1 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ Sinan ALICI ...

154 Pages·2005·0.64 MB·Turkish

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

DOKTORA TEZİ

Sinan ALICI

KAHRAMANMARAŞ ŞARTLARINDA FARKLI AZOT DOZLARI İLE SIRA
ÜZERİ EKİM MESAFELERİNİN II. ÜRÜN MISIR (Zea mays L.)
BİTKİSİNDE VERİM, VERİM UNSURLARI VE BAZI TARIMSAL
KARAKTERLERE ETKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI

ADANA, 2005

1
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

KAHRAMANMARAŞ KOŞULLARINDA FARKLI AZOT DOZLARI İLE SIRA
ÜZERİ EKİM MESAFELERİNİN II. ÜRÜN MISIR (Zea mays L.) BİTKİSİNDE
VERİM, VERİM UNSURLARI VE BAZI TARIMSAL KAREKTERLERE ETKİSİ
ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Sinan ALICI

DOKTORA TEZİ

TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI

Bu Tez 06.09.2005 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oy Birliği İle Kabul
Edilmiştir.

İmza:………………….. İmza:………………….. İmza:…………………………
Prof.Dr. Yusuf KIRTOK Prof.Dr. A. Can ÜLGER Prof.Dr. Mustafa ÇÖLKESEN
DANIŞMAN ÜYE ÜYE

İmza:……………………………… İmza:………………………….
Prof.Dr. Tacettin YAĞBASANLAR Doç.Dr. Tevrican DOKUYUCU
ÜYE ÜYE

Bu tez Enstitümüz Tarla Bitkileri Anabilim Dalında Hazırlanmıştır.
Kod No:

Prof. Dr. Aziz ERTUNÇ
Enstitü Müdürü
İmza ve Mühür

Not : Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve
fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki
hükümlere tabidir.
2
ÖZ

DOKTORA TEZİ

KAHRAMANMARAŞ KOŞULLARINDA FARKLI AZOT DOZLARI İLE
SIRA ÜZERİ EKİM MESAFELERİNİN II. ÜRÜN MISIR (Zea mays L.)
BİTKİSİNDE VERİM, VERİM UNSURLARI VE BAZI TARIMSAL
KAREKTERLERE ETKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Sinan ALICI

ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TARLA BİTKİLERİ ANABİLİM DALI

Danışman : Prof. Dr. Yusuf KIRTOK
Yıl : 2005 Sayfa:137
Jüri : Prof. Dr. Yusuf KIRTOK
: Prof. Dr. Ahmet Can ÜLGER
: Prof. Dr. Mustafa ÇÖLKESEN
: Prof. Dr. Tacettin YAĞBASANLAR
: Doç. Dr. Tevrican DOKUYUCU

Bu araştırma, Kahramanmaraş koşullarında, 2003 - 2004 yılları, II. ürün mısır
yetiştirme sezonunda, bölünmüş parseller deneme desenine göre, 3 tekerrürlü olarak
yürütülmüştür. Araştırmada, ASGROW - Piave hibrit mısır çeşidi kullanılarak beş
farklı azot dozu (0, 8, 18, 24, 32 kg N/da) ve beş farklı sıra üzeri mesafesinin (16, 18,
20, 22, 24 cm) verim, verim unsurları ve bazı tarımsal karakterlere etkisi üzerinde
durulmuştur.
Araştırma sonuçlarına göre, sıra üzeri mesafesi arttıkça ilk koçan yüksekliği,
bitki boyu, çiçeklenme süresi, hasat indeksi ve tane verimi azalmıştır. Buna karşılık
koçan boyu, koçanda sıra sayısı, koçanda tane sayısı, koçan kalınlığı, gövde çapı,
boğum sayısı, tek koçan verimi, bitki başına koçan sayısı, koçan kılıfının koçan
kalınlığına oranı, 1000 tane ağırlığı, toplam kuru madde oranı sıra üzeri mesafelerin
artışına paralel olarak artış göstermiştir.
Araştırmada incelenen özelliklerden sadece çiçeklenme süresi, azot dozlarının
artışına ters olarak azalma göstermiş diğer özellikler bakımından azot dozlarının
artışına bağlı olarak bir artış görülmüştür.
Yapılan araştırma sonunda, en uygun sıra üzeri mesafelerinin 22 ve 24 cm ve
optimum azot dozunun da 32 kg N/da olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Mısır, Azot Dozu, Sıra Üzeri Mesafesi, Verim, Verim Unsurları.

