2-6 yaş arası çocukların dil kullanımı üzerine bir inceleme

225 Pages·2017·1.62 MB·Turkish

T.C.
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TÜRKÇE VE SOSYAL BİLİMLER EĞİTİMİ
ANABİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
2-6 YAŞ ARASI ÇOCUKLARIN DİL KULLANIMI
ÜZERİNE BİR İNCELEME: DENİZLİ ÖRNEĞİ
Mevlüt BAYKAL
DENİZLİ-2018
T.C.
PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TÜRKÇE VE SOSYAL BİLİMLER EĞİTİMİ ANABİLİM DALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ

2-6 YAŞ ARASI ÇOCUKLARIN DİL KULLANIMI ÜZERİNE BİR
İNCELEME: DENİZLİ ÖRNEĞİ

Mevlüt BAYKAL

Danışman
Doç. Dr. Kerim DEMİRCİ
iii
iv
ÖZET

2-6 Yaş Arası Çocukların Dil Kullanımı Üzerine Bir İnceleme: Denizli Örneği

Mevlüt BAYKAL

Bu çalışmanın amacı çocukların konuşurken yaptığı sözcük yanlışları, mantık
yanlışları ve telaffuzdan kaynaklanan dil kullanım yanlışlarının sebeplerinin
araştırılmasıdır. Daha sonra bu yanlışların analoji, yakıştırma, kalıplaşma, son ekleme,
kısaltma, ödünçleme, yerlileştirme, derleme, tipik/karakteristik deyiş, birleştirme,
ikileme, değiştirim, metatez, çocuk dili ve mantıksallaştırma adı verilen sözcük
oluşturma yöntemlerinden hangisi kullanılarak oluşturulduğunun tespit edilmesidir.
Seçilen okullardan 2-6 yaş arası çocukların sözcükleri, veri toplama aracı olarak
önceden hazırlanan üç sayfalık form yardımıyla toplanıp içerik analizi tekniği
kullanılarak kategorize edilmiş, ait olduğu kavramlara göre listelenmiştir. Yurt dışında
konuyla ilgili çokça araştırma yapılmasına rağmen, ülkemizde yeterince işlenmeyen
bu konuya katkı sağlanmaya çalışılacaktır. Çocukların dile kazandırdığı birçok
sözcüğü dikkate aldığımızda konunun önemi ortaya çıkmaktadır.

Anahtar kelimeler: Dil yanlışları, Çocuk Dili, Sözcük Oluşumu, Metatez,
Birleştirme, Kısaltma, Mantıksallaştırma, Telaffuz.

