yeşil pazarlama faaliyetlerinin tüketicilerin satın alma davranışlarına etkilerinin belirlenmesine

393 Pages·2011·2.07 MB·Turkish

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
İŞLETME ANA BİLİM DALI
ÜRETİM YÖNETİMİ VE PAZARLAMA BİLİM DALI

YEŞİL PAZARLAMA FAALİYETLERİNİN
TÜKETİCİLERİN SATIN ALMA DAVRANIŞLARINA
ETKİLERİNİN BELİRLENMESİNE YÖNELİK BİR
ARAŞTIRMA

YÜKSEK LİSANS TEZİ

DANIŞMAN
DOÇ. DR. MUAMMER ZERENLER

HAZIRLAYAN
NECLA KUDUZ
084227021005

KONYA – 2011
ii
ii

BİLİMSEL ETİK SAYFASI
iii
iii

TEZ KABUL FORMU
iv

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

n Adı Soyadı Necla KUDUZ Numarası: 084227021005
i
n Ana Bilim /
ci İşletme/Üretim Yönetimi ve Pazarlama
n Bilim Dalı
e
r
ğ
Ö Danışmanı Doç. Dr. Muammer ZERENLER

Yeşil Pazarlama Faaliyetlerinin Tüketicilerin Satın
Tezin Adı Alma Davranışlarına Etkilerinin Belirlenmesine Yönelik
Bir Araştırma
ÖZET
Çevre sorunlarının temelinde doğal kaynaklar sınırsızdır anlayışı yatmaktadır.
İnsanoğlunun kaynakları sınırsızmışçasına kullanması çevresel tahribata yol
açmaktadır. İnsanların sergilediği bilinçsiz davranışlar sonucu dünyanın dengesi
bozularak küresel ısınma, iklim değişikliği gibi pek çok çevre problemi meydana
gelmiştir. Artık güneş ışınları daha tehlikeli şekilde yeryüzüne ulaşmakta; kanserojen
ışınlar içermektedir. Küresel ısınmaya bağlı olarak meydana gelen iklim değişimiyle
birlikte dünya’nın pek çok bölgesinde kuraklıklar yaşanırken; pek çok bölgesi sular
altında kalmaktadır.
İnsanoğlunun çevreye verdiği zararı fark etmesiyle birlikte; bu zararı telafi
edebilmek için bireylerden hükümetlere herkes bir şeyler yapmaya başlamıştır.
Bireyler bunu yaşam tarzlarını ve tüketim alışkanlıklarını değiştirerek yaparken;
hükümetler de koymuş olduğu yasalarla ve diğer ülkelerle imzalamış olduğu
anlaşmalarla yapmıştır.
Çevreye verdiği tahribatı fark edip; yaşam tarzını değiştiren bireyler artık satın
alma davranışlarında çevreye daha az zarar veren ürünleri tercih etmeye
başlamışlardır. Bu durumu fark eden işletmeler de bunu bir rekabet avantajı olarak
görüp; üretim ve pazarlama faaliyetlerinde kullanmaya başlamışlardır. Üretim
aşamasında çevreyi daha az kirletmekle işe başlayarak pazarlama faaliyetlerinde de
v

tüketicilere fark ettirmişlerdir. Kimi işletmeler bunu kendi isteğiyle yaparken;
kimileri de rekabet baskısı gibi nedenlerden dolayı tüketicilerin değişen isteklerine
cevap verebilmek ve iş dünyasında ayakta kalabilmek için yapmışlardır.
Tüm bu gelişmeler sonucunda “çevresel (yeşil) işletme”, “yeşil pazarlama”,
“yeşil tüketim”, “yeşil tüketici” ve “yeşil ürün” gibi kavramlar ortaya çıkmıştır.
Bu çalışmada; çevreyle alakalı sorunlar, nedenleri ve çözüm yolları, işletmelerin
çevre sorunlarına bakış açıları, yeşil pazarlama faaliyetleri ve yeşil pazarlama
faaliyetlerinin tüketicilerin satın alma davranışları üzerindeki etkisi incelenmiştir.
Anahtar kelimeler: Çevre Sorunları, Sürdürülebilir Kalkınma, Sosyal
Pazarlama, Yeşil Pazarlama, Yeşil Ürün, Yeşil Tüketici.
vi

