Table Of ContentPOSTKOLONYALA URA
Küresel Kapltallzm Çağında Üçüncü Dünya Eleştirisi
Galip Doğduaslan, 1979 doğumlu. Yıldız Teknik Üniversitesi Elektro
nik ve Haberleşme Mühendisliği'nden 2001 yılında mezun oldu. Ha
len mesleğinin yanısıra çevirmenlikle uğraşıyor.
POSTKOLONYALAURA
Küresel Kapltalizm Çağında Üçüncü Dünya Eleştlrlsl
Arif Dirlik
Çeviren: Galip Doğduaslan
BOGAZİÇİ
ÜNİVERS!TESİ
YAYINEVI
Arif Dirlik
11ıe PostcoloAnuiraal
ThirdW orlCdri ticiisntm h Aeg eo fG lobCaalp italism
© Westview Press, 1997
Postkolonyal Aura
KüresKealp italÇaizğımn daÜ çüncüD ünyaE leştirisi
© BÜTEK A.Ş. 2010
Boğaziçi Üniversitesi Yaymevi
Boğaziçi Üniversitesi Uçaksavar Kampüsü
Cengiz Topel Caddesi, Garanti Kültür Merkezi, Arka Giriş
Etiler/l stanb ul
[email protected]. tr
ww.wbupress.org, www.bupress.net
Telefon ve faks: (90) 212 257 87 27
Sertifika No: 10821
Bu kitabın ABD'deki ilk baskısı Preseus Books Group üyesi olan
Westview Press tarafından yapılmıştır.
Tüm hakları saklıdır. Tarııtım amacıyla yapılacak kısa alıntılar
dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın, hiçbir yolla kopyalanamaz,
çoğalWamaz, ticari amaçlarla kullarıılarnaz.
Yayıma Hazırlayan: Ali Şimşek
Redaksiyon: Süreyya Evren, Cem Uçan
Baslaya Hazırlık: Meltem Aravi
Kapak Tasarımı: Kerem Yeğin
Baskı: G.M. Matbaacılık ve Ticaret
A.Ş., 100 Yıl Mah. MAS-SIT, 1.
Cadde, No: 88, Bağcılar/lstanbul
Telefon: 0212 6290024-25
Birinci Basım: 2005
ikinci Basım: 2010
Boğaziçi University Library Cataloging in Publication Data
Dirlik, Arif.
Postkolonyal Aura/ Arif Dirlik; çeviren Galip Doğduaslan
vi, 402 p.; 21 cm.
ISBN 978-975-6193-19-0
Includes biographical references.
1. Postcolonialism 2. Developing countries --Historiography.
3. Culture --Study and teaching. I. Title. il. Doğduaslan, Galip
İçindekiler
TÜRKÇE BASKIYA ÖNSÖZ, 1
ÖNSÖZ, 5
1
GİRİŞ: POSTKOLONYALLİK VE TARİH PERSPEKTİFİ, 15
Postkolonyal Eleştirinin Epistemolojisi, 21 • Tarih
Perspektifinde Postkolonyal Eleştiri, 25 • Teori, Tarih ve
Sağduyu: Yeni Radikalliğin Alanlan Olarak Yerel Hareketler
ve Yercilik, 42.
2
HEGEMONYACI İDEOLOJİ VE KURTULUŞ PRATİGİ
OLARAK KÜLTÜRELCİLİK, 49
Kültürelcilik ve Marksist Kültürelcilik, 54 • Tarihselcilik,
Yapısalcılık ve Hegemonya: Aydınların Yabancılaşması ve
Toplumun Soyutlanması, 68 •Üçüncü Dünya Aydını ve
Marksist Tarihselcilik, 72 • Kültür, Hegemonya ve Kurtuluş,
86.
3
POSTKOLONYAL AURA: KÜRESEL KAPİTALİZM
ÇAGINDA ÜÇÜNCÜ DÜNYA ELEŞTİRİSİ, 95
Postkolonyal Aydınlar ve Postkolonyal Eleştiri, 100 • Küresel
Kapitalizm ve Postkolonyalliğin Durumu, 130.
