TRB2 Bölgesi Mevcut Durum Analizi - Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı

695 Pages·2013·26.97 MB·Turkish

TRB2 BÖLGESİ
MEVCUT DURUM ANALİZLERİ

(T A S L A K )

Temmuz 2013
BİTLİS – HAKKARİ – MUŞ - VAN
TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ Sayfa
İÇİNDEKİLER
1. TARIM .................................................................................................................................. 1
TARIM ARAZİ VARLIĞI .......................................................................................................................5
ÖRGÜTLENME ...................................................................................................................................9
TARIMSAL DESTEKLEMELER ........................................................................................................... 10
BİTKİSEL ÜRETİM............................................................................................................................ 14
Tarla Bitkileri .................................................................................................................................. 14
Meyve Üretimi ............................................................................................................................... 25
Sebze Üretimi ................................................................................................................................ 37
Organik Tarım ................................................................................................................................ 39
2. SANAYİ ............................................................................................................................... 87
Sanayi Ortak Kullanım Alanları ...................................................................................................... 93
Organize Sanayi Bölgeleri .............................................................................................................. 93
Küçük Sanayi Siteleri ...................................................................................................................... 97
Öne Çıkan Sektörler ..................................................................................................................... 100
Üç Yıldız Analizi ............................................................................................................................ 101
Neden 3 Yıldız Analizi .................................................................................................................. 101
Kriterler ........................................................................................................................................ 102
Büyüklük ...................................................................................................................................... 102
Başatlık ........................................................................................................................................ 102
Uzmanlaşma ................................................................................................................................ 103
Analiz ........................................................................................................................................... 103
Herfindahl Hirschman Endeksi .................................................................................................... 110
VAN İLİ CAZİBE MERKEZLERİNİ DESTEKLEME PROGRAMI (CMDP) ................................................ 116
3. MADENCİLİK VE ENERJİ....................................................................................................... 122
MADENCİLİK................................................................................................................................. 122
Türkiye’nin Maden Potansiyeli Açısından Durumu ..................................................................... 122
Rezerv Durumu ............................................................................................................................ 124
Türkiye Geneli Madencilik Sektörü İhracatı ................................................................................ 127
Türkiye Geneli Madencilik Sektörü İthalatı ................................................................................. 128
TRB2 BÖLGESİ MADEN POTANSİYELİ GENEL DURUMU ............................................................... 129
TRB2 Bölgesi Maden Rezervleri ................................................................................................... 130
TRB2 BÖLGESİ MADENCİLİK SEKTÖRÜ MEVCUT DURUMU ......................................................... 144
TRB2 Bölgesi Madencilik Arama ve İşletme Ruhsat Genel Bilgileri ............................................. 147
TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ Sayfa i
TRB2 Bölgesi Madencilik Sektörü İthalat ve İhracat Oranları ...................................................... 156
Bölgeye Yakın Ülkelerin Maden Talepleri .................................................................................... 162
TRB2 Bölgesi Madencilik Sektörü Teşvik Bilgileri ........................................................................ 164
ENERJİ ....................................................................................................................................... 164
2001 Yılından itibaren Türkiye Enerji Piyasasında Yapılan Değişiklikler ...................................... 167
Elektrik Üretimi ............................................................................................................................ 167
Elektrik Tüketimi .......................................................................................................................... 171
Elektrik İletimi .............................................................................................................................. 175
Elektrik Dağıtımı .......................................................................................................................... 179
ENERJİ KAYNAKLARI ..................................................................................................................... 182
Yenilenebilir Enerji ....................................................................................................................... 182
Fosil Yakıtlar................................................................................................................................. 193
ENERJİ VERİMLİLİĞİ ...................................................................................................................... 194
Ülkemizde Verilen Enerji Verimliliği Destekleri ........................................................................... 194
4. Dış Ticaret .......................................................................................................................... 197
