Tonologische bijdrage tot de Studie van het Werkwoord in het Tshiluba

188 Pages·40.386 MB·Dutch

by  Stappers L.

Institut Royal Colonial Belge Koninklijk Belgisch Koloniaal Instituut
SECTION DES SCIENCES MORALES SECTIE VOOR MORELE EN POLITIEKE
ET POLITIQUES WETENSCHAPPEN
Mémoires. — Collection in-8°. Verhandelingen. — Verzameling
Tome XVIII, fasc. 4 et dernier. in-8°. — B XVIII, afl. 4 en laatste.
TONOLOGISCHE BIJDRAGE
TOT DE STUDIE VAN HET
WERKWOORD IN HET TSHILUBA
DOOR
Leo STAPPERS
Met medewerking van Em. WILLEMS
MISSIONARISSEN VAN SCHEUT
★
BRUXELLES BRUSSEL
Librairie Falk filst Boekhandel Falk zoon,
GEORGES VAN CAMPENHOUT, Sncceueur, GEORGES VAN CAMPENHOUT, Opvolger,
22, rue des Paroissiens, 22. 22, Parochianenstraat, 22.
1949
Publications de l’institut Royal Publicatiën van het Koninklijk
Colonial Belge Belgisch Koloniaal Instituut
En vente à la Librairie FALK Fils, G. VAN CAMPENHOUT, Succr.
Téiéph. : 12.39.70 22, rue des Paroissiens, Bruxelles C. C. P. n» 142.90
Te koop in den Boekhandel FALK Zoon, G. VAN CAMPENHOUT, Opvolger.
Telef. 12.39.70 22, Parochianenstraat, te Brussel Postrekening : 142 90
LISTE DES MÉMOIRES PUBLIÉS AU 20 OCTOBRE 1949.
COLLECTION IN-8»
SECTION DES SCIENCES MORALES ET POLITIQUES
Tome l.
Pagés, le R. P., Au Ruanda, sur les bords du lac Kivu (Congo Belge). Un royaume
hamite au centre de l’Afrique (703 pages, 29 planches, 1 carte, 1933) . . fr. 280 *
Tome II.
Laman, K.-E., Dictionnaire kikongo-français (xciv-1183 pages, 1 carte, 1936) . . fr. 600 »
Tome III.
1. Planquaert, le R. P. M., Les Jaga et les Bayaka du Kwango (184 pages, 18 plan­
ches, 1 carte, 1932)............................................................................................fr. 90 ■
2. Louwers, O., Le problème financier et le problème économique au Congo Belge
en 19Si (69 pages, 1933).......................................................................................fr. 25 »
3. Moxtoulle, le Dr L., Contribution d l'étude du déterminisme fonctionnel de
l'industrie dans l’éducation de l'indigène congolais (48 p., 16 pl., 1934) . . fr. 60 »
Tome IV.
Mertens, le R. P. J., Les Badzing de la Kamtsha :
1. Première partie : Ethnographie (381 pages, 3 cartes, 42 figures, 10 planches,
1935)....................................................................................................................fr. 120 i
2. Deuxième partie : Grammaire de l'idzlng de la Kamtsha (xxxi-388 pages, 1938) . 230 *
3. Troisième partie : Dictionnaire. Idzing-Français suivi d’un aide-mémoire
Français-Idzing (240 pages, 1 carte, 1939)....................................................fr. 140 »
Tome V.
1. Van Reeth, de E. P., De Rol van den moederlijken oom in de Inlandsche familie
(Verhandeling bekroond in den jaarlijksen Wedstrijd voor 1935) (35 blz.,
1935 ) fr. 10 »
2. Louwers, O., Le problème colonial du point de vue international (130 pages,
1936 ) fr. 50 »
3. Bittremieux, le R. P. L., La Société secrète des Bakhimba au Mayombe
(327 pages, 1 carte, 8 planches, 1936)..........................................................fr. 110 «
Tome VI.
Mobller. a., Les grandes lignes des migrations des Bantous de la Province Orien­
tale du Congo belge (578 pages, 2 cartes, 6 planches, 1936).......................fr. *00 »
Tome VII.
1. Struyf, le R. P. I., Les Bakongo dans leurs légendes (280 pages, 1936) . . fr. 110 »
2. Lotar, le R. P. L., La grande chronique de l'Ubangi (99 p., 1 fig., 1937) . . fr. 30 »
S. van Caeneghem, de E. P. R., Studie over de gewoontelijke strafbepalingen tegen het
overspel bij de Baluba en Ba Lulua van Kasaï (Verhandeling welke ln den
Jaarlijksen Wedstrijd voor 1937. den tweeden prijs bekomen heeft) (56 blz.,
1938)...................................................................................................................fr. 20 #
4. Hulstaert, le R. P. G., Les sanctions coutumières contre l’adultère chez les
Nkundô (Mémoire couronné au Concours annuel de 1937) (53 pages, 1938) . fr. 20 n
Tome VIII.
Hulstaert. le R. P. G., Le mariage des Nkundô (520 pages. 1 carte. 1938) . . fr. 200 ■
A
INSTITUT ROYAL COLONIAL BELGE
MÉMOIRES
KONINKIilJK BELGISCH KOLONIAAL INSTITUUT
VERHANDELINGEN
INSTITUT ROYAL COLONIAL BELGE
Section des Sciences Morales et Politiques
MÉMOIRES
KONINKLIJK BELGISCH KOLONIAAL INSTITUUT
Sectie voor Morele en Politieke Wetenschappen
VERHANDELINGEN
In-8° - XVIII — 1949
BRUXELLES BRUSSEL