4
YEREL İÇİNDE KÜRESEL, 146
Yereli Yeniden Düşünmek, 149 •"Küresel Yerelcilik", 158 •
Direniş Alanı Olarak Yerel Üzerine Düşünceler, 168
5
ÇİN TARİHİ VE ŞARKİYATÇILIK SORUNU, 180
Şarkiyatçılık, 181 •"Şarklıların Şarkiyatçılığı", 186 •
Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek, 206.
6
KIYl'DA GÖRÜNENDEN FAZLASI VAR: "PASİFİK FİKRİ" ÜZERİNE
DÜŞÜNCELER, 219
Pasifik Kıyısı: Avro-Amerikan ve Asyalı, 219 • Pasifik ve
Avro-Amerikan Bakış Açısı, 222 • İçeriden Bakış, 227 • Yerli
Vizyonlan/Pasifik Kıyısı Söylemi, 237.
7
DÜNYA MI, TEK DÜNYA MI, YOKSA ÇOK DÜNYA MI?
ÇAGDAŞ KAPİTALİZM ALTINDA KÜRESEL İLİŞKİLERİN YENİDEN
BİÇİMLENİŞİ, 247
Çağdaş Eleştiride Üçüncü Dünya, 249 • Küresel Kapitalizm
ve Üçüncü Dünya Sorunu, 261 •"Devrimi Yeniden
Keşfetmek", 269.
8
POSTKOLONYAL Mİ POSTDEVRİMCİ Mİ? POSTKOLONYAL ELEŞTİRİDE
TARİH SORUNU, 275
Postkolonyal Eleştiri ve Tarih, 278 • Postkolonyallik ve
Kapitalizm, 291 • Postkolonyalizm ve Devrim, 302.
9
ÜRETİMİN VE ÜRETİMİN ÖRGÜTLENMESİNİN POSTMODERNLEŞMESİ:
ESNEK ÜRETİM, İŞ VE KÜLTÜR, 312
Yönetim ve Kültür: Ulusötesicilik ve Postmodemliğin
Üretimi, 320 • Postmoderrıizm: Kapitalizmle ve Kapitalizm
Olmadan, 344 • Örgütsel Postmodernizm ve Postmodernizm,
359.
10
MİRAS VE TASARI OLARAK GEÇMİŞ: YERLİ TARİHSELCİLİGİN
PERSPEKTİFİNDE POSTKOLONYAL ELEŞTİRİ, 365
Kültürel Kimlik ve İktidar, 369 • Kültürel Kimlik/Tarihsel
Yörünge, 381 •Toparlayıcı İfadeler, 396.
Dizin,403
TÜRKÇE BASKIYA ÖNSÖZ
Bugünlerde ABD'de ideolojiden sözetmek pek moda değil;
Soğuk Savaş'ın sona erişi, marksizmin çöküşü ve devrimle
rin eskide kalmasıyla, bir zamanlar ideolojik olarak nitelen
dirilenlere de sanki ortadan kalkmışlar gözüyle bakılıyor.
İdeoloji kavramının siyasi düşünde ön plana çıkışı Fransız
Devrimi'yle olmuştu; ve devrimlerle beraber ideoloji kavra
mı da yavaş yavaş geçmişe karışma sürecine giriyor.
Bana göre, tam da bu nedenden dolayı, ideolojiden
konuşmanın ve günümüzün eleştirisine girişmenin vak
ti. İdeolojinin reddinin böylesine yaygınlık kazanmış olu
şu, kapitalist modernliğin tartışılmaz üstünlüğünün en
açık kanıtıdır. Bununla beraber, kapitalizme alternatif
teşkil edebilecek herhangi bir gelecek vizyonunun yiti
mi sebebiyle, ideolojinin eleştirisi aşın zorlaşmıştır. Karl
Mannheim'in yirminci yüzyılın ortalarında yazdığı İdeoloji
ve Ütopya adlı eserinde belirttiği gibi, hem ideolojiye hem
de ütopyaya şekil veren gelecek vizyonlarıdır; onu dizgin
leyecek bir ütopya olmadan ideoloji, sadece bugünü değil
yarını da sömürgesi haline getirir.
Sorunun aynca mekansal bir yönü de var. Son yir
mi yıldır, eski adlandırmayla "Üç Dünya"nın arasındaki
sınırların, hem seçkinler hem de halk seviyesinde, yıkı
lışına tanıklık etmekteyiz. Sosyalizmin çöküşü ve biçim
sel dekolonizasyon, Birinci, İkinci ve Üçüncü Dünyaların
mekansal olarak yeniden yapılanmasına yol açan koşulları
yaratmıştır; sermaye küresel hale gelmiş, ulusötesi olduğu
kadar ulusal boyutlarda da insan göçü ve iletişim hızlan
mıştır. Bu değişimlerle gelen küreselleşme fikri dünyadaki
akademik çevreler arasında anlamsız bir moda haline ge
lecek ölçüde yoğun bir ilgiyle karşılanmıştır. Öte yandan,
küreselleşmenin, belki de güç ilişkilerinin küresel olarak
nasıl yeniden yapılandınlmakta olduğunu kavramamızı
sağlayacak bir yönüne görece az ilgi gösterilmektedir: bu
da değişen sınıf ilişkileri ve sadece sermaye sahipleri ve
2 • Postkolonyal Aura
idarecilerinden oluşmayan ama aynca öz formunu ulusö
tesi şirketlerde bulan küresel ekonominin faaliyetlerinde
rol oynayanları da kapsayan, eğitim kurumlarında görev
yapan akademisyenlerden hiç de hükümet dışı olmayan
sözde Hükümet Dışı Örgütler (STK) gibi kimi uluslararası
kurumların yönetiminde rol alan entelektüellere uzanan,
Leslie Sklair'in deyimiyle "ulusötesi kapitalist sınıf'ın or
taya çıkışıdır. Dikkatlerin bugüne dair ideolojik olabilecek
şeylerden başka bir yere çekilmesi, bu grupların çıkarla
nyla doğrudan örtüşmektedir. Bir süre önce "küresel mo
dernlik" olarak tarif ettiğim gelişme, kolonyal modernliğin
sonunu değil nihai zaferini simgelemektedir; zira, her ne
kadar alternatif ya da birden çok modernliğin olduğunu
öne süren şovence iddialar var olmaya devam etse de kapi
talist modernliğin kalkınmacı varsayımları artık dünyadaki
tüm modernlik tasarılarınca içselleştirilmiş durumdadır.
Bugün -Dördüncü Dünya adıyla anılan- yerli toplumlar
bile küresel kapitalizmin sosyal ve ideolojik yönden parçalı
kuwetleriyle karşı karşıyadır.
Şu an, eleştiri için mümkün olan tek yol "gelenekler"e
geri dönmek gibi görünmektedir; ironiktir ki, bu gelenek
ler, genişlemiş Avrupamerkezli modernlik ile yerli toplumlar
arasında iki yüzyıldır süren hesaplaşmanın ürünleridir. Son
yirmi yıldır, sermayenin küreselleşmesine, benim adlandır
mamla, "epistemolojik yerliciliğin" yükselişi eşlik etmiştir.
Küresel modernliği kolonyal geçmişinden "fark"ın tanınması
ayırır. Ancak aradaki aynın tamamıyla yüzeysel olmasa bile
yine de yüzeyde kalan bir ayrımdır; ve kolonyal güç ilişki
lerinin süreklililiğini gizler. Bununla sadece kolonyal nos
taljinin devam ediyor olmasını ya da ABD'nin, yerküredeki
ekonomik kaynaklan denetim altına alıp tehdit oluşturanlan
baştan önlemek için dünyanın geri kalanıyla girdiği savaşta,
ABD emperyalizmini yeniden canlandırmasını kastetmiyo
rum. Epistemolojik yerlicilik (nativism), Avrupamerkezciliğin
evrensel tezlerine karşı yerel inaruşlan ve bilgi biçimlerini
savunsa da, tıpkı evrensel olma iddiasındaki etnomerkezci
lik gibi, Avrupamerkezciliğin pek çok tezini içten içe kabul
etmektedir. Ancak saf yerlilik iddiası, öne sürdüğü episte
molojinin, modernlik tarafından zaten üzerinden geçilmiş bir