İhracat 197
Irak ............................................................................................................................................... 207
İran .............................................................................................................................................. 210
İthalat 214
Irak ............................................................................................................................................... 220
İran .............................................................................................................................................. 221
Sınır Ticareti ................................................................................................................................. 223
5. Bankacılık, Vergi, Yatırım ve Destekler ................................................................................ 227
Bankacılık ..................................................................................................................................... 227
KREDİLER ..................................................................................................................................... 230
Mevduat ...................................................................................................................................... 232
Mevduat-Kredi Oranı ................................................................................................................... 234
TAKİPTEKİ ALACAKLAR 2013-3 İtibariye ...................................................................................... 235
VERGİLER ..................................................................................................................................... 236
İLLER BAZINDA BEYAN EDİLEN GELİR VERGİSİ MATRAHI VE TAHAKKUK TUTARLARI ................. 236
KAMU YATIRIMLARI 2012 ............................................................................................................ 239
2012 Yılı Kamu Yatırımlarının İllere göre Sektörel Dağılımı ......................................................... 239
2007-2012 Nüfus Başına Düşen Kamu Yatırım Tutarları ............................................................. 240
Kamu Yatırımları/Genel Bütçe Vergi Gelirleri Analizi (yüzde olarak) .......................................... 241
TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ Sayfa ii
TEŞVİK VE DESTEKLER .................................................................................................................. 243
Ocak-Aralık Aylarında Verilen Yatırım Teşvik Belgelerinin İllere göre Dağılımı (Belge Adedine
göre) ............................................................................................................................................ 243
Ocak-Aralık Aylarında Verilen Yatırım Teşvik Belgelerinin İllere göre Dağılımı (Sabit Yatırıma göre)
..................................................................................................................................................... 244
Ocak-Aralık Aylarında Verilen Yatırım Teşvik Belgelerinin İllere göre Dağılımı (İstihdama göre) 244
6. AR-GE VE YENİLİKÇİLİK........................................................................................................ 247
AR-GE VE YENİLİKTE MEVCUT DURUM ........................................................................................ 249
Türkiye’de Ar-Ge Harcamaları ..................................................................................................... 249
TRB2 Bölgesi Ar-Ge ve Yenilikçilik Kurumsal Kapasitesi .............................................................. 251
Üniversite-Sanayi İşbirliği ............................................................................................................ 279
Teknoloji Geliştirme Bölgeleri: TEKNOPARKLAR/TEKNOKENTLER .............................................. 279
Teknoloji Geliştirme Merkezleri(TEKMER) .................................................................................. 280
Sanayide Öne Çıkan Sektörler ..................................................................................................... 281
Anket Verileri: Üniversite-Sanayi İşbirliğinin Önündeki Engeller/Potansiyeller .......................... 281
TRB2 BÖLGESİNDE ÜNİVERSİTE-SANAYİ İLİŞKİSİ ARAŞTIRMASI .................................................. 282
Araştırmanın Amacı ..................................................................................................................... 282
Araştırmanın Örneklemi .............................................................................................................. 282
Veri Toplama ve Analiz ................................................................................................................ 283
TRB2 Bölgesinde Üniversite-Sanayi İşbirliğinde Mevcut Durum ................................................. 284
TRB2 Bölgesinde Üniversite-Sanayi işbirliğinde Problem Alanları, Potansiyel Alanlar ve Öneriler
..................................................................................................................................................... 286
TRB2 BÖLGESİ’NDE REKABETÇİLİK VE MARKALAŞMA ................................................................. 296
TRB2 Bölgesi’nde Markalaşma .................................................................................................... 297
GİRİŞİMCİLİK ................................................................................................................................ 306
Kurulan/Kapanan Şirket Sayılarına göre TRB2 Bölgesi ................................................................ 308
İş Girişim Sayılarına göre TRB2 Bölgesi ........................................................................................ 311
TRB2 Bölgesindeki İş Geliştirme Merkezleri (İŞGEM) ve Girişimcilik Merkezleri ........................ 314
Melek Yatırımcı/Risk ve Girişim Sermayesi Araçları .................................................................... 316
KOSGEB Girişimcilik Programı Analizi .......................................................................................... 317
KOSGEB Girişimcilik Destek Programı Performansı: TRB2 Bölgesi Örneği .................................. 320
7. TURİZM .............................................................................................................................. 323
SEKTÖRÜN EKONOMİK VERİLERİ ................................................................................................. 323
TRB2 GENEL TURİZM VERİLERİ VE TÜRKİYE TURİZM PAZARINDAKİ KARŞILAŞTIRMALI YERİ ...... 327
KONAKLAMA TESİSLERİ ZİYARETÇİ SAYILARI ............................................................................... 328
TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ Sayfa iii
