Atatürk Milliyetçiliği: Resmi İdeoloji Dışı Bir İnceleme

288 Pages·1990·8.234 MB·Turkish

by  Baskın Oran

B A S K I N OR A N
A T A T Ü R K
M İLLİYETÇ İLİĞ İ
R E S M İ İDEOLOJİ DIŞI
B İ R İ N C E L E M E
BİLGİ YAYINEVİ
BİLGİ YAYINLARI/BİLGİ DİZİSİ : 62/3
ISBN 975-494- 163-7
90. 06. Y. 0105. 0233
Birinci Basım 1968
İkinci Basım
Mayıs 1990
BİLGİ YAYINEVİ
Meşrutiyet Cad. 46/A
Tel : [phone]
Telefax : 131 77 58
Yenişehir - Ankara
BİLGİ DAĞITIM
Babıâli Cad. 19/2
Tel : [phone]
Telefax : 52741 19
Cağaloğlu - İstanbul
BASKIN ORAN
Atatürk Milliyetçiliği
Resmi İdeoloji Dışı Bir İnceleme
BİLGİ YAYINEVİ
kapak düzeni : fahri karagözoğiu
BASKIN ORAN'IN KİTAPLARI X
1. Kenan Evrein'in Yazılmamış Anılan ,
2. Kenan Evren’in Yazılmamış Anılan/2 (Son Defter)
3. Atatürk Milliyetçiliği
aslımlar
ofset - tıpo matbaacılık
tel: [phone] - ankara
Kendisine hangi çalışmamı götürsem,
«Getir bakalım, bu akşam yanm kilo tahin
helvası yiyip palamutu çalıştıralım ve oku­
yalım» der, satır satır not alarak büyük
katkılarda bulunurdu.
Bu incelemeyi ona, bizlerin üzerinde
çok emeği olan abim Prof. Dr. Gündüz Ök-
cün’ün anısına adamak istiyorum.
B.O.

