Table Of Contentr
I
Dopoi t rveo lumdiiS oczertoàm ana
e produzisocnhei avisatpipcaari,sn i
questa sctoelslsaann eal
e
1981,
subiatcoc oldtaui n v astcoo nsenso
internazieo dnaua nln eo tevosluec
cesseod itoriilag lreu,p pdoia ntichi
stidceal l'IsGtriatmustcoai r,r icchito
neglaip poretn ie llceo mpetenazfe,
fronotraa c,o ni q uattvrool umdii
Sociertoàm anea impertoa rdoan
ticuon,a r icecrhceia n q ualcmhoed o
svoleg ea mplilaap recedernitceo,
struenid por ocescshiep ortarono
allcar isdie lm odod ip roduzione
schiavies tailclfoao rmazidoenlel a
societtaàr doantIimcmau.t atèo i l
metoddio lavor(ou nar icerccoa
munet rag lis toridceil l'economia,
dellsao ciedteàl,d iritdteol,ll ae t
teratudreal,l 'adretlelc,au ltumraa
teriael eu)g,u almefnetceo nid rii
sultati.
Inq uestsoe condvoo lumeRo,m a:
politeiccoan)o mpiaae)s agugriboa no,
entrian s cenlaa c ittdià Roma.
L'Urbnso nè piun,e ll'teatràd oan
ticla',u nicceon tprool itdieclmo o n
do romanod:e ves ubilraec oncor
renzdae llgar andCeo stantineo poli,
gliim peratnoornvi i r isiedpoinùo.
Ma lac ittmàa ntieinles uos plen
dormeo numentaillse u,os enahtao
ancoruan n otevole peso politico
e
las uap lebèeu nap lebper ivilegiata,
destinadtiad riisat ribuazliiomnein
targir atuei tdei g iochtir ai più
sfarzosi.
Storei cair cheodleolgiin elaent or a
sformazdieolnlica i ttdià R omai n
quest'epsooctatv oa rip rofilgil:i
sopracoperraftfigau:r aziodnie R oma
I(Mno nacBoa,y erisScthaea tsbiblicootdh.e k,
Clm.1 0291).
COLLEZIONSET ORICA
ISTITUTO GRAMSCI
SEMINARDIIAO N TICHISTICA
Socireotmàa neai mpetraor doantico
VOLUME PRIMO
ISTITUZICOETNIIE,,C ONOMIE
VOLUMSEE CONDO
ROMA:P OLITIECCAO,N MOIAP,A ESAGGUIRBOA NO
VOLUMTEE RZO
LEM ERCI,G LII NSEADMIENTI
VOLUMQEU ARTO
TRADIZIONE DEIC LASSIIC,TR ASFORMAZIONI
DELLAC ULTURA
SOCIETAR OMANA E IMPEROT ARDOANTICO
ROMA
POLITIECCAO NOMIA
PAESAGGIO URBANO
a cudriAa n drGeiaa rdina
EditLoartie r1z9a86
Questvoo lumsei p ubbliccoani c ontribduetlDi i partimedniSt tou di
delm ondoc lassei cdoe lM eqiterraannetoi cdoe ll'IstUintiuvteor si
tariOor ientdailNe a polide;l.l 'Assessaolrlacatu ol tudreal C omune
diB arid;e lC onsigNlaizoi onadleell eR icerche.
Proprileettàt errairsiear vata
GiusL.a ter&z aF iglSip aR,o ma-Bari
Finidit os tampanreell 'apr1i9l8e6
nellos tabilimedn'taorg tria ficGhieu sL.a ter&z aF iglBia,r i
CL 20-2731-3
ISBN8 8-420-2731-6
SOCIETRÀO MANAE IMPERTOA RDOANTICO
ROMA
POLITIECCAO NOMIA
PAESAGGUIROB ANO
AvverteLnezs ai.gd leel rliev issotnqeou eldle'el«A ln néPeh ilologique
».
Lea ltarbeb revisazoindooiun sico o rtr.eeL nas igSlRPaS i ncdaii t rveo lumi
di Socireotmàa enp ar oduzsicohniea vaic s.dit iAc.Ga i,a rdei nSac hia
vonReo,m a-B1a89r1ic; o nM aterNiaaploisl ii rfiaf eriamitAe .etn stipo r e
para(tdoerpio psrietsalsts'oitIu iott GramsdciRi o ma) cnodveelg n«oDu e
giordina stteu dsiuollt aa radnact hiitNàa po4l-io5 tt ob1r89e2 .
»,
Lat raduzdieoslna geg ièo diMa riPaa oGlau idobaldi.
VI
o')P.� "_"�="�="''= =-" ",::-=::3:== ====,
',«.01..
o"""""',,,,,,
.
'
1111
Fig. settsourde-o riednetslau lbeu rbiRoo ma.
