Table Of Content1
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Recenzenti
prof. dr. Ivo Pranjković
prof. dr. Josip Silić
Urednica
Anita Šikić
Tehnički urednik
Edi Ocvirk
Likovna oprema
Dubravka Zglavnik
CIP – Katalogizacija u publikaciji
Nacionalna i sveučilišna knjižnica – Zagreb
UDK 811.163.42’367
KORDIĆ, Snježana
Riječi na granici punoznačnosti / Snježana Kordić.
– Zagreb : Hrvatska sveučilišna naklada, 2002.
Bibliografija uz svako poglavlje. – Kazala. – Summary :
Zusammenfassung.
ISBN 953-169-073-1
420725060
Knjiga je tiskana uz potporu Ministarstva znanosti i tehnologije RH.
2
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Snježana Kordić
Riječi na granici
punoznačnosti
HRVATSKA SVEUČILIŠNA NAKLADA
Zagreb, 2002.
3
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
4
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
PREDGOVOR
Ova knjiga predstavlja habilitacijski rad obranjen na Filozofskom
fakultetu Sveučilišta u Münsteru 7. 1.2002. godine. Članovima komisije
za ocjenu habilitacije prof. dr. Gerhardu Birkfellneru (Münster, pred-
sjednik komisije), prof. dr. Wilhelmu Grießhaberu (Münster), prof. dr.
Karlu Gutschmidtu (Dresden), prof. dr. Helmutu Jachnowu (Bochum) i
prof. dr. Peteru Rehderu (München) najsrdačnije se zahvaljujem.
Želim se zahvaliti i prof. dr. Ivi Pranjkoviću i prof. dr. Josipu Siliću
što su rukopis preporu čili za objavljivanje u Hrvatskoj sveu čilišnoj
nakladi, kao i urednici Aniti Šiki ć što je rukopis odmah uvrstila u tu
nakladu.
U Münsteru početkom 2002. S. K.
5
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
SADRŽAJ
Predgovor ................................................................................................ 5
UVOD ...................................................................................................... 9
1. UPOTREBA LIČNIH ZAMJENICA JA/TI/ON ...................................... 11
1.1. Uvod .......................................................................................... 11
1.2. »Pro-drop« jezici ...................................................................... 12
1.3. Posebnost ličnih zamjenica trećeg lica ................................ 14
1.4. Lične zamjenice trećeg lica i pokazne zamjenice ................ 16
1.5. Metaforiške upotrebe ličnih zamjenica ................................. 18
1.6. Zaključak .................................................................................. 30
Literatura .......................................................................................... 33
2. KONGRUENCIJA S VI IZ POŠTOVANJA ........................................... 37
2.1. Uvod .......................................................................................... 37
2.2. Problem kongruencije ............................................................. 38
2.3. Kongruencija s Vi .................................................................... 40
2.4. Posebnost nominativa ............................................................. 41
2.5. Usklađivanje kongruencije ..................................................... 43
2.6. Zaključak .................................................................................. 44
Literatura .......................................................................................... 46
3. UOPĆAVAJUĆE ČOVJEK .................................................................... 49
3.1. Uvod .......................................................................................... 49
3.2. Svojstva jednog tipa uopćavanja ........................................... 51
3.3. Čovjek i spol ............................................................................. 57
3.4. Čovjek i žena ............................................................................ 59
3.5. Čovjek i ljudi ............................................................................ 62
3.6. Zaključak .................................................................................. 63
Literatura .......................................................................................... 65
4. PREDMETNE POKAZNE ZAMJENICE OVAJ/TAJ/ONAJ ..................... 67
4.1. Uvod .......................................................................................... 67
4.2. Kriteriji opisa ........................................................................... 68
4.3. Deiksa ....................................................................................... 71
4.4. Anafora ..................................................................................... 73
4.5. Katafora .................................................................................... 82
4.6. Zaključak .................................................................................. 85
Literatura .......................................................................................... 88
6
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
5. PREZENTATIVI EVO/ETO/ENO ......................................................... 93
5.1. Uvod ......................................................................................... 93
5.2. Postojeći opis riječi evo/eto/eno ........................................... 95
5.3. Privremeni zaključak ............................................................ 100
5.4. Upotreba riječi evo/eto/eno .................................................. 102
5.5. Padežne varijacije u rečenicama s evo/eto/eno .................. 113
5.6. Zaključak ................................................................................ 120
