Table Of Content(cid:1)(cid:2)(cid:3)(cid:4)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:9)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:11)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:4)(cid:12)(cid:14)(cid:15)(cid:16)(cid:17)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:18)(cid:19)(cid:5)(cid:15)(cid:7)(cid:2)
(cid:20)(cid:15)(cid:12)(cid:11)(cid:14)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:11)(cid:16)(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:8)(cid:20)(cid:4)(cid:5)(cid:10)(cid:11)
(cid:20)(cid:19)(cid:21)(cid:15)(cid:4)(cid:5)(cid:4)(cid:8)(cid:22)(cid:4)(cid:19)(cid:16)(cid:7)(cid:8)(cid:23)(cid:7)(cid:3)(cid:11)(cid:12)
(cid:24)(cid:11)(cid:15)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:22)(cid:11)(cid:12)(cid:12)(cid:15)(cid:5)
(cid:25)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:4)(cid:5)(cid:15)(cid:26)(cid:4)(cid:6)(cid:7)(cid:2)(cid:11)(cid:12)(cid:27)
(cid:1)(cid:16)(cid:14)(cid:11)(cid:2)(cid:5)(cid:4)(cid:14)(cid:15)(cid:28)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:29)(cid:15)(cid:12)(cid:30)(cid:7)(cid:12)(cid:15)(cid:31) (cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)
!(cid:11)(cid:12)"(cid:6)(cid:19)(cid:7)(cid:12)(cid:8)#$(cid:16)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)%(cid:2)&(cid:4)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:30)(cid:4)(cid:2)(cid:4)
(cid:22)(cid:11)’(cid:19)(cid:11)(cid:5)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:13)(cid:7)(cid:3)(cid:19)(cid:5)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:12)
(cid:25)(cid:21)(cid:7)(cid:16)(cid:11)(cid:14)((cid:5)(cid:11)(cid:4)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:14)(cid:2)(cid:4)&(cid:4)(cid:16)(cid:17)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:14))(cid:21)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:7)(cid:12)(cid:27)
*(cid:16)(cid:7)(cid:2)(cid:15)(cid:4)(cid:5)$(cid:30)(cid:7)(cid:16)(cid:15)(cid:12)(cid:8)+(cid:8)#(cid:13)
,--,
!.(cid:29).(cid:8)(cid:13)//(cid:22).!(cid:1)012(cid:1)(cid:8)(cid:29).(cid:8)(cid:22).#3%1#(cid:1)#
(cid:1)(cid:16)(cid:14)(cid:11)(cid:2)(cid:5)(cid:4)(cid:14)(cid:15)(cid:28)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:29)(cid:15)(cid:12)(cid:30)(cid:7)(cid:12)(cid:15)(cid:31) (cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)
!(cid:11)(cid:12)"(cid:6)(cid:19)(cid:7)(cid:12)(cid:8)#$(cid:16)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)%(cid:2)&(cid:4)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:30)(cid:4)(cid:2)(cid:4)
(cid:22)(cid:11)’(cid:19)(cid:11)(cid:5)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:13)(cid:7)(cid:3)(cid:19)(cid:5)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:12)
(cid:25)(cid:21)(cid:7)(cid:16)(cid:11)(cid:14)((cid:5)(cid:11)(cid:4)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:14)(cid:2)(cid:4)&(cid:4)(cid:16)(cid:17)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:14))(cid:21)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:7)(cid:12)(cid:27)
(cid:1)(cid:2)(cid:3)(cid:4)(cid:1)(cid:4)(cid:5)(cid:1)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:3)(cid:9)(cid:10)(cid:11)(cid:12)(cid:4)(cid:1)(cid:13)(cid:1)(cid:10)(cid:11)(cid:2)(cid:4)(cid:8)(cid:3)
%*#(cid:13)4(cid:8)%*5(cid:23)4(cid:8)%(cid:24)1#1(cid:24)/#4(cid:8)%(cid:13)#
Copyright © 2002 ABES – RJ
1a Edição – tiragem: 1.000 exemplares
Projeto gráfico, revisão, editoração eletrônica e fotolitos:
RiMa Artes e Textos
Rua Conselheiro João Alfredo, 175 – Jd Paraíso
CEP 13561-110 – São Carlos-SP
Fone: (0xx16) 272-5269 Fax: (0xx16) 272-3264
www.rimaeditora.com.br e-mail: [email protected]
Coordenadores
Armando Borges de Castilhos Junior
Lisete Celina Lange
Luciana Paulo Gomes
Neide Pessin
Alternativas de Disposição de Resíduos Sólidos Urbanos
para Pequenas Comunidades (coletânea de trabalhos
técnicos) / Armando Borges de Castilhos Junior,
Lisete Celina Lange, Luciana Paulo Gomes, Neide
Pessin (organizadores). Rio de Janeiro : RiMa,
ABES, 2002.
104 p.
Projeto PROSAB.
