Wojna i motłoch. Sprzeczności nowoczesne w filozofii Hegla

809 Pages·2022·4.269 MB·Polish

by  Bartosz Wójcik

tom 112
131
BARTOSZ WÓJCIK
„Może przesadzam, ale mówię to z najgłębsze- Książka stanowi monografię filozofii politycznej Bartosz Wójcik (ur. 1990), filozof i historyk idei.
WOJNA I MOTŁOCH
go przekonania, tekst pracy wygląda jak Luwr. Hegla ujmowanej w perspektywie dwóch zjawisk Adiunkt w Instytucie Studiów Politycznych Pol-
W każdej sali – rozdziale, podrozdziale czy skiej Akademii Nauk. W 2022 roku obronił tam
granicznych dla jego systemu: wojny i motłochu.
podpunktach – stajemy przed kolejnymi obra- doktorat poświęcony wojnie i motłochowi w filo-
R
O zami. I trudno zatrzymać wzrok przy jednym, gdyż Oba fenomeny społeczno-historyczne nie pozwalają B zofii Hegla. W latach 2017−2022 realizował w ISP
MA autor – wciągając czytelnika do lektury – prowadzi gładko wpisać się w Heglowską teorię polityczną: AR SPRZECZNOŚCI NOWOCZESNE PAN projekt badawczy Filozofia negatywności
SE do kolejnego obrazu”. są jej ślepą plamką, która stawia opór i otwiera na TO W FILOZOFII HEGLA Hegla i Žižka finansowany ze środków Narodo-
ND niedające się opanować sprzeczności. Myśliciel SZ wego Centrum Nauki. Jest redaktorem naczelnym
Y [z recenzji Profesora Wojciecha Kaute] W czasopisma naukowego „Praktyka Teoretyczna”.
K czyniący ze sprzeczności podstawową zasadę swojej
A Ó Publikował liczne artykuły i recenzje naukowe,
filozofii zostaje tym samym zaskoczony sprzecz- JC na łamach m.in. „Civitasu”, „Kronosa”, „Tekstów
IK
nościami, których nie potrafi skutecznie pojednać. Drugich”, „Widoku”, „FA-artu” i „Athenaeum”.
„Zamysł radykalnego i pogłębionego odczytania To napięcie pomiędzy filozoficzną teorią antagoni-
O
w filozofii Hegla zasady antagonizmu jako fundu-
D zmu a rzeczywistym antagonizmem społecznym –
jącej nowoczesną polityczność, a także ukaza-
K zewnętrznym w wojnie pomiędzy narodami oraz we-
U nia wojny i motłochu jako ‘granic’, ‘ograniczeń’
LT i ‘przeszkód’ w rozwoju systemu etyczności i spo- wnętrznym w eksplozji motłochu w społeczeństwie W
U O
łeczeństwa obywatelskiego (…) zrealizowano kapitalistycznym – jest centralnym zagadnieniem
R JN
Y w sposób przemyślany, udokumentowany, prze- książki. Autor, rekonstruując myśl polityczną Hegla,
A
JA konujący i oryginalny”. prowadzi także dyskusję z najważniejszymi ko- I
D M
O [z recenzji Profesor Ewy Nowak] mentarzami i interpretacjami niemieckiego filozofa, O
od Karola Marksa począwszy, przez Alexandre’a T
K Ł
U O
Kojeve’a i György’a Lukácsa, na Marku Siemku
L C
T
U i Slavoju Žižku skończywszy. H
R
Y

S
I
E
B
I
E
Książka dostępna
także jako e-book
UNIVERSITAS
www.universitas.com.pl Instytut Studiów Politycznych PAN
Sytuacja Norwida – sytuacja
poleca: Baudelaire'a. Paralele
nowoczesności
Magdalena Siwiec
„A PROPOS INFERNA”
TRADYCJE WYNALEZIONE
I DYSKURSY NIECZYSTE
W KULTURACH MODERNIZMU
SKANDYNAWSKIEGO
WOJNA I MOTŁOCH
131
Komitet redakcyjny:
Micha³ Pawe³ Markowski, Ryszard Nycz (przewodnicz¹cy),
Ma³gorzata Sugiera
Seria TAiWPN Universitas Horyzonty nowoczesnoœci: teoria – literatura –
kultura poœwiêcona jest prezentacji studiów nad tymi nurtami w literatu-
rze, teorii, filozofii i historii kultury, których specyfikê okreœlaj¹ horyzonty
nowoczesnoœci. W monografiach oraz zbiorach prac polskich i t³uma-
czonych, sk³adaj¹cych siê na kolejne tomy tej serii, problematyka
nowoczesnoœci stanowi punkt dojœcia, obszar centralny b¹dŸ przedmiot
krytycznych odniesieñ i przewartoœciowañ – pozostaj¹c niezmiennie
w krêgu zasadniczychzainteresowañ badawczych.