TRB2 BÖLGESİ TURİZM VERİLERİ ................................................................................................. 330
TRB2 Ziyaretçi Sayıları ................................................................................................................. 330
Hedef Pazar ................................................................................................................................. 333
TRB2 Bölgesi Kültür Varlıkları ...................................................................................................... 333
İllere göre Konaklama Kapasiteleri .............................................................................................. 334
TRB2 BÖLGESİ FESTİVAL, ŞENLİK ve FUARLAR ............................................................................. 336
Bitlis ............................................................................................................................................. 336
Van ............................................................................................................................................... 337
Muş .............................................................................................................................................. 338
Hakkari ......................................................................................................................................... 339
TRB2 TURİZM ÇEŞİTLERİ .............................................................................................................. 339
Kış Turizmi ................................................................................................................................... 340
İnanç Turizmi ............................................................................................................................... 342
Kültür, Tarih ve Arkeoloji Turizmi ................................................................................................ 346
DOĞA MERKEZLİ TURİZM ÇEŞİTLERİ ............................................................................................ 350
Kuş Gözlemciliği ........................................................................................................................... 350
Trekking-Dağcılık ve Tırmanma Turizmi ...................................................................................... 351
Eko Turizm ................................................................................................................................... 351
SU MERKEZLİ TURİZM ÇEŞİTLERİ ................................................................................................. 352
GASTRONOMİ TURİZMİ ............................................................................................................... 355
KONGRE, FUAR VE İNCENTİVE (ÇALIŞMA TOPLANTILARI) TURİZMLERİ ...................................... 358
8. İSTİHDAM .......................................................................................................................... 361
TRB2 BÖLGESİ'NDE İŞGÜCÜ ......................................................................................................... 362
İŞGÜCÜNE DAHİL OLMAYANLAR VE OLMAMA NEDENLERİ ........................................................ 373
TRB2 BÖLGESİ'NDE İSTİHDAM ..................................................................................................... 376
TRB2 BÖLGESİ'NDE İŞSİZLİK ......................................................................................................... 389
TRB2 BÖLGESİ SİGORTALILIK KAPSAMINDA AKTİF ÇALIŞAN SAYILARI VE İLLERE GÖRE DAĞILIMI402
SONUÇ 405
9. SOSYAL YAPI ...................................................................................................................... 407
NÜFUS 407
Nüfus Büyüklüğü, Nüfus Artış Hızı, Nüfus Yoğunluğu ve Projeksiyonu ....................................... 407
Nüfusun Yaş ve Cinsiyet Yapısı .................................................................................................... 412
Kentleşme .................................................................................................................................... 417
GÖÇ 420
TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ Sayfa iv
İLLER ARASI REKABETTE BEŞERİ VE SOSYAL SERMAYE ................................................................ 423
BÖLGESEL HOŞNUTSUZLUK ENDEKSİ .......................................................................................... 427
EĞİTİM 428
BÖLGEDE OKUR-YAZARLIK ........................................................................................................... 429
Okul Öncesi Eğitim ....................................................................................................................... 431
İlköğretim (İlkokul ve Ortaokul) ................................................................................................... 433
Ortaöğretim (Lise) ....................................................................................................................... 437
Yükseköğretim ............................................................................................................................. 440
Yüksek Eğitim Kurumlarının Akademik Performansı ................................................................... 443
Hayat Boyu Öğrenme .................................................................................................................. 445
EĞİTİM SEKTÖRÜ KAMU YATIRIMLARI (1984-2014 DÖNEMİ)..................................................... 447
GENÇLİK-SPOR ............................................................................................................................. 451
KÜLTÜR ........................................................................................................................................ 451
KÜTÜPHANELER ........................................................................................................................... 451
TİYATROLAR ................................................................................................................................. 452
SİNEMALAR .................................................................................................................................. 452
Yazılı Basın ................................................................................................................................... 453
SAĞLIK 455
HİJYEN VE SANİTASYON ............................................................................................................... 458
ÖNCELİKLİ YAŞAM KALİTESİ GÖSTERGELERİ ................................................................................ 462
SOSYAL İÇERME ........................................................................................................................... 462