T.C.
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

n Adı Soyadı Necla KUDUZ Number: 084227021005
i
in Ana Bilim / Management/Production Management And Marketing
c
n Bilim Dalı
e
r
ğ
Ö Danışmanı Doç. Dr. Muammer ZERENLER

A Study Of The Determining The Effects Of Green
Tezin İngilizce Adı Marketing Activities On The Purchasing Behaviours Of
The Consumers
ABSTRACT
The perception “Natural resources are limitless” underlies the environmental
problems. The use of mankind the resource as if they are limitless leads to
environmental destruction. As a result of these unconscious behaviors exhibited by
the human beings, the balance of world was disordered and a number of
environmental problem such as global warning and climatic changes appeared. From
now on, solar rays reach the earth more dangerously and include carcinogen rays.
Depending on global warming, together with the occurring climatic change, while
the droughts are experiencing in many places of the world, the many regions of the
world stays under the waters .
Although the damage given to the environment is recognized, in order to be
able to compensate these damages, everyone, from the individuals to the
governments, have begun to do something. While the individuals are doing this,
changing their life styles, the government carried out the legal codes they put and the
contracts they signed with the other countries.
The individual recognizing the destruction placed on the environment by it and
changing their life styles have recently begun to prefer the products damaging less to
the environment. The business enterprises noticing this situation also regarded this as
a competitive advantage and have begun to use it in the activities of producing and
marketing. Beginning with polluting the environment less in the stage of production,
vii

they had the consumers noticed in the marketing stage. While some business
enterprises are making this voluntarily, some of them, because of the reasons such
as competitive press, made it in order to be able to respond the changing desire of
consumers and to survive in the business world.
As a consequence of these all developments, the concepts such as
“environmental (green) business enterprise”, “green consumption”, and “green
product” have emerged. In this study, the problems related to the environment, their
reasons and solution ways, the perspectives of business enterprises on the problems,
green marketing activities, and the effect of green marketing activities on the buying
behaviors of consumers were examined.
Keywords: Environmental Problems, Sustainable Development, Social
Marketing, Green Marketing, Green Product, Green Consumer.
viii

İÇİNDEKİLER

Bilimsel Etik Sayfası ................................................................................................................ İİ
Tez Kabul Formu ................................................................................................................... İİİ
Özet ........................................................................................................................................ İV
Abstract .................................................................................................................................. Vİ
İçindekiler ........................................................................................................................... Vİİİ
Kısaltmalar .......................................................................................................................... Xİİİ
Tablolar Listesi ................................................................................................................... XVİ
Şekiller Listesi .................................................................................................................... XXİİ
Giriş .......................................................................................................................................... 1
Çalışmanın Amacı ve Önemi ................................................................................................... 4
Çalışmanın Yöntemi ve Planı................................................................................................... 5
Çalışmanın Kapsamı ................................................................................................................ 5

BİRİNCİ BÖLÜM
ÇEVRESELLİK KAVRAMI, ÇEVRE SORUNLARI VE ÇEVRESEL
(YEŞİL) İŞLETMECİLİK

1.1. EKOLOJİYE GİRİŞ VE TEMEL KAVRAMLAR ................................................................... 6
1.2. ÇEVRESELLİK KAVRAMI ............................................................................................. 11
1.3. ÇEVRE SORUNLARI ..................................................................................................... 13
1.3.1. Çevre Kirliliği ...................................................................................................... 15
1.3.1.1. Yerel Çevre Kirlilikleri ................................................................................ 16
1.3.1.1.1. Hava Kirliliği ........................................................................................ 16
1.3.1.1.2. Su Kirliliği ............................................................................................ 18
1.3.1.1.3. Deniz ve Kıyı Kirliliği .......................................................................... 21
1.3.1.1.4. Toprak Kirliliği ..................................................................................... 22
1.3.1.1.5. Bitkilerin Kirlenmesi ............................................................................ 25
1.3.1.1.6. Katı Atık Kirlenmesi ............................................................................. 25
1.3.1.1.7. Nükleer Kirlenme (Radyoaktif Kirlenme) ............................................ 28
1.3.1.1.8. Gürültü Kirliliği (Ses Kirlenmesi) ........................................................ 31
1.3.1.2. Küresel Çevre Kirlilikleri ............................................................................. 35
1.3.1.2.1. Küresel Isınma ...................................................................................... 35
1.3.1.2.2. İklim Değişikliği ................................................................................... 40
1.3.1.2.3. Ozon Tabakasının Delinmesi ................................................................ 43
1.3.1.2.4. Asit Yağmurları .................................................................................... 45
1.3.1.2.5. Toksik Atıklar ....................................................................................... 48
ix