BARTOSZ WÓJCIK
WOJNA I MOTŁOCH
SPRZECZNOŚCI NOWOCZESNE
W FILOZOFII HEGLA
UNIVERSITAS
Instytut Studiów Politycznych
PAN
KRAKÓW
Książka finansowana ze środków Narodowego Centrum Nauki,
w ramach projektu „Filozofia negatywności Hegla i Žižka”.
Projekt nr 2016/21/N/HS1/03514.
© Copyright by Bartosz Wójcik
© Copyright by Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych
UNIVERSITAS and Instytut Studiów Politycznych PAN,
Kraków – Warszawa 2022
ISBN 978-83-242-3830-9
e-ISBN 978-83-242-6672-2
TAiWPN UNIVERSITAS
ISBN 978-83-66819-23-8
ISP PAN
Redakcja naukowa
prof. dr hab. Michał Paweł Markowski
Opracowanie redakcyjne
Agnieszka Sabak
Skład i łamanie
Pracownia Słowa
Projekt okładki i stron tytułowych
Katarzyna Nalepa
Na okładce
Kazimierz Malewicz, Red Cavalry Riding za Wikimedia Commons
Mojemu ojcu,
Andrzejowi Wójcikowi (1962‒2017)
Jest to nic innego jak przedstawienie tragedii w łonie etyczności,
którą absolut wiecznie odgrywa sam ze sobą, wiecznie się rodząc
i nadając sobie przedmiotowość, w tej swojej postaci wydając
siebie cierpieniu i śmierci, by następnie powstać z popiołów ku
swej boskości.
RPN 90
Napoleon, rozmawiając kiedyś z Goethem o istocie tragedii, wy-
raził pogląd, że tragedia nowoczesna tym głównie różni się od
starożytnej, iż dziś los nie włada już ludźmi, a miejsce dawnego
fatum zajęła polityka. Ona więc powinna dziś pełnić w tragedii
rolę nowoczesnego losu, owej nieprzezwyciężonej potęgi, przed
którą ugiąć musi się jednostka ludzka.
WFDII 95
Dzieje powszechne nie są krainą szczęścia. Okresy szczęścia
w dziejach to puste karty historii, ponieważ są to okresy zgody,
okresy wolne od przeciwieństw.
WFD 41
Jak coś może być obecne i zarazem nie istnieć?
EPWII 193
Lista zastosowanych skrótów
Prace Georga Wilhelma Friedricha Hegla:
D – Differenz des Fichteschen und Schellingschen Systems der 
Philosophie, w: JSC 9‒138.
ENF – Encyklopedia nauk filozoficznych, przeł. i wstęp Ś.F. No-
wicki, Warszawa: PWN, 1990.
EPR – Elements of the Philosophy of Right, przeł. H.B. Nisbet,
red. A. Wood, Cambridge: Cambridge University Press, 1991.
EPWI – Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften im 
Grundrisse. 1830. Erster Teil: Die Wissenschaft der Logik,
Werke. Band 8. Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1986.
EPWII – Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften im 
Grundrisse 1830: Zweiter Teil. Die Naturphilosophie, Werke.
Band 9, Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1986.
EPWIII – Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften im 
Grundrisse 1830: Dritter Teil Die Philosophie des Geistes,
Werke. Band 10, Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1986.
FD – Fenomenologia ducha, t. I, przeł. A. Landman, Warszawa:
PWN, 2010.
FDII – Fenomenologia ducha, t. II, przeł. A. Landman, Warsza-
wa: PWN, 2010.
FDb – Fenomenologia ducha, przeł. Ś.F. Nowicki, Warszawa:
Fundacja Aletheia, 2002.
FS – Frühe Schriften, Werke. Band 7, Frankfurt/M.: Suhrkamp,
1971. W tym:
8 Lista zastosowanych skrótów
•  Fragmente historischer und politischer Studien aus der 
Berner und Frankfurter Zeit (c a. 1795–1798), s. 428‒448.
GPR – Grundlinien der Philosophie des Rechts, Werke. Band 7,
Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1986.
HHS – Hegel and Human Spirit: A translation of the Jena Lec-
tures on the Philosophy of Spirit (1805‒06) with commentary,
red. i przeł. L. Rauch, Detroit: Wayne State University Press,
1983.