ISBN: 85-86552-35-6
1. Resíduos urbanos. 2. Aterro sanitário.
3. Digestão anaeróbia. 4. Líquidos lixiviados.
5. Transporte de contaminantes.
(cid:1)(cid:2)(cid:3)(cid:4)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:9)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:11)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:4)(cid:12)(cid:14)(cid:15)(cid:16)(cid:17)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:18)(cid:19)(cid:5)(cid:15)(cid:7)(cid:2)
(cid:25)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:4)(cid:5)(cid:15)(cid:26)(cid:4)(cid:6)(cid:7)(cid:2)(cid:11)(cid:12)(cid:27)
(cid:13)(cid:7)(cid:7)(cid:2)(cid:6)(cid:11)(cid:5)(cid:4)(cid:6)(cid:7)(cid:2)(cid:11)(cid:12)(cid:8)(cid:15)(cid:5)(cid:12)(cid:14)(cid:15)(cid:14)(cid:19)(cid:21)(cid:15)(cid:7)(cid:5)(cid:4)(cid:15)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:30)(cid:2)(cid:7)6(cid:11)(cid:14)(cid:7)
(cid:1)(cid:2)(cid:3)(cid:4)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:9)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:11)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:4)(cid:12)(cid:14)(cid:15)(cid:16)(cid:17)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:18)(cid:19)(cid:5)(cid:15)(cid:7)(cid:2)
(cid:20)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:11)(cid:2)(cid:12)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:22)(cid:11)(cid:6)(cid:11)(cid:2)(cid:4)(cid:16)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:23)(cid:4)(cid:5)(cid:14)(cid:4)(cid:8)(cid:13)(cid:4)(cid:14)(cid:4)(cid:2)(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:20)(cid:22)(cid:23)(cid:13)
(cid:25)(cid:11)(cid:26)(cid:4)(cid:2)(cid:14)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:27)(cid:5)(cid:10)(cid:11)(cid:5)(cid:17)(cid:4)(cid:2)(cid:15)(cid:4)(cid:8)(cid:23)(cid:4)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:28)(cid:2)(cid:15)(cid:4)(cid:8)(cid:11)(cid:8)(cid:1)(cid:3)(cid:29)(cid:15)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:4)(cid:16)
(cid:30)(cid:4)(cid:29)(cid:7)(cid:2)(cid:4)(cid:14)(cid:31)(cid:2)(cid:15)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8) (cid:11)(cid:12)!(cid:19)(cid:15)(cid:12)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:11)(cid:3)(cid:8)"(cid:11)(cid:12)#(cid:6)(cid:19)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:23)(cid:31)(cid:16)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:30)(cid:1)"(cid:27)(cid:23)$
(cid:30)(cid:15)(cid:12)(cid:11)(cid:14)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:11)(cid:16)(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:8)(cid:30)(cid:4)(cid:5)(cid:10)(cid:11)
(cid:20)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:11)(cid:2)(cid:12)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:22)(cid:11)(cid:6)(cid:11)(cid:2)(cid:4)(cid:16)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)%(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:12)(cid:8)&(cid:11)(cid:2)(cid:4)(cid:15)(cid:12)
(cid:30)(cid:19)’(cid:15)(cid:4)(cid:5)(cid:4)(cid:8) (cid:4)(cid:19)(cid:16)(cid:7)(cid:8)&(cid:7)(cid:3)(cid:11)(cid:12)
(cid:20)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:11)(cid:2)(cid:12)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:8)((cid:4)(cid:16)(cid:11)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:8)"(cid:15)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:23)(cid:15)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:20))*(cid:23)*)$(cid:23)
(cid:13)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:2)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:15)+(cid:5)’(cid:15)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:27),(cid:4)(cid:14)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:11)(cid:8)-(cid:11)’(cid:5)(cid:7)(cid:16)(cid:31)(cid:10)(cid:15)’(cid:4)(cid:12)
)(cid:11)(cid:15)(cid:6)(cid:11)(cid:8) (cid:11)(cid:12)(cid:12)(cid:15)(cid:5)
(cid:20)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:11)(cid:2)(cid:12)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:4),(cid:15)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:23)(cid:19)(cid:16)
*(cid:5)(cid:12)(cid:14)(cid:15)(cid:14)(cid:19)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:23)(cid:4)(cid:5)(cid:11)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:1)(cid:3)(cid:29)(cid:15)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:4)(cid:16)
(cid:13)(cid:7)(cid:5)(cid:12)(cid:19)(cid:16)(cid:14)(cid:7)(cid:2)(cid:11)(cid:12)
(cid:18)(cid:19)(cid:2)(cid:4)(cid:5)(cid:6).(cid:2)(cid:8) (cid:7)(cid:21)(cid:15)(cid:5)(cid:11)(cid:16)(cid:16)(cid:15)