1.3.1.2.5. Ötrofikasyon ......................................................................................... 48
1.3.1.2.6. Erozyon ................................................................................................. 49
1.3.2. Çevre Sorunlarının Nedenleri .............................................................................. 50
1.3.2.1. (Hızlı) Nüfus Artışı ...................................................................................... 51
1.3.2.2. Sanayileşme ................................................................................................. 52
1.3.2.3. (Çarpık) Kentleşme ...................................................................................... 55
1.3.2.4. Turizm .......................................................................................................... 56
1.4. DOĞAL KAYNAKLAR ............................................................................................ 57
1.4.1. Madde Kaynakları ........................................................................................... 57
1.4.1.1. Toprak Kaynakları ............................................................................... 57
1.4.1.2. Su Kaynakları ...................................................................................... 58
1.4.1.3. Besin Kaynakları ................................................................................. 59
1.4.1.4. Orman Kaynakları ............................................................................... 60
1.4.1.5. Diğer Kaynaklar .................................................................................. 62
1.4.2. Enerji Kaynakları ............................................................................................ 63
1.4.2.1. Yenilenemez (Tükenen) Enerji Kaynakları ............................................. 65
1.4.2.1.1. Fosil Yakıtlar .................................................................................... 65
1.4.2.1.2. Nükleer Enerji .................................................................................. 68
1.4.2.2. Yenilenebilen (Tükenmeyen) Enerji Kaynakları ..................................... 70
1.4.2.2.1. Hidrolik (Su) Enerji .......................................................................... 70
1.4.2.2.2. Güneş Enerjisi .................................................................................. 71
1.4.2.2.3. Rüzgâr Enerjisi ................................................................................. 74
1.4.2.2.4. Jeotermal Enerji ................................................................................ 75
1.4.2.2.5. Biyokütle (Biyolojik Kütle) Enerjisi ................................................ 76
1.5. ÇEVRE KALKINMA ÇELİŞKİSİ: SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA .................. 77
1.6. ÇEVRE KORUMA MODELLERİ ............................................................................. 82
1.6.1. Onarımcı Çevre Koruma Modeli (Curative Model) ........................................ 83
1.6.2. Koruyucu/Engelleyici Çevre Koruma Modeli (Preventive Model) ................ 83
1.6.3. Eko-Teknoloji ................................................................................................. 84
1.7. ÇEVRE SORUNLARI VE DUYARLILIK ................................................................ 85
1.8. ÇEVRESEL (YEŞİL) İŞLETMECİLİK VE ÇEVRESEL (YEŞİL) İŞLETMELER
AÇISINDAN YEŞİL PAZARLAMA ................................................................................ 88
1.8.1. Çevresel (Yeşil) İşletmecilik Tanımı ve Gelişimi ........................................... 88
1.8.2. Çevresel (Yeşil) İşletmecilik Fonksiyonları .................................................... 91
1.8.2.1. Üretim Fonksiyonu .................................................................................. 91
1.8.2.2. Pazarlama Fonksiyonu ............................................................................. 94

