tc ankara üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü batı dilleri ve edebiyatları ingiliz dili ve edebiyatı ana

111 Pages·2014·0.67 MB·Turkish

T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
BATI DİLLERİ VE EDEBİYATLARI
İNGİLİZ DİLİ VE EDEBİYATI
ANABİLİM DALI

İNGİLİZ VE AMERİKAN SAVAŞ ROMANINDA YABANCILAŞMA:
ERNEST HEMINGWAY ve GRAHAM GREENE

Yüksek Lisans Tezi

Melis Akdoğan

Ankara-2013

i
T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
BATI DİLLERİ VE EDEBİYATLARI
İNGİLİZ DİLİ VE EDEBİYATI
ANABİLİM DALI

İNGİLİZ VE AMERİKAN SAVAŞ ROMANINDA YABANCILAŞMA:
ERNEST HEMINGWAY ve GRAHAM GREENE

Yüksek Lisans Tezi

Melis Akdoğan

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Sema Ege

Ankara-2013

ii
TÜRKİYE CUMHURİYETİ
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ’NE

Bu belge ile, bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış
ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin
gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce ve sonuçları andığımı
ve kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyan ederim. (__/12/2013)

Melis AKDOĞAN

iii
TEZ ONAY SAYFASI

T.C.
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
BATI DİLLERİ VE EDEBİYATLARI ANABİLİM DALI
İNGİLİZ DİLİ VE EDEBİYATI BİLİM DALI

İNGİLİZ VE AMERİKAN SAVAŞ ROMANINDA YABANCILAŞMA:
ERNEST HEMINGWAY ve GRAHAM GREENE

Yüksek Lisans Tezi

Melis AKDOĞAN

Tez Danışmanı: Prof. Dr. Sema Ege

Tez Jürisi Üyeleri İmzası
Adı ve Soyadı
Prof. Dr. Sema Ege ………………………
Doç. Dr. Nazan Tutaş ………………………
Yrd. Doç.Dr. Gökşen Aras ……………………...

Tez Sınavı Tarihi ……………………
iv
ÖNSÖZ

Öğrencisi olmaktan onur ve gurur duyduğum, tez çalışmalarım sırasında
yardımlarını benden esirgemeyen ve kendisinden çok şey öğrendiğim değerli tez
danışmanım Prof. Dr. Sema Ege’ye,
Tez çalışmalarım sırasında bana maddi ve manevi destek olan annem Melek
Akdoğan’a, babam Saadettin Akdoğan’a ve biricik kardeşim Mert Mustafa
Akdoğan’a,
En zor zamanlarımda yanımda olan, yaptığı okumalarla ve
geribildirimleriyle tezimin son halini almasında büyük katkısı olan sevgili
kuzenim Ayşe Gül Karaman’a,
Bu süreçte en sıkıntılı anlarıma şahitlik eden, beni devamlı olumlu
düşünmeye yönlendiren ve tezimin bu hale gelmesinde önemli katkıları olan
Şenol Gündoğdu’ya,
Uzun süren tez çalışmalarım süresince manevi desteklerini her zaman
hissettiğim Pelin Küçük ve Seçil Horasan başta olmak üzere Filiz Özek, Şebnem
Güzelbayram Öztürk, Nurcan Saltoğlu ve diğer tüm arkadaşlarıma çok teşekkür
ederim.
Bu tez çalışmamı annem Melek Akdoğan, Babam Saadettin Akdoğan ve
kardeşim Mert Mustafa Akdoğan’a ithaf ediyorum.

v
İÇİNDEKİLER

GİRİŞ ………………………………………………………..….. 1
I. BÖLÜM: SOSYAL
YABANCILAŞMA…………………………………..….... 7
II. BÖLÜM: İÇSEL
YABANCILAŞMA………………………………………. 49
SONUÇ …………………….………………...………….……...95
KAYNAKÇA ………………………………………………….99
ÖZET
ABSTRACT

