6 YAġ RESĠMLĠ ÇOCUK KĠTAPLARINDA ÇOCUKLUK ANLAYIġININ ĠNCELENMESĠ Fatma ...

156 Pages·2015·1.09 MB·Turkish

4 - 6 YAġ RESĠMLĠ ÇOCUK KĠTAPLARINDA ÇOCUKLUK
ANLAYIġININ ĠNCELENMESĠ

Fatma YOL

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
ÇOCUK GELĠġĠMĠ VE EĞĠTĠMĠ ANA BĠLĠM DALI

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

Ocak 2015
TELĠF HAKKI ve TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU

Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koĢuluyla tezin teslim tarihinden itibaren
......(….) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.

YAZARIN
Adı : Fatma
Soyadı : YOL
Bölümü : Çocuk GeliĢimi ve Eğitimi
Ġmza :
Teslim tarihi :

TEZĠN
Türkçe Adı : 4 - 6 YaĢ Resimli Çocuk Kitaplarında Çocukluk AnlayıĢının
Ġncelenmesi

Ġngilizce Adı : The Conception of Childhood in Picture Books for 4-6 Year Old
Children

i
ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları
kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dıĢındaki
tüm ifadelerin Ģahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı Soyadı: Fatma YOL
Ġmza: ……………………..

ii
Jüri onay sayfası
Fatma YOL tarafından hazırlanan “4 - 6 YaĢ Resimli Çocuk Kitaplarında Çocukluk
AnlayıĢının Ġncelenmesi” adlı tez çalıĢması aĢağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu
ile Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Çocuk GeliĢimi ve Eğitimi Anabilim
Dalı‟nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiĢtir.

DanıĢman: Doç. Dr. Neslihan AVCI
Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

BaĢkan: Yrd. Doç Dr. Serap DEMĠRĠZ
Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

Üye: Doç Dr. Neslihan AVCI
Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

Üye: Yrd. Doç. Dr. Özlem ERSOY
Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi

Tez Savunma Tarihi: 21/01/2015
Bu tezin Çocuk GeliĢimi ve Eğitimi Anabilim Dalı‟nda Yüksek Lisans tezi olması için
Ģartları yerine getirdiğini onaylıyorum.

Prof. Dr. Servet KARABAĞ
Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü ……………………

iii
TEġEKKÜR

“4-6 YaĢ Resimli Çocuk Kitaplarında Çocukluk AnlayıĢı” nı incelediğim çalıĢmamda konu
seçiminden baĢlayarak, araĢtırmanın her aĢamasında desteğini esirgemeyerek, eleĢtiri ve
tavsiyeleriyle bana yol gösteren değerli hocam Doç. Dr. Neslihan AVCI‟ ya; çalıĢma
materyalinin oluĢturulması ve temini ile tez sürecinde yapılan incelemelerdeki desteğinden
dolayı sevgili arkadaĢım ArĢ. Gör. Berrin SOMER‟ e ve yüksek lisans eğitimimin baĢından
sonuna kadar bana inanan ve destekleyen aileme sonsuz teĢekkür ederim.

iv
4 - 6 YAġ RESĠMLĠ ÇOCUK KĠTAPLARINDA ÇOCUKLUK
ANLAYIġININ ĠNCELENMESĠ
(Yüksek Lisans Tezi)

Fatma YOL
GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ
EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
Ocak 2015

ÖZ

Öğretmenler tarafından en çok tercih edilen 4-6 yaĢa yönelik resimli çocuk kitaplarında
çocukluk anlayıĢını incelemenin amaçlandığı bu araĢtırmada, 4 ilden 84 öğretmen
tarafından önerilen 200 çocuk kitabı “çocuk kavramı, çocuğun temel gereksinimleri ve
yetiĢkinlerin çocuğa karĢı sorumlulukları” kategorilerine göre incelenerek, kitaplarda
hâkim olan çocukluk anlayıĢı ortaya konulmuĢtur. AraĢtırmanın verileri, içerik ve söylem
analizi yaklaĢımları ile analiz edilmiĢtir. Ġlk aĢamada tüm kitaplar içerik analizi ile
incelendikten sonra, baĢkahramanı çocuk olan 60 çocuk kitabı söylem analizi ile yeniden
değerlendirilmiĢtir. AraĢtırma sonucunda kitaplarda yazarların genel olarak “eksik, bağımlı
çocuk” imajı ile “minyatür yetiĢkin” (Sorin, 2005, s.13) anlayıĢı ikilemini yaĢadıkları;
bazı durumlarda yetiĢkin bakıĢ açısıyla düĢünmesi beklenilen çocuğun, birçok konuda
yetiĢkinden bağımsız hareket etmemesi gereken pasif bir imajla yansıtıldığı görülmüĢtür.
Modern-katılımcı çocuk anlayıĢının sınırlı kitapta temsil edildiği görülmüĢtür. Kitaplarda
çocukla ilgili sık sık olumlu/sevimli özelliklere yer verildiği; iĢ birliği, paylaĢma,
yardımlaĢma, empati, arkadaĢlık, hayvan, doğa sevgisi, çevreyi koruma gibi olumlu sosyal
becerilerin yüceltildiği görülmüĢtür. Genel olarak kitaplarda uslu, çevresine zarar
vermeyen, yıkıcı davranıĢlar sergilemeyen, söz dinleyen çocukların daha çok tercih ve
teĢvik edildiği belirlenmiĢtir.

