Voeten en huid: Dermatologie voor pedicures, podotherapeuten en andere voetspecialisten

345 Pages·2009·13.29 MB·German

by  J. Toonstra

Voeten en huid
Voeten en huid
Dermatologie voor pedicures, podotherapeuten en
andere voetspecialisten
J. Toonstra en A.C. de Groot
Bohn Stafleu vanLoghum
Houten 2009
(cid:2)2009BohnStafleuvanLoghum,onderdeelvanSpringerUitgeverij
Allerechtenvoorbehouden.Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,
opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestand,ofopenbaargemaakt,in
enigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanisch,doorfotokopiee¨n
ofopnamen,hetzijopenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijke
toestemmingvandeuitgever.
Voorzoverhetmakenvankopiee¨nuitdezeuitgaveistoegestaanopgrondvan
artikel16bAuteurswet1912johetBesluitvan20juni1974,Stb.351,zoalsgewij-
zigdbijhetBesluitvan23augustus1985,Stb.471enartikel17Auteurswet1912,
dientmendedaarvoorwettelijkverschuldigdevergoedingentevoldoenaande
StichtingReprorecht(Postbus3051,2130KBHoofddorp).Voorhetovernemen
van(een)gedeelte(n)uitdezeuitgaveinbloemlezingen,readersenanderecom-
pilatiewerken(artikel16Auteurswet1912)dientmenzichtotdeuitgeverte
wenden.
Samensteller(s)enuitgeverzijnzichvolledigbewustvanhuntaakeenbetrouw-
bareuitgaveteverzorgen.Nietteminkunnenzijgeenaansprakelijkheidaanvaar-
denvoordrukfoutenenandereonjuisthedendieeventueelindezeuitgavevoor-
komen.
ISBN9789031352739
NUR890
Ontwerpomslag:Boekhorstdesign,Culemborg
Ontwerpbinnenwerk:StudioBassa,Culemborg
Automatischeopmaak:PrePressMediaGroep,Zeist
Fotovoorkant:eendeelvanhetvoetstukvaneenmarmerenvrouwenbeelddat
stondophetgrafvaneenmaagd,gemaaktdoorPhaidimos,eenvandegrote
AtheensebeeldhouwersuitArcha¨ıscheperiode,ongeveer550v.Chr.
BohnStafleuvanLoghum
HetSpoor2
Postbus246
3990GAHouten
www.bsl.nl
Inhoud
Ten geleide 7
1 Structuur en functie van de huid 9
1.1 Structuur(anatomie)van de huid 9
1.2 Functies van de huid 17
Literatuur 21
2 Efflorescenties: de elementen waaruit huid-
aandoeningen zijn opgebouwd 22
2.1 HetPROVOKE-systeem 22
2.2 Efflorescenties 23
Literatuur 67
3 Huidafwijkingen aandevoeten 68
3.1 Aangeboren afwijkingenen syndromen 68
3.2 Huidafwijkingen door drukenwrijving 86
3.3 Huidafwijkingen door kou en warmte 99
3.4 Bacterie¨le infecties 110
3.5 Infecties met virussen 129
3.6 Parasitaireinfecties en zoo¨nosen 139
3.7 Schimmelinfecties 150
3.8 Eczemen 157
3.9 Psoriasis en op psoriasis lijkendeafwijkingen 178
3.10 Auto-immuunaandoeningenen bindweefsel-
ziekten 189
3.11 Systeemziekten 204
3.12 Aandoeningen met blaren 220
3.13 Huidafwijkingen met ulcera(zweren) 231
3.14 Afwijkingenaan de bloed- en lymfevaten 241
3.15 Goedaardigetumoren 262
3.16 Kwaadaardigetumoren (huidkanker) 280
3.17 Nagelafwijkingen 292
3.18 Overige huidafwijkingen 317
6 Voetenenhuid
Verklarende woordenlijst 331
De auteurs 338
Register 340
Ten geleide
De huid van de voeten heeft het zwaar. Hijwordt dagelijks bij herha-
ling blootgesteld aandruk en wrijving en zit langdurig opgesloten in
een krappe,warmeen vochtige ruimte. Als bescherming tegenme-
chanischekrachten zal de huid,vooral dievan de voetzool, dikker
wordenenzalerzicheeltvormen–eennormaalreactiepatroon.Maar
ditmechanismekan zich ooktegenons richten,wanneerde druk en
wrijving te groot zijn, telangdurig ofte vaakoptreden en zekerwan-
neerze dat op eenverkeerde plaats doen, zoals bij aangeboren of
verworven standsafwijkingen vandevoet. Dankunnen erpijnlijke
eeltplekkenen likdoorns ontstaan.Ooknagels kunnen problemen
gaanveroorzaken,zoalsingroeien.Behandelingenpreventievandeze
onschuldige,maarzeeronaangenameafwijkingenzijnin uitstekende
handen bijde paramedische beroepsgroep vandepedicures.
