ontwikkelen van een geïndividualiseerd leertraject voor reanimatie in een zelfleerstation aan de ...

54 Pages·2013·2.78 MB·Dutch

by  Luus Verreth

FACULTEIT GENEESKUNDE EN
GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN
Academiejaar 2012 - 2013
ONTWIKKELEN VAN EEN GEÏNDIVIDUALISEERD
LEERTRAJECT VOOR REANIMATIE IN EEN
ZELFLEERSTATION AAN DE HAND VAN
GEAUTOMATISEERD TESTEN GEVOLGD DOOR
FEEDBACK.
Nick CLEYMANS en Joris RAEMAEKERS
Promotor: Prof. Dr. Koen Monsieurs
Co-promotor: Dr. Nicolas Mpotos
Scriptie voorgedragen in de 2de Master in het kader van de opleiding
MASTER OF MEDICINE IN DE GENEESKUNDE

Deze pagina is niet beschikbaar omdat ze persoonsgegevens bevat.
Universiteitsbibliotheek Gent, 2021.
This page is not available because it contains personal information.
Ghent University, Library, 2021.
Inhoudsopgave
Abstract ............................................................................................................................. 1
Algemene inleiding .......................................................................................................... 3
Belang van CPR en training .......................................................................................... 3
Trainingsmethoden ....................................................................................................... 4
Studie I: Efficiëntie van korte geïndividualiseerde CPR zelfleersessies met
geautomatiseerde beoordeling en feedback .................................................................... 11
Inleiding ...................................................................................................................... 11
Materiaal en methoden ................................................................................................ 11
Selectie van deelnemers .......................................................................................... 11
Het zelfleerstation ................................................................................................... 12
Verloop van trainingen en testen ............................................................................. 14
Organisatie follow-up .............................................................................................. 20
Dataverwerking en statistiek ................................................................................... 21
Resultaten .................................................................................................................... 22
Demografie .............................................................................................................. 22
Pretest (T0) .............................................................................................................. 22
Basistraining (T1, T2, T3 en T4)............................................................................. 22
Retentie na 5 maanden ............................................................................................ 26
Discussie ..................................................................................................................... 30
Conclusie .................................................................................................................... 33
Belangenvermenging .................................................................................................. 33
Studie II: Geautomatiseerd testen en hertrainen om CPR competentie van
spoedverpleegkundigen te verbeteren: een haalbaarheidsstudie .................................... 34
Inleiding ...................................................................................................................... 34
Materiaal en methoden ................................................................................................ 34
I
Selectie van deelnemers .......................................................................................... 34
Het zelfleerstation ................................................................................................... 34
Verloop van trainingen en testen ............................................................................. 35
Resultaten .................................................................................................................... 37
Discussie ..................................................................................................................... 40
Conclusie .................................................................................................................... 41
Algemene discussie ........................................................................................................ 42
Algemene conclusie ........................................................................................................ 43
Toekomstperspectieven .................................................................................................. 44
Dankwoord ..................................................................................................................... 44
Referenties ...................................................................................................................... 46

II
Abstract
Inleiding
Cardiovasculaire sterfte is in Europa de belangrijkste doodsoorzaak. Wanneer zich in
het kader van een cardiovasculaire ziekte een hartstilstand voordoet, verbetert het
onmiddellijk starten van cardiopulmonaire reanimatie (CPR) de overleving van het
slachtoffer met een factor 2 tot 3. Bijgevolg kan het aanleren van CPR aan zoveel
mogelijk mensen, vele levens redden. Tot op heden is een CPR opleiding door een
instructeur de gouden standaard, maar deze methode heeft vele beperkingen, waarvan
een lage tijdsefficiëntie en een lage flexibiliteit belangrijke zijn. Om deze beperkingen
aan te pakken werden reeds vele alternatieven onderzocht, maar die kunnen geen
adequate verbetering aantonen. Door het ontbreken van een uniforme en objectieve
beoordelingswijze is het onmogelijk verschillende methoden en studies te vergelijken.
De studies in deze thesis maken deel uit van een reeks studies die het ontwikkelen en
optimaliseren van een geautomatiseerd zelfleerstation voor CPR, dat de beperkingen
van de huidige methoden tracht te verhelpen, tot doel hebben.
Materiaal en methoden
Er werden 2 studies uitgevoerd. Studie 1 liep van oktober 2011 tot mei 2012 aan de
Universiteit Gent en werd uitgevoerd bij 428 studenten onderwijskunde en
farmaceutische wetenschappen. Er werd nagegaan of het mogelijk was deze leken door
middel van multipele, korte, geautomatiseerde trainingssessies met feedback en
feedforward naar een vooraf bepaald niveau van competentie in reanimatie te brengen.
De testen waren eveneens geautomatiseerd. Ook werd de retentie na 5 maanden
gemeten. De student moest een gecombineerde score behalen voor compressies,
bestaande uit ≥70% van de compressies met voldoende diepte (≥50 mm), ≥70% van de
compressies met volledig loslaten van de borstkas (<5 mm restcompressie) en een
gemiddelde compressiefrequentie 100-120/min.
Studie 2 liep van maart 2012 tot januari 2013 in het AZ Groeninge bij 43
spoedverpleegkundigen die allen 8 maanden voor de studie een training hadden
gekregen met het commercieel beschikbare Resusci Anne Skills StationTM. Er werd
nagegaan of het mogelijk was om verpleegkundigen te identificeren die behoefte
hebben aan hertrainen in CPR via geautomatiseerd testen in het zelfleerstation en of ze
via geautomatiseerd hertrainen en hertesten met feedback en feedforward in het
Pagina 1 van 49
zelfleerstation tot competentie konden worden gebracht. Na 10 maanden werd een
retentietest uitgevoerd. De score bevatte naast de compressiecriteria uit studie 1, ook
een ventilatiecriterium (ventilatievolume in ≥70% van de ventilaties 400-1000ml).
Resultaten
In studie 1 doorliepen 404 van de 428 studenten die informed consent gegeven hadden,
de volledige basistraining. Daarvan haalden 401 (99%) het vooraf bepaald criterium.
Van de 404 studenten slaagden 286 (70,8%) reeds na de 1e trainingssessie.
Compressiefrequentie was de voornaamste reden van falen na de 1e training. Van de
401 studenten die slaagden na de basistraining voerden 288 een retentietest uit na 5
maanden. Hoewel de retentie van individuele compressieparameters goed was, slaagden
slechts 137 van de 288 deelnemers (47,6%) voor het gecombineerd
compressiecriterium. Compressiefrequentie toonde het grootste verval na 5 maanden,
terwijl volledig loslaten van de borstkas het beste onthouden werd.
Bij studie 2 gaven 43 verpleegkundigen informed consent. Slechts 8 (18,6%) hiervan
bleken competent in CPR na de eerste test. Zeven verpleegkundigen trainden niet meer
verder en nog eens 7 trainden wel verder maar zonder competentie te bereiken. De
overige 21 bereikten competentie door automatisch hertrainen en/of hertesten, waarvan
een belangrijk deel door uitsluitend geautomatiseerd te hertesten met feedback en
feedforward. Op het einde van de testperiode haalden dus 29 van de 43
verpleegkundigen (67,4%) het vooropgestelde niveau. Opnieuw was
compressiefrequentie de belangrijkste reden van falen. Bij de retentietest na 10 maanden
namen 39 verpleegkundigen deel, waarvan 15 (38,5%) slaagden. Onvolledig loslaten
van de borstkas was de voornaamste oorzaak van falen bij de retentietest. Alle andere
vaardigheden waren bij de retentietest minstens even goed als bij de test na de training.
Conclusie
Geautomatiseerd trainen en testen met feedback en feedforward in het zelfleerstation
blijkt een geschikte, flexibele en tijdsefficiënte manier om leken naar een vooraf
bepaald niveau van competentie in CPR te brengen. Na 5 maanden toonde het
gecombineerd compressiecriterium bij leken een belangrijk verval, hoewel de retentie
van de individuele parameters goed was. Geautomatiseerd trainen en testen met
feedback en feedforward in het zelfleerstation is ook geschikt om professionele
hulpverleners die hertraining nodig hebben te identificeren en vervolgens tot
competentie te brengen. Uitsluitend geautomatiseerd hertesten met feedback en
feedforward kan voldoende zijn om bij deze professionelen competentie te bereiken.