HL – Hegel: The Letters, przeł. C. Butler, C. Seiler, oprac. C. But-
ler, Bloomington: Indiana University Press, 1984.
JSC – Jenaer Schriften 1801‒1807, Werke. Band 2, Frankfurt/M.:
Suhrkamp, 1979. W tym:
•  Glauben und Wissen oder Reflexionsphilosophie der Sub-
jektivität in der Vollständigkeit ihrer Formen als Kanti-
sche, Jacobische und Fichtesche Philosophie, s. 287‒433.
•  Habilitationsthesen (1801), s. 533‒534.
•  Aphorismen aus Hegels Wastebook (1803–06), s. 540‒567.
JSI – Jenaer Systementwürfe I: Das System der spekulativen Phi-
losophie, Hamburg: Felix Meiner Verlag, 1986.
JSII – Jenaer Systementwürfe II: Logik, Metaphysik, Naturphilo-
sophie, Hamburg: Felix Meiner Verlag, 1982.
JSIII – Jenaer Systementwürfe III: Naturphilosophie und Philo-
sophie des Geistes, Hamburg: Felix Meiner Verlag, 1986.
LNR – Lectures on Natural Right and Political Science: The 
First Philosophy of Right, Heidelberg 1817–1818 with Ad-
ditions from the Lectures of 1818–1819, przeł. J.M. Stewart
i P.C. Hodgson, wstęp O. Pöggeler, Berkeley (CA): Universi-
ty of California Press, 1995.
LPWH – Lectures on the Philosophy Of World History, Vol. 1. 
Manuscripts of the Introduction and the Lectures of 1822‒23,
przeł. i red. R.F. Brown, P.C. Hodgson, W.G. Geuss, Oxford:
Oxford University Press, 2011.
NHS – Nürnberger und Heidelberger Schriften 1808‒1817, Wer-
ke. Band 4, Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1986.
NL – Nauka logiki, t. I, przeł. A. Landman, wstęp i oprac. M. Pań-
ków, Warszawa: PWN, 2011.
Lista zastosowanych skrótów 9
NLII – Nauka logiki, t. II, przeł. A. Landman, wstęp i oprac.
M. Pańków, Warszawa: PWN, 2011.
OPR – Outlines of the Philosophy of Right, przeł. T.M. Knox,
red., oprac. i wstęp S. Houlgate, Oxford: Oxford University
Press, 2008.
OZS –  Obrady  w  Zgromadzeniu  Stanów  Krajowych  króle-
stwa Wirtembergii w roku 1815 i 1816, przeł. A. Ochocki,
w: UN 229‒ 332.
PFR – Pisma wczesne z filozofii religii, przeł. G. Sowinski,
posł. Ks. T. Węcławski, Kraków: Wydawnictwo Znak, 1999.
W tym:
•  Fragmenty o religii ludowej i chrześcijaństwie (1793‒ 
1794), s. 5‒85.
•  Pozytywność religii chrześcijańskiej (1795/96), s. 156‒
294.
•  Najstarszy  program  systemu  idealizmu  niemieckiego 
(1796 lub 1797), s. 275‒277.
•  Duch chrześcijaństwa i jego los (1798‒1800), s. 278‒408.
PR – Philosophie des Rechts. Die Vorlesung von 1819/20 in einer 
Nachschrift, red. D. Henrich, Frankfurt/M.: Suhrkamp, 1983.
RPN – O naukowych sposobach rozważaniach prawa natural-
nego, jego miejscu w filozofii praktycznej oraz relacji do po-
zytywnych nauk o prawie, przeł. M. Poręba, w: UN 33‒123.
SEL – System of Ethical Life (1802/3) and First Philosophy 
of Spirit (Part III of the System of Speculative Philosophy 
1803/4), red., przeł. H.S. Harris & T.M. Knox, State Univer-
sity of New York Press: Albany, 1979.
SS – System der Sittlichkeit, w: Hegels Schriften zur Politik und 
Rechtsphilosophie, red. G. Lasson, Leipzig: Felix Meiner,
1913, s. 419‒503.
UN – Ustrój Niemiec i inne pisma polityczne, przeł. A. Ochocki,
M. Poręba, wstęp A. Ochocki, Warszawa: Wydawnictwo Spa-
cja, Fundacja Aletheia, 1994.
•  O tym, że magistraty winne być wybierane przez obywate-
li. Do ludu Wirtembergii, przeł. A. Ochocki, s. 29‒32.
•  Ustrój Niemiec, przeł. A. Ochocki, s. 123‒227.