tc ege üniversitesi sağlık bilimleri enstitüsü üriner inkontinansı olan romatoid artritli kadınlarda eğit

159 Pages·2009·0.98 MB·Turkish

T.C.
EGE ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ÜRİNER İNKONTİNANSI OLAN ROMATOİD ARTRİTLİ
KADINLARDA
EĞİTİMİN ETKİNLİĞİNİN İNCELENMESİ

Doktora Tezi

Hale UYAR HAZAR

DANIŞMAN
Prof. Dr. Ahsen ŞİRİN

İZMİR
2008
ÖNSÖZ
Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Kadın Sağlığı ve Hastalıkları
Hemşireliği Anabilim Dalı’ndaki doktora eğitimimde bilgi ve tecrübelerinden
yararlandığım ve beni yetiştiren tez danışmanım Prof. Dr. Ahsen ŞİRİN’e,
Aynı Anabilim Dalında Öğretim Üyesi ve izleme jürim olan
Yrd. Doç. Dr. Aynur SARUHAN’a, doktora tez çalışmalarımın başlangıcından
itibaren desteğini esirgemeyen ve tez izleme jürim olan Prof. Dr. Niyazi AŞKAR’a,
tez savunma sınavındaki katkılarından dolayı Doç.Dr. Asiye AKYOL ve
Doç.Dr. Sabri BARUTCA’ya
Doktora tez çalışmalarımın başlangıcında ve araştırma programının
oturmasında desteğini esirgemeyen merhum Prof. Dr. Eker DOĞANAVŞARGİL
(rahmetle anıyorum) ve Uzm. Dr. Gonca ÖDER’e,
Doktora tez çalışmamın tamamlanmasında destek veren
Yrd. Doç. Dr. Fatma DEMİRKIRAN, Yrd. Doç. Dr. Nevin AKDOLUN BALKAYA
veYrd. Doç. Dr. Sakine MEMİŞ’e,
Araştırmaya katılmayı kabul eden hastalarıma teşekkür ediyorum.
Bugünlere gelmemde hiç şüphesiz en büyük payı olan, beni yetiştiren ve
emeklerini hiçbir zaman ödeyemeyeceğim canım babam Ferit UYAR ve canım annem
Vacide UYAR’a
Daha karnımda iken doktora eğitim programıma katılan ve devam eden
çocuklarım Ferit Sami HAZAR ve Fatih Can HAZAR’a ve
Her zaman bana destek olan ve ayrı kalmak zorunda kaldığımız doktora
eğitim programlarımız sürecinde bile yanımda hissettiğim çok değerli eşim
Yrd. Doç. Dr. Fatih HAZAR’a teşekkürlerimi sunuyorum.

Aydın, 31 Temmuz 2008 Hale UYAR HAZAR
2
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
ÖNSÖZ iii
İÇİNDEKİLER iv
TABLOLAR DİZİNİ viii

BÖLÜM I
1. GİRİŞ ……………………………………………………………………………11
1.1. ARAŞTIRMANIN KONUSU ………………………………………….11
1.2. ARAŞTIRMANIN AMACI …………………………………………….15
1.3. ARAŞTIRMANIN HİPOTEZLERİ ………………………………......15
1.4. SAYILTILAR …………………………………………………………...16
1.5. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ………………………………………….....16
1.6. SINIRLILIKLAR …………………………………………………........17
1.7. TANIMLAR …...…………………….………………………………….17
1.8. GENEL BİLGİLER …………………………………………………….18
1.8.1. ALT ÜRİNER SİSTEM ANATOMİ VE FİZYOLOJİSİ ……….....18
1.8.1.1. Alt Üriner Sistem Anatomisi …………………………..….…18
1.8.1.2. Alt Üriner Sistem Fizyolojisi … ……………………..….… ..21
1.8.2. KONTİNANS MEKANİZMASI ……………………………..……22
1.8.3. ÜRİNER İNKONTİNANSIN EPİDEMİYOLOJİSİ..….……..…....24
1.8.4. ÜRİNER İNKONTİNANS RİSK FAKTÖRLERİ …………..…….25
1.8.5 ÜRİNER İNKONTİNANS TİPLERİ ………………………..….….28
1.8.5.1 Stres Üriner İnkontinans ……...……….………………..…. 29
1.8.5.2 Urge İnkontinans …………………….…………………..... 29
1.8.5.3 Miks İnkontinans ………………….………………….…… 30
1.8.5.4 Fonksiyonel İnkontinans ……................……………..…… 31
1.8.5.5 Overflow İnkontinans ……………………...……………… 31
1.8.5.6 Refleks İnkontinans ………………………………….……. 32
1.8.6 ÜRİNER İNKONTİNANSI OLAN
HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ……………………………..33
1.8.7 DAVRANIŞSAL TEDAVİ YÖNTEMLERİ …………………….. 36
1.8.7.1 Mesane Eğitimi …………………………….…….……….. 36
1.8.7.2 Kegel Egzersizi ……………………………….….……….. 37
3
1.8.8 BAĞ DOKUSU VE ROMATOİD ARTRİT .……………………....38
1.8.8.1. Romatoid Artrit ve Tanımı ………………………………... 39
1.8.8.2. Romatoid Artrit ve İnsidansı ……………………………… 40
1.8.8.3. Romatoid Artrit ve Risk Faktörleri ……………………….. 40
1.8.8.4. Romatoid Artritin Belirti ve Bulguları ……………………. 41
1.8.8.5. Romatoid Artrit ve Sınıflandırılması ……………………... 42
1.8.8.6. Romatoid Artrit ve Tedavisi ……………………………… 43
1.8.8.7. Romatoid Artrit ve Hemşirelik Bakımı …………………… 44
1.8.9 KADINDA ÜRİNER İNKONTİNANS VE
ROMATOİD ARTRİT………………………………………………46

BÖLÜM II
2. GEREÇ VE YÖNTEM ……………………………………………………….. 49
2.1. ARAŞTIRMANIN TİPİ ……………………………………………......49
2.2. ARAŞTIRMANIN YERİ VE ZAMANI…………………………….... 49
2.3.ARAŞTIRMANIN EVRENİ………………………………………….....50
2.4. ARAŞTIRMANIN ÖRNEKLEMİ …………………………………….50
2.5. VERİ TOPLAMA YÖNTEMİ…………………………………………52
2.5.1. VERİ TOPLAMADA KULLANILAN GEREÇLER ……………..52
2.5.1.1. Anket Formu..………………………………………..…… 52
2.5.1.2. Katz Bağımsızlık İndeksi ……………………………..…...52
2.5.1.3. Beden Kitle İndeksi …………………...................................53
2.5.1.4. İnkontinans Şiddet İndeksi …………………………….…...54
2.5.1.5. Üriner Günlük ……………………………………………...55
2.5.1.6. Mesane Eğitimi Programı..……………………………….. 55
2.5.1.7. Kegel Egzersizleri Eğitim Programı …...…………………..56
2.5.1.8. İzlem Formu ….………………………………………...… 56
2.5.2. VERİ TOPLAMADA KULLANILAN YÖNTEMLER ………........56
2.6. VERİLERİN TOPLANMASI …………………...……………….…... 61

4
2.7. ARAŞTIRMANIN BAĞIMLI VE
BAĞIMSIZ DEĞİŞKENLERİ............................................................62
2.7.1. Araştırmanın Bağımlı Değişkenleri..……………………………….. 62
2.7.2. Araştırmanın Bağımsız Değişkenleri..……………………………… 62
2.8. VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE BULGULARIN
ANALİZİ ………………………………………………………………...62
2.9. SÜRE VE OLANAKLAR ……………………………………………...63
2.10. ARAŞTIRMADA KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLER ……………….64
2.11. ETİK AÇIKLAMALAR …………………...……………………….. .66