Sivil Toplum Kuruluşları ............................................................................................................... 465
Sosyal İçerme ve DAKP (2004-2007) ........................................................................................... 467
Sosyal İçerme ve SODES .............................................................................................................. 471
İntiharlar ...................................................................................................................................... 474
Engelliler ...................................................................................................................................... 475
Çocuklar ....................................................................................................................................... 476
BİLGİ TOPLUMU ........................................................................................................................... 477
FATİH PROJESİ .............................................................................................................................. 478
TRB2 BÖLGESİ YEREL YÖNETİMLER BİLGİ TEKNOLOJİLERİ ARAŞTIRMASI ................................... 480
10. KENTSEL BÜYÜME VE PLANLAMA ....................................................................................... 482
KENT, KENTSEL BÜYÜME VE KENTLEŞME .................................................................................... 482
Kent ............................................................................................................................................. 482
Kentsel Büyüme ........................................................................................................................... 483
TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ Sayfa v
Kentleşme .................................................................................................................................... 490
Yoğunluk ve Kentsel Rant ............................................................................................................ 493
Göç ve Yaşam Kalitesi .................................................................................................................. 497
HERKES İÇİN KENT ........................................................................................................................ 498
Dezavantajlı Dostu Kentler .......................................................................................................... 499
Barınma Hakkı ............................................................................................................................. 500
Çevre Dostu ve Sürdürülebilir Kentler ......................................................................................... 508
SOSYAL DONATI ........................................................................................................................... 511
Bitlis İli ......................................................................................................................................... 511
Hakkari İli ..................................................................................................................................... 512
Muş İli .......................................................................................................................................... 512
Van İli ........................................................................................................................................... 513
YATIRIMLARLA KENTLEŞME ......................................................................................................... 515
TOKİ UYGULAMALARI .................................................................................................................. 515
PLANLAMA, PLAN ENVANTERLERİ VE KENT GELİŞME YÖNLERİ .................................................. 518
Planlama Yaklaşımı ...................................................................................................................... 518
Plan Envanteri.............................................................................................................................. 521
Kent Gelişme Yönleri ................................................................................................................... 522
KENTSEL HAFIZA .......................................................................................................................... 529
YÖNETİŞİM VE KENTLİLİK BİLİNCİ ................................................................................................ 529
Örgütlenme ................................................................................................................................. 530
Kurumsallaşma ............................................................................................................................ 533
Ekler 545
11. AFET YÖNETİMİ .................................................................................................................. 553
TÜRKİYEDE AFETLERE GENEL BİR BAKIŞ ...................................................................................... 553
TRB2 BÖLGESİNDE AFETLER ........................................................................................................ 556
Bitlis İli Afet Bilgileri ..................................................................................................................... 562
Hakkari İli Afetler ......................................................................................................................... 565
Muş İli Doğal Afetler .................................................................................................................... 567
Van İli Doğal Afetleri .................................................................................................................... 570
12. ÇEVRE VE ALTYAPI .............................................................................................................. 576
GİRİŞ 576
HAVA KALİTESİ ............................................................................................................................. 577
Van ............................................................................................................................................... 579
TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ Sayfa vi
Muş .............................................................................................................................................. 581
Bitlis ............................................................................................................................................. 583
Hakkari ......................................................................................................................................... 585