(cid:27)(cid:12)’(cid:7)(cid:16)(cid:4)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:27)(cid:5)(cid:10)(cid:11)(cid:5)(cid:17)(cid:4)(cid:2)(cid:15)(cid:4)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:23)/(cid:7)(cid:8)(cid:13)(cid:4)(cid:2)(cid:16)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:27)(cid:27)(cid:23)(cid:13)0(cid:20)(cid:23)
(cid:25)(cid:11)(cid:26)(cid:4)(cid:2)(cid:14)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)1(cid:15)(cid:6)(cid:2)(cid:28)(cid:19)(cid:16)(cid:15)’(cid:4)(cid:8)(cid:11)(cid:8)(cid:23)(cid:4)(cid:5)(cid:11)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7)
((cid:15)(cid:21)(cid:15)(cid:4)(cid:5)(cid:4)(cid:8)%(cid:4)(cid:2)(cid:15)(cid:4)(cid:8)2(cid:4)(cid:5)(cid:14)(cid:4)(cid:8)(cid:9)(cid:4)(cid:16)(cid:6)(cid:7)’(cid:17)(cid:15)
(cid:20)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:11)(cid:2)(cid:12)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:22)(cid:11)(cid:6)(cid:11)(cid:2)(cid:4)(cid:16)(cid:8)(cid:6)(cid:4)(cid:8)(cid:9)(cid:4)(cid:17)(cid:15)(cid:4)
(cid:27)(cid:12)’(cid:7)(cid:16)(cid:4)(cid:8) (cid:7)(cid:16)(cid:15)(cid:14)3’(cid:5)(cid:15)’(cid:4)4(cid:8)(cid:25)(cid:11)(cid:26)(cid:4)(cid:2)(cid:14)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)1(cid:15)(cid:6)(cid:2)(cid:28)(cid:19)(cid:16)(cid:15)’(cid:4)(cid:8)(cid:11)(cid:8)(cid:23)(cid:4)(cid:5)(cid:11)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7)
/!(cid:23)(cid:1)(cid:24)17(cid:1)(cid:29)/!.#
(cid:1)(cid:2)(cid:3)(cid:4)(cid:5)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:9)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:11)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:4)(cid:12)(cid:14)(cid:15)(cid:16)(cid:17)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:18)(cid:19)(cid:5)(cid:15)(cid:7)(cid:2)
(cid:20)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:11)(cid:2)(cid:12)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:22)(cid:11)(cid:6)(cid:11)(cid:2)(cid:4)(cid:16)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:23)(cid:4)(cid:5)(cid:14)(cid:4)(cid:8)(cid:13)(cid:4)(cid:14)(cid:4)(cid:2)(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:20)(cid:22)(cid:23)(cid:13)
(cid:25)(cid:11)(cid:26)(cid:4)(cid:2)(cid:14)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:27)(cid:5)(cid:10)(cid:11)(cid:5)(cid:17)(cid:4)(cid:2)(cid:15)(cid:4)(cid:8)(cid:23)(cid:4)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:28)(cid:2)(cid:15)(cid:4)(cid:8)(cid:11)(cid:8)(cid:1)(cid:3)(cid:29)(cid:15)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:4)(cid:16)
(cid:30)(cid:4)(cid:29)(cid:7)(cid:2)(cid:4)(cid:14)(cid:31)(cid:2)(cid:15)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8) (cid:11)(cid:12)!(cid:19)(cid:15)(cid:12)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:11)(cid:3)(cid:8)"(cid:11)(cid:12)#(cid:6)(cid:19)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:23)(cid:31)(cid:16)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:30)(cid:1)"(cid:27)(cid:23)$
(cid:13)(cid:4)(cid:3)(cid:26)(cid:19)(cid:12)(cid:8)(cid:20)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:11)(cid:2)(cid:12)(cid:15)(cid:14)(cid:28)(cid:2)(cid:15)(cid:7)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:9)(cid:4)(cid:15)(cid:2)(cid:2)(cid:7)(cid:8)-(cid:2)(cid:15)(cid:5)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)
(cid:13)(cid:27) (cid:8)(cid:8)556760896(cid:8)(cid:8)(cid:8)(cid:8)(cid:22)(cid:16)(cid:7)(cid:2)(cid:15)(cid:4)(cid:5)(cid:31)(cid:26)(cid:7)(cid:16)(cid:15)(cid:12)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:23)(cid:13)
(cid:22)(cid:7)(cid:5)(cid:11)(cid:8):75;(cid:8)<<=09689(cid:8)(cid:8)(cid:8)(cid:22)(cid:4),(cid:8)(cid:8):75;(cid:8)<<=085><(cid:8)(cid:8)(cid:8)(cid:27)0(cid:3)(cid:4)(cid:15)(cid:16)?(cid:8)(cid:29)(cid:7)(cid:2)(cid:10)(cid:11)(cid:12)@(cid:11)(cid:5)(cid:12)A(cid:19)B(cid:12)’A(cid:29)(cid:2)
(cid:20)(cid:15)(cid:12)(cid:11)(cid:14)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:11)(cid:16)(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:8)(cid:20)(cid:4)(cid:5)(cid:10)(cid:11)
(cid:20)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:11)(cid:2)(cid:12)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:22)(cid:11)(cid:6)(cid:11)(cid:2)(cid:4)(cid:16)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)%(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:12)(cid:8)&(cid:11)(cid:2)(cid:4)(cid:15)(cid:12)
(cid:1)(cid:21)(cid:11)(cid:5)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:13)(cid:7)(cid:5)(cid:14)(cid:7)(cid:2)(cid:5)(cid:7)4(cid:8)57>(cid:8)(cid:24)(cid:8)9(cid:7)(cid:8)(cid:4)(cid:5)(cid:6)(cid:4)(cid:2)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:13)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:2)(cid:7)