I
ABSTRACT

PhD THESIS

A RESEARCH ON THE EFFECT OF DIFFERENT NITROGEN RATES AND
PLANT SPACES ON THE YIELD, YIELD COMPONENTS AND
AGRİCULTURAL TRAITS OF SECOND CROP CORN (Zea mays L.) İN
KAHRAMANMARAS CONDITIONS

Sinan ALICI

DEPARTMENT OF FIELD CROPS
INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
UNIVERSITY OF ÇUKUROVA

Supervisor: Prof. Dr. YUSUF KIRTOK
Year :2005, Pages: 137
Jury : Prof. Dr. Yusuf KIRTOK
: Prof. Dr. Ahmet Can ÜLGER
: Prof. Dr. Mustafa ÇÖLKESEN
: Prof. Dr. Tacettin YAĞBASANLAR
: As. Prof. Tevrican DOKUYUCU

This research was carried out in the second crop seasons of 2003 - 2004
years, on the experimental station of Kahramanmaraş Agricultural Research Institute
in the split plots experimental design, with three replications. In the research, Asgrow
– Piave corn cultivar were grown to determine the effects of different nitrogen rates
(0, 8, 16, 24, 32 kg N/da) and plant spaces (16, 18, 20, 22, 24 cm) on the yield, yield
components and some agricultural traits.
According to results of the experiment, first ear height, plant height, tassel

flowering, harvest index and grain yield were decreased by increasing of plant
spaces. On the other hand, ear length, row number per ear, kernel number per ear,
stem diameter, number of nods, ear thickness, single ear yield, ear number per plant,
1000 seed weight, total dry matter were increased by increasing of plant spaces.
In the research, among the investigated traits only tassel flowering were
decreased by increasing of nitrogen rates, the other traits were increased by
increasing of nitrogen rates.
According to the results, it was determined that the most suitable plant spaces
were 22 and 24 cm and the optimum nitrogen rate was also 32 kg N/da.

Key Words: Corn, Nitrogen Rate, Plant Spaces, Yield, Yield Components.
II
TEŞEKKÜR

Tezimin başlangıcından sonuna kadar bilgi ve tecrübeleriyle bana yol
gösteren, değerli hocam Prof. Dr. Yusuf KIRTOK’a en içten saygılarımı
sunarım.Yine tez izleme komitesinde yer alan ve tezimin devam ettiği sürece her
zaman yardımlarını gördüğüm Prof. Dr. Mustafa ÇÖLKESEN, Prof. Dr. Ahmet Can
ÜLGER’e ayrıca hiçbir zaman yardımlarını esirgemeyen Prof. Dr. Tacettin
YAĞBASANLAR ve Doç. Dr. Tevrican DOKUYUCU’ya şükranlarımı sunarım.
Tezimin bir çok bölümlerinde beraber olduğum arkadaşlarım Ömer Süha USLU ve
Ali MUNGAN’a çok teşekkür ederim. Ayrıca, tezimin arazi çalışmaları sırasında
bana yardımcı olan K.Maraş Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürü ve Personeli ile
K.Maraş Tarım İl Müdürlüğü Kontrol Şube Müdürü Ahmet DAL ve yardımcı olan
mesai arkadaşlarıma teşekkür ederim.
Ayrıca gösterdikleri sabır ve sonsuz desteklerinden dolayı başta merhum
babam ve kıymetli annem olmak üzere tüm aile fertlerine ve sevgili eşim Sibel’e
minnet şükranlarımı sunarım.

III
İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZ..................................................................................................................................I
ABSTRACT.................................................................................................................II
TEŞEKKÜR................................................................................................................III
ÇİZELGELER DİZİNİ...............................................................................................VI
ŞEKİLLER DİZİNİ....................................................................................................XI
SİMGELER VE KISALTMALAR...........................................................................XV
1. GİRİŞ........................................................................................................................1
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR........................................................................................4
3. MATERYAL VE YÖNTEM..................................................................................17
3.1. Materyal...........................................................................................................17
3.1.1. Deneme Yılı ve Yeri..............................................................................17
3.1.2. Araştırma Yerinin İklim Özellikleri.......................................................17
3.1.3. Deneme Yeri Topraklarının Bazı Özellikleri.........................................19
3.1.4. Denemede Kullanılan Mısır Çeşidi........................................................19
3.2. Yöntem..............................................................................................................20
3.2.1. İncelenen Özellikler ve Yöntemleri.........................................................21
3.2.2. Verilerin Değerlendirilmesi.....................................................................22
4. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA.......................................................23
4.1. Tepe Püskülü Çiçeklenme Süresi (gün)...........................................................23
4.2. Bitki Boyu (cm)...............................................................................................30
4.3. İlk Koçan Yüksekliği (cm)..............................................................................37
4.4. Gövde Çapı (mm)............................................................................................44
4.5. Nod Sayısı (adet)..............................................................................................51
4.6. Koçan Boyu (cm).............................................................................................57
4.7. Koçan Kalınlığı (mm)......................................................................................64
4.8. Koçandaki Sıra Sayısı (adet/koçan).................................................................72
4.9. Koçandaki Tane Sayısı (adet/koçan)...............................................................79
4.10. Tek Koçan Verimi (gr)...................................................................................86
4.11. Koçan Kılıfının Koçan Ağırlığına Oranı (%)................................................93