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SERA GAZI EMİSYONU .............................................................................. 587
Türkiye Mevcut Durum Değerlendirmesi .................................................................................... 588
Sıcaklık Değişiklikleri .................................................................................................................... 591
Yağış Değişiklikleri ....................................................................................................................... 591
ATIK YÖNETİMİ ............................................................................................................................ 593
Van ............................................................................................................................................... 593
Muş .............................................................................................................................................. 594
Bitlis ............................................................................................................................................. 595
Hakkari ......................................................................................................................................... 595
SU YÖNETİMİ ............................................................................................................................... 596
İçme ve Kullanma Suyu Bilgileri ................................................................................................... 596
Atık Su ve Arıtma Tesisleri Bilgileri .............................................................................................. 596
TRB2 Bölgesi İl Düzeyinde Su ve Kanalizasyon Altyapısı Bilgileri ................................................. 597
Su ve Kanalizasyon Yeni Altyapı Yatırımları ................................................................................. 601
İLLER BANKASI PROJELERİ ............................................................................................................ 601
DEVLET SU İŞLERİ PROJELERİ ....................................................................................................... 604
KÖYDES PROJELERİ ...................................................................................................................... 607
HAVZA YÖNETİMİ......................................................................................................................... 608
VAN GÖLÜ HAVZASI KİRLİLİK DURUMU ...................................................................................... 608
TOPRAK YÖNETİMİ ....................................................................................................................... 612
Van ............................................................................................................................................... 612
Muş .............................................................................................................................................. 612
Bitlis ............................................................................................................................................. 613
Hakkari ......................................................................................................................................... 613
DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK.................................................................................... 613
Van ............................................................................................................................................... 614
Muş .............................................................................................................................................. 614
Bitlis ............................................................................................................................................. 615
Hakkari ......................................................................................................................................... 616
13. ULAŞIM VE LOJİSTİK ........................................................................................................... 619
LOJİSTİK KAVRAMI ....................................................................................................................... 619
TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ Sayfa vii
LOJİSTİK YÖNETİMİ ...................................................................................................................... 619
DÜNYA’DA VE TÜRKİYE'DE LOJİSTİK SEKTÖRÜ MEVCUT DURUM ............................................... 620
DÜNYADA LOJİSTİK SEKTÖRÜ MEVCUT DURUMU ...................................................................... 620
DÜNYA BANKASI LOJİSTİK PERFORMANS İNDEKSİ ...................................................................... 621
TÜRKİYE LOJİSTİK SEKTÖRÜ MEVCUT DURUMU ......................................................................... 623
TRB2 BÖLGESİ LOJİSTİK MEVCUT DURUM DEĞERLENDİRMESİ ULUSAL VE ULUSLARARASI YÖNLÜ
BAKIŞ 627
ULUSLARARASI ULAŞTIRMA KORİDORLARINA GENEL BAKIŞ ....................................................... 627
TRANS-AVRUPA KUZEY-GÜNEY OTOYOLU PROJESİ (TEM) .......................................................... 627
AVRUPA, KAFKASYA, ASYA ULAŞIM KORİDORU (TRACECA) ........................................................ 629
ULUSLARARASI E-YOLLARI AĞI..................................................................................................... 630
TRB2 BÖLGESİ'NİN ULUSLARARASI VE ULUSAL ULAŞIM AKSLARI İÇİNDEKİ YERİ ........................ 632
TRB2 BÖLGESİ ULAŞTIRMA MODLARININ MEVCUT DURUMU .................................................... 635
TRB2 Bölgesi Karayolu Ulaştırması Mevcut Durumu ................................................................... 635
TRB2 Bölgesi Havayolu Ulaştırması Mevcut Durumu .................................................................. 643
TRB2 Bölgesi Demiryolu Ulaştırması Mevcut Durumu ................................................................ 647
TRB2 Bölgesi Denizyolu Ulaştırması Kullanımı Mevcut Durumu ................................................. 650
TRB2 Bölgesi Mevcut Multimodal Taşımacılık ............................................................................. 651
TRB2 Bölgesi Mevcut Depo ve Antrepolar .................................................................................. 652
TRB2 Bölgesi Ulaşım ve Lojistik yönlü Genel Değerlendirilmesi .................................................. 652
Kaynakça .................................................................................................................................. 654

TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ Sayfa viii
Tarım Mevcut Durum Analizi

TARIM
TRB2 BÖLGESİ MEVCUT DURUM ANALİZİ Sayfa i