Indeafgelopenjarenishetberoepvanpedicurezichsteedsmeergaan
medicaliserenen ontwikkelen; de pedicurekan en wil meerdan de
gebruikelijkebehandelingen zoals het verwijderen vaneelten lik-
doorns en het knippen en frezen van nagels.Tot de specialistische
technieken behoren het aanbrengen van nagelprothesen en hetuit-
voeren van nagelreparaties, orthesiologieen antidruktechnieken.
Geen beroepsgroep heeft dus –samen met podotherapeuten –zoveel
kijk op de huid van de voeten als de pedicures. Zijzien derhalve ook
dat sommige voeten of onderbenen (andere)huidafwijkingen verto-
nen. Sommigedaarvan, zoals wrattenofschimmelinfecties, zullen
gemakkelijk herkend worden,veel anderehuidziektenaan de voeten
niet.Toch kan dat belangrijk zijn voorde clie¨nt. Als het vermoeden
bestaat van een potentieel ernstigeaandoening,kan de pedicure de
clie¨ntsnel verwijzen naar de huisarts.Ook kan herkenninginhet
belang vandepedicurezelfzijn, bijvoorbeeld in verband metbe-
smetting. Enigekennis van huidafwijkingen aan de voet –ofin ieder
geval demogelijkheid om eriets overnate zoeken– kan dus een
belangrijkebijdrage leveren aan het welzijn vandeclie¨nt enhet vak
vanpedicurenoginteressantermaken.Hetpastookinhetstrevenvan
8 Voetenenhuid
de beroepsgroep om hetwerkop een hogerparamedisch plante
brengen.
Dit boekis bedoeld om aan dit loffelijkestreven een bijdragete
leveren. Het boekbespreekt een groot aantal huidaandoeningen die
kunnen optreden aandevoeten en deze bespreking is voorzienvan
afbeeldingen van hogekwaliteit. De elementen waaruit huidafwijkin-
genzijnopgebouwd(zoalseenvlek,blaasje,schilfer,etterpuist,kloof
enz.)wordengedefinieerdentoegelichtaandehandvanfoto’s.Vanuit
deze zogenoemde ‘efflorescenties’ wordtverwezennaar de huidziek-
ten waarbijde betreffendeefflorescentiesalsbelangrijkkenmerk
aanwezigzijn,zodatgericht–ineersteinstantienaarplaatjeskijkend
–gezochtkanwordennaareenhuidziektedielijktopdatgenewatbij
een cli¨ent te zien valt.Van alle, ongeveer150 huidafwijkingen wordt
kort beschrevenwathetklinischbeeld is,de oorzaak, degevolgenen
eventueel debehandeling. Zo kan het boekook als naslagwerk ge-
bruiktwordenvoorwiegraagwatnawillezenovereenhuidziektebij
een cli¨ent bijwie doorhuisarts of dermatoloog al een diagnose is
gesteld.
De voeten zijnindedermatologieeen beetjeeen ondergeschoven
kind;bijalgeheellichamelijkonderzoekkunnenzegemakkelijkover-
geslagen worden.Ook de mensenzelf zien afwijkingentussen de
tenen of onder de voeten lang niet altijd, zeker de wat ouderen.De
pedicurezit ermet de spreekwoordelijke neus bovenop en kan met
enigekennis van huidziekten aan de voeten eenbelangrijke bijdrage
leverenaanhetwelzijnvande clie¨nt/patie¨nt.Alsditboekhieraankan
bijdragen en hethet werkvan de pedicure nog interessanter enbe-
vredigendermaakt, zijn wij tevreden en in onze opzet geslaagd.
Dr. Johan Toonstra, dermatoloog, Amersfoort
Dr. Anton C. de Groot, (oud-)dermatoloog,Wapserveen
1 Structuur en functie van de huid
De huid ishet grootste orgaanvan het lichaam. De oppervlakte ervan
is bijeen volwassenmens wel 1,5-2m2, afhankelijknatuurlijk van de
grootteen omvang van zijn of haareigenaar. Dit orgaan heefteen
groot aantal belangrijkefuncties.Om die te kunnen begrijpen wordt
eerstbesproken hoede huid is opgebouwd.
1.1 Structuur (anatomie) van dehuid
De huid bestaat uitdrielagen,van buiten naarbinnen de opperhuid
(epidermis), delederhuid (dermis, cutis)en het onderhuidse weefsel
(subcutis).Tussen de opperhuid en de lederhuid ligt de basaalmem-
braan. Dehuid herbergtook dezogenoemde huidaanhangselen(‘ad-
nexa’): haren, talgklieren, zweetklieren en nagels (afbeelding 1.1).
Afbeelding 1.1 Doorsnede vande huid.
10 Voetenenhuid
opperhuid
De opperhuid (officie¨lenaam: epidermis)is ongeveer0,1 mm diken
bestaat grotendeelsuit drie soorten cellen: keratinocyten, melano-
cyten en langerhanscellen.
Keratinocyten(hoorncellen) vormen het hoofdbestanddeel van de op-
perhuid. Zijdelen zich in de onderste cellaag in de epidermis (de
basale-cellaag)enschuivenvervolgensindehuidomhoog,waarbijze
degeneratieve veranderingen ondergaan. Het meest aan de opper-
vlaktegelegen deel van de opperhuid heet de hoornlaag (stratum
corneum),diebestaatuitlagendodeafgeplattecellen(afbeelding1.2).
De diktevan de hoornlaag verschilt sterk; hij is erg dun op de boven-
oogledenen heel dikonder de voetzolen (afbeelding 1.3). Dedode
cellen die dehoornlaag vormen zijn uit keratinocyten ontstanecor-
neocyten, die hun celkern en andere orgaantjes hebben verlorenen
bijna geheel gevuld zijnmet keratine (hoorn).Tussen de cellen in
bevinden zich vetten (lipiden)die onder meerdienstdoen als een
soort cement. Dichternaarhet huidoppervlak toe raken de cellen
steedsverderlosvanelkaarenschilferendanaf.Hetgeheleprocesvan
celdeling in debasale-cellaag tot afschilfering als dode cellen duurt
ongeveer28dagen. De huid wordtdus elke vier weken vernieuwd.
Afbeelding 1.2 Microscopischbeeld vande normale huid (hematoxyline-eosi-
nekleuring, 50x vergroot).
1 Structuurenfunctievandehuid 11
Afbeelding 1.3 Normalehuid vandevoetmeteenzeerdikkehoornlaag(hema-
toxyline-eosinekleuring, 50x vergroot).
Melanocytenzijnpigmentcellen;zijzijngelegenindebasale-cellaagen
makenongeveer3-5%vandegehelecelpopulatiedaaruit(afbeelding
1.4). Hunbelangrijkste functieis het produceren van melaninepig-
ment. Dit pigment (kleurstof)bepaalt vooreenbelangrijkdeel de
Afbeelding1.4 Melanocytenindebasale-cellaag(hematoxyline-eosinekleuring,
100xvergroot).