BÖLÜM III
3. BULGULAR……………………………………………………………………..67
3.1. ROMATOİD ARTRİTLİ KADINLARDA
İNKONTİNANS PREVELANSININ DAĞILIMI ……….................71
3.2. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARIN
SOSYO-DEMOGRAFİK BULGULARI .…………………………….71
3.3. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARIN
SAĞLIK DURUMU BULGULARI …...……………………………...72
3.4. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARIN
OBSTETRİK VE JİNEKOLOJİK BULGULARI ……………..…….78
3.5. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARIN
İDRAR YAPMA VE İDRAR KAÇIRMA BULGULARI.......………..80
3.6. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARDA
İDRAR KAÇIRMANIN PSİKO-SOSYAL ETKİLERİ VE
ÜRİNER İNKONTİNANSA YÖNELİK TEDAVİ
DURUMU BULGULARI …………….....................................................85
3.7. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARDA
İDRAR YAKINMALARININ ÜRİNER İNKONTİNANS
RİSK FAKTÖRLERİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI…………………87
3.8. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARIN
ÖN TEST VE SON TEST VERİLERİNİN
KARŞILAŞTIRILMASI………………………………………………..90
3.9. SON TEST VERİLERİNİN İKİLİ GRUPLAR
ARASINDA KARŞILAŞTIRILMASI ….……....……………………..91
5
3.10. MESANE EĞİTİMİ, KEGEL EGZERSİZİ VE
KONTROL GRUPLARINDA ÖN TEST VE
SON TEST VERİLERİNİN VE MESANE EĞİTİMİ,
KEGEL EGZERSİZİ VE KONTROL GRUPLARINDA
ÜRİNER İNKONTİNANS TİPLERİNE GÖRE ÖN TEST
VE SON TEST VERİLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI.................94

BÖLÜM IV
4. TARTIŞMA……………………………………………………………………...99
4.1. ROMATOİD ARTRİTLİ KADINLARDA İNKONTİNANS
PREVELANSININ İNCELENMESİ ……………………………….. 99
4.2. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARIN
SOSYO-DEMOGRAFİK BULGULARININİNCELENMESİ ….…100
4.3. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARIN
SAĞLIK DURUMU BULGULARININ İNCELENMESİ…………..101
4.4. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARIN
OBSTETRİK VE JİNEKOLOJİK
BULGULARININ İNCELENMESİ…………………………………105
4.5. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARIN
İDRAR YAPMA VE İDRAR KAÇIRMA
BULGULARININ İNCELENMESİ …………... ……………………106
4.6. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARDA
İDRAR KAÇIRMANIN PSİKO-SOSYAL ETKİLERİ
VE ÜRİNER İNKONTİNANSA YÖNELİK TEDAVİ
DURUMUNUN İNCELENMESİ ………………. …………………..110
4.7. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARIN
İDRAR YAKINMALARININ ÜRİNER İNKONTİNANS
RİSK FAKTÖRLER İLE KARŞILAŞTIRILMASININ
İNCELENMESİ………..………………………………………………111
4.8. DENEY VE KONTROL GRUBUNDAKİ KADINLARIN
ÖN TEST VE SON TEST VERİLERİNİN
KARŞILAŞTIRILMASININ İNCELENMESİ…………....................112
4.9. SON TEST VERİLERİNİN İKİLİ GRUPLAR
ARASINDA KARŞILAŞTIRILMASININ İNCELENMESİ………..113
6
4.10. MESANE EĞİTİMİ, KEGEL EGZERSİZİ VE
KONTROL GRUPLARINDA ÖN TEST VE
SON TEST VERİLERİNİN VE MESANE EĞİTİMİ,
KEGEL EGZERSİZİ VE KONTROL GRUPLARINDA
ÜRİNER İNKONTİNANS TİPLERİNE GÖRE ÖN TEST
VE SON TEST VERİLERİNİN
KARŞILAŞTIRILMASININ İNCELENMESİ…………..………...115

BÖLÜM V
5. SONUÇ VE ÖNERİLER………………………………………………………119
5.1. SONUÇ ……………………………………………………………….119
5.2. ÖNERİLER………………………………………………...………....122

BÖLÜM VI
ÖZET ve ABSTRACT ……………………………………………………….…..123
KAYNAKLAR …………………………………………………………………...127

7
EKLER

EK-I Anket formu
EK-II Katz Bağımsızlık İndeksi
EK-III İnkontinans Şiddet İndeksi
EK-IV Üriner Günlük
EK-V Mesane Eğitimi Programı
EK-VI İdrar Sıklığı ve Sızıntı Formu
EK-VII Kegel Egzersizi Eğitim Programı
EK-VIII Kegel Egzersizi Kayıt Formu
EK-IX İzlem Formu
EK-X Hodge Sanvik’ten alınan İnkontinans Şiddet İndeksi kullanım izini
EK-XI Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Etik Kurul Kararı
EK-XII Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi İzin Yazısı
EK-XIII Üriner İnkontinans Varlığı Hasta Bilgilendirme Hasta Onam Formu
EK-XIV Mesane Eğitimi Hasta Bilgilendirme Hasta Onam Formu
EK-XV Kegel Egzersizi Hasta Bilgilendirme Hasta Onam Formu
EK-XVI Kontrol Grubu Hasta Bilgilendirme Hasta Onam Formu
EK-XVII Mesane Eğitimi ve Kegel Egzersizi Eğitim Kitapçığı

8
TABLOLAR DİZİNİ

TABLO İSMİ
Tablo No Sayfa No

1 Romatoid Artritte Kullanılan İlaçlar 43
2 Uygulama Akış Diyagramı 61
3 Romatoid Artritli Kadınlarda İnkontinans Prevelansının Dağılımı 71
4 Deney ve Kontrol Gruplarının Sosyo-Demografik 71
Özelliklerinin Dağılımı
5 Deney ve Kontrol Gruplarının Fonksiyonel Durumu ve Beden Kitle 72
İndeksi Özelliklerinin Dağılımı
6 Deney ve Kontrol Gruplarının Hastalık Durumu ve İlaç Kullanma 73
Durumunun Dağılımı
7 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınların Alışkanlıklarının Dağılımı 75
8 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınların Romatoid Artrit 75
Özelliklerinin Dağılımı
9 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınların Romatoid Artrit 77
Tedavisinde Kullandıkları İlaçların Dağılımı
10 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınların Obstetrik 78
Özelliklerinin Dağılımı
11 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınların Jinekolojik 79
Özelliklerinin Dağılımı
12 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınların İdrar Yapma 80
Özelliklerinin Dağılımı
13 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınların İdrar Kaçırma 82
Özelliklerinin Dağılımı
14 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınların Üriner İnkontinans 84
Tiplerinin Dağılımı
15 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınlarda İdrar Kaçırmanın 85
Psiko-Sosyal Etkilerinin Dağılımı
16 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınların Üriner İnkontinansa 86
Yönelik Tedavi Görme Durumlarının Dağılımı
17 Mesane Eğitimi Grubundaki Kadınların İdrar Yakınmalarının 87
9
Üriner İnkontinans Risk Faktörleri ile Karşılaştırılması
18 Kegel Egzersizi Grubundaki Kadınların İdrar Yakınmalarının 88
Üriner İnkontinans Risk Faktörleri ile Karşılaştırılması
19 Kontrol Grubundaki Kadınların İdrar Yakınmalarının 89
Üriner İnkontinans Risk Faktörleri ile Karşılaştırılması
20 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınların Ön Test Verilerinin 90
Karşılaştırılması
21 Deney ve Kontrol Grubundaki Kadınların Son Test Verilerinin 90
Karşılaştırılması
22 Son Test Verilerinin Kontrol ve Mesane Eğitimi Grupları Arasında 91
Karşılaştırılması
23 Son Test Verilerinin Kontrol ve Kegel Egzersizi Grupları Arasında 92
Karşılaştırılması
24 Son Test Verilerinin Mesane Eğitimi ve Kegel Egzersizi Grupları 93
Arasında Karşılaştırılması
25 Mesane Eğitimi Grubunda Ön Test ve Son Test Verilerinin 94
Karşılaştırılması
26 Mesane Eğitimi Grubunda Üriner İnkontinans Tiplerine Göre 94
Ön Test ve Son Test Verilerinin Karşılaştırılması
27 Kegel Egzersizi Grubunda Ön Test ve Son Test Verilerinin 95
Karşılaştırılması
28 Kegel Egzersizi Grubunda Üriner İnkontinans Tiplerine Göre 96
Ön Test ve Son Test Verilerinin Karşılaştırılması
29 Kontrol Grubunda Ön Test ve Son Test Verilerinin 97
Karşılaştırılması
30 Kontrol Grubunda Üriner İnkontinans Tiplerine Göre 97
Ön Test ve Son Test Verilerinin Karşılaştırılması

10