OKULÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN MATEMATİK ve MATEMATİK ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ALGI VE ...

13 Pages·2009·0.17 MB·Turkish

OKULÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN MATEMATİK ve MATEMATİK ÖĞRETİMİNE
İLİŞKİN ALGI VE TUTUMLARI
Dr. Kamuran TARIM Yard. Doç. Dr. M. Sencer BULUT
Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Çukurova Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
E-mail: [email protected] E-Mail: [email protected]
ÖZET
Bu araştırmanın amacı, okulöncesi öğretmenlerinin matematiğe ve matematik öğretimine ilişkin tutum ve algılarını
belirlemektir. Bu amaçla Adana ilinde yer alan devlet ve özel okulöncesi kurumlarında görev yapan 81 öğretmene ulaşılmıştır.
Araştırma da veri toplama aracı olarak anket formu ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Bu çalışmanın bulguları
okul öce si öğretmenlerinin pek çoğunun geçmiş yaşantılarında özellilkle ortaöğretim döneminde matematiğe ilişkin olumsuz
tutumlar geliştirdiler ini, ancak bu olumsuz tutumların şu anki matematik öğretimi yaşantılarını olumsuz etkilemediğini
belirttiklerini göstermiştir. Öğretmenlerin çoğu matematik kavramlarını sayılar ve şekiller olarak belirtmişlerdir. Öğretmenler bu
kavramları öğrencilerine o yaş grubuna uygun olduğunu düşündükleri oyunları kullanma, somut materyal kullanarak etkinlikler
düzenleme gibi öğretim etkinliklerini kullanarak kendilerini daha rahat hissettiklerini dile getirmişlerdir. Öğrencilerinin matematiği
eğlenceli bulduğunu düşünen bu öğretmenler etkinliklerinde matematiği kullanmaktan hoşlandıklarını da vurgulamışlardır.
Öğretmenler öğrencilerinin matematik kavramlarını öğrenip öğrenmediklerini tekarcuiar ve gözlemler yaparak değerlendirdiklerini
ancak bunu sistematik olarak yapamadıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca öğretmenler kendi eğitimlerini okulöncesi matematik öğretimi
için yeterli bulmadıklarını da belirtmişlerdir.
Anahtar Sözcükler: Matematik eğitimi, Matematik algısı, Okulöncesi eğitimi.
ABSTRACT
The aim of this study was determine preschool teachers attitudes and perceptions towards mathematics and teaching
mathematics. For this purpose, 81 preschool teachers from state and private schools in Adana province were reached.
Questionnaire and semi-structured interviews were the data collection tools for this research. Findings were indicating that most of
the preschool teachers had negative attitudes towards math in the past especially in their secondary school period however they
indicated that this negative attitudes had not affect their teaching math in their classroom. When we asked teachers' perception
towards math concepts, numbers and geometric shapes were the most common math concepts for them. They also stated that they
felt more comfortable when they were teaching math with games, concrete materials and conducting some activities about math in
their classroom. The teachers indicated that math was entertaining for their students and they also liked to use math activities in
their classroom. Our sample indicated that they were using repetition and observation in order to evaluate whether their student
learn the math concepts yet they indicated that they could not make systematic evaluation. Furthermore the teachers stated that
their preschool teacher training were not sufficient for teaching math for preschool.
Key words: Teaching math, math perception, preschool education
1. GİRİŞ etkinliklerle, farkında olmadığımız ama
yaşantımızda olan bu kavramlara anlam
Yaşantımızın içinde eğitimimiz süresince ya yüklemeye başlarız. Özellikle okulöncesi dönem
da eğitimimiz dışında matematik geniş bir yer bu açıdan önemlidir. Bu dönem kişiliğin oluşumu,
kapsamaktadır. Eğitim sürecimizde, matematik, şekillenmesi, temel bilgi ve becerilerin
okulda öğrendiğimiz, işaretler ve semboller kazanılması ve geliştirilmesinde ileriki yılları
kullanılan, sayılar ve hesaplamalarla uğraşılan bir etkilediğinden kritik bir dönemdir.