Literatura........................................................................................ 125
6. SLOŽENI VEZNIK TIM VIŠE ŠTO .................................................... 129
6.1. Uvod ........................................................................................ 129
6.2. Sastav veznika ....................................................................... 130
6.3. Mobilnost dijelova veznika .................................................. 134
6.4. Varijabilnost sastava veznika ............................................... 138
6.5. Uska specijaliziranost značenja ........................................... 139
6.6. Zaključak ................................................................................ 140
Literatura ........................................................................................ 141
7. GLAGOLI IMATI I BITI
(u lokacijsko-egzistencijalnim rečenicama) ............................... 143
7.1. Uvod ........................................................................................ 143
7.2. Oblik ima ................................................................................ 149
7.3. Prezent ima/nema naspram je/nije ...................................... 151
7.4. Određenost/neodređenost ..................................................... 158
7.5. Pravila o upotrebi padeža ..................................................... 164
7.6. Zaključak ................................................................................ 168
Literatura ........................................................................................ 170
8. UPOTREBA GLAGOLA TREBATI ..................................................... 175
8.1. Uvod........................................................................................ 175
8.2. Postojeći opis glagola trebati ............................................... 176
8.3. Novi opis glagola trebati ...................................................... 185
8.4. Zaključak ................................................................................ 187
Literatura ........................................................................................ 188
SAŽETAK ............................................................................................. 191
Summary .............................................................................................. 197
Zusammenfassung ............................................................................... 205
Registar imena ..................................................................................... 213
Registar pojmova ................................................................................. 221
Bilješka o autoru .................................................................................. 227
7
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
8
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
UVOD
Cilj pisanja ove knjige bio je doprinijeti poboljšanju leksikografskih
i gramatičkih priručnika, i to na na čin da se opišu sintakti čka, seman-
tička i pragmatička svojstva određenog broja zamjenica, čestica, imenica,
veznika i glagola. Radi se o onim jedinicama koje u jezi čnom sistemu
zauzimaju poziciju između punoznačnih riječi i riječi koje imaju samo
gramatičku funkciju. Njihovo osciliranje izme đu leksi čkog i grama-
tičkog statusa kao i mogućnost njihovog korištenja na nekoliko različitih
načina otežali su njihov opis, što se jasno vidi u rje čnicima i gramatika-
ma našeg jezika. Budući da takvih jedinica ima ve ći broj, za ovu knjigu
su odabrane one među njima o kojima domaći rječnici i gramatike nude
posebno oskudan opis ili čak ne nude nikakav. Takvu postojeću situaciju
je važno prevladati već i stoga što su te rije či izuzetno česte: prosječno
je svaka deseta riječ u jezičnoj upotrebi jedna od riječi koje se opisuju u
ovoj knjizi. Zato se može o čekivati da će ova knjiga zanimati ne samo
lingviste nego i sve one koji žele saznati više o jezičnim jedinicama koje
tako često koristimo.
Prva tri poglavlja knjige bave se svojstvima ličnih zamjenica ja/ti/on/
mi/vi/oni, izražavanjem poštovanja pomoću lične zamjenice Vi i izraža-
vanjem uopćavanja pomoću pozamjeničene imenice čovjek. Sljedeća tri
poglavlja posvećena su pokaznim zamjenicama ovaj/taj/onaj, pokaznim
riječima evo/eto/eno i složenom vezniku tim više što. U zadnja dva pogla-
vlja radi se o glagolima imati, biti i trebati. Na kraju svakog poglavlja
predlaže se jedan model gramati čkog i leksikografskog opisa predsta-
vljenih riječi. U knjizi se na više mjesta te rije či uspoređuju s odgovara-
jućim riječima u ostalim slavenskim (i drugim) jezicima.
Rezultati ovog istraživanja trebaju prvenstveno služiti prakti čnoj
svrsi i naći primjenu u gramatikama i rječnicima. Takva namjena odredi-
la je i izbor metoda prema kojima se radilo: 1) za dobivanje informacija
o načinima upotrebe i o učestalosti istraživanih riječi koristili su se kor-
pusi iz raznih funkcionalnih stilova pisanog i govorenog jezika
(korpusna lingvistika). 2) Riječi su se opisivale ne samo na razini rečeni-
ce (klasični strukturalistički pristup) nego i iznad rečenične razine kada
je to bilo potrebno. 3) Pritom se obra ćala pažnja na njihovu ulogu pri
ostvarivanju kohezije teksta (lingvistika teksta). 4) Da bi se što potpunije
došlo do zna čenja istraživanih rije či, vodilo se ra čuna o izvanjezi čnoj
situaciji i o namjerama govornika (pragmatika).
9
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
10
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
