Türkiyeli Ermenilerde kolektif korku gündelik hayatta korku altında varolma pratikleri

169 Pages·2011·1.08 MB·Turkish

by  Nayat Muratyan

ĠSTANBUL BĠLGĠ ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
KÜLTÜREL ĠNCELEMELER YÜKSEK LĠSANS PROGRAMI
TÜRKĠYELĠ ERMENĠLERDE KOLEKTĠF KORKU
GÜNDELĠK HAYATTA KORKU ALTINDA
VAROLMA PRATĠKLERĠ
NAYAT MURATYAN
108611038
DOÇ. DR. FERHAT KENTEL
2011
TÜRKĠYELĠ ERMENĠLERDE KOLEKTĠF KORKU
Gündelik Hayatta Korku Altında Varolma Pratikleri
COLLECTIVE FEARS OF TURKISH ARMENIANS
Existence Practices Underlying the Fear in Everyday Life
NAYAT MURATYAN
108611038
Doç. Dr. Ferhat Kentel : .............................................................
Bülent Somay (M.A.) : .............................................................
Dr. Saime Tuğrul : ............................................................
Tezin Onaylandığı Tarih : .............................................................
Toplam Sayfa Sayısı : 159
ANAHTAR KELĠMELER KEY WORDS
1 ) Ermeniler 1 ) Armenians
2 ) Ermeni Tehciri 2 ) Armenian Deportation
3 ) Azınlık 3 ) Minority
4 ) Korku 4 ) Fear
5 ) Kolektif Bellek 5 ) Collective Memory

ÖNSÖZ

Çocukluğumdan itibaren ailemin ve çevremin Ermeniliğimi
yaĢama Ģeklimle ilgili yönlendirmeleri ve kiĢisel deneyimlerim, kimliğimi,
dilimi, inancımı ne kadar özel alanıma saklarsam o kadar rahat edeceğime
iĢaret etmekteydi. Hayatımın Türkiye‟de azınlık olmanın getirdiği
korkularla Ģekillendiğini, 19 Ocak 2007 günü yaĢadığım acı ile fark ettim ve
bununla mücadele etme kararı aldım. Bu mücadelemi doğru
yönlendirebilmek amacıyla girdiğim Kültürel Ġncelemeler Yüksek Lisansı
Programı sayesinde bugün hem mensubu olduğum topluluğa hem de
kendime farklı bir açıdan bakabildiğimi sanıyorum.
Benim için manevi değeri ve yükü ağır olan bu tezde birlikte
çalıĢma Ģansını bana veren, ufkumu açan değerli hocam Doç. Dr. Ferhat
Kentel‟e özel olarak teĢekkür etmek isterim. Bu tez çalıĢmasının baĢrol
oyuncuları 15 değerli görüĢmecim oldu. Her birine bana ayırdıkları zaman
ve paylaĢımlar için teĢekkür ederim.
Her zaman hedeflerime koĢma gücünü veren sevgili dostum
Melissa Bilal‟e ve sabırla her konuda bana destek olan dostum Özlem
Zıngıl‟a teĢekkür ederim.
Bu tez çalıĢmasının her aĢamasında yardımlarını esirgemeyen,
deĢifrelerimden araĢtırmalarıma kadar emeği geçen, yazdıklarımı bıkmadan
okuyan ve umutsuzluğa her düĢtüğümde beni motive eden yol arkadaĢım
Fatih Özçelik‟e binlerce teĢekkürler...
YaĢamım boyunca en büyük desteğim olan, inandığım herĢeyi
yapmam için beni cesaretlendiren, bana sabreden annem ġuĢan Özoğlu‟na
özel teĢekkürlerimi ve sonsuz minnetimi sunarım.

Nayat Muratyan

i
ÖZET

Bu tez çalıĢması, vatandaĢlık kavramının korku üzerine
kurgulandığı ve yaĢandığı Türkiye‟de, bir azınlık grubu olarak Ermenilerin
kolektif belleklerinin oluĢturduğu korkular ile bunların Ermeni kimlikleri ve
gündelik hayatları üzerine etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır. Türkiyeli
Ermenilerin bugünkü korkularının temeli 1915 Ermeni Tehciri‟ne
dayanmaktadır. Bu acıyı atlatamayan Ermeni halkı, seçilmiĢ travmalarını
kendilerinden sonraki nesillere aktarmaktadırlar. Türkiye Cumhuriyeti
devletinin 20. yüzyıldan itibaren süregelen ötekileĢtirme politikaları
nedeniyle iyileĢme süreci bazı dönemlerde yavaĢlamakta, bazı dönemlerde
ise yeni travmaların etkisiyle bu süreç gerilemektedir. Türkiyeli Ermenilerin
gündelik hayatlarında korkunun yerinin incelenebilmesi için derinlemesine
görüĢme yöntemiyle bir saha çalıĢması yapılmıĢ, görüĢme sonuçları tarihi
olayların ve bilimsel teorilerin desteğiyle analiz edilmiĢtir.