ders olarak algılanabilir. Bu algılar aynı zamanda Öğretmenliğin kesin çizgileri ve reçetesi
matematiğe karşı geliştirdiğimiz tutumları da olmayan zor bir meslek olduğu düşünülürse,
ortaya koyar. Bu tutumlar matematiğe karşı matematik gibi hayatın her aşamasında yer alan
olumlu ya da olumsuz olabilir. Matematiği bilgiler örüntüsünü küçük yaş grubuna
sevmemiz ya da nefret etmemiz onun kazandırmak oldukça karmaşık görünmektedir.
doğumumuzdan itibaren yaşamımızın bir parçası Bu sebeble öğretmenlerin, özellikle okulöncesi
olduğu gerçeğini değiştirmez (King, 1998; Sertöz, öğretmenlerinin, çocukların matematik algılarının
1999). Günlük yaşantımızda kullandığımız pek bir süreç içinde geliştiğinin farkında olması
çok kavram içinde (zaman, mekan, şekil, sayı vb gerektiğidir. Benzer şekilde öğretmenlerin
gibi) farkında olmadan matematikle içiçeyizdir. matematik algıları ve matematiği öğretmeyi
Eğitim ortamına girdiğimiz andan itibaren ise öğrenmeleri de öğretmenlik yaşantıları boyunca
matematik dersi ya da matematikle ilgili çeşitli gelişir (Warfield, Wood and Lehman, 2005).
152
Yard. Doç. Dr. M. Sencer BULUT Dr. Kamuran TARIM
Kendi öğrenmelerini besleyen, üreten, önemli sebeblerinden biri herzaman algı ve
uygulamalarında değişimi sürdürebilen ve inanışların birbirine uygun ve bütünleyen bir
öğrenmeye devam ederken bildikleri yle yapıda olmamasıdır (Pajares, 1992; Pearson,
öğrendikleri arasındaki bağı kurabilen aynı 1985). Algı ve tutumlar dolayısıyla inançlar, bir
zamanda bu bilgileri içselleştirerek öğrenme şekilde rasyonel olmayabilir, açıklanamayabilir
ortamına adapte eden öğretmenler kendilerini ya da uyumlu olmayabilir (Clark ve Peterson
geliştirebilirler (Franke, Carpenter, Levi and 1986; Feiman-Nemser ve Floden, 1986). Bu
Fennema, 2001; Franke, Carpenter, Fennema, sebeble algının, öğretimi yada öğretmenin sınıf
Ansell and Behrend, 1998). Bu gelişimin gözardı içerisindeki davranışlarını nasıl etkilediğini ortaya
edilmesi matematik öğretiminde problemlere koymak da zordur. Macnab ve Pay ne (2003) algı
sebeb olabilir, ki bunlardan biri matematik ve sınıfta matematik öğretimi arasındaki ilişkiyi
eğitimde yaygın olarak görülen matematik ortaya çıkaran kaynakları çalışmalarında
korkusudur (Burns, 1998; Curtain-Phillips, 2004). tartışmışlardır. Bu kaynakların bazıları şu şekilde
Matematik kaygısı öğretmenlerin matematiği açıklanabilir: öğretmenlerin okul yaşantılarındaki
öğretme biçimleri ve matematik dersi içerikleriyle matematik öğrenimleri, matematikle ilgili
(Martinez ve Martinez, 2003) engellenebilir veya hoşlandıkları veya hoşlanmadıkları konular,
azaltabilir (Furner ve Duffy 2002). Matematik matematikte neyi önemli gördükleri, matematiği
kaygısı matematiğe karşı olumsuz duygu, düşünce anlama dereceleri, matematiğe karşı olan
ve davranışlara sebep olacağı için öğretmenlerin duygusal tepkileri, matematiğin en iyi nasıl
matematiği öğretmelerine doğrudan etki öğrenileceğini düşünmeleri. Macnab ve Payne
edecektir. Ayrıca yapılan araştırmalar, (2003) öğretmenler için matematiğin algısal,
öğretmenlerin kendi matematik algılarını ve yapısal ve kavramsal boyutlarının çok açık
öğrencilerin matematiği nasıl düşünüp olmamasının da bu kaynaklara eklenebilecek bir
algıladıklarını, öğrenme ortamında merkeze unsur olduğunu belirtmişlerdir.