Librairie Falk fils, Boekhandel Falk zoon,
GEORGES VAN CAMPENHOUT, Successen, GEORGES VAN CAMPENHOUT, Opvolger,
22, rue des Paroissiens, 22. 22, Parochianenstraat, 22.
1949
TABLE
DES MÉMOIRES CONTENUS DANS LE TOME XVIII.
1. Legenden, Geschiedenis en Gebruiken van een Nilotisch
Volk. — Alur teksten (Mahagi, Belgisch-Kongo) (202 pages,
1949); par le R. P. M. Vanneste.
2. Le problème musulman dans l’Afrique belge (81 pages,
8 planches, 1949); par L. Anciaux.
3. A comparative study of some central african gong-languages
(119 pages, 4 planches hors-texte, 1949); par J. P. Car-
RINGTON.
4. Tonologische bijdrage tot de studie van het werkwoord
in het Tshiluba (163 pages, 1949); par L. Stappers et
E. WlLLEMS.
TONOLOGISCHE BIJDRAGE
TOT DE STUDIE VAN HET
WERKWOORD IN HET TSHILUBA
DOOR
Leo STAPPERS
MET MEDEWERKING VAN
Em. WILLEMS
Missionarissen van Scheut
Verh. Koninklijk Belgisch Koloniaal Inst.
Verhandeling voorgelegd ter zitting van 21 Januari 1946
Uittreksel uit de Verhandelingen
uitgegeven door het Koninklijk Belgisch Koloniaal Instituut.
(Sectie voor Morele en Politieke Wetenschappen.)
Verzameling in-8°. — Boek XVIII.
Aan de nagedachtenis
van mijn Vader
VOORREDE
Van April tot November 1937 deed Prof. Dr. Amaat Burssens
zijn tonologisch onderzoek in Zuid-Kongo. Het resultaat van
zijn nauwkeurige arbeid verscheen in verschillende artikels
in het tijdschrift Kongo-Overzee. Doch dit was slechts een
praeludium voor het grote werk : Tonologische Schets van het
Tshiluba (1). Het lijdt geen twijfel of Prof. Burssens heeft het
hoofddoel van zijn onderzoek bereikt. Heel duidelijk wordt
ons aangetoond dat het Tshiluba een toontaal is in de volle
zin van het woord. In dertig hoofdstukken behandelt de schrijver
het tonologisch systeem en vele toonwetten. De grondlijnen en
verschillende details zijn vastgelegd. In deze glashelder geschre­
ven schets is ongetwijfeld baanbrekend werk verricht voor de
kennis van het Tshiluba.
Bij zijn onderzoek ter plaatse bediende Prof. Burssens zich
voornamelijk van Bernard Kabese, inlands secretaris van
Mgr. Aug. de Clercq. Deze volkomen taal- en toonvaste Inlander
werd spoedig ook toonbewust, nadat hij in die zin was opge­
leid. Na het vertrek van Prof. Burssens uit Kongo voorzag
Kabese op verzoek van pater Em. Willems een tachtigtal blad­
zijden van het „Evanjelio” van toon- en lengte-tekens. Begin
1940, vóór het uitbreken van de oorlog, stuurde Kabese deze
tekst naar pater Willems te Leuven op.
Onze toonstudie nu is vooral gebaseerd op deze Evangelie­
tekst (2). Wij kozen er bij voorkeur onze voorbeelden uit, omdat
deze tonologische tekst nog niet gepubliceerd is. Ook het uit­
gegeven materiaal van Prof. Burssens hebben wij zorgvuldig
doorzocht.
Vooral pater Louis de Boeck (professor in de Bantoetalen
en algemene taalkunde in het studiehuis te Scheut) was het
die ons met raad en daad bijstond.
(*) Amaat Bubssens, Tonologische Schets van het Tshiluba (Kasayi,
Belgisch-Kongo), Antwerpen, De Sikkel, 1939, xiv-232 blz.
(2) In Mei 1948 werden alle zinnen in Kasayi gecontroleerd ; we vonden
slechts weinig fouten.
VI STUDIE VAN HET WERKWOORD IN HET TSHILUBA
Onze medewerker pater Em. Willems, die tien jaar in Kasayi
verbleef, en thans professor in het Tshiluba is in het Leuvense
studiehuis der Missionarissen van Scheut, was spoedig voor dit
werk gewonnen. De grammaticale gegevens en de vertaling der
teksten in deze studie, alsook het vierde hoofdstuk over de
„Relatiefconstructie” zijn van zijn hand. Het is vooral aan zijn
medewerking te danken dat dit werk niet alleen verlicht werd,
maar zelfs in zo’n korte tijd mogelijk was.
Het onderzoek van Prof. Burssens en zijn opleiding van
Kabese waren een conditio sine qua non voor het tot stand
komen van dit werk. Wij zijn hem dan ook oprecht dankbaar
voor zijn pioniers-arbeid. Het zal hem ook genoegen doen, dat
jonge krachten de spade wat dieper gestoken hebben in de
weelderige taaltuin van het Tshiluba.
Leuven, Juli 1945.
L eo Stappers c. i. c. m.
N ota. — Er zijn bijna vier jaar verlopen sedert dit werk
geschreven werd. Ofschoon we deze studie nu veel vollediger
zouden kunnen maken, stelt een onderzoek ter plaatse vast
dat de gegevens en conclusies juist zijn. Wij vestigen er echter
de aandacht op dat de uitspraak van klanken en tonen die der
Bâkwà Di'Ji is, doch met beïnvloeding van het dialekt der
Bé'nâ Mûlèngè.
St. Theresia, Kalonda, Maart 1949.