İKİNCİ BÖLÜM
SOSYAL SORUMLULUK VE SOSYAL PAZARLAMA
2.1. SOSYAL SORUMLULUK TANIMI VE TARİHSEL GELİŞİMİ ........................................... 102
2.2. SOSYAL SORUMLULUĞUN KAPSAMI VE SINIRLARI .................................................. 105
2.3. SOSYAL SORUMLULUĞUN AMACI VE ÖNEMİ ........................................................... 107
2.4. SOSYAL SORUMLULUĞUN TARİHSEL GELİŞİMİ ........................................................ 109
2.5. KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK .......................................................................... 113
x
2.5.1. Klasik Sosyal Sorumluluk Yaklaşımı ................................................................. 117
2.5.2. Modern Sosyal Sorumluluk Yaklaşımı ............................................................. 120
2.6. İŞLETMELERİN UYGULAMIŞ OLDUĞU SOSYAL SORUMLULUK YÖNTEMLERİ .......... 124
2.6.1. Sosyal Amaç Teşvikleri ..................................................................................... 124
2.6.2. Sosyal Amaç Bağlantılı Pazarlama / Amaca Yönelik Pazarlama ...................... 124
2.6.3. Kurumsal Hayırseverlik .................................................................................... 125
2.6.4. Toplum Gönüllülüğü ......................................................................................... 126
2.6.5. Sosyal Açıdan Sorumluluk Taşıyan İş Uygulamaları ........................................ 127
2.6.6. Kurumsal Sosyal Pazarlama .............................................................................. 128
2.7. SOSYAL SORUMLULUK BAKIMINDAN ÇEVRE ........................................................... 129
2.8. SOSYAL PAZARLAMA KAVRAMI ............................................................................... 137
2.8.1. Sosyal Pazarlamanın Tanımı ............................................................................. 138
2.8.2. Sosyal Pazarlamanın Gelişimi ........................................................................... 141
2.9. SOSYAL PAZARLAMANIN KAPSAMI VE AMACI ......................................................... 144
2.9.1. Sosyal Pazarlamanın Kapsamı .......................................................................... 144
2.9.2. Sosyal Pazarlamanın Amacı .............................................................................. 144
2.10. SOSYAL PAZARLAMANIN UNSURLARI .................................................................... 145
2.10.1. Ürün / Hizmet .................................................................................................. 146
2.10.2. Fiyat ................................................................................................................. 147
2.10.3. Tutundurma ..................................................................................................... 148
2.10.4. Dağıtım ............................................................................................................ 149
2.11. Sosyal Pazarlamanın İşletmelere Sağladığı Faydalar ......................................... 150
2.12. Sosyal Pazarlama ve Çevre İlişkisi ..................................................................... 152

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YEŞİL PAZARLAMA VE YEŞİL TÜKETİCİ
3.1. YEŞİL PAZARLAMANIN TANIMI VE GELİŞİMİ............................................................ 157
3.1.1. Yeşil Pazarlamanın Tanımı ............................................................................... 158
3.1.2. Yeşil Pazarlamanın Gelişimi ............................................................................. 161
3.1.2.1. Birinci Aşama: Ekolojik (Yeşil) Pazarlama ............................................... 163
3.1.2.2. İkinci Aşama: Çevreci (Yeşil) Pazarlama .................................................. 164
3.1.2.2.1. Sürdürülebilirlik .................................................................................. 165
3.1.2.2.2. Temiz Teknoloji .................................................................................. 167
3.1.2.2.3. Yeşil Tüketici ...................................................................................... 170
3.1.2.2.4. Rekabet Avantajı ................................................................................ 171
3.1.2.2.5. Eko-Performans .................................................................................. 171
3.1.2.2.6. Çevresel Kalite .................................................................................... 171
3.1.2.3. Üçüncü Aşama: Sürdürülebilir (Yeşil) Pazarlama ..................................... 172
3.2. YEŞİL PAZARLAMANIN AŞAMALARI ......................................................................... 173
3.2.1. YEŞİL HEDEFLEME ....................................................................................... 173
3.2.2. YEŞİL STRATEJİLERİN GELİŞTİRİLMESİ ................................................. 174
3.2.3. ÇEVRESEL ORYANTASYON ....................................................................... 174
3.2.4. SORUMLU ORGANİZASYON ....................................................................... 174
3.3. YEŞİL PAZARLAMA KARMASI ................................................................................... 174