v
ABSTRACT
A Review On The Using Language Of Children Between 2-6 Ages: Example Of
Denizli
Mevlüt BAYKAL
The purpose of this study is to investigate the causes of language usage errors
caused by the word errors, logic errors and pronouncements made by children during
the conversation. After that; another reason of this project is to determine which word
formation methods named analogy, made-up words, stereotype, suffixation,
abbreviation, borrowing, purification, characteristic expression, compounding,
combination, reduplication, substation, metathesis, child language, logical naming are
used to find the reasons of the mistakes. The words of between 2-6 age children from
chosen schools were listed to a belonged concept after categorized by using content
analysis technique with the help of 3 pages form that arranged before as data
collection tool. Despite the fact that, lots of research has been made in abroad, there is
not much research in Turkey and this project will contribute this issue. When we
consider the words that are used by children, the importance of the issue will be
understood more.
Key words: Language Usage Errors, Child language, Word Formation, Metathesis,
Compounding, Abbreviation, Logical Naming, Pronunciation.
vi
İÇİNDEKİLER
YÜKSEK LİSANS TEZ ONAY FORMU ........................................................................... iii
ETİK BEYANNAMESİ ........................................................................................................ iv
ÖZET ......................................................................................................................................... v
ABSTRACT ............................................................................................................................ vi
İÇİNDEKİLER ..................................................................................................................... vii
TABLOLAR LİSTESİ ........................................................................................................ xiii
ŞEKİLLER LİSTESİ ........................................................................................................... xiv
BİRİNCİ BÖLÜM:GİRİŞ ....................................................................................................... 1
1.1. Problem Durumu ............................................................................................................. 2
1.2. Problem Cümlesi.............................................................................................................. 3
1.3. Araştırmanın Amacı ........................................................................................................ 3
1.4. Araştırmanın Önemi ....................................................................................................... 3
1.5. Araştırmanın Sınırlılıkları .............................................................................................. 4
İKİNCİ BÖLÜM: ALANYAZIN TARAMASI ..................................................................... 5
2.1. Kavramsal Çerçeve.......................................................................................................... 5
2.1.1. Dil .............................................................................................................................. 5
2.1.2. Ana Dili ..................................................................................................................... 6
2.1.2.1. Ses Dizgesi Olarak Ana Dili ........................................................................ 8
2.1.2.2. Evrene Bakış ve Anlatım Şekli Olarak Ana Dili ........................................ 8
2.1.2.3. Ulusal Kültürün Aynası Olarak Ana Dili ................................................... 8
2.1.2.4. Toplumu Ulus Yapan En Önemli Etken Olarak Ana Dili ....................... 9
2.1.3. Ana Dili Ediniminin Aşamaları .............................................................................. 9
2.1.4. Dil Gelişimi Kuramları ......................................................................................... 14
2.1.4.1. Davranışçı Kuram ...................................................................................... 14
2.1.4.2. Sosyal Öğrenme Kuramı ............................................................................ 15
2.1.4.3. Dil Gelişimini Biyolojik Temellere Bağlayan Görüş ............................... 15
2.1.4.4. Bilişsel Kuram ............................................................................................. 15
2.1.5. Dil Gelişimini Etkileyen Faktörler ....................................................................... 16
vii
2.1.5.1. Aile İlişkileri ............................................................................................... 16
2.1.5.2. Öğrenme ve Olgunlaşma ........................................................................... 17
2.1.5.3. Sağlık........................................................................................................... 17
2.1.5.4. Zekâ............................................................................................................. 17
2.1.5.5. Sosyo-Ekonomik Durum ........................................................................... 18
2.1.5.6. Konuşmaya Teşvik .................................................................................... 18
2.1.5.7. Mizaç ........................................................................................................... 18
2.1.5.8. İkiz Olma .................................................................................................... 18
2.1.5.9. Oyun ............................................................................................................ 19
2.1.5.10. Cinsiyet ..................................................................................................... 19
2.1.5.11. İki Dillilik.................................................................................................. 19
2.1.6. Dil Öğrenimi ile İlgili Varsayımlar ...................................................................... 19
2.1.6.1. Kritik Dönem Hipotezi ............................................................................... 19
2.1.6.2. Biyoprogram Hipotezi ................................................................................ 20
2.1.6.3. Sosyobiyolojik Kritik Dönem ..................................................................... 20
2.1.6.4. Genetik Hipotezi ......................................................................................... 21
2.1.6.5. Konuşlanma (Stage) Hipotezi .................................................................... 21
2.1.7. Güzel Konuşmanın Nitelikleri .............................................................................. 21
2.1.7.1. İşitilebilirlik ................................................................................................. 21
2.1.7.2. Açıklık .......................................................................................................... 21
2.1.7.3. Artikülâsyon ................................................................................................ 22
2.1.7.4. Dil Bilgisi Kuralları .................................................................................... 22