IV
4.12. Bitki Başına Koçan Sayısı (adet/bitki).........................................................100
4.13. Bin Tane Ağırlığı (g)...................................................................................108
4.14. Tane Verimi (kg/da).....................................................................................115
5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER..............................................................................122
KAYNAKLAR.....................................................................................................126
ÖZGEÇMİŞ..........................................................................................................137

V
SİMGELER VE KISALTMALAR

N : Azot
Ha : Hektar
da : Dekar
gr : Gram
kg : Kilogram
m2 : Metrekare
mm : Milimetre
cm : Santimetre
cm2 : Santimetrekare
OC : Santigrat Derece
t : Zaman
% : Yüzde

VI
ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA

Çizelge 3.1. Kahramanmaraş’ın Deneme Yılı ve Uzun Yıllar Ortalamasına
Ait Aylık Minimum, Ortalama ve Maksimum Sıcaklık,
Ortalama Nispi Nem İle Ortalama Yağış Verileri….................... 18
Çizelge 3.2.Deneme Yeri Topraklarının Bazı Fiziksel ve Kimyasal
Özellikleri..................................................................................... 19
Çizelge 4.1. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Tepe Püskülü
Çiçeklenme Süresine Ait Varyans Analiz Sonuçları.................... 23
Çizelge 4.2. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Tepe Püskülü
Çiçeklenme Süresine Ait Kombine Varyans Analiz
Sonuçları....................................................................................... 24
Çizelge 4.3. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Tepe Püskülü
Çiçeklenme Süresine (gün) Ait Ortalama Değerler ve Oluşan
Gruplar.......................................................................................... 25
Çizelge 4.4. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Bitki Boyuna Ait
Varyans Analiz Sonuçları............................................................. 30
Çizelge 4.5. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Bitki Boyuna Ait
Kombine Varyans Analiz Sonuçları…........................................ 31
Çizelge 4.6. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Bitki Boyuna (cm) Ait
Ortalama Değerler ve Oluşan Gruplar………………………..... 32
Çizelge 4.7. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen İlk Koçan Yüksekliğine
Ait Varyans Analiz Sonuçları………………………….............. 37
VII
Çizelge 4.8. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen İlk Koçan Yüksekliğine
Ait Kombine Varyans Analiz Sonuçları………………...……… 38
Çizelge 4.9. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen İlk Koçan Yüksekliğine
(cm) Ait Ortalama Değerler ve Oluşan Gruplar........................... 39
Çizelge 4.10. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Gövde Çapına Ait
Varyans Analiz Sonuçları............................................................. 44
Çizelge 4.11. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Gövde Çapına Ait
Kombine Varyans Analiz Sonuçları.............................................. 45
Çizelge 4.12. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Gövde Çapına Ait
Ortalama Değerler ve Oluşan Gruplar ......................................... 46
Çizelge 4.13. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Nod Sayısına (adet) Ait
Varyans Analiz Sonuçları............................................................ 51
Çizelge 4.14. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Nod Sayısına (adet) Ait
Kombine Varyans Analiz Sonuçları…………….…............. 52
Çizelge 4.15. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Nod Sayısına (adet) Ait
Ortalama Değerler ve Oluşan Gruplar………………………...... 53
Çizelge 4.16. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Koçan Boyuna Ait
Varyans Analiz Sonuçları............................................................. 58
Çizelge 4.17. Farklı Azot Dozu ve Sıra Üzeri Uygulamalarında Yetiştirilen
İkinci Ürün Mısır Bitkisinde Belirlenen Koçan Boyuna Ait
Kombine Varyans Analiz Sonuçları............................................. 59

VIII