiddel 55
4.2 Hetgevolgisnietdiagnostischvoordeoorzaak 57
4.3 Oorzaakengevolg:causaliteit 59
4.4 Schadeenzorgvuldigheidsnormen:derelatietussennormencausali-
teit 61
4.5 Hetbelangvanhetjuisteongevals-enonderzoeksmodel 62
4.6 Eengoedinterpretatiekader:hetbelangvaneen‘bigpicture’ 65
4.7 Calamiteitenonderzoek:methodenentestellenvoorwaarden 67
4.8 Waarheidsvindingvraagtsteedseenwaaiervangezichtspunten 69
4.9 Depraktischeuitvoeringvanhetonderzoek:wiedoetwat? 70
5 Waarheidsvindingbinneneenprocedure:devalkuilen 73
5.1 Waarheid:watisdat? 73
5.2 Bronnenvanbetrouwbarekennis 75
5.3 Waarheidsvinding:depraktijkvankennisvergaring 77
5.4 Waarheidsclaimsineenprocedure 79
5.5 Hetinbeeldbrengenvanvalkuilen 80
5.6 Heuristieken 81
5.7 Cognitievebias 82
5.8 Argumentatiefouten 85
5.9 Denoodzakelijkeeindcontroledooronsbrein 86
6 Dedrie-eenheidnormschending,schadeencausaalverband 89
6.1 Hetrealiserenvanrechtseenheidenrechtszekerheid 89
6.2 Dejuridischedrie-eenheidinhetaansprakelijkheidsrecht 90
6.3 Deaardvandegedragsnorm:kijkenwenaarintentiesofnaargevol-
gen? 94
6.4 Wanneerisernusprakevannormschending? 95
6.5 Normcreatie 98
6.6 Deschade 103
6.7 Hetcausaleverband 106
6.8 Opnieuw:derechts-versusdeonderzoeksvraag 109
7 Juridischoordelenenbeslissen 111
7.1 JDM:besliskundealsapartwetenschapsgebied 111
7.2 Hetdoelvanderechterlijkebeslissing 112
7.3 Deaardvanhetoordeel 114
8
Inhoudsopgave
7.4 Aansprakelijkheid:beslissenoverschuld 116
7.5 Rechterlijkbeslissen:tweemodellen 118
7.6 Juistjuridischoordelenvolgtdewegvanhetabductiefredeneren 120
7.7 Deeindcontrole 122
7.8 Demotivatievanhetoordeel 123
7.9 Hetprocesrechtelijkekader:hoeverantwoordelijkisdecivielerechter
voorhetprocesvandewaarheidsvinding? 125
8 Eenuitgewerktecasus:eengemistediagnose 129
8.1 Inleiding 129
8.2 Degewoontegetrouweafwikkelingvandezecasus 130
8.3 Hetgrotebelangvanplaatsingvandezecasusineen‘bigpicture’ 132
8.4 Deuitwerkingvandeonderzoeksvraag 134
8.5 Deaanpakvanhetdeskundigenonderzoek 137
8.6 Degeschondennorm,normcreatie 138
8.7 Deschade:verliesvankansopeenbeterresultaat? 139
8.8 Beslissen 140
8.9 Conclusies 141
9 Epiloog 145
9.1 Waarborgdewetenschappelijkheidendaarmeedekwaliteitvande
rechtspraktijk 145
9.2 Integreerformeelrechtenformeleepistemologie 148
9.3 Raaknietgevangeninhetcausaleverhaalvandeeisendepartij 150
9.4 Beoordeeldewijzevanoordelen 151
9.5 Overbrugkundigdieempirischekloof 153
9.6 Demethodologievanonderzoekissteedsmaatwerk 155
9.7 Managementenmaatschappijbemoeienzichookmetwaarheidsvin-
ding 157
9.8 Dehedendaagserechtswetenschapiseenkruispuntendiscipline
geworden 158
Verkortaangehaaldeliteratuur 161
Overdeauteur 189
9