(cid:13)(cid:27) (cid:8)<===606C6(cid:8)(cid:8)(cid:8)(cid:8)(cid:9)(cid:11)(cid:16)(cid:7)(cid:8)1(cid:7)(cid:2)(cid:15)D(cid:7)(cid:5)(cid:14)(cid:11)(cid:8)(cid:24)(cid:8)%(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:12)(cid:8)&(cid:11)(cid:2)(cid:4)(cid:15)(cid:12)
(cid:22)(cid:7)(cid:5)(cid:11)(cid:8):<=;(cid:8)<><50=6<8(cid:8)(cid:8)(cid:22)(cid:4),(cid:8):<=;(cid:8)<><50=598(cid:8)(cid:8)(cid:27)0(cid:3)(cid:4)(cid:15)(cid:16)?(cid:8)(cid:16)(cid:15)(cid:12)(cid:11)(cid:14)(cid:11)@(cid:6)(cid:11)(cid:12)(cid:4)A(cid:19)B(cid:3)(cid:10)A(cid:29)(cid:2)
(cid:20)(cid:19)(cid:21)(cid:15)(cid:4)(cid:5)(cid:4)(cid:8)(cid:22)(cid:4)(cid:19)(cid:16)(cid:7)(cid:8)(cid:23)(cid:7)(cid:3)(cid:11)(cid:12)
(cid:20)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:11)(cid:2)(cid:12)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:8)((cid:4)(cid:16)(cid:11)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:8)"(cid:15)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:23)(cid:15)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:20))*(cid:23)*)$(cid:23)
(cid:13)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:2)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:15)+(cid:5)’(cid:15)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:27),(cid:4)(cid:14)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:11)(cid:8)-(cid:11)’(cid:5)(cid:7)(cid:16)(cid:31)(cid:10)(cid:15)’(cid:4)(cid:12)
(cid:1)(cid:21)A(cid:8)(cid:20)(cid:5)(cid:15)(cid:12)(cid:15)(cid:5)(cid:7)(cid:12)4(cid:8)8E6
(cid:13)(cid:27) (cid:8)8<6<60676(cid:8)(cid:8)(cid:23)/(cid:7)(cid:8)(cid:30)(cid:11)(cid:7)(cid:26)(cid:7)(cid:16)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:24)(cid:8)"(cid:23)
(cid:22)(cid:7)(cid:5)(cid:11)(cid:8):E=;(cid:8)(cid:8)E860<<<<(cid:8)(cid:2)(cid:4)(cid:3)(cid:4)(cid:16)(cid:8)=95<(cid:8)(cid:8)(cid:22)(cid:4),(cid:8):E=;(cid:8)E8605=99(cid:8)(cid:8)(cid:8)(cid:27)0(cid:8)(cid:3)(cid:4)(cid:15)(cid:16)?(cid:8)(cid:16)(cid:19)(cid:10)(cid:7)(cid:3)(cid:11)(cid:12)@(cid:11)(cid:19)(cid:16)(cid:11)(cid:2)A(cid:19)(cid:5)(cid:15)(cid:12)(cid:15)(cid:5)(cid:7)(cid:12)A(cid:29)(cid:2)
(cid:24)(cid:11)(cid:15)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:22)(cid:11)(cid:12)(cid:12)(cid:15)(cid:5)
(cid:20)(cid:5)(cid:15)(cid:21)(cid:11)(cid:2)(cid:12)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:4),(cid:15)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:23)(cid:19)(cid:16)
*(cid:5)(cid:12)(cid:14)(cid:15)(cid:14)(cid:19)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:23)(cid:4)(cid:5)(cid:11)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:1)(cid:3)(cid:29)(cid:15)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:4)(cid:16)
"(cid:19)(cid:4)(cid:8)(cid:22)(cid:2)(cid:4)(cid:5)’(cid:15)(cid:12)’(cid:7)(cid:8)&(cid:11)(cid:14)F(cid:16)(cid:15)(cid:7)(cid:8)((cid:4)(cid:2)(cid:10)(cid:4)(cid:12)4(cid:8)==<6
(cid:13)(cid:27) (cid:8)8E66=0896(cid:8)(cid:8)(cid:8)(cid:13)(cid:4),(cid:15)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:23)(cid:19)(cid:16)(cid:8)(cid:24)(cid:8)"(cid:23)
(cid:22)(cid:7)(cid:5)(cid:11)?(cid:8):E7;(cid:8)>=50>E69(cid:8)(cid:8)(cid:8)(cid:27)0(cid:3)(cid:4)(cid:15)(cid:16)?(cid:8)(cid:5)(cid:26)(cid:11)(cid:12)(cid:12)(cid:15)(cid:5)@(cid:19)’(cid:12)A(cid:14)’(cid:17)(cid:11)A(cid:29)(cid:2)
(cid:23)!%(cid:22)/(cid:8)(cid:13)//!(cid:29).(cid:24)(cid:1)(cid:29)/!(cid:8)(cid:29)/(cid:8)(cid:22)!/#(cid:1)(cid:9)
(cid:2)(cid:7)BA(cid:8)(cid:18)(cid:19)(cid:2)(cid:4)(cid:5)(cid:6).(cid:2)(cid:8) (cid:7)(cid:21)(cid:15)(cid:5)(cid:11)(cid:16)(cid:16)(cid:15)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:27)(cid:27)(cid:23)(cid:13)
G(cid:26)(cid:7)(cid:21)(cid:15)(cid:5)(cid:11)(cid:16)@(cid:12)’A(cid:19)(cid:12)(cid:26)A(cid:29)(cid:2)
(cid:2)(cid:7)BA(cid:8)(cid:13)#’(cid:11)(cid:2)(cid:7)(cid:8)$A(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:1)(cid:5)(cid:6)(cid:2)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:8))(cid:11)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:20)(cid:22)")
’(cid:15)’(cid:11)(cid:2)(cid:7)@’(cid:14)A(cid:19)B(cid:2)(cid:5)A(cid:29)(cid:2)
(cid:25)(cid:11)#D(cid:4)(cid:8)(cid:30)(cid:4)(cid:2)(cid:4)(cid:8) (cid:15)(cid:5)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:8)(cid:13)) !
(cid:6)’(cid:7)(cid:2)(cid:2)(cid:11)(cid:4)@(cid:12)’A(cid:19)(cid:12)(cid:26)A(cid:29)(cid:2)
H(cid:15)(cid:16)(cid:12)(cid:7)(cid:5)(cid:8)(cid:1)(cid:19)(cid:11)(cid:2)(cid:12)I(cid:4)(cid:16)(cid:6)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:13)) !
H(cid:15)(cid:16)(cid:12)(cid:7)(cid:5)J(cid:1)(cid:19)(cid:11)(cid:2)(cid:12)I(cid:4)(cid:16)(cid:6)@(cid:12)(cid:15)(cid:2)(cid:15)(cid:19)(cid:12)A’(cid:5)(cid:26)!A(cid:29)(cid:2)
%(cid:4)(cid:2)’(cid:7)(cid:12)(cid:8)1(cid:11)(cid:16)(cid:4)(cid:5)(cid:7)(cid:8)%(cid:7)(cid:5)(cid:14)(cid:11)(cid:5)(cid:11)(cid:10)(cid:2)(cid:7)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:13)(cid:1)(cid:27)(cid:23)(cid:9)
(cid:3)(cid:4)(cid:2)’(cid:7)(cid:12)(cid:17)(cid:11)(cid:16)(cid:4)(cid:5)(cid:7)@.(cid:4)(cid:17)(cid:7)(cid:7)A’(cid:7)(cid:3)
(cid:1)(cid:5)(cid:5)(cid:4)(cid:8)((cid:15)(cid:2)(cid:10)#(cid:5)(cid:15)(cid:4)(cid:8)%(cid:4)’(cid:17)(cid:4)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:1)(cid:9)(cid:27)(cid:23)
(cid:4)(cid:5)(cid:5)(cid:4)(cid:21)@(cid:4),A(cid:4)(cid:26)’A(cid:7)(cid:2)(cid:10)
(cid:23)(cid:4)(cid:5)(cid:6)(cid:2)(cid:4)(cid:8)(cid:9)(cid:7)(cid:5)(cid:6)(cid:4)(cid:2)(cid:7)I(cid:12)K.(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:13)(cid:1)*L(cid:1)
’(cid:29)(cid:4)(cid:2)(cid:2)(cid:7)(cid:12)(cid:7)@(cid:2)(cid:19)(cid:2)(cid:4)(cid:16)(cid:2)GA’(cid:7)(cid:3)A(cid:29)(cid:2)
(cid:25)(cid:4)(cid:16)(cid:3)(cid:7)(cid:8)(cid:1)(cid:16)(cid:29)(cid:19)!(cid:19)(cid:11)(cid:2)!(cid:19)(cid:11)(cid:8)(cid:30)(cid:15)(cid:3)(cid:4)(cid:8)(cid:24)(cid:8)%(cid:13)-
(cid:6)(cid:4)(cid:16)(cid:3)(cid:7)@(cid:3)’(cid:14)A(cid:10)(cid:7)(cid:21)A(cid:29)(cid:2)
(cid:27)(cid:16)(cid:15)(cid:12)(cid:4)(cid:29)(cid:11)(cid:14)(cid:11)(cid:8) (cid:15)(cid:5)(cid:14)(cid:7)(cid:8)&(cid:19)(cid:11)(cid:6)(cid:11)(cid:12)(cid:8)(cid:24)(cid:8)(cid:22)*)(cid:27)
(cid:11)(cid:26)(cid:10)(cid:19)(cid:11)(cid:6)(cid:11)(cid:12)@B(cid:15)(cid:5)(cid:11)(cid:26)A(cid:10)(cid:7)(cid:21)A(cid:29)(cid:2)
(cid:13)3(cid:16)(cid:15)(cid:4)(cid:8)%(cid:4)(cid:2)(cid:15)(cid:4)(cid:8) (cid:7)(cid:26)(cid:26)(cid:11)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:22)(cid:15)(cid:10)(cid:19)(cid:11)(cid:15)(cid:2)(cid:11)(cid:6)(cid:7)
’(cid:3)B(cid:15)(cid:10)(cid:19)(cid:11)@B(cid:15)(cid:5)(cid:11)(cid:26)A(cid:10)(cid:7)(cid:21)A(cid:29)(cid:2)
(cid:1)(cid:30)(cid:2)(cid:11)(cid:12)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:4)(cid:31) (cid:7)
Os municípios brasileiros, em sua maioria, possuem grande demanda por sistemas urbanos de saneamento
de resíduos sólidos urbanos. Dados recentes (IBGE, 2000) demonstram que no Brasil ainda persiste a deposição
em “lixões” como forma mais comum de destinação final dos resíduos sólidos coletados, o que implica a ocor-
rência de problemas sociais, econômicos, sanitários, de poluição e de contaminação do meio.
Dentre os municípios, as pequenas comunidades tentam equacionar os problemas ambientais decorrentes
da destinação final inadequada, muitas vezes com grandes dificuldades, por apresentarem carências de recursos
técnicos e financeiros. Por outro lado, a área de conhecimento científico em resíduos sólidos, mais especifica-
mente no que concerne às alternativas de disposição final de resíduos sólidos urbanos, apresenta inúmeras lacu-
nas e questões a serem, respectivamente, preenchidas e respondidas.
Neste contexto, esta “Coletanea de Trabalhos Técnicos” cumpriu, com mérito, a missão a que se propôs:
gerar conhecimento, com qualidade e rigor científico, e atender a uma demanda premente de nossa sociedade ao
disponibilizar alternativas tecnológicas eficazes e acessíveis às comunidades de pequeno porte.
Os artigos científicos apresentados fornecem relevantes contribuições, obtidas em experimentos em escala
de laboratório e real, pertinentes ao projeto, implantação e operação de aterros para comunidades de pequeno porte,
enfocando aspectos que abrangem, entre outros tópicos, desde a metodologia de análise de parâmetros físico-
químicos, técnicas operacionais como a recirculação dos líquidos lixiviados até o desenvolvimento de um Siste-
ma de Apoio à Decisão para Seleção de Áreas.
Ressalta-se que esta publicação é um dos produtos da rede de pesquisa formada pela UFSC, UNISINOS,
UCS e UFMG sobre o tema “Alternativas de Disposição de Resíduos Sólidos Urbanos para Pequenas Comuni-
dades”, do Edital 3 desenvolvido no âmbito do Programa de Pesquisa em Saneamento Básico – PROSAB, indu-
zido e fomentado pela Financiadora de Estudos e Projetos (FINEP), pelo Conselho Nacional de Desenvolvimento
Científico e Tecnológico (CNPq) e pela Caixa Econômica Federal (CAIXA).
Finalmente, aproveito a oportunidade para congratular-me com os autores por esta excelente publicação e
expressar minha satisfação em poder apresentá-la a todos que buscam a melhoria da qualidade de vida em nosso
país.
Profa. Viviana Maria Zanta Baldochi*
Universidade Federal da Bahia, Escola Politécnica, Departamento de Hidráulica e Saneamento.
Rua Aristides Novis, 02, 4o andar, Federação
Salvador, BA, CEP 40210-630
*Engenheira Civil, com ênfase em Engenharia Urbana pela UFSCar, Mestre em Hidráulica e Saneamento pela EESC-USP,
Doutora em Engenharia, na Área de Concentração Hidráulica e Saneamento. Pós-doutorado em Resíduos Sólidos na EESC-
USP. Profa. Adjunta do Departamento de Hidráulica e Saneamento da Escola Politécnica da Universidade Federal da Bahia.
#(cid:19)(cid:3)8(cid:2)(cid:15)(cid:7)
0(cid:11)(cid:3)(cid:4)(cid:8)9
(cid:13)(cid:7)(cid:5)(cid:21)(cid:11)(cid:30)(cid:31) (cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)#(cid:15)(cid:12)(cid:14)(cid:11)(cid:3)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:29)(cid:15)(cid:12)(cid:30)(cid:7)(cid:12)(cid:15)(cid:31) (cid:7)(cid:8)*(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:16)(cid:8)(cid:30)(cid:4)(cid:2)(cid:4)
5(cid:19)(cid:5)(cid:15)(cid:21)"(cid:30)(cid:15)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:22)(cid:11)’(cid:19)(cid:11)(cid:5)(cid:7)(cid:8)(cid:22)(cid:7)(cid:2)(cid:14)(cid:11)
=A(cid:23)(cid:15)(cid:12)(cid:14)(cid:11)(cid:3)(cid:4)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:1)(cid:26)(cid:7)(cid:15)(cid:7)(cid:8)M(cid:8)(cid:25)(cid:11)’(cid:15)(cid:12)/(cid:7)(cid:8):(cid:23)(cid:1)(cid:25);(cid:8)(cid:11)(cid:3)(cid:8)(cid:23)(cid:11)(cid:16)(cid:11)N/(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)O(cid:2)(cid:11)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)
(cid:1)(cid:14)(cid:11)(cid:2)(cid:2)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:23)(cid:4)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:28)(cid:2)(cid:15)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:26)(cid:4)(cid:2)(cid:4)(cid:8) (cid:11)!(cid:19)(cid:11)(cid:5)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:13)(cid:7)(cid:3)(cid:19)(cid:5)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)(cid:12)AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA 6<
>A(cid:13)(cid:7)(cid:5)’(cid:11)(cid:26)N/(cid:7)(cid:8)(cid:11)(cid:8)*(cid:3)(cid:26)(cid:16)(cid:4)(cid:5)(cid:14)(cid:4)N/(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:13)3(cid:16)(cid:19)(cid:16)(cid:4)(cid:12)(cid:8) (cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:1)(cid:14)(cid:11)(cid:2)(cid:2)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7)
(cid:6)(cid:11)(cid:8)"(cid:11)(cid:12)#(cid:6)(cid:19)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:23)(cid:31)(cid:16)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12) AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA =<
<A-(cid:2)(cid:15)(cid:5)’(cid:17)(cid:11)(cid:15)(cid:2)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:11)(cid:3)(cid:8)(cid:23)3(cid:2)(cid:15)(cid:11)(cid:8)(cid:26)(cid:4)(cid:2)(cid:4)(cid:8)(cid:25)(cid:15)(cid:12)(cid:26)(cid:7)(cid:12)(cid:15)N/(cid:7)(cid:8)(cid:22)(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:16)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)"(cid:11)(cid:12)#(cid:6)(cid:19)(cid:7)(cid:12)
(cid:23)(cid:31)(cid:16)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:20)(cid:2)(cid:29)(cid:4)(cid:5)(cid:7)(cid:12)AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA =8
7A*(cid:3)(cid:26)(cid:16)(cid:4)(cid:5)(cid:14)(cid:4)N/(cid:7)(cid:8)(cid:11)(cid:8)$(cid:26)(cid:11)(cid:2)(cid:4)N/(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:19)(cid:3)(cid:8)(cid:1)(cid:14)(cid:11)(cid:2)(cid:2)(cid:7)(cid:8)(cid:23)(cid:19)(cid:12)(cid:14)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:28)(cid:21)(cid:11)(cid:16)(cid:8)(cid:26)(cid:4)(cid:2)(cid:4)
(cid:11)!(cid:19)(cid:11)(cid:5)(cid:4)(cid:8)(cid:13)(cid:7)(cid:3)(cid:19)(cid:5)(cid:15)(cid:6)(cid:4)(cid:6)(cid:11)AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA >8
0(cid:11)(cid:3)(cid:4)(cid:8),
(cid:23)(cid:11)(cid:2)(cid:4)(cid:31) (cid:7)4(cid:8)!(cid:11)(cid:21)(cid:15)(cid:2)(cid:21)(cid:19)(cid:16)(cid:4)(cid:31) (cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:20)"’(cid:19)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:8)(cid:22)(cid:11)(cid:2)(cid:21)(cid:7)(cid:16)(cid:4)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:11)
(cid:13)(cid:7)(cid:5)(cid:14)(cid:2)(cid:7)(cid:16)(cid:11)(cid:8)(cid:6)(cid:4)(cid:8)(cid:29)(cid:15)(cid:10)(cid:11)(cid:12)(cid:14) (cid:7)(cid:8)(cid:1)(cid:5)(cid:4)(cid:11)(cid:2)$&(cid:15)(cid:4)
EA(cid:9)(cid:4)(cid:16)(cid:4)(cid:5)N(cid:7)(cid:8)1#(cid:6)(cid:2)(cid:15)’(cid:7)(cid:8)(cid:11)(cid:3)(cid:8)(cid:1)(cid:14)(cid:11)(cid:2)(cid:2)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)"(cid:11)(cid:12)#(cid:6)(cid:19)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:23)(cid:31)(cid:16)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:20)(cid:2)(cid:29)(cid:4)(cid:5)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:24)
(cid:27)(cid:12)’(cid:4)(cid:16)(cid:4)(cid:8)(cid:27),(cid:26)(cid:11)(cid:2)(cid:15)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:4)(cid:16)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:30)(cid:4)(cid:29)(cid:7)(cid:2)(cid:4)(cid:14)(cid:31)(cid:2)(cid:15)(cid:7)AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA <8
CA%(cid:7)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:7)(cid:2)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:8) (cid:2)(cid:7)’(cid:11)(cid:12)(cid:12)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:25)(cid:15)(cid:10)(cid:11)(cid:12)(cid:14)/(cid:7)(cid:8)(cid:1)(cid:5)(cid:4)(cid:11)(cid:2)(cid:31)(cid:29)(cid:15)(cid:4)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)"(cid:11)(cid:12)#(cid:6)(cid:19)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:23)(cid:31)(cid:16)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)
(cid:25)(cid:15)(cid:12)(cid:26)(cid:7)(cid:12)(cid:14)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:11)(cid:3)(cid:8)(cid:25)(cid:19)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:13)3(cid:16)(cid:19)(cid:16)(cid:4)(cid:12)(cid:8) (cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:1)(cid:14)(cid:11)(cid:2)(cid:2)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7) AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA 79
9A%(cid:7)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:7)(cid:2)(cid:4)(cid:3)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:4)(cid:8)"(cid:11)’(cid:15)(cid:2)’(cid:19)(cid:16)(cid:4)N/(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:30)#!(cid:19)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:30)(cid:15),(cid:15)(cid:21)(cid:15)(cid:4)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:11)(cid:3)(cid:8)(cid:23)(cid:15)(cid:12)(cid:14)(cid:11)(cid:3)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)
(cid:25)(cid:15)(cid:12)(cid:26)(cid:7)(cid:12)(cid:15)N/(cid:7)(cid:8)(cid:22)(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:16)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)"(cid:11)(cid:12)#(cid:6)(cid:19)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:23)(cid:31)(cid:16)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:20)(cid:2)(cid:29)(cid:4)(cid:5)(cid:7)(cid:12)AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA EE
5A(cid:27)(cid:12)(cid:14)(cid:19)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:13)(cid:7)(cid:3)(cid:26)(cid:4)(cid:2)(cid:4)(cid:14)(cid:15)(cid:21)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)%(cid:11)(cid:14)(cid:7)(cid:6)(cid:7)(cid:16)(cid:7)(cid:10)(cid:15)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:26)(cid:4)(cid:2)(cid:4)(cid:8)(cid:1)(cid:5)(cid:28)(cid:16)(cid:15)(cid:12)(cid:11)(cid:12)(cid:8)(cid:22)(cid:15)(cid:12)(cid:15)’(cid:7)0!(cid:19)#(cid:3)(cid:15)’(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)
"(cid:11)(cid:12)#(cid:6)(cid:19)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:23)(cid:31)(cid:16)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:20)(cid:2)(cid:29)(cid:4)(cid:5)(cid:7)(cid:12)AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA C9
0(cid:11)(cid:3)(cid:4)(cid:8):
.(cid:12)(cid:14)(cid:19)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:4)(cid:8)(cid:13)(cid:7)(cid:5)(cid:14)(cid:4)(cid:3)(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:31) (cid:7)(cid:8)(cid:30)(cid:7)(cid:2)(cid:8)(cid:20)"’(cid:19)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:22)(cid:11)(cid:2)(cid:21)(cid:7)(cid:16)(cid:4)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:11)(cid:3)
#(cid:15)(cid:12)(cid:14)(cid:11)(cid:3)(cid:4)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:29)(cid:15)(cid:12)(cid:30)(cid:7)(cid:12)(cid:15)(cid:31) (cid:7)(cid:8)*(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:16)
8A(cid:27)(cid:12)(cid:14)(cid:19)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:4)(cid:8)"(cid:11)(cid:14)(cid:11)(cid:5)N/(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8) (cid:7)(cid:16)(cid:19)(cid:11)(cid:5)(cid:14)(cid:11)(cid:12)(cid:8)((cid:11)(cid:15)’(cid:19)(cid:16)(cid:4)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:26)(cid:7)(cid:2)(cid:8)(cid:30)(cid:15),(cid:15)(cid:21)(cid:15)(cid:4)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:1)(cid:14)(cid:11)(cid:2)(cid:2)(cid:7)
(cid:23)(cid:4)(cid:5)(cid:15)(cid:14)(cid:28)(cid:2)(cid:15)(cid:7)(cid:8)(cid:11)(cid:3)(cid:8)(cid:23)(cid:7)(cid:16)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:1)(cid:2)(cid:10)(cid:15)(cid:16)(cid:7)(cid:12)(cid:7)(cid:12) AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA 99
=6A(cid:27)(cid:12)(cid:14)(cid:19)(cid:6)(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:7)(cid:8)-(cid:2)(cid:4)(cid:5)(cid:12)(cid:26)(cid:7)(cid:2)(cid:14)(cid:11)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)(cid:13)(cid:7)(cid:5)(cid:14)(cid:4)(cid:3)(cid:15)(cid:5)(cid:4)(cid:5)(cid:14)(cid:11)(cid:12)(cid:8)(cid:11)(cid:3)(cid:8)%(cid:11)(cid:15)(cid:7)(cid:12)(cid:8) (cid:7)(cid:2)(cid:7)(cid:12)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:1)(cid:26)(cid:16)(cid:15)’(cid:4)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:4)(cid:8)(cid:1)(cid:14)(cid:11)(cid:2)(cid:2)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:6)(cid:11)
(cid:25)(cid:15)(cid:12)(cid:26)(cid:7)(cid:12)(cid:15)N/(cid:7)(cid:8)(cid:6)(cid:11)(cid:8)"(cid:11)(cid:12)#(cid:6)(cid:19)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:23)(cid:31)(cid:16)(cid:15)(cid:6)(cid:7)(cid:12)(cid:8)(cid:20)(cid:2)(cid:29)(cid:4)(cid:5)(cid:7)(cid:12)AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA 5E
TTTTTeeeeemmmmmaaaaa 11111
CCCCCooooonnnnnccccceeeeepppppçççççãããããooooo dddddeeeee sssssiiiiisssssttttteeeeemmmmmaaaaasssss dddddeeeee dddddiiiiissssspppppooooosssssiiiiiçççççãããããooooo fffffiiiiinnnnnaaaaalllll pppppaaaaarrrrraaaaa
mmmmmuuuuunnnnniiiiicccccííííípppppiiiiiooooosssss dddddeeeee pppppeeeeeqqqqquuuuueeeeennnnnooooo pppppooooorrrrrttttteeeee
Artigos (UFSC, UCS, UNISINOS, UFMG)
1. Sistema de Apoio à Decisão (SAD) em Seleção de Áreas de Aterros Sanitários para
Pequenas Comunidades.