aldıklarında ve bununla ilgili içselleştirme Matematiği öğrenme ve öğretmeye
yapabildiklerinde, bunun onların matematiği ilişkin tutum ve algıların karmaşık bir yapıda
öğretmelerinde etkili olacağını göstermektedir olduğu literatürde oldukça açıktır. Dolayısıyla bu
(Fennema, Carpenter, Franke, Levi, Jacobs and konuyla ilgili farklı ortamlarda araştırma
Empson, 1996; Wood, Cobb and Yackel, 1991). yapılmasına ihtiyaç vardır. Özellikle hangi
Bunun yanısıra öğretmenlerin öğrenme ve durumlarda ve nasıl bir şekilde bilginin oluştuğu
öğretme ile ders içeriği hakkındaki inanışları da önemliyse öğretmenlerin matematikle ilgili algı
matematiği öğretmelerinde etkilidir (Cronin- ve tutumlarını anlamak da önemli olmaktadır. Bu
Jones, 1991; Thompson, 1984). nedenle bu çalışmada okulöncesi öğretmenlerin
Sınıf ortamında, öğretmenlerin pedagojik matematik ve matematik öğretimine ilki skin algı
bilgisi, matematik bilgisi, öğretim bilgisi ve ve tutumlarının ortaya konulması amaçlanmıştır.
çocukların bilişsel altyapılarının bilinmesini kritik
etmenler olarak sıralayabiliriz. Öğretmenlerin 2. YÖNTEM
pedagojik bilgisi onların matematikle ilgili
inanışlarından, matematiği öğrenme ve Bu araştırma okulöncesi öğretmenlerinin
öğretmeyle ilgili inanışlarından, öğrencilerden, matematiğe ve matematik öğretimine ilişkin
öğretmenlerden ve konu bilgisinden etkilenecektir tutumlarını belirlemek amacıyla yapılan tarama
(Aubrey, 1996). McDiamid ve arkadaşları ise modelinde betimsel bir çalışmadır. Araştırmada
(1989) matematik algısının yeterli bilgi, bunların okulöncesi öğretmenlerinin matematiğe ilişkin
muhakemesi ve aralarındaki ilişkileri görme ve tutumlarını belirlemek amacıyla araştırmacılar
aynı zamanda konuya karşı hissedilen duyguların tarafından hazırlanan bir anket formu
örüntüsü olduğunu belirtmiştir. Yani kullanılmıştır. Ayrıca daha derinlemesine bilgi
öğretmenlerin algı ve tutumları onların edinebilmek amacı ile yarı yapılandırılmış
vizyonlarını, eğitimci olarak kendilerine biçtikleri görüşmeler yapılmıştır.
rolü belirlemede önemli bir etmendir. Ancak
onların algısı ve öğretimleri arasındaki ilişki
doğrudan ortaya koyulamayabilir. Bunun en
153
OKULÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN MATEMATİK ve MATEMATİK ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ALGI VE TUTUMLARI
2.1. Çalışma grubu sorulmuş ve bunu, doldurdukları ankette
Bu çalışmada Adana ilinde bulunan devlet ve işaretlemeleri istenmiştir. Görüşmeye gönüllü
özel okulöncesi kurumlarında yer alan toplam 81 olarak katılmak isteyen öğretmenlerden ulaşılan 6
okulöncesi öğretmenine ulaşılmıştır. Ulaşılan öğretmenle görüşme yapılmış. Bu amaçla yarı
öğretmenlerin sadece 1 tanesi erkek diğerleri yapılandırılmış görüşme formları kullanılmıştır.
bayandır. Bu öğretmenlerin 44'ü (%54) devlet
37'si (%46) özel anaokullarmda çalışmaktadır. 2.3. Verilerin analizi"~
Öğretmenlerin çalışma yıllarına göre dağılımı Anket formuna ilişkin veriler bilgisayar
incelendiğinde % 63.8'i 1-5 yıllık, %15'i 6-10 ortamına aktarılıp frekans ve yüzdeleri
yıllık, %7,5'i 11-15 yıllık ve %13.8'i 16 yıl ve hesaplanmıştır. Görüşmelerden elde edilen
üstü olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin mezun verilerin analizinde nitel araştırma veri analizi
oldukları okullar cinsinden bakıldığında büyük yöntemi olan içerik analizi kullanılmıştır. Veriler
çoğunluğunun üniversite ve kız meslek lisesi içerik analizi yapabilmek amacıyla "sürekli
mezunu olduğu (sırasıyla %44 ve %40.7) karşılaştırma yöntemi" (constant comprerative
diğerlerinin normal lise mezunu veya olgunlaşma method) ile değerlendirilmiştir. Sürekli
enstitüsü mezunları olduğu görülmektedir. karşılaştırma yöntemi araştırmacının yığın
Yarı yapılandırılmış görüşme, çalışmaya halindeki verileri açık ve öz bir şekilde ortaya
anketle katılan öğretmenlerin 6 tanesiyle koymasını sağlamaktadır (Kvale, 1996). Bu
gerçekleştirilmiştir. Bu öğretmenlerden 5 tanesi yöntemle veriler çok dikkatli ve sistematik bir
bağımsız devlet anaokulunda 1 tanesi ise özel bir şekilde analiz edildiğinden araştırmacılar
anaokulda çalışmaktadır. Görüşmeye katılan tümevarımı kullanarak yorum getirme ve
öğretmenlerden 3'ü 1-5 yıl, 2'si 6-10 yıl ve 1 önerilerde bulunabilme yeterliliğine
tanesi ise 10-15 yıldır anaokulu öğretmenliği erişebilmektediıier (Maykut ve Morehouse,1994).