İ Ç İ N D E K İ L E R
Önsöz .................................. 13
İkinci Basım için .......................................................................................... 15
Giriş
MİLLİYETÇİLİK ve TÜRKİYE
I — MİLLİYETÇİLİK KAVRAMI ve TARİHSEL
GELİŞİMİ ................................................. ... 17
Milliyetçilik Kavramı ....................................................... 19
Batı Avrupa'da Milliyetçilik ............................................ 22
Orta ve Doğu Avrupa'da Nitelik ve İşlev
Değiştirmesi ..................................................................... 24
Milliyetçiliğin Avrupa'da Nitelik ve İşlev
Değiştirmesi ......................................................................... 25
Diyalektiğin Sonucu: Azgelişmiş Ülke
Milliyetçiliği ......................................................................... 26
II — ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİ ETKİLEYEN ve
HAZIRLAYAN ÖĞELER ................................ 29
A — ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİN İÇİNDE DOĞDUĞU
ULUSLARARASI ORTAM .............................................. 30
B — ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİNİ HAZIRLAYAN FİKİR
ve EYLEM ORTAMI ......................................................... 38
Yeni Osmanlılar ................................................................ 38
Jön Türkler .......................................................................... 41
Zincirin Tamamlanışı: Ziya Gökalp .................... 54
Birinci Bölüm
ATATÜRK MİLLİYETÇİLİĞİ İDEOLOJİSİNİN
KAYNAKLARI
I — ANADOLU TOPLUMU ve MİLLİYETÇİLİK:
TOPLUM AÇISINDAN İDEOLOJİ , ............... 59
7
A — KURTULUŞ SAVAŞI DÖNEMİNDE ANADOLU'NUN
DURUMU ..................................................................... 59
Ekonomik Durum ................................................................... 59
Çok Cepheli Bir Savaş ................................................... 61
Dinsel İdeolojinin Başatlığı .............................................. 64
B — KURTULUŞ SAVAŞI DÖNEMİNDE ANADOLU
TOPLUMUNUN YAPISI ............................................. 65
1 — Köylü ve Milliyetçilik ..................................... 65
' - 2 — Eşraf ve Milliyetçilik ......................................... 72
H — AYDINLAR ve M İLLİYETÇİLİK: SEÇKİNLER
AÇISINDAN İDEOLOJİ ............................................... 75
Küçük Burjuva Üzerine ................................................ 76
Azgelişmiş Ülkelerde Aydın ......................................... 78
Azgelişmiş Ülke Aydını ve Türkiye Boyutu ........... 84
III — M. KEMAL ATATÜRK ve M İLLİYETÇİLİK:
İDEOLOJİNİN OLUŞUMUNDA ÖNDER BOYUTU 88
A — KURTULUŞ SAVAŞI ÖNDER KADROSUNUN
ZAYIFLIĞI ............................................................................. 89
B _ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK'ÜN NİTELİKLERİ ... 91
1 — Önderin Kişisel Nitelikleri 91
2 — Önderin Yapısal Nitelikleri 97
Bürokrat Aydın Olarak
Mustafa Kemal Atatürk ..................................... 98
Bir . Küçük Burjuva Olarak
Mustafa Kemal Atatürk ................................... 100
İkinci Bölüm
ATATÜRK M İLLİYETÇİLİĞİNİN İŞLEVLERİ
BİRİNCİ İŞLEV: BAĞIM SIZLIK
I — BAĞIM SIZLIKLA ÇATIŞAN ÇÖZÜM
YO LLA RI.............................................................................................................. 106
II — BAĞIMSIZ DEVLET TEMASININ .
CMİLLİYETÇİLİĞİN) ORTAYA ÇIKIŞ SÜRECİ 111
A — MİLLİYETÇİ DUYGUNUN OLUŞMASI: İLK DİRENMELER
ve «CEMİYETLER» DÖNEMİ ............................................. 111
B — MİLLİYETÇİ İDEOLOJİNİN BELİRMESİ: GERÇEK
MİLLİYETÇİLİK HAREKETİ .................................................... 114
8
III — BAĞIMSIZLIK DÖNEMİNİN ÇÖZÜMLEMESİ 116
A — MİLLİYETÇİ İDEOLOJİNİN YAKLAŞIMI:
ÇOĞULCULUK ..................................................................... 116
Genel Açıdan .................................................................. 117
Etnik Bünye Açısından ................................................. 122
İdeolojik Açıdan ............................................................ 125
Rakip Önderler Açısından ...................................... 132
B — MİLLİYETÇİ İDEOLOJİNİN MEŞRULUK TEMELLERİ:
ULUS EGEMENLİĞİ ve HALKÇILIK .......................... 133
Ulus Egemenliği ................................................................ 133
Kurtuluş Savaşında Halkçılık .............................. 135
iv _ KURTULUŞ SAVAŞININ NİTELİĞİ SORUNU 139
 — KURTULUŞ SAVAŞININ İÇEDÖNÜK NİTELİĞİ ... 139
B — KURTULUŞ SAVAŞININ DIŞADÖNÜK NİTELİKLERİ 141
1 — Üçüncü Dünyacılık mı, Batıcılık mı? ... 141
2 — Kurtuluş Savaşı ve «Antiemperyalizm» ... 146
3 — Kurtuluş Savaşının Sınırları Sorunu ............ 150
Türk Sağının Tezi .......................... 152
Misakımilli'nin Niteliği ....................................... 153
Atatürk Milliyetçiliği Yayılmacı mıdır? ... 156
İKİNCİ İŞLEV:
«MUASIR MEDENİYET»E ERİŞMEK (BATILILAŞMA)
Milliyetçi İdeolojinin Batılılaşmaya Yaklaşımı ... 163
Yukarıdan Devrimcilik ve Karşı-Çoğulculuk ... İ68
SOSYOPOLİTİK ALANDA BATILILAŞMA ............. 171
I — ESKİ DÜZENİN YIKILMASI ve YENİ SİYASİ
DÜZEN: ULUSAL DEVLETİN KURULMASI ... 172
A — ULUSAL DEVLETİN SİYASAL ÇERÇEVESİ OLARAK
CUMHURİYETÇİLİK .......................................................... 172
B — ULUSAL DEVLETİN TEMEL SİYASİ İLKESİO LARAK
LAİKLİK .....................' ............................................ 173
C — «EBEDİ ŞEF» REJİMİNİN KURULMASI ........... 178
9
U — YENİ TOPLUMSAL DÜZENİN KURULMASI:
ULUSUN OLUŞTURULMASI ............................... 181
A — TOPLUMSAL BİRİMİN YENİDEN TANIMLANMASI:
ÜMMETTEN ULUSA GEÇİŞ .................................... 181
1 — Toplumun Eski Temelini Yıkmak Olarak
Lâiklik ..................................................................... 181
2 — Ulusun Yeni Tanımının Öğeleri: Ulusal Dil ve
Ulusal Tarih ........................................... 183
B — TÜRDEŞ TOPLUMUN KURULMASI SORUNU ... 190
1 — Kurtuluş Savaşı Sonrasında Etnik Bütünlük
(Kürt) Sorunu ..................................................... 191
Anadolu'da Etnik Durum ........................... 191
\
Şeyh Sait Ayaklanması ve Çözümlemesi ... 195
Sorunun Çözümünde Milliyetçi İdeoloji ve
Silahı: Ordu .......................................................... 201
2 — Kurtuluş Savaşı Sonrasında Sınıfsal Bütünlük
Sorunu ................................................................... 206
«Baskı ve Çatışma» ile «Birlik ve Uyum»
Tezleri ... ............................................................... 206
Serbest Fırka Olayı: Sosyopolitik Batılılaşmanın
Bilançosu ............................................................. 210
SOSYOEKONOMİK ALANDA BATILILAŞMA ............ 215
I — EKONOMİK YÖNÜ: DEVLETÇİLİK ..................... 220
A — «MİLLİ TÜCCAR»İN DESTEKLENMESİ ............ 220
1920'lerde Yabancı Sermaye Konusu .................... 220
Desteklemenin Yöntemi: Devlet Korumacılığı ... 225
B _ 1930'LAR DEVLETÇİLİĞİ ve MİLLİYETÇİLİK ............ 227
II _ SOSYAL YÖNÜ: HALKÇILIK .............................. 231
III — SOSYOEKONOMİK BATILILAŞMANIN
BİLANÇOSU ... ................................................................. 234
Devletçilik Üzerine 234
Halkçılık Üzerine 236
10