2.1.7.5. Akıcılık ......................................................................................................... 22
2.1.7.6. Duraklama ................................................................................................... 22
2.1.7.7. Ses Tonunun Ayarlanması ......................................................................... 22
2.1.7.8. Beden Dilinin Kullanılması ........................................................................ 23
2.1.8. Çocuklarda Görülen Dil ve Konuşma Bozuklukları .......................................... 23
2.1.8.1. Söyleyiş Bozuklukları ................................................................................. 23
2.1.8.2. Ses Perdesinde Bozukluk ........................................................................... 25
viii
2.1.8.3. Sesin Yüksekliği .......................................................................................... 25
2.1.8.4. Sesin Kalitesi ............................................................................................... 25
2.1.8.5. Konuşma Akışındaki Bozukluklar ............................................................ 25
2.1.8.6. Acele Konuşma ........................................................................................... 26
2.1.8.7. Kekemelik .................................................................................................... 26
2.1.8.8. Afazi ............................................................................................................. 26
2.1.8.9. Dizartri ........................................................................................................ 27
2.1.8.10. Mahalli Ağızla Konuşmak ....................................................................... 27
2.1.8.11. Dil Tembelliği ............................................................................................ 27
2.1.8.12. Gecikmiş Konuşma ................................................................................... 27
2.1.8.13. Belirli Dil Yetersizlikleri .......................................................................... 28
2.1.8.14. Beyin Felci Sonucu Oluşan Bozukluklar ................................................ 28
2.1.8.15. İşitme Problemine Bağlı Konuşma Bozukluğu ...................................... 28
2.1.8.16. Yarık Damak ve Dudakla İlgili Konuşma Bozukluğu ........................... 29
2.1.8.17. Zekâ Geriliği ............................................................................................. 29
2.1.8.18. Öğrenme Bozukluğu ................................................................................. 29
2.1.8.19. Duygusal Problemi Olan Çocuklar ......................................................... 29
2.1.8.20. Bilingualizm .............................................................................................. 29
2.1.9. Konuşmanın Gecikmesine Sebep Olan Çevresel Etkenler ................................ 30
2.1.10. Dil ve Konuşma Güçlüğü Çeken Çocukların Eğitimleri .................................. 31
2.1.10.1. Sağaltıcı Yaklaşım ................................................................................... 32
2.1.10.2. Doğal Yaklaşım ........................................................................................ 32
2.1.10.3. Bütüncül Yaklaşım .................................................................................. 34
2.1.11. Çocukta Oluşabilecek Konuşma Problemlerini Önleme ................................. 34
2.1.12. Çocuğun Dil Gelişimi ve Konuşma Gelişimiyle İlgili Etkinlikler .................... 34
2.1.13. Çocuğun Dil Becerilerinin Gelişiminde Anne ve Baba Etkisi .......................... 38
2.1.13.1. Kelime Gelişimi ........................................................................................ 39
2.1.13.2. Gramer Gelişimi ...................................................................................... 41
2.1.13.3. Edimsel Gelişim ....................................................................................... 43
ix
2.1.13.4. Akademik Yetilerin Gelişimi ................................................................... 44
2.1.14. Çocukta Özgüven Gelişiminin Dil Gelişimine Etkisi ......................................... 45
2.1.15. Konuşma Eğitimi ve Benmerkezci konuşma ...................................................... 50
2.1.16. Çocuğun Aktif ve Pasif Kelime Hazinesi ............................................................ 52
2.1.17. Edinme ve Öğrenmenin Farkı ............................................................................. 56
2.1.17.1. Edinme ile Öğrenmenin Zıtlığı Hipotezi ................................................ 58
2.1.17.2. Doğal Sıra Hipotezi .................................................................................. 60
2.1.17.3. Monitör veya Editör Hipotezi ................................................................. 60
2.1.17.4. Anlaşılabilir Mesaj Hipotezi ................................................................... 62
2.1.17.5. Filtre Hipotezi .......................................................................................... 62
2.1.18. Çocuğun Dil Gelişiminde Televizyon, Tablet ve Bilgisayarın Etkileri............. 65
2.1.19. Sözcüğün Oluşumu ............................................................................................... 71
2.1.19.1. Analoji (Örnekseme) ............................................................................... 73
2.1.19.2. Yakıştırma (Uydurma) ............................................................................ 77
2.1.19.3. Kalıplaşma ................................................................................................ 79
2.1.19.4. Son Ekleme (Suffixation) ........................................................................ 79
2.1.19.5. Kısaltma .................................................................................................... 80
2.1.19.6. Ödünçleme ................................................................................................ 82
2.1.19.7. Yerlileştirme ............................................................................................. 85
2.1.19.8. Derleme ..................................................................................................... 87
2.1.19.9. Tipik/Karakteristik Deyiş ....................................................................... 88
2.1.19.10. Birleştirme .............................................................................................. 89
2.1.19.11. İkileme .................................................................................................... 90
2.1.19.12. Değiştirim (Substitution) ....................................................................... 91
2.1.19.13. Metatez ................................................................................................... 92
2.1.19.14. Çocuk Dili ............................................................................................... 95
2.1.19.15. Mantıksallaştırma (Mantıksal Ad Verme) ........................................ 103
2.1.20. Çocukların Dil Kullanımında Kurallaştırma Yanlışları ................................ 105
2.1.20.1. Çocukların Yapım Eklerinde Yaptığı Kurallaştırma Yanlışları ....... 106
x