Pagina 2 van 49
Algemene inleiding
Belang van CPR en training
Cardiovasculaire ziekten zijn nog steeds de belangrijkste doodsoorzaak in Europa. In
2009 stierven in de hele Europese Unie (EU, 27 landen), 4.846.715 mensen waarvan
677.477 (14,0%) aan ischemische hartziekten en 379.283 (7,8%) aan andere hartziekten.
In België stierven in 2009 103.816 mensen, waarvan 9.574 (9,2%) aan ischemische
hartziekten en 10.748 (10,3%) aan andere hartziekten.(1) Een review van studies over
heel Europa schat dat per 100.000 persoonsjaren 38 noodoproepen voor een
hartstilstand worden gedaan. In zeventien van de gevallen gaat het om een
ventrikelfibrillatie. Dat betekent dat jaarlijks in Europa naar schatting 275.000
hartstilstanden buiten het ziekenhuis voorkomen, waarvan 123.000 ventrikelfibrillaties.
De overleving na cardiopulmonaire reanimatie (CPR) van hartstilstand bedroeg 10,7%
in het algemeen en 21,2% bij ventrikelfibrillaties.(2)
Een studie die de predictoren voor overleving na prehospitaal hartstilstand bestudeerde,
kwam tot de conclusie dat patiënten waarbij een omstander onmiddellijk start met CPR,
een odds ratio voor overleving hebben van 2,44 (95%CI 1,69-3,19).(3) Vaak is de CPR
die wordt toegediend niet adequaat en vermindert dit de overlevingskansen van de
patiënt.(4) Om doeltreffend te zijn moet deze CPR voldoen aan bepaalde standaarden.
Hiervoor bestaan richtlijnen: voor Europa uitgaande van de European Resuscitation
Council (ERC) en voor de Verenigde Staten uitgaande van de American Heart
Association (AHA). De richtlijnen zijn een vertaling van de wetenschappelijke
evidentie die om de 5 jaar door het International Liaison Committee on Resuscitation
(ILCOR) samengevat wordt. De ERC richtlijnen schrijven voor dat een reanimatie dient
uitgevoerd te worden met een compressiediepte van 5-6 cm, volledig loslaten van de
borstkas en aan een ritme van 100-120/min. Bij het beademen van het slachtoffer moet
de borstkas zichtbaar omhoog gaan en mag men maximaal 1 seconde inblazen.(5) De
kwaliteit van elke parameter is afhankelijk van de ervaring van de hulpverlener, maar
ook van fysieke factoren en geslacht.(6, 7) In een studie van Herlitz en collega’s werd
het verschil in overleving onderzocht bij 29.711 patiënten met prehospitaal hartstilstand
waarbij respectievelijk geen CPR werd gestart door omstanders, CPR werd gestart door
omstaande leken of CPR werd gestart door omstaande professionele hulpverleners. De
1-maandsoverleving bedroeg 2,2% wanneer geen CPR door omstanders werd toegepast,
Pagina 3 van 49
4,9% wanneer CPR door omstaande leken werd toegepast en 9,2% wanneer CPR door
omstaande professionele hulpverleners werd toegepast. Het verschil tussen de drie
groepen was statistisch zeer sterk significant (p<0,001). Er kon echter niet aangetoond
worden dat het verschil in overleving tussen de groep die CPR ontving van leken en de
groep die CPR ontving van professionele hulpverleners werd veroorzaakt door een
verschil in kwaliteit van de CPR. Wel vonden ze dat de tijd eer gestart werd met CPR
bij leken beduidend langer was dan bij professionelen, wat mee het verschil kan
verklaren.(8) Hoe dan ook is het feit dat de overlevingskans van een patiënt met
hartstilstand verdubbelt tot verdrievoudigt dankzij het snel starten van CPR door
omstanders een sterk argument om zoveel mogelijk mensen CPR aan te leren.