yapmaktadır. Bu öğretmenlerden iki tanesi kız Öğretmenlerle yapılan görüşmelerde ses kayıt
meslek lisesi mezunu (bir tanesi açıköğretim cihazı ile kaydedilen veriler iki araştırmacı
fakültesi okulöncesi öğretmenliğine devam tarafından tekrar tekrar dinlenerek yazılı bir
etmektedir) diğer dördü ise üniversite mezunudur. doküman haline getirilmiştir. Bu dokümanlar
tekrar incelenmeye alınmış ve içerik analizi
2.2. Veri toplama aracı ve verilerin toplanmasi yapılarak sentezler ve örüntüler ortaya
Bu çalışmada okulöncesi öğretmenlerinin çıkarılmıştır.
matematiğe ve matematik öğretimine ilişkin
tutumlarını belirlemek için araştırmacılar 3. BULGULAR
tarfından hazırlanan bir anket formu Bu çalışmada elde edilen verilerin sunumu
kullanılmıştır. Anket formundaki sorular anket formuna ilişkin bulgular ve görüşme
oluşturulurken Macnap ve Payne (2003) verilerine ilişkin bulgular olmak üzere iki alt
tarafından İskoç sınıf öğretmeni adayları üzerinde başlık altında verilmiştir.
yapılmış bir çalışmada kullanılan anket soruları
temel alınmıştır. Bu anket formu hazırlandıktan 3.1. Anket formuna ilişkin bulgular
sonra okulöncesi anabilim dalı öğretim Anket formunda sorulan sorular dört kategori
elemanlarının görüşleri alınmış daha sonra da altında incelemeye alınmıştır. Bu kategoriler şu
anlaşılmayan soruların olup olmadığını başlıklar altında aşağıda incelenmiştir. (1)
belirlemek için 5 öğretmen üzerinde bir pilot Matemetiğe ilişkin genel tutumlar, (2) Matematik
uygulama yapılmıştır. Bütün bu aşamalardan öğretimi ve Matematik öğretimine ilişkin
sonra son şekli verilen form öğretmenlere tutumlar, (3) Öğrencilerin matematiğe ilişkin
verilmiştir. Öğretmenlere verilen 150 anket tutumlarının öğretmenler tarafından
formundan 69'u geri dönmemiş sonuç olarak 81 değerlendirilmesi.