Bilim Kodu :
Anahtar Kelimeler : Çocukluk, Çocukluk AnlayıĢı, Çocuk Ġmajı, Çocuk Kitapları
Sayfa Adedi : 143
DanıĢman :Doç Dr. Neslihan AVCI

v
THE CONCEPTION OF CHILDHOOD IN PICTURE BOOKS FOR 4-6
YEAR OLD CHILDREN
(M.S Thesis)

Fatma YOL
GAZI UNIVERSITY
GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES
January 2015

ABSTRACT

The study aimed at investigating the understanding of childhood in picture books for 4-6
year old children which were the most preferred by teachers. 200 children‟s books offered
by 84 teachers from 4 different cities were researched according to the categories of
“concept of child, basic needs of child and adults‟ responsibilities to child” and the
understanding of childhood was presented which was dominant in the books. The data was
analyzed with the content and discourse analysis. In the first stage, all the books were
analyzed with content analysis and then 60 children‟s books were reexamined with
discourse analysis whose protagonists were children. The results showed that authors
generally vacillated between “the image of deficient and dependent child” and “miniature
adult” (Sorin, 2005, p.13). It was founded that the child expected to think from adults‟
point of view in some cases was represented with a passive image in which the child
shouldn‟t move independent form adults. It was seen that understanding of modern-agentic
childhood was represented in limited number of books. It was seen that positive/ cute
features of child were included in books and positive social abilities were aggrandized such
as collaboration, sharing, helping each other, love of nature and animal, empathy,
friendship and protecting the environment. In general it was founded that children who was
well-behaved and obedient, who did not hurt someone and exhibit destructive behaviors
were preferred and encouraged in the books.
Science Code :
Key Words: Childhood, Image of Childhood, Conception of Childhood, Picture Books
Page Number: 143
Supervisor :Assoc. Prof. Neslihan AVCI

vi
ĠÇĠNDEKĠLER

TELĠF HAKKI VE TEZ FOTOKOPĠ ĠZĠN FORMU…………………………… i
ETĠK ĠLKELERE UYGUNLUK BEYANI ………………………………………. ii
JÜRĠ ONAY SAYFASI …………………………………………………………….. iii
TEġEKKÜR ……………………………………………………………………….... iv
ÖZ …………………………………………………..………………………..……… v
ABSTRACT ………………………………………………………………………… vi
ĠÇĠNDEKĠLER …………………………………………………………………….. vii
TABLOLAR LĠSTESĠ ……………………………………………………………... x
ġEKĠLLER LĠSTESĠ ……………………………………………………………... xi
SĠMGELER VE KISALTMALAR LĠSTESĠ…………………………………….. xii
BÖLÜM 1………………………….……………………………………………… 1
GĠRĠġ…………………………………...……………..…………………………… 1
Problem Durumu ……………………………………………………….…... 1
AraĢtırmanın Amacı ……………………………………………………...... 3
AraĢtırmanın Önemi ……………………………………………………...... 3
Varsayımlar ………………………………………………………………… 4
Sınırlılıklar ………………………………………………………...………... 5
Tanımlar ……………………………………………………………...……... 5
BÖLÜM 2……………………….………………………………………………… 7
KURAMSAL ÇERÇEVE………………………………….………………….. 7
Çocukluk AnlayıĢı ………………………………………………………...... 7
Çocuk ve Çocukluk Tanımları …………………………………….. 7
Çocuk ve Çocukluk: Tarihsel GeliĢim …………………………….. 8
GeçmiĢten Günümüze Çocukluk Ġmgeleri ………………………... 9
Antik Çağda Çocuk …………………………………........... 9
Orta Çağda Çocuk ………………………………………….. 10
vii
Modern Çağın Çocukluk AnlayıĢı…………………………. 11
Türk Toplumunda Çocuk ve Çocukluk …………………………... 13
Çocuğun Özellikleri ………………………………………………… 14
DüĢünürlerin Çocukluğa ĠliĢkin GörüĢleri ……………………….. 15
Çocuk Edebiyatı ……………………………………………………………. 18
Çocuk Edebiyatı Tanımları ………………………………………... 18
Çocuk Edebiyatının Amaçları ……………………………………... 20
Okul Öncesinde Edebiyat Türleri ……………………..…………... 20
Masallar ……………………………………………………... 20
Masalımsı Hikâyeler/ Hikâyeler ……………………........... 21
Tekerlemeler ………………………………………………... 22
Bilmeceler ……………………………………………........... 22
ġiirler ………………………………………………………... 22
Resimli Kitaplar…………………………………………………….. 23
Resimli Kitapların Özellikleri ……………………………... 23
Fiziksel özellikler…………………………………….. 23
Resimleme …………………………………............... 24
Dil ve Anlatım ……………………………………….. 25
Tema/ Konu ………………………………………….. 25
Kahraman……………………………………………. 26
Resimli Kitapların Çocuğun GeliĢimine Olan Katkısı…… 26
Çocukların YaĢlarına Göre Ġlgi Duydukları Konular ve
Kitaplar ……………………………………………………… 27
Çocuk Kitaplarındaki Temaların Çocuklar Üzerindeki
Etkileri ………………………………………………………. 29
Ġlgili AraĢtırmalar ……………………………...…………………….…….. 30
Çocukluk AnlayıĢı …………………………..……………………… 30
Edebi Ürünlerde Temalar …………………….…….……………… 32
Edebi Ürünlerde Çocukluğun Ele AlınıĢı ………..……………….. 38
Çocuk Kitapları Üzerinde Yapılan AraĢtırmalar ……..…………. 44
BÖLÜM 3……………….………………………………………………………… 53
YÖNTEM………………………………...…………………………………….…. 53
AraĢtırmanın Modeli ……………………………………………...………... 53
viii
ÇalıĢma Materyali ………………………………………………………….. 54
Verilerin Analizi ……………………………………………………………. 55
ÇalıĢmada Dikkate Alınan Etik Ġlkeler ….………………………... 57
BÖLÜM 4…………………………………………………….…………………… 59
BULGULAR……………………………………………………………………... 59
Çocuk Kavramı …………………………………………………………….. 60
Çocukluk YaĢına ĠliĢkin Bulgular …………………………………. 60
Çocuğun Özelliklerine ĠliĢkin Bulgular …………………………… 61
Çocuklarda Bulunması Ġstenilmeyen Özellikler………….. 62
Çocuklara Atfedilen Olumlu Sıfatlar……………………… 67
Çocuklara Atfedilen Olumlu Özellikler…………………… 76
Çocukluk Dönemi ile ĠliĢkilendirilen Özellikler ………….. 84
Çocuğun Temel Gereksinimlerine ĠliĢkin Bulgular …………………….... 92
YetiĢkinlerin Çocuğa KarĢı Sorumluluklarına ĠliĢkin Bulgular ………… 96
BÖLÜM 5………………………………………………………………………… 103
TARTIġMA VE SONUÇ……………………………………………………... 103
TartıĢma …………………………………………………………………...... 103
Çocuk Kavramı ……………………………………………………... 103
Çocukluk YaĢı ………………………………………………. 103
Çocuğun Özellikleri ………………………………………… 104
Çocuklarda Bulunması İstenilmeyen Özellikler……. 104
Çocuklara Atfedilen Olumlu Sıfatlar/Özellikler….… 106
Çocukluk Dönemi ile İlişkilendirilen Davranışlar…. 109
Çocuğun Temel Gereksinimleri …………………………………… 112
YetiĢkinlerin Çocuğa KarĢı Sorumlulukları ……………………… 114
Sonuç ………………………………………………………………………... 116
Öneriler ……………………………………………………………………... 117
KAYNAKÇA…...…………………………………………………….………….. 119
EKLER………………………………………………………………….………… 135
Resimli Hikaye Kitapları Kaynakçası ……………………………………. 135

ix