vi
GİRİŞ
Yabancılaşma kavramı çok çeşitli bilimler için birbirlerinden farklı pek
çok anlama gelebilmektedir. Kavram, psikoloji, sosyoloji, teoloji ve edebiyatta
farklı anlamlara sahip olsa da, temel olarak yabancılaşma David Oken’a göre,
‘insanın kendini diğer insanlardan, toplumdan ve onun değerlerinden ve hatta
kendisinden bile soyutlanmış hissetme durumudur.’ (Oken 83) Farklı alanlarda
aynı terim kullanılıyor olsa da, unutmamak gerekir ki “diğer akademik
alanlarda ve genel anlamıyla yabancılaşma, klinik rahatsızlıklarla ilgili olsun
veya olmasın, geçmişten beri soyutlanmışlık hissinin başta geldiği bir olguyu
tanımlamaktadır.” (Oken 84) Yabancılaşmanın bir başka tanımı da Türk Dil
Kurumu Sözlüğü’nde mevcuttur. Sözlüğe göre yabancılaşma “Belli tarihsel
koşullarda insan ve toplum etkinlikleri ürünlerinin (emeğin, paranın, toplumsal
ilişki sonuçlarının, insanın özelliklerinin ve yeteneklerinin) bu etkinliklerden
bağımsız ve bunlara egemen ya da özlerinde olduklarından değişik biçimde
kavranması” (http://tdkterim.gov.tr/bts/) anlamındadır.
Sonuç olarak, edebiyatta yabancılaşmayı ele alma noktasında bazı anlam
farklılıkları göze çarpsa da, bu kavram temel özelliği olan soyutlanmışlık hissi
ile kabul görmüştür. Yabancılaşma kavramının önemi Karl Marx, Franz Kafka,
James Joyce gibi kişilerin yazılarında, ya ezilen bir işçiye, ya bir böceğe veya
sanatçı olmak için toplumdan, ailesinden, dinden, kültürel ve sosyal
değerlerden soyutlanan bir gence dönüşmesi sonucu kendinden soyutlanmış
olan bir insana gönderme yapılarak vurgulanmıştır. Bu açıdan romanlarda
sosyal yabancılaşma olgusunu karakterler üzerinde incelemeye başlamadan
1
önce, bir kavram olarak yabancılaşmanın çeşitli tanımlarına ve romanların
yazıldığı dönemdeki sosyal ortama değinmek yararlı olacaktır.
Yabancılaşma kavramı Hegel, Marx, Durkheim, Simmel, Fromm,
Seeman gibi birçok düşünür tarafından ele alınmış bir konudur. Kavramın
tanımı yapılırken başvurulan öncülerden biri olarak Marx bu konuyu sosyo-
ekonomik açıdan ele alarak, bireyin mal üretiminde, ürettiği metaya
yabancılaşması üzerinde durmuştur. Durkheim ise yabancılaşmayı toplum
normlarına karşı gelme olarak tanımlayarak “anomie” kavramını ortaya
atmıştır. Yabancılaşma kavramını sosyo-psikolojik olarak ele alan Seeman ise
yabancılaşma kavramını beş temel öğeye ayırarak incelemektedir.
Seeman’ın ele aldığı ilk öğe, işçinin kapitalist toplumdaki durumuyla
alakalı Marx’çı görüşte ortaya çıkan hali olan güçsüzlük öğesidir. Seeman’a
göre yabancılaşmanın bu versiyonu bireyin kendi davranışının istediği
sonuçları ya da destekleri sağlayamayacağını hissetmesi ya da bunun
gerçekleşme olasılığı olarak kavranabilir.
Anlamsızlık öğesi bireyin içinde bulunduğu olayları anlama olgusuna
gönderme yapmaktadır. Bireyin neye inanması gerektiği konusunda net
olmadığı, karar aşamasında ise en temel açıklık standartlarının karşılanmadığı
durumlarda anlamsızlıktan söz edilebilir.
Normsuzluk öğesinde Seeman, yabancılaşmayı Durkheim’in anomie
betimlemesine dayandırır. Normsuzluk, beklentilerin birey tarafından
belirlenen hedeflere ulaşmada toplumsal olarak onaylanmayan davranışları
getirecek ölçüde yüksek olduğu duruma gönderme yapmaktadır.
2
Sosyal Yalıtılmışlık genellikle entelektüel kişilerin durumları için
kullanılmakta ve popüler kültür standartlarından kopukluk anlamına
gelmektedir. Toplumun yüksek değer verdiği inanç veya hedeflere düşük değer
vermeyle meydana gelen toplumdan yalıtılmışlık olarak tanımlanır.
Son olarak Kendine Yabancılaşma Seeman tarafından, Fromm’un The
Sane Society’deki düşüncelerine dayandırılır. Bireyin kendini kendine yabancı
görmesi olgusu olarak tanımlanır ve bu öğeyle bireyin sahip olduğu veya
yaptığı hiçbir şeyin kendisi için değerli olmadığı; başkaları üzerinde
oluşturacağı etkiler için var oldukları anlatılır. (Seeman)
Yabancılaşma aynı zamanda bireyin ailesiyle, etnik gruplarla olan ilişki
sürecini ve hiyerarşik yapılanmalar, sınırlandırılmış sorumluluklar gibi mevcut
sosyal durumların sosyo-yapısal anlayışını da içeren bir süreçtir. Bu bağlamda
yabancılaşma kavramı sosyal yabancılaşma kavramına dayanmaktadır. Sosyal
yabancılaşma kavramı bireyin kendini yaşadığı topluma yabancı hissetmesi,
kendini o toplumdan uzaklaşmış olarak düşünmesidir. Özellikle toplumda
sosyal düzenin değişmesiyle oluşan yeni düzene ayak uyduramama şeklinde
ortaya çıkmakta; sosyal, ekonomik, teknolojik değişimler toplum yaşantısı
üzerinde etkili oldukça bireylerin yaşam tarzlarını değiştirmelerine sebep
olmaktadır. Dolayısıyla bireyin toplumla olan ilişkisi de değişmiş ve
yabancılaşma hissini doğurmuştur. Toplum içinde, topluma yabancılaşmanın
genellikle herhangi bir psikolojik rahatsızlıktan kaynaklandığı
düşünüldüğünden, arkadaşlıklar, grup aktiviteleri vasıtasıyla topluma dâhil
olmak, birey için daha makul olarak değerlendirilir. Bireyin toplumla olan
3
ilişkisi karakterlerin sosyal yabancılaşmalarının gözlenebildiği ortamlardır. Bu
kapsamda savaş olmayan ortamda var olan aitlik duygusu, huzur ve insanlar
arası iletişim savaşla birlikte yok olur ve bireyler toplumdan uzaklaşarak kendi
iç dünyalarına itilirler. Bu nedenle savaş olgusu sosyal ve içsel yabancılaşma
kavramlarının oluşması için uygun bir ortam oluşturmaktadır.
Bu tezde yabancılaşma kavramının iki farklı boyutu olan içsel
yabancılaşma ve sosyal yabancılaşma kavramları, biri Amerikan yazar Ernest
Hemingway’ın For Whom The Bell Tolls romanı ve diğeri de İngiliz yazar
Graham Greene’in The Quiet American adlı eseri üzerinde, savaşın edebiyatı
etkilediği dönemler de dikkate alınarak incelenecektir. Edebiyatta çağdaşlık ile
özdeşleştirilebilen ve yirminci yüzyıl yazarlarından olan Hemingway ve
Greene’ın bu kitaplarında, yabancılaşma açısından değerlendirilebilecek birçok
karaktere rastlanır. For Whom The Bell Tolls eserinde, Robert Jordan, Maria,
Anselmo; The Quiet American’da Thomas Fowler, Phuong ve Alden Pyle
karakterleri savaşın beraberinde getirdiği yabancılaşma duygusunu yaşayan
karakterlerden bazılarıdır. Yabancı kelimesinin, yine Türk Dil Kurumu
Sözlüğü’ne göre anlamının “başka bir milletten olan, aileden veya çevreden
olmayan” olduğunu düşünürsek, bu karakterlerin ülkelerinden başka bir yerde,
savaş gerçeğini yaşıyor olmaları onların yabancılaşma başlığı altında
incelenmelerine olanak sağlamaktadır.
19. ve 20. Yüzyılda birçok savaşın yaşandığı ve birçok farklı ülkenin
savaşa dâhil olduğu düşünüldüğünde savaş etkeni, tez kapsamında ele alınan
romanların yazıldığı dönemde evrensel niteliktedir. For Whom The Bell Tolls
4