anket formu bu çalışmada değerlendirmeye
alınmıştır. Matemetiğe ilişkin genel tutumlar
Diğer veri toplama aracı ise yarı Öğretmenlere ilk ve orta öğretim
yapılandırılmış görüşmedir. Anketi cevaplayan yaşantılarında ve şimdi matematiğe ilişkin
öğretmenlere görüşmeye katılıp katılamayacakları duygularını ifade etmelerine yönelik sorulan ilk
154
Yard. Doç. Dr. M. Sencer BULUT Dr. Kamuran TARIM
soruda listeden (eğlenceli, gerekli, tekdüze, zor, cevapların frekans ve yüzdeleri Tablo l'de
sıkıcı, heyecan verici, anlaşılmaz) iki kelimeyi verilmiştir,
seçmeleri istenmiştir. Bu soruya verilen
Tablo 1. Öğretmenlerin matematiğe ilişkin tutumları
İlköğretim Ortaöğretim Şimdi
% % %
Eğlenceli 25.53 8.69 24.08
Gerekli 23.40 30.43 35.03
Tekdüze 4.25 5.79 5.10
Zor 12.76 15.94 11.67
Sıkıcı 9.92 19.56 11.67
Heyecan verici 11.34 6.52 5.83
Anlaşılmaz 12.05 13.04 6.56
Tablo 1 incelendiğinde öğretmenlerin ilköğretim sorulmuştur. Bu sorulara, daha önceki soru gibi,
düzeyinde matematiği eğlenceli ve gerekli listeden iki kelime seçerek cevap vermeleri
(sırasıyla, %25.53; %23.40), orta öğretim istenmiştir. Birincisinde matematikle ilgili bir
düzeyinde gerekli ve sıkıcı (sırasıyla %30.43; konuda çalışırkenki genel duyguları sorulmuş
% 19.56), şimdi ise gerekli ve eğlenceli (sırasıyla (liste: gayretli, endişeli, isteksiz, kendinden emin,
%35.03; %24.08) bulduklarını belirtmişlerdir. sıkılmış, kararlı) ikincisinde ise matematikle
Ayrıca orta öğretimde matematiği zor ve ilgili zorlandıkları bir görevi yaparkenki duyguları
anlaşılmaz bulduklarını ifade eden cevapların sorulmuştur (liste: cesareti kırılmış, kayıtsız., düş
yüzdesi diğerlerine göre yüksek bulunmuştur. kırıklığına uğramış,utanmış, motive olmuş, canı
Öğretmenlere matematikle iligili bir görevi sıkılmışj.Bu sorulara verilen cevapların yüzdeleri
yaparken ki duygularına ilişkin iki soru Tablo 2'de verilmiştir.
Tablo 2. Genel anlamda (a) ve zorlandıkları anda (b) matematikle ilgili bir görevi yaparkenki duyguları
a) Matematikle ilgili bir görevi b) Matematikle ilgili zorlandıkları bir
yaparkenki duyguları % görevi yaparkenki duyguları %
Gayretli 33.11 Cesareti kırılmış 18.62
Endişeli 11.68 Kayıtsız 6.89
isteksiz 9.09 Düş kırıklığına 6.86
uğramış
Kendinden emin 12.98 Utanmış 4.13
Sıkılmış 12.33 Motive olmuş 22.06
Kararlı 20.77 Canı Sıkılmış 41.37
Tablo 2 incelendiğinde, cevapların büyük bir yaparken öğretmenlerin kendilerini gayretli
çoğunluğunda matematikle ilgili bir görevi (%33.11) ve kararlı (%20.11) olarak gördüklerini
155
OKULÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN MATEMATİK ve MATEMATİK ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ALGI VE TUTUMLARI
belirtmişlerdir. Cevapların sadece %9.09'u Matematik Öğretimi ve Matematik Öğretimine
isteksiz olarak işaretlenmiştir. Zorlandıkları bir İlişkin Tutumlar
görevi yaparkenki duygularına ilişkin cevapların Öğretmenlere okul öncesi matematik
%41.37'si canı sıkılmış,%22.06'sı motive olmuş, eğitiminde öğrencilerin neyi öğrenmeleri
% 18.62'si cesareti kırılmış olarak belirlenmiştir. önemlidir sorusu sorulmuştur. Daha sonra verilen
listeyi kendi düşüncelerine uygun önem sırasına
göre l'den başlayarak sıralamaları istenmiştir.
Tablo 3 listedeki her bir ifade için öğretmelerin
ilk üç sıralamasını ifade eder.
Tablo 3. Öğrencilerin neyi öğrenmeleri önemlidir?