1.I l di·
LU'RBSE ISLU BURBIO
�':
diF iliCpopaor elli
1.R ISTRUTTURAZUIROBNASENT IICA
E RITSRUTTURAZAIMOMNNIIERS ATTIVA
NELLRAO MAD IM ASSENZIO
1.C omes ic omprenfcdaieelrnmà,t l ea cduomenotnaesz ctirtisau
Masesnizon ons olèo d rammcaamteinstcseaa rm,a s orpatot huat t
subiutnoam anoilpanzeri aodi(cabaslpteei n spaerqreu eos atllleag
genddaiM asseinopz ersecduetcior riaesn, tin iatqau assuib idtoop o
lam ortdee llou nsoaf tiomprettroa)r1, e perc aucshee s onaon che
tropepvoin dt,esi es ip enaslals aatt au srtiocrdae slu coo mtpoiert.e
Nons it rta,atc er,t omdeitt erselu lsoet sspoai noid uep ersgo,in ag
mad i straliebi iriqnu cahlem odou ne quiilbrtiroda i e s,sn iono
stanutneast iuazidoenlfelno et cih es embdreafii intavmenctoem pro
messaP.e rf orntaua,l et srerdiied ocumevnetnig oandio n tegrare
glsic rastiet sil ett:e qruealrlcieh ec if ornislcano unmoi simc,aa t
le'pigrea lafi'crah egoail.Ao paret diarq uesgtlsiiot riccoin tempo
ranheain nion aitzaoi r ictoresu,in relii mdietplio s siil,ble afi gura
diM asesnzi.o
Perl ec ompetdeinc zheis crisvoens oo aptrtuit dtocou menti
archeo(leoi gnpi actrii coalrahctrieet t)o neain catirrie nc on:t soe
attarverqsuoe sstipi u òr aggiuqnugaelrrceih saeuo t lcthmei s embra
nonp ridvioi nte,rè e psesrecnhoéns ollao't tievdiiltiàdz iMi aas
seinozf ue ccieoznamlaea ,nc he peerscsshaièé c odnis efirnvoa taa
noi puarntane o tle.ev opSoit reabffbeer mdaerrlee scthoel as ua
importèa innzvsaea rmee pnrtoporzailolcnoaan loes ccehnenz eaa b
bia:ml oaB alsiidciaM aseszni,oi lT empdiioV eneer Reo map os
soncoo nsideraprrstaii caaemni ecndnoeitrdtaai pl un tdoi v iass tcien-
2 Roma: poelciotniopcmaaie,as ,a ugrgbiaon o
tifi.Qc uoanatloc osidTdeemtiptodo i R omoel aol c omplmeassso
senzidaenlvoli aAa p ipas,o liona nnriee cntissseni emè i a ffron
tatlea'd izisoinsetc ea2m. ati
Nelplrao esttpivdaiu nos tduiaou tondoemlotl aar adnacht iità,
nonr igidacmmoemniutsreoa atls ucoa ratdtife arsdeei t ranosnie,z i
lav icednidM aa sesnzgiuoa dacgrentaa meinnit net e,ra elslssote esso
modcoh et rosveam pprieuù d ie,np zraesgslsoit uddieoplse ir iodo,
las otridae tla rpdaog easnoi,mf enomqeuensoot chee rpae rcepito
ing ene-rei nu nap orseptvtai stcoirtsii»c a-comuen af asti
«
dioesrade iàt di puans soartmoca oin c.l uso
A mioa vvios,la 'ttivdiitM àa sesnizob,r emvaei nntseas,ic arat
teripzorzparp ieolr a r iuvatazlioenu en as ordtira i nadsecclie tnat ro
ubrandoo ploa c ridseiIl I sIe c:o elpoisoqduieo,s,c t eontrale della
taradnait cth.àiL ar itsrurtatzuiaomnmeii sntirv,aau trbiasinctea c ul
tuer daellcltiat iàc ,u eiffe tstiip o ssono fisneoag ltu riarcedo elfilo
nivtodi e'lilmpdeirO occ dietnee olet,èr a mio avivos opepruiat
toos dtiM assecnhzdeii Co o tsatnion,c omien vescire ii etndeis otloi.
Cotsatnion nona peariroctlarmienntteer easlrlseaatas tuaorz iodneel
li'mmgainee d eal flunzidoiRn oem a,e delrs eot quassuib iltao
suaat tenzisoirn iev oallslneau oav catpai,lC eotsanotplioniL.u ngi
da'lvalerr iorizgzaatngol aip paatraim mirnaivtsieit giduizidaerlil a
ctiàt,C ostainnot acscito ennitnò q uesctaom p-o noonstalnet e
apparee lnezd eih ciaazrio-ndii c oenrfmairnle ra gpaa rlto'ep era
deslu op reedseoscr,ef acenrdiosluea ls toatirtlso u on om:e estaat
mentceo msei oapprp,irr òibtaeztzaan,dd eollBlaals iicdaiM asesn
zi(oe c,o mvee dmro,en ons oldoiq ue)s.t a
Sit raotrtdaa i t entdairr ieoc sutierr ilfi ldo iq uesvtiacd ean,
utliizzaifn rdmaom entis parssii s ocnhnoeo onstatnutote st avla.t i
Inp rilmuoo ,gb oisorgincao nocshcleoe 'preedr iaM asseinonz on
sordgaenl u ll.a cÈet roc hee sssaii scrnievle sdoelllc'voai ttdtàii
suop dar,eM asmsiniaoE rcu(lhceeot rlaa' lot,cr omèe n otdoo,p o
las uaa bdicafzeicuoenn aee ffimerrai compcaormsaeas socdiealt o
figl.iD oo)bibmao dunqruief aarlmc oim endteopl r imvoi agag io
Romad iM assnioma,i l'alinidzeil2 o93 9•
Ques'tansneog lnn'ai izdiiuo n an uovpaoi lctaie diilaci,hz ec er
tamteesn ottenldaev oolntdàe 'lElrcudlire ion nolvefa urnez idoin i
capoldueolgclotia t Iàl.p rimsoe gdneol nloaiv tèà l ar iorganizza
zione figdleil4,nli aence r idsa'ile lpodceagu llit Siemvie- rciir scih e
sim aneisfttar laa' lot,cr omèe no,tc oonla b'banddoen'loul sdoi
bolliam raet tounsioc, h er iapppaerrlep ' paunctoonl at etriaar,c h
sipau rsee comnododt aàlp ir ofontdead mievene rCsomeha d iom
5.
srtatHoe rbBelrot,c l ih'mpriosvav riapdpeabiro ilizlniito onareln o
29-930c0ot suiitscleap remedsis ag rapnrdoigorsaeimd mi.ilL iaz i