ii
ABSTRACT

The aim of this study is to investigate the fears developed by the
collective memories of Armenians as a minority group, and the effects of
such fears on the daily lives and identities of Armenians in Turkey, where
citizenship concept is built and experienced on fear. The present fears of
Armenians in Turkey grounds on 1915 Armenian Deportation. The
Armenian people pass their selected traumas to the next generations as they
couldn‟t get over this suffering. Because of the othering policies of Turkish
Republic being applied since 20th century, the recovery process slows down
for some periods, but also regresses as a result of new traumas. To
investigate the effect of the fears in the daily lives of Armenians, a field
work of in-depth interview method has been carried out, and the results of
the interviews has been analyzed by the help of historical events and
scientific theories.

iii
“GeçmiĢi bastırmak ve hatırlamayı engellemek,
kurbanları ikinci kez kurban etmek demektir.”
ADORNO

iv
ĠÇĠNDEKĠLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................... i
ÖZET ............................................................................................................. ii
ABSTRACT ................................................................................................. iii
ĠÇĠNDEKĠLER ............................................................................................... v
KISALTMALAR ......................................................................................... vii

I. BÖLÜM: GĠRĠġ, METODOLOJĠ ............................................................... 1
1.1 GiriĢ ....................................................................................................... 1
1.2 Metodoloji ............................................................................................. 4
II. BÖLÜM: KĠMLĠK, BELLEK, TRAVMA, KORKU KAVRAMLARI .... 7
2.1 Kimlik ................................................................................................... 7
2.2 Bellek .................................................................................................. 11
2.3 Travma ................................................................................................ 14
2.4 Korku .................................................................................................. 17
III. BÖLÜM: 20. YÜZYILIN BAġINDAN BUGÜNE TÜRKĠYELĠ
ERMENĠLERDE KORKUYU TETĠKLEYEN OLAYLAR...................... 23
3.1 Osmanlı Devleti‟nin Son Dönemi ve 1915 Ermeni Tehciri............... 23
3.1.1 Osmanlı Devleti‟nin Son Dönemi ............................................... 23
3.1.2 1915 Ermeni Tehciri .................................................................... 29
3.2 Cumhuriyet Döneminde Ermenilere Yönelik BaĢlıca Olaylar........... 38
3.2.1 VatandaĢ Türkçe KonuĢ Kampanyaları ....................................... 40
3.2.2 20 Kura Askerlik ......................................................................... 44
3.2.3 Varlık Vergisi .............................................................................. 49
3.2.4 6-7 Eylül Olayları ........................................................................ 58
3.3 20. Yüzyılın Sonlarında Türkiyeli Ermeniler ..................................... 66
3.4 Hrant Dink Cinayeti ............................................................................ 75
v
IV. BÖLÜM: GÜNÜMÜZDE TÜRKĠYELĠ ERMENĠLERĠN
HAYATLARI ............................................................................................... 86
4.1 Günümüzde Türkiyeli Ermeniler ........................................................ 86
4.2 YaĢadıkları Semtler ............................................................................. 87
4.3 Ermeni Okulları ................................................................................... 90
4.3.1 Ġstiklal MarĢı ve Öğrenci Andı .................................................... 93
4.3.2 Eğitimde Ermenileri Hedef Alan Uygulamalar ........................... 95
4.4 Nesillerarası ĠletiĢim ........................................................................... 99
4.5 Türkiyeli Ermeniler ve Diaspora ....................................................... 102
4.6 Türklerle ĠliĢkiler .............................................................................. 105
4.7 Devletle ĠliĢkiler ................................................................................ 109
4.8 Türkiyeli Ermeniler ve Politika ......................................................... 111
V. BÖLÜM: GÜNÜMÜZDE TÜRKĠYELĠ ERMENĠLERĠN
KORKULARI ............................................................................................. 113
5.1 Ermeni Kimliği ve Korku ................................................................. 113
5.2 Dil ve Korku ...................................................................................... 116
5.3 Din ve Korku ..................................................................................... 118
5.4 Gündelik Hayatta Korku ................................................................... 120
5.5 ĠĢ Hayatında Korku ........................................................................... 123
5.6 1915 Ermeni Tehciri‟ne Yönelik Etkinlikler ve Korku .................... 125
5.6.1 “Ermeni KardeĢlerimden Özür Diliyorum” Kampanyası ......... 125
5.6.2 24 Nisan Anma Etkinlikleri ...................................................... 128
5.7 Türkiyeli Ermenilerin Geleceğe BakıĢı ............................................. 130

SONUÇ ....................................................................................................... 133
KAYNAKÇA ............................................................................................. 137
EKLER ....................................................................................................... 147

vi
KISALTMALAR

Akt. Aktaran
ASALA Armenian Secret Army for the Liberation of Armenia
(Ermenistan'ın KurtuluĢu için Ermeni Gizli Ordusu)
bas. Baskısı
Bkz. Bakınız
BOA. DH. ġFR. BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi, Dahiliye ġifre Kalemi
BOA. HR. MÜ. BaĢbakanlık Osmanlı ArĢivi, Hariciye Nezareti
Defterleri Mütareke
Çev. Çeviren
Ed. Editör
EOKA Ethniki Organosis Kyprion Agoniston
(Kıbrıslıların Milli Mücadele Örgütü)
M.Ö. Millattan Önce
syf. Sayfa
vb. ve benzeri, ve benzerleri
vd. ve diğerleri
Yay. Haz. Yayına Hazırlayan

vii