2. Concepção e Implantação de Células Piloto de Aterramento de Resíduos Sólidos.
3. Trincheiras em Série para Disposição Final de Resíduos Sólidos Urbanos.
4. Implantação e Operação de um Aterro Sustentável para Pequena Comunidade.
SISTEMA DE APOIO À DECISÃO (SAD) EM SELEÇÃO DE ÁREAS DE
ATERROS SANITÁRIOS PARA PEQUENAS COMUNIDADES
Sebastião Roberto Soares,1 Giancarlo Lupatini2 e Armando Borges de Castilhos Júnior3
1Engenheiro Sanitarista pela Universidade Federal de Santa Catarina, Doutor pelo Institut National des Sciences Appliquèes de
Lyon, França, Professor do Departamento de Engenharia Sanitária e Ambiental da Universidade Federal de Santa Catarina
2Engenheiro Civil pela Pontifícia Universidade Católica do Paraná, 1999, Mestre em Engenharia Sanitária e
Ambiental pela Universidade Federal de Santa Catarina
3Engenheiro Sanitarista pela Universidade Federal de Santa Catarina, Doutor em Gestão e Tratamento de Resíduos pelo Institut
National des Sciences Appliquèes de Lyon, França, Pós-doutorado pela Ecole Nationale Supérieure des Mines de Paris, ISIGE/
ENSMP, Professor Adjunto IV do Departamento de Engenharia Sanitária e Ambiental da Universidade Federal de Santa Catarina,
UFSC, Supervisor do Laboratório de Pesquisas em Resíduos Sólidos, LARESO
RESUMO
O presente trabalho tem por objetivo o desenvolvimento de um sistema de apoio à decisão na perspectiva de atender aos
profissionais das pequenas prefeituras envolvidos em questões relacionadas à escolha de áreas para implantação de aterros
sanitários. A solução proposta utiliza-se dos princípios de apoio à decisão por intermédio da análise multicritério e sistemas
a base de conhecimento. O desenvolvimento do sistema compreendeu certo número de atores (especialistas, o agente
cognitivo e o técnico em informática) e etapas (aquisição de conhecimentos, estruturação dos conhecimentos, codificação,
avaliação). Os conhecimentos adquiridos na primeira etapa da pesquisa foram encadeados e instanciados na forma de
fluxogramas, os quais conduziram ao desenvolvimento de versão informatizada do sistema. O modelo obtido permitiu, por
intermédio de suas funções, triar preliminarmente áreas inadequadas, verificar a adequação de uma área, realizar avaliações
comparativas entre áreas segundo critérios (ambientais, de engenharia e/ou econômicos) e ponderações definidos pelo
usuário e fornecer elementos de apoio para dimensionamento do empreendimento (vida útil e projeções de resíduos). Veri-
ficou-se que a implantação de aterros sanitários é formada por um conjunto finito de conhecimentos (técnicos, ambientais
e econômicos), os quais podem ser estruturados de maneira a apoiar as decisões de um usuário não especialista. O desenvol-
vimento do sistema permitiu, além da aquisição de conhecimentos prevista, a criação de novos conhecimentos referentes
à tomada de decisão multicritério no âmbito da escolha de áreas para implantação de aterros sanitários.
Palavras-chave: resíduos urbanos, escolha de áreas para aterros sanitários, sistemas de apoio à decisão.
INTRODUÇÃO tados em aterro sanitário (cinzas e escórias no caso da
incineração e materiais não reaproveitados no processo
Atualmente, os dados disponíveis no Brasil de compostagem). Neste processo entende-se que a
(IBGE, 2002) indicam que apenas 30,3% das unidades escolha do local onde será implantado o aterro sanitário
de disposição final de resíduos no Brasil são formas tem influência direta sobre os possíveis impactos
sanitariamente adequadas de tratamento de resíduos. ambientais, sociais e econômicos decorrentes dessa
Para verificar as dificuldades que representa a disper- implantação. Desta maneira, a fim de que a escolha feita
são geográfica em termos de focos de poluição relativa venha garantir as melhores condições de proteção da
à produção de resíduos nos municípios brasileiros, qualidade ambiental e da saúde pública e para atender
aproximadamente 73% destes apresentam população aos interesses da comunidade, faz-se necessário o
de até 20.000 habitantes (IBGE, 2002). avanço em várias dimensões do processo, entre as quais
Particularmente no que se tange à utilização dos citam-se a científica e a política.
aterros sanitários como forma de disposição final de Do ponto de vista científico, algumas questões
resíduos sólidos nas pequenas comunidades, pode-se referentes à escolha de áreas para implantação de
considerar esse método como de grande aplicabilidade aterros sanitários ainda precisam ser respondidas. Ao
devido à facilidade operacional e pequenos custos, longo do tempo, diversas abordagens são corrente-
quando comparado com outras técnicas de disposição mente utilizadas, mostrando-se eficazes quando apli-
de resíduos urbanos. Igualmente, todas as técnicas cadas pelos especialistas. Entretanto, grande parte
tradicionais de gerenciamento necessitam comple- desses conhecimentos ainda permanece distante da
mentarmente do aterro sanitário, na medida em que realidade das pequenas comunidades, as quais dispõem
aproximadamente 30% de materiais devem ser deposi- de recursos técnicos e financeiros insuficientes. A
3
Description:Por outro lado, a área de conhecimento científico em resíduos sólidos, mais especifica- mente no que concerne às alternativas de disposição final de
