antik dönemde gymnasiumun önemi ve pergamon gymnasiumu

149 Pages·2013·11.62 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ ANA BİLİM DALI
KLASİK ARKEOLOJİ BİLİM DALI

ANTİK DÖNEMDE GYMNASİUMUN ÖNEMİ VE
PERGAMON GYMNASİUMU

AHMET BİNGÜL

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA YILMAZ

KONYA 2013
i
T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ ANA BİLİM DALI
KLASİK ARKEOLOJİ BİLİM DALI

ANTİK DÖNEMDE GYMNASİUMUN ÖNEMİ VE
PERGAMON GYMNASİUMU

AHMET BİNGÜL

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN
YRD. DOÇ. DR. MUSTAFA YILMAZ

Bu çalışma Selçuk Üniversitesi BAP Koordinatörlüğü tarafından 12203004 nolu
Yükseklisans tez projesi olarak desteklenmiştir.

KONYA 2013
ii
i
ii
ÖZET
ANTİK DÖNEMDE GYMNASİUMUN ÖNEMİ VE PERGAMON
GYMNASİUMU
Bir kurum olarak, gymnasiumun ilk kez Dor’lar tarafından İ.Ö. VII. yy.’da
kurulduğu bilinmektedir. Büyük olasılıkla gymnasium düşüncesi Girit ve Sparta’dan
Atina’ya, daha sonra da tüm Grek toplumuna geçmiş ve kültürel etkileşim sonucu
Anadolu’da da çok sayıda inşa edilmiştir. Antik dönemde gymnasiumlar: beden
eğitimine, felsefe derslerinin verilmesine ve spordan sonra yapılan vücut bakımına
hizmet etmektedir. Hellenistik dönemde gymnasium, kent içerisinde bir kamu
binasıyken, özellikle Roma imparatorluk döneminde hem kamu binası olarak hem de
Romalı zengin yurttaşların süslü villalarında bir bölüm olarak karşımıza çıkar.
Toplumu pek çok konuda bir araya getiren, etrafında tapınak, hamam, meclis, çeşme
vb. yapıların bulunduğu mekan, kentin gymnasiumudur.
Bu noktalardan hareketle, bu çalışmada; antik dönem yerleşimlerinde
gymnasiumun işlevleri, özellikle kentin bütünüyle olan etkileşimi incelenmiştir.
Antik dönem de gymnasiumun önemini incelerken çalışma alanı olarak, Anadolu’da
Hellenistik dönemin en büyük gymnasiumuna sahip Pergamon antik kenti
seçilmiştir. Pergamon krallıkla yönetilen, eğimli arazide yerleşik bir dağ kentidir,
Roma ile kurduğu yakın ilişkilerle Hellenistik dönemin en güçlü krallıklarından biri
haline gelmiştir. Materyal olarak seçilen bu kentin gymnasiumunun irdelenmesiyle,
antik dönem de gymnasiumun önemini açıklayan sonuçlarla araştırma
tamamlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Antik Dönem, Kamusal Mekanlar, Gymnasium,
Pergamon, Arkeoloji

iii
ABSTRACT
THE IMPORTANCE OF GYMNASIUM IN ANCIENT TIMES
AND PERGAMON GYMNASIUM
As an institution, It is known that Gymnasium are founded for the first time
by Dorians in 7th Century BC. Most likely the idea of Gymnasium spreads from
Crete (Girit) and Sparta to Athens, and then it spreads to the whole Greek society and
as a result of cultural interaction, it was built in a large number in Anatolia.
Gymnasiums in ancient times served for physical education, philosophy classes and
body cares after sports. Whereas Gymnasium in the Hellenistic age was just a public
building in the city, it appeared as both public buildings and decorated villas of rich
citizens especially in the period of the Roman Empire. Gymnasium of the city was a
place which brought community together in many areas and there were temples,
baths, assembly, and fountains etc. around it.
Consequently, Function of Gymnasium in ancient settlements and its
interaction especially within the city are examined. While examining the importance
of Gymnasium in ancient period, ancient city of Pergamon which has the greatest
gymnasium in Anatolia in the Hellenistic period was chosen as a studying area.
Ruled by a kingdom, Pergamon is a settled and mountain city in sloping area. By the
help of its close relations with Rome, it has become one of the most powerful
kingdoms of the Hellenistic period.
Examining the ancient city of Pergamon’s gymnasium which is chosen as a
material, the research is completed with the results which explains the significance of
the gymnasium in Hellenistic period.
Key Words: Ancient Period, Public Areas, Gymnasium, Pergamon,
Archaeology