%
Matematik kavramları öğrenmeleri 79.5
Standart matematik işlemleri öğrenmeleri 34.8
Problem çözme becerileri kazanmaları 77.0
Matematik bilgilerini farklı ortamlarda kullanabilme yeteneği kazanmaları 47.9
Öğrencilerin matematikle ilgili öğrendiklerini başkalarına aktarabilme yeteneği kazanmaları 23.6
Kendine özgü stratejiler geliştirerek problem çözme yeteneği kazanmaları 49.3
Tablo 3 incelendiğinde öğretmenlerin bu Öğretmenlere matematiği öğretirken hangi
listeyi en büyük yüzde ile, %79.5 "Matematik öğretim etkinliklerinin kendilerine uygun
kavramları öğrenmeleri", %11.0 ile "Problem olduğunu (çok uygun, uygun, uygun değil) ve bu
çözme becerileri kazanmaları" ve % 49.3 ile etkinlikleri kullanırken nasıl hissettikleri (çok
"Kendine özgü stratejiler geliştirerek problem rahat, rahat, rahatsız) sorulmuştur. Tablo 4 bu iki
çözme yeteneği kazanmaları" şeklinde sıradıkları soruya verilen cevapların yüzdelerini
görülmüştür. göstermektedir
Tablo 4. Öğretmenlerin matematiği öğretim etkinlikleri ve bunları uygularken nasıl hissettikleri
Çok Uygun Uygun Çok Rahat Rahatsız
Uygun değil Rahat
Etkinlikleri Kullanarak 77.21 21.6 1.40 81.80 16.90 1.30
Bilgisayar kullanarak 19.40 61.20 19.40 16.40 61.20 1.30
Somut materyal kullanarak 78.80 17.30 4.00 69.90 27.40 2.70
Oyunlardan faydalanarak 88.00 12.00 - 78.70 20.00 1.30
Düz anlatımı kullanarak 4.50 13.40 82.10 16.40 23.90 59.70
156
Tablo 4 incelendiğinde öğretmenler sıralanan bu etkinlikler arasında matematik
matematiği öğretirken oyunlardan faydalanmayı çalışmalarına ilişkin duygularını belirlemek
(%88), somut materyal kullanmayı (%78.80) ve amacıyla öğretmenlere belirtilen her etkinlik için
etkinlik yapmayı (%77.21) çok uygun listeden (kolay, zor, tekdüz.e, heyecan verici,
bulduklarını belirtmişlerdir. Bunlara ek olarak endişe verici, eğlenceli ve sıkıcı) iki ifade
öğretmenlerden iki kişi VCD kullanarak ve seçmeleri istenmiştir. Bulgular incelendiğinde
bilgisayardan yararlanarak da matematiği öğretmenlerin anadili etkinliklerini eğlenceli
öğretebileceklerini, 2 kişi de fırsat eğitimi ile (%41.05) ve kolay (%28.47); fen çalışmalarını
herhangi bir zamanda matematik eğlenceli (%43.24) ve heyecan verici (%34.45);
öğretebileceklerini belirtmişlerdir. matematik çalışmalarını eğlenceli (%36.30) ve
Öğretmenlerin bu öğretim etkinliklerini heyecan verici (% 21.23); müzik çalışmalarını
kullanırken nasıl hissettiklerine ilişkin cevapları eğlenceli (48.97) ve kolay (31.97); serbest zaman
incelendiğinde, etkinlikleri kullanarak (%81.80), etkinlikleri eğlenceli (%41.61) ve kolay (%31.54);
oyunlardan faydalanarak (%78.70) ve somut oyun eğlenceli (%47.97) ve heyecan verici
materyal kullanarak (%69.90) kendilerini çok (%25.67) olarak belirtmişlerdir.
rahat hissettikleri görülmüştür. Ayrıca cevapların Bunlara ek olarak öğretmenlerin
%59.70'i öğretmenlerin düzanlatımda rahatsızlık okujöncesinde matematik öğretimine ilişkin
duyduğunu göstermektedir. görüşleri, kendinlerine uygunluğu bakımından
Okulöncesi programı incelendiğinde daha detaylı olarak incelemek amacıyla, bazı
programda anadili etkinliklerine, fen ifadeler verilerek incelenmiştir. Öğretmenlerden
çalışmalarına, matematik çalışmalarına, müzik bu ifadeleri çok uygun, uygun, uygun değil olarak
etkinliklerine, serbest zaman etkinliklerine ve değerlendirmeleri istenmiştir. Sonuçlar Tablo 5'te
oyuna yer verildiği görülmektedir. Yukarıda verilmiştir.