Trainingsmethoden
Zoals blijkt uit bovenstaande paragraaf, kan CPR door omstanders de overleving van
slachtoffers met een hartstilstand verdubbelen tot verdrievoudigen. Onderzoek toonde
aan dat een grotere compressiediepte direct gerelateerd is aan een verbetering in
overleving.(9) CPR training verhoogt ook de bereidheid om CPR toe te passen wanneer
dit in een echte situatie nodig is.(10, 11) Een Zweeds onderzoek toonde aan dat tussen
1992 en 2005 de proportie van prehospitaal hartstilstanden waarbij een omstander CPR
toediende, steeg van 21% tot 40%. De auteurs speculeerden dat de continue CPR
training bij gezondheidswerkers en leken hier een bijzonder positieve invloed had. Er
kan bijgevolg verwacht worden dat naarmate een groter deel van de bevolking getraind
wordt in CPR, de overleving van patiënten met prehospitaal hartstilstand zal
verbeteren.(12) Een andere Zweedse studie uit 2006 informeerde via een enquête naar
CPR training in een populatie van 5000 mensen. De response rate bedroeg 63%.
Hiervan zei 45% ooit al CPR training gehad te hebben. Twintig procent daarvan waren
professionelen. De onderzoekers gingen er van uit dat het merendeel van de non-
responders geen training in CPR hadden doorlopen. Wanneer men rekening hield met
het worst case scenario, waarbij geen enkele van de non-responders CPR training
doorlopen heeft, zou iets minder dan 30% van de totale onderzochte populatie ooit CPR
training doorlopen hebben. Het reële cijfer ligt echter vermoedelijk tussen 30 en
45%.(13)

CPR is een complexe psychomotore vaardigheid, waarvan retentie al na 3 tot 6 maanden
begint af te nemen.(14) Thans gebeurt het aanleren van CPR vaardigheden nog het
Pagina 4 van 49
meest aan de hand van training door een instructeur. Het nadeel van deze methode is dat
ze niet zo flexibel is voor de deelnemers en dat ze tijdrovend is. Bovendien gebeurt de
beoordeling van de CPR vaardigheden daarbij visueel door de instructeurs. Lynch en
collega’s stelden dat dit niet voldoende is om te bepalen of iemand al dan niet
competent is.(15) Een beoordeling dient volgens Wass en collega’s bovendien gebruik
te maken van vooraf bepaalde criteria voor slagen/falen.(16) De beoordeling van CPR
vaardigheden is dus niet uniform.
Omwille van de beperkingen van de cursussen met instructeurs werden ook reeds
alternatieve leermethodes ontwikkeld en onderzocht:
- Educationele video’s: bekijken van een korte video gevolgd door training met
een reanimatiepop. In een experimentele studie waarbij leken die een zeer korte
educationele video (1 minuut) te zien kregen werden vergeleken met ongetrainde
leken, werd aangetoond dat de mensen die naar de video van 1 minuut keken,
meer geneigd waren om CPR te starten. Ze duwden ook harder en sneller dan
niet-getrainde personen. Mensen die naar langere video’s keken, scoorden nog
beter op compressiediepte en frequentie. Er werd in deze studie echter geen
vergelijking gemaakt met traditionele trainingsmethoden.(17) Andere
onderzoeken deden dit echter wel. Todd en collega’s vergeleken een video self-
instruction (VSI) programma met de standaard AHA Heartsaver cursus, die
geleid werd door een instructeur. Zij vonden dat 81% van de studenten in het
VSI programma competent was, tegenover slechts 57% van de cursus geleid
door een instructeur.(18) Batcheller en collega’s vonden in een vergelijkende
studie dat 62,7% van de studenten opgeleid via een VSI programma beoordeeld
werden als competent en in de groep die training volgde geleid door een
instructeur was dit slechts 6,1%. ‘Competent’ werd in deze studie echter
gedefinieerd als ‘in staat zijn tot het uitvoeren van CPR die waarschijnlijk
effectief zou zijn’. Wanneer men echter rekening hield met de criteria van de
AHA voerde de VSI groep in dit onderzoek gemiddeld 20,8% van de
compressies en 25,1% van de ventilaties correct uit.(19) Een studie door Jones
en collega’s onderzocht of leken die getraind werden via een DVD-fragment van
8 minuten een gelijkaardig vaardigheidsniveau konden bereiken als leken
getraind door een instructeur. Zij vonden dat de resultaten gelijkaardig waren
voor de meeste criteria van de CPR, behalve compressiediepte, die significant
Pagina 5 van 49