iv
İÇİNDEKİLER

BİLİMSEL ETİK SAYFASI ............................... Hata! Yer işareti tanımlanmamış.
YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU ....... Hata! Yer işareti tanımlanmamış.
ÖZET ..................................................................................................................... iii
ABSTRACT ........................................................................................................... iv
İÇİNDEKİLER .........................................................................................................v
KISALTMALAR ................................................................................................... vii
ÖNSÖZ ................................................................................................................ viii
1. GİRİŞ...................................................................................................................1
1.1. Amaç Kapsam Yöntem ................................................................................. 1
1.1.1. Amaç ..................................................................................................... 1
1.1.2. Kapsam ................................................................................................. 1
1.1.3. Yöntem .................................................................................................. 1
2. ANTİK DÖNEMDE SPOR ..................................................................................3
3. ANTİK DÖNEMDE GYMNASİUM ...................................................................6
3.1. Gymnasiumun Tanımı .................................................................................. 6
3.2. Gymnasium Mimarisinin Ortaya çıkışı ......................................................... 8
3.3. Gymnasiumun Kentteki Yeri ........................................................................ 9
3.4. Gymnasiumun Stil Gelişimi .........................................................................11
3.5. Gymnasiumun Bölümleri .............................................................................17
3.6. Gymnasiumun Yönetimi ..............................................................................21
3.7. Roma Döneminde Gymnasium ....................................................................22
3.8. Gymnasiumun Coğrafi Yayılımı ..................................................................23
4. PERGAMON ANTİK KENTİ ............................................................................ 25
4.1. Aiolis Antik Bölgesi ....................................................................................25
4.1.1. Yeri ......................................................................................................25
4.1.2. Tarihçesi ...............................................................................................26
4.2. Pergamon Antik Kenti .................................................................................29
4.2.1. Yeri ......................................................................................................29
4.2.2. Tarihçesi ...............................................................................................30
4.2.3. Şehir Planı ............................................................................................38
v
4.2.4. Pergamon’da Arkeolojik Kazılar ...........................................................40
5. PERGAMON GYMNASİUMU ......................................................................... 41
5.1. Gymnasium’a Genel Bakış ..........................................................................43
5.2. Alt Teras .....................................................................................................47
5.3. Orta Teras....................................................................................................48
5.4. Üst Teras .....................................................................................................53
5.4.1. Uzun Bodrum Katı (Bodrum Stadyumu) ...............................................53
5.4.2. Palaestra ...............................................................................................56
5.4.3. Doğu Kanadı ........................................................................................57
5.4.4. Kuzey Kanadı .......................................................................................59
5.4.5. Orta Salon H .........................................................................................61
5.4.6. Odeion ..................................................................................................63
5.4.7. Batı Kanadı ...........................................................................................64
5.4.8. Gymnasium’un Esas Tapınağı...............................................................66
5.4.9. Batı Hamamları ....................................................................................69
5.4.10. Doğu Hamamları ................................................................................70
5.4.11. Gymnasium’a Giden Ana Giriş Yolu ve Şölen Kapısı .........................74
5.5. Pergamon’da Görev Yapmış Olan Gymnasiarkhos’lar .................................75
5.5.1. Gymnasiarkhos Agias ...........................................................................75
5.5.2. Gymnasiarkhos Athenaios ....................................................................75
5.5.3. Gymnasiarkhos Diodoros Pasparos .......................................................76
5.5.4. Gymnasiarkhos Metrodoros ..................................................................76
5.5.5. Gymnasiarkhos Straton .........................................................................77
6. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ...................................................................... 78
KAYNAKÇA ......................................................................................................... 90
RESİMLERİN VE ÇİZİMLERİN LİSTESİ ............................................................ 94
Resimlerin Listesi ...............................................................................................94
Çizimlerin Listesi ................................................................................................97
RESİMLER ............................................................................................................ 99
ÇİZİMLER ........................................................................................................... 126
ÖZGEÇMİŞ ......................................................................................................... 138

vi
KISALTMALAR

bkz. Bakınız
cm. Santimetre
çiz. Çizim
İ.Ö. İsa’dan Önce
İ.S. İsa’dan Sonra
kg. Kilogram
km. Kilometre
m. Metre
res. Resim
vb. Ve Benzeri
vd. Ve Diğerleri
yy. Yüzyıl

vii
ÖNSÖZ

‘‘Antik Dönemde Gymnasiumun Önemi ve Pergamon Gymnasiumu’’ adlı bu
tez çalışmasında beni yönlendiren, bilgi ve deneyimlerinden yararlanmamı sağlayan,
ayrıca tezimin danışmanlığını da üstlenen sayın hocam Yrd. Doç. Dr. Mustafa
YILMAZ’a teşekkürlerimi sunarım.
Eğitimimde emeği geçen tüm hocalarıma ve bölümün tüm görevlilerine,
çalışmamın tüm aşamasında yapıcı ve eleştirici tavsiyeleriyle yardımcı olan
arkadaşım Barış KAYA’ya, tezimin resim ve düzeltme kısmında yardımcı olan
kardeşim Ferhat BİNGÜL’e, tezimin çeviri kısmında benden yardımını hiç
esirgemeyen arkadaşım Saniye ÇALI’ya, maddi destekte bulunan Selçuk
Üniversitesi BAP Koordinatörlüğü’ne teşekkürü bir borç bilirim.
Yaşamımın her döneminde sabır ve inançla yanımda olan annem Necibe
BİNGÜL ve babam Habib BİNGÜL’e sonsuz teşekkür ederim.

KONYA 2013 Ahmet BİNGÜL
viii