penentuan kriteria kifayah dan ma'ruf nafkah isteri dan anak di malaysia bahiyah binti ahmad ...

369 Pages·2015·3.91 MB·Indonesian

PENENTUAN KRITERIA KIFAYAH DAN MA’RUF NAFKAH
ISTERI DAN ANAK DI MALAYSIA

BAHIYAH BINTI AHMAD

AKADEMI PENGAJIAN ISLAM
UNIVERSITI MALAYA
KUALA LUMPUR

2015
PENENTUAN KRITERIA KIFAYAH DAN MA’RUF NAFKAH
ISTERI DAN ANAK DI MALAYSIA

BAHIYAH BINTI AHMAD

AKADEMI PENGAJIAN ISLAM
UNIVERSITI MALAYA
KUALA LUMPUR

2015
PENENTUAN KRITERIA KIFAYAH DAN MA’RUF
NAFKAH ISTERI DAN ANAK DI MALAYSIA

BAHIYAH BINTI AHMAD

TESIS INI DIKEMUKAKAN UNTUK MEMENUHI
KEPERLUAN BAGI IJAZAH
DOKTOR FALSAFAH

AKADEMI PENGAJIAN ISLAM
UNIVERSITI MALAYA
KUALA LUMPUR
2015
ABSTRAK

Nafkah yang mencukupi dan baik adalah penting bagi keperluan kehidupan isteri dan
anak-anak. Ia perlulah menepati kriteria kifÉyah dan ma’rËf seperti yang telah
ditetapkan oleh syarak dan dibincangkan oleh fuqaha. Walau bagaimanapun, penentuan
kriteria-kriteria tersebut memerlukan penilaian semasa kerana ia dipengaruhi oleh Ñurf
dan sosioekonomi masyarakat di sesuatu tempat. Akta Undang-Undang Keluarga Islam
(Wilayah Persekutuan) 1984 dan Enakmen Undang-Undang Keluarga Islam (Negeri
Selangor) 2003 telah memperuntukkan suatu akta bahawa nafkah isteri dan anak perlu
ditaksirkan mengikut kemampuan dan keperluan pihak-pihak tertentu. Walau
bagaimanapun, peruntukan ini terlalu umum dan tiada penerangan yang jelas mengenai
maksud kemampuan dan keperluan pihak-pihak tersebut. Hal ini menimbulkan
ketidakpuasan hati sesetengah pihak terhadap keputusan penghakiman disebabkan
hakim menggunakan budi bicaranya dalam menterjemahkan akta yang sedia ada.
Justeru, kajian ini bertujuan untuk mengemukakan satu standard pentaksiran nafkah
yang menepati kriteria kifÉyah dan ma’rËf yang dapat dipraktiskan dalam amalan
kehakiman syariah di negara ini. Melalui kaedah analisis kandungan terhadap kitab-
kitab berautoriti syariah, laporan kes-kes pentaksiran nafkah dan temu bual mendalam
dengan para responden yang terdiri daripada kumpulan hakim dan kumpulan ibu, kajian
ini telah berjaya mengenal pasti kaedah pentaksiran nafkah yang lebih praktikal. Antara
hasil kajian tertumpu kepada kriteria ma’rËf yang menuntut penelitian terhadap latar
belakang sosioekonomi dan kemampuan tertinggi pembiaya. Dalam kriteria ma’rËf,
aspek al-ÍÉjjah, iaitu adakah anak benar-benar memerlukan nafkah merupakan kriteria
tambahan dalam pentaksiran nafkah anak. Kriteria kifÉyah pula menuntut pentaksiran
nafkah memenuhi keperluan isteri dan anak tanpa mengurangi kifÉyah adnÉ atau

ii
keperluan minimum mereka. Kaedah penentuan kadar nafkah semasa, kadar nafkah
kifÉyah adnÉ, serta item-item semasa nafkah telah turut dikenal pasti sebagai panduan
pentaksiran nafkah yang lebih pragmatik.

iii
ABSTRACT

The good (ma’rËf ) and sufficient (kifÉyah) maintenance (nafaqah) to the wives and
children are important to an adequate standard of their living. Being subjected to the
criteria of kifÉyah and ma’rËf as ruled by the Sacred Law (syarÑ) and discussed by the
scholars of Islamic Jurisprudence (fuqahÉ´), the determination of these criteria however
needs the current assesment and evaluation since it is influenced mostly by the social
practices (Ñurf) of the society and their socio economics status. As a result the
Malaysian Islamic Family Law (Federal Territory) Act 1984 and Islamic Family Law
(State Of Selangor) Enactment 2003 have allocated an act that the wife and child
financial support assesment needs to be based on the means and needs of the parties.
These however is too general since there is no statements such that elaborate the
meaning of the means and the needs of the parties. Hence, this may lead to the judge
exercising his judicial discretion in interpreting the concerning act which conduces to
dissension within the disputing parties. Thus, this research aims to elicit a standard
evaluation or expertise of financial support (nafaqah) which is appopriate to the criteria
of kifÉyah and ma’rËf that can be practiced by the court in this country. The
methodology used in this research is an analytical method for explaining the authentic
sacred law books, the law reports regarding the maintenance assesments and the
interview materials given by selected respondents of judges and a group of mothers.
Finally the research reached some of its important findings including examining the
sosio economics background of the legal supporters and their capabality to earn
maximum income and considering al-ÍÉjjah of the child as an additional assesement of
child support in determining criterion of ma’rËf. While determining criterion of kifÉyah
in financial support (nafaqah) assessment as applicable to the need of the wife and child

iv
without marginalizing their minimum basic needs. The formula of determining the
current rate of maintenance (nafaqah), its minimum rate (kifÉyah adnÉ) and other
current items of the maintenance (nafaqah) also have been recognized as a guide to
more practical assessments.

v
PENGHARGAAN

Syukur ke hadrat Allah yang Maha Pemurah lagi Maha Penyayang kerana berkat
kurniaan-Nya serta izin-Nya telah memberi kekuatan, kesihatan, kesabaran dan
semangat kepada pengkaji untuk menyempurnakan tesis ini. Selawat dan salam kepada
junjungan tercinta Rasulullah SAW pembela umat, penawar segala duka dan penjamin
di dunia dan di akhirat.
Dengan penuh kesedaran dan rendah hati, pengkaji mengakui bahawa tanpa
tunjuk ajar, kerjasama, bantuan, sokongan, dorongan dan peluang yang diberikan oleh
pihak-pihak yang terlibat, adalah mustahil bagi pengkaji menyempurnakan kajian ini.
Justeru pengkaji ingin melahirkan rasa penghargaaan yang setinggi-tingginya
dan ucapan terima kasih yang sebanyak-banyaknya terdahulu buat Prof Madya Dr.
Raihanah Haji Azahari selaku penyelia pertama yang tidak pernah jemu memberikan
tunjuk ajar kepada pengkaji. Juga buat Dr. Asmak Ab. Rahman selaku penyelia kedua
yang sangat bersabar dengan pengkaji dalam memberikan tunjuk ajar terutamanya
dalam bidang metodologi dan sosioekonomi. Tanpa bimbingan dan penyeliaan yang
mantap daripada kedua-dua penyelia ini, pengkaji tidak mungkin dapat
menyempurnakan kajian ini.
Terima kasih dan penghargaan juga ditujukan kepada para pemeriksa tesis ini
iaitu Prof. Madya Dr. Raihanah Abdullah (Universiti Malaya) sebagai pemeriksa dalam
serta Prof. Dr. Najibah Mohd Zin (Universiti Islam Antarabangsa Malaysia) dan Prof.
Dr. Khoiruddin Nasution MA (Universiti Islam Negeri Sunan Kalijaga, Yogyakarta)
sebagai pemeriksa luar di atas kepakaran yang dikongsi dan dicurahkan bagi
memantapkan lagi penghasilan tesis pengkaji.
Perhargaan dan ucapan terima kasih yang tidak terhingga kepada para responden
kajian yang terdiri daripada barisan para arif hakim iaitu Yang Arif Tuan Haji Walid
Abu Hassan, Yang Arif Tuan Zainor Rasyid, Yang Arif Tuan Fauzi Mokhtar, Yang Arif
Tuan Amran Mat Zin, Tuan Drs Atras bin Mohamad Zin, Tuan Wan Mahyuddin Wan
Muhammad, Tuan Shaiful Azli bin Jamaludin, Tuan Mohamad Fauzi bin Ismail, dan
Tuan Kamarulzaman bin Ali. Juga kalungan kasih kepada sekalian responden dalam
kalangan ibu-ibu yang pengkaji tidak dapat menyebutkan nama-nama mereka demi
menjaga etika kerahsiaan kajian. Sesungguhnya mereka telah memberikan kerjasama
yang sangat padu sehingga sanggup ditemu bual malah ada yang pengkaji bertemu
sehingga dua kali dalam jangka masa yang lama. Semoga Allah SWT membalas jasa
baik kalian dengan ganjaran syurga.
Ucapan penghargaan dan terima kasih juga dihulurkan kepada pihak-pihak yang
telah memberikan kerjasama dan keizinan kepada pengkaji untuk mendapatkan data-
data yang diperlukan antaranya Puan Norisan Binti Mohd Aspar, Ketua Penolong
Pengarah dan Encik Azizul Abllah, Penolong Pengarah, Bahagian Perangkaan Harga,
Pendapatan dan Perbelanjaan, Jabatan Perangkaan Negara. Encik Yong Abdullah, Ketua
Sektor Operasi Pendidikan, Pejabat Timbalan Ketua Pengarah Pelajaran, Kementerian
Pelajaran Malaysia. YAA Dr. Mohd. Na’im Haji Mokhtar, Ketua Hakim Syarie, Jabatan
Kehakiman Syariah Malaysia (JKSM) Selangor, Pn. Fauziah binti Abdullah, Penolong
Pegawai Syariah, Bhgn. Sokongan Keluarga, Puan Noor Lidyawati Salehhudin

vi
Penolong Pegawai Penerangan, JKSM, Putrajaya. En. Zainal bin Mat, Penolong Kanan
Tadbir & Kurikulum Sekolah Menegah Kebangsaan Sri Pantai Kg. Kerinchi, Kuala
Lumpur. Encik Mohd Ali bin Kasmun, Penolong Kanan Tadbiran dan Kurikulum,
Sekolah Kebangsaan Bangsar, Kuala Lumpur. Barisan peguam iaitu Puan Aishah Din
dan Puan Salwa Dato’ Hj Fadzil. Cik Wan Ritini Binti Wan Ismail dan Ustaz Mohd

Fariz Abdul Razak Pegawai Eksekutif Lembaga Zakat Selangor, Puan Fadilah binti
Sefian, Penolong Pengurus Pentadbiran dan Keurusetiaan, Majlis Agama Islam Wilayah
Persekutuan, Puan Suhaili Binti Suboh, Pegawai Dietetik Universiti Malaya, Tuan Haji
Azman bin Haji Ahmad, editor Bahasa Melayu dan Maulana Zaharudin Nawi, editor
Bahasa Inggeris.
Tidak lupa, penghargaan ini pengkaji dedikasikan buat pembangun jiwa,
penyubur kasih sayang iaitu bonda tercinta Zainab binti Man, dan ayahanda yang setia
Ahmad bin hamid atas segala jerit perih menjaga hal ehwal pengkaji sejak kecil
sehingga sekarang. Hanya Allah SWT yang mampu membalas jasa kalian.
Buat suami tercinta, Mohd Noor Razman bin Ajid, terima kasih yang tidak
terhingga atas segala bantuan, pengorbanan, kesabaran dan sokongan yang tidak
berbelah bahagi kepada pengkaji sepanjang perjalanan pengkaji menyiapkan penulisan
ini. Juga buat anakanda Aminul Hakim bin Mohammad Noor Razman, buah hati
penyejuk mata yang setia menemani pengkaji. Tidak lupa juga kepada adik-beradik,
ipar-duai, saudara-mara dan jiran-jiran yang sentiasa memberikan kerjasama, sokongan
dan dorongan kepada pengkaji. Semoga Allah SWT memudahkan hidup kalian.
Kepada sekalian ustaz, ustazah dan rakan-rakan tersayang yang sentiasa
memberikan galakan iaitu Ustazah Zunaidah Marzuki, Ustazah Shamsiah Mohamad,
Ustazah Raudatul Firdaus, Ustazah Qurratul Aien, Ustaz Zaharudin Nawi, Ustaz
Rahimin Affandi, Ustaz Anwar Ramli, Ustaz Ridzwan, Ustaz Ameen al-Nahari, Ustaz
Saiful Anwar, Zuraida, Linda, Munaliza Nor, Mazlina, ’Amilin, Ruqayyah, Anita Nurul,
kak Ana, kak Faridah Ismail, Puan Fauziah Majid, Puan Hafizatun Nur, Fahimah,
Syahidra, Kak Khadijah, Raihanah, Musfirah, Nurul Huda Zaki, Hudha, Sumayyah,
Nabilah, Wani, Azlina, Zaid, Rusydi, Hilmi, barisan staf Jabatan Fiqh dan Usul dan
barisan staf Pejabat Ijazah Tinggi, Akademi Pengajian Islam, dan ramai lagi yang
pengkaji tidak dapat menyebutkan nama mereka di sini.
Pengkaji mendoakan agar Allah SWT memberikan ganjaran yang baik atas
segala kebaikan yang telah diberikan kepada pengkaji terutamanya dalam menjayakan
kajian ini. Sekian.

Bahiyah binti Ahmad
F647, Kg. Singkir Laut
08110 Bedong, Kedah

[email protected]
0193400963 / 0133416605

vii
ISI KANDUNGAN
ABSTRAK ii
ABSTRACT iv
PENGHARGAAN vi
ISI KANDUNGAN viii
SENARAI JADUAL xii
SENARAI RAJAH xv
PANDUAN TRANSLITERASI xvi
SENARAI STATUT xvi
SENARAI KES xvii

BAB SATU
PENGENALAN
1.1 Pendahuluan 1
1.2 Latar Belakang Permasalahan Kajian 1
1.3 Persoalan Kajian 4
1.4 Objektif Kajian 4
1.5 Metodologi Kajian 5
1.6 Skop Kajian 6
1.7 Sorotan Kajian Lepas 7

BAB DUA
PENSYARIATAN DAN PENENTUAN ITEM-ITEM NAFKAH ISTERI DAN ANAK
2.1 Pendahuluan 30
2.2 Pensyariatan Nafkah Isteri dan Anak 30
2.2.1 Pensyariatan Nafkah Isteri 30
2.3 Item-Item Nafkah Isteri dan Anak 38
2.3.1 Item-Item Nafkah Isteri 38
2.3.2 Penentuan Item-Item Nafkah Isteri 59
2.3.3 Item-Item Nafkah Anak 60
2.3.4 Penentuan Item-Item Nafkah Anak 64

viii