Tablo 5. Öğretmenlerin okulöncesi matematik öğretimine ilişkin görüşleri
Çok Uygun Uygun
uygun değil
Matematik çalışma saatlerimi azaltmak beni mutlu eder. 2.7 13.3 84.0
Etkinlikler arasında en çok matematik ile ilgili çalışmalar yaptırmayı severim. 13.3 54.7 32.0
Matematik ile ilgili oyunlar oynatmaktan hoşlanırım. 32.5 53.2 14.3
Matematikle ilgili her türlü çalışmayı yaptırmak ilgimi çeker. 26.7 52.0 21.3
Serbest zamanda matematik çalışmaları yaptırmaktan hoşlanırım. 9.6 53.4 37.0
Tablo 5 incelendiğinde öğretmenlerin %68'i Öğrencilerin matematiğe ilişkin tutumlarının
"Etkinlikler arasında en çok matematik ile ilgili öğretmenler tarafından değerlendirilmesi
çalışmalar yaptırmayı severim" ifadesini ;
%85.7'si "Matematik ile ilgili oyunlar Öğretmenlerin öğrencilerinin matematiğe
oynatmaktan hoşlanırım" ifadesini uygun ve çok ilişkin tutumlarını nasıl değerlendirdiklerini
uygun olarak değerlendirmişler. Öğretmenlerin belirlemek için onlara öğrencilerinin matematiğe
%63'ü "Serbest zamanda matematik çalışmaları ilişkin olan duygularını nasıl ifade ettikleri
yaptırmaktan hoşlanırım." ifadesini uygun ve sorulmuştur. Tablo 6 da cevapların yüzdeleri
çok uygun olarak işaretlerken %37'si uygun değil verilmiştir.
olarak işaretlemişlerdir.
OKULÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN MATEMATİK ve MATEMATİK ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ALGI VE TUTUMLARI
Tablo 6. Öğretmenlerin öğrencilerinin matematiğe ilişkin tutumlarını hakkındaki algıları
%
Eğlenceli 45.89
Gerekli 6.16
Tekdüze 2.73
Anlaşılmaz 7.53
Zor 9.58
Sıkıcı 3.42
Heyacan verici 24.65
Tablo 6 incelendiğinde öğretmenler bu konuya ilişkin gözlemlerini gayretli (%42.10),
öğrencilerinin matematiği çoğunlukla eğlenceli endişeli (% 17.76), kararlı (%15.13), kendinden
(%45.89) ve heyecan verici (24.65) bulduklarını emin (% 14.47), sıkılmış (%6.57), isteksiz (%3.94)
belirtmişlerdir. Bazı öğretmenler de öğrencilerinin olarak sıralamışlardır.
matematiği zor (%9.58) ve anlaşılmaz (%7.53) Bunlara ek olarak öğretmenlerin,
olarak gördüklerini belirtmişlerdir. öğrencilerinin matematiğe ilişkin görüşlerini daha
Öğretmenlerden öğrencilerinin matematikle detaylı olarak incelemek amacıyla, bazı ifadeler
ilgili bir görevi yaparken ki gözlemlerini ifade verilerek bunları çok uygun, uygun ve uygun
etmeleri (gayretli, endişeli, isteksiz, kendinden değil olarak değerlendirmeleri istenmiştir.
emin, sıkümış, kararlı) istenmiştir. Öğretmenler Sonuçlar Tablo 7'de verilmiştir.
Tablo 7. Öğretmenlerin, öğrencilerinin matematiğe ilişkin görüşleri
Çok Uygun* Uygun
uygun değil
Matematik çalışmalarını öğrencilerimin sevdiğini düşünürüm 46.2 51.3 2.5
Matematikle ilgili herşeyin öğrencilerimin ilgisini çektiğini düşünürüm. 27.6 47.4 25.0
Öğrencilerimin matematik oyunlarından hoşlanmadığını düşünürüm. 17.3 17.3 65.3
Matematiği gün içerisinde pekçok etkinlikte kullandıklarını gözlüyorum. 38.2 52.6 9.2
Matematik çalışmalarının öğrencilerimi eğlendirdiğini düşünürüm. 39.0 54.5 6.5
Tablo 7 incelendiğinde öğretmenler "Matematik ilgili düşünceleri, kendi matematik eğitimleri
çalışmalarını öğrencilerimin sevdiğini hakkındaki düşünceleri ile matematik kavramları
düşünürüm" ifadesini %97.5 ile, "Matematikle ve bu kavramların öğrenilmesinin
ilgili herşeyin öğrencilerimin ilgisini çektiğini değerlendirilmesi hakkında düşüncelerine ilişkin
düşünürüm" ifadesini %75 ile, "Öğrencilerimin sorulardan oluşmuştