Table Of ContentANÁLISIS DE LA APLICABILIDAD DE LA
TÉCNICA VALUE STREAM MAPPING EN EL
REDISEÑO DE SISTEMAS PRODUCTIVOS
Ibon SERRANO LASA
ISBN: 978-84-690-7803-7
Dipòsit legal: GI-1038-2007
DEPARTAMENT D’ORGANITZACIÓ, GESTIÓ EMPRESARIAL I
DISSENY DE PRODUCTE
ANÁLISIS DE LA APLICABILIDAD DE LA TÉCNICA
VALUE STREAM MAPPING EN EL REDISEÑO DE
SISTEMAS PRODUCTIVOS
TESIS DOCTORAL
Presentada por:
Ibon Serrano Lasa
Directores:
Dr. Don Rodolfo de Castro Vila
Dr. Don Carlos Ochoa Laburu
Abril de 2007
DEPARTAMENT D’ORGANITZACIÓ, GESTIÓ EMPRESARIAL I
DISSENY DE PRODUCTE
ANÁLISIS DE LA APLICABILIDAD DE LA TÉCNICA
VALUE STREAM MAPPING EN EL REDISEÑO DE
SISTEMAS PRODUCTIVOS
TESIS DOCTORAL
Presentada por:
Ibon Serrano Lasa
Directores:
Dr. Don Rodolfo de Castro Vila
Dr. Don Carlos Ochoa Laburu
Abril de 2007
RESUMEN
El sector industrial manufacturero es uno de los mayores contribuyentes a la
actividad económica mundial. Las empresas integradas en el sector deben afrontar
las demandas cada vez más cambiantes y exigentes del mercado actual con
productos cada vez más competitivos en cuanto a precio, calidad y nivel de servicio.
Ante esta situación, los sistemas productivos de las empresas deben estar
adaptados para responder con la mayor agilidad, rapidez y el menor coste posible a
las exigencias de los clientes.
El Value Stream Mapping (VSM) es una técnica desarrollada al amparo del
modelo de la Producción Ajustada con el fin de apoyar a las empresas
manufactureras en el proceso de rediseño de sus entornos productivos. Si bien su
nivel de desarrollo teórico y práctico es alto, no se conoce análisis alguno divulgado
en el ámbito científico que explore en profundidad su verdadera aplicabilidad en
diferentes entornos de producción seriada. Así, el principal propósito del presente
estudio ha sido el análisis de la verdadera aplicabilidad de la técnica VSM.
La metodología de investigación se ha basado en el estudio múltiple de
casos. En concreto, se ha llevado a cabo un análisis del proceso de aplicación del
VSM en diversas empresas manufactureras de producción seriada.
Las conclusiones del estudio indican que el VSM se muestra como una
técnica útil y aplicable, tanto para afrontar diferentes problemáticas logísticas en el
ámbito de planta fabril, como adecuada para el rediseño de sistemas productivos en
diferentes entornos. No obstante, el análisis también deriva en una necesidad de
adaptación y refinamiento de la técnica VSM de cara a la optimización de su
desempeño; sobre todo en aspectos tales como: la adopción de conceptos no
directamente relacionados con el modelo de la Producción Ajustada, y la integración
de recursos y herramientas adicionales para facilitar las aplicaciones prácticas.
AGRADECIMIENTOS-ESKER ONAK
Lerro hauekin doktoretza tesi hau burutzen lagundu nauten guztiei nire esker
ona adierazi nahi diet:
Lehenik, tesi zuzendariak izan diren Rudi de Castro eta Carlos Ochoa, bere
nahitaezko gidaritza eskaintzeagatik prozesu guzti honetan.
Baita ere Mondragon Unibertsitateari, Mondragon Goi Eskola Politeknikoari
eta bereziki Industri Antolakuntza eta Kudeaketa saileko lankideei, konfidantza eta
laguntza handia eman didatelako eguneroko lana aurrera eramaten.
Bestalde, ikerkuntza proiektuak gauzatu ahal izateko bere eskaintza luzatu
didaten enpresei nire esker onak: Astigarraga Kit Line, Hobest, CIE Legazpia, Maier,
Geyser Gastech, UEB, eta benetako izena aipatu gabe utzi behar izan den XYZ
enpresari.
Ezin utzi izendatu gabe ikerkuntza taldea osatu duten ingeniariak, beraien
ahalegina garrantzitsua izan baita kasu bakoitzaren garapenean, beraz, Itziar,
Edurne, Ion, Gorka, Aitor eta Mikeli, eskerrik asko.
Eskerrak baita urte guzti hauetan norberaren tesi proiektua lantzeko elkar
laguntzen aritu izan garen Itziar eta Joni, eginiko bilerak benetan balio izan dutelako
batak besteari adorea emateko.
Guraso eta anaiei, prozesu guzti honen garrantzia ulertu dutelako eta
lehentasunak ezartzen motibatu nautelako.
Azkenik, eta bereziki, Edurneri, bere gidaritza, laguntza eta aholku
ezinbestekoetaz gain, nire tesi lanorduen karga batik bat berak sufritu behar izan
duelako; ahalegin hori bai zureganako eta baita Miren, gure alabarenganako
maitasun eta arduraz saritzen saiatuko naiz .
CONTENIDO
1. INTRODUCCIÓN ..................................................................................................19
1.1. MARCO DE INVESTIGACIÓN...................................................................................................21
1.2. PROPÓSITO Y METODOLOGÍA DE INVESTIGACIÓN...........................................................22
1.3. ESTRUCTURA DE LA TESIS....................................................................................................22
2. MARCO TEÓRICO ...............................................................................................25
2.1. INTRODUCCIÓN........................................................................................................................27
2.2. EL SECTOR MANUFACTURERO.............................................................................................28
2.3. LOS SISTEMAS PRODUCTIVOS..............................................................................................29
2.4. EVOLUCIÓN HISTÓRICA DE LOS SISTEMAS PRODUCTIVOS............................................32
2.4.1. LA PRODUCCIÓN ARTESANA..........................................................................................33
2.4.2. LA PRODUCCIÓN EN MASA.............................................................................................34
2.4.3. LA PRODUCCIÓN AJUSTADA...........................................................................................36
2.4.3.1. DIVULGACIÓN DE LA PRODUCCIÓN AJUSTADA...................................................39
2.4.3.2. JIT VS. PRODUCCIÓN AJUSTADA............................................................................40
2.4.4. OTROS ENFOQUES...........................................................................................................42
2.4.4.1. TEORÍA DE LAS LIMITACIONES (TOC).....................................................................43
2.4.4.2. MANUFACTURA ÁGIL.................................................................................................45
2.4.4.3. PRODUCCIÓN DE RESPUESTA RÁPIDA (QRM).....................................................46
2.4.4.4. OTROS.........................................................................................................................47
2.5. LOS PRINCIPIOS DE LA PRODUCCIÓN AJUSTADA.............................................................48
2.5.1. EVOLUCIÓN DE LA PRODUCCIÓN AJUSTADA..............................................................49
2.5.2. LAS CLAVES DE LA PRODUCCIÓN AJUSTADA: EL PENSAMIENTO AJUSTADO.......51
2.5.2.1. ESPECIFICACIÓN DE VALOR....................................................................................52
2.5.2.2. IDENTIFICAR EL FLUJO DE VALOR..........................................................................53
2.5.2.3. HACER QUE EL VALOR FLUYA SIN INTERRUPCIONES........................................54
2.5.2.4. DEJAR QUE EL CLIENTE TIRE DEL VALOR............................................................54
2.5.2.5. PERSEGUIR LA PERFECCIÓN..................................................................................55
2.6. RESULTADOS ALCANZADOS POR LA PRODUCCIÓN AJUSTADA....................................55
2.6.1. LA INDUSTRIA DE LA AUTOMOCIÓN..............................................................................55
2.6.1.1. ETAPA INICIAL (1960-1990).......................................................................................56
2.6.1.2. SEGUNDA ETAPA (1990-1995)..................................................................................57
2.6.1.3. TERCERA ETAPA (1995-2005)...................................................................................57
2.6.2. OTROS SECTORES MANUFACTUREROS......................................................................60
2.6.3. NECESIDADES DEL SECTOR EN LA UNIÓN EUROPEA................................................67
2.6.4. RESUMEN DE LOS RESULTADOS ALCANZADOS.........................................................69
2.7. MODELOS PARA EL REDISEÑO DE SISTEMAS PRODUCTIVOS........................................70
2.7.1. EL VALUE STREAM MAPPING..........................................................................................71
2.7.1.1. ETAPAS DE APLICACIÓN DEL VSM.........................................................................74
5
Description:Seth et al. (2005) por su parte, subrayan la necesidad de aplicar nuevas técnicas para el diseño nwie.org/QRM.pdf, (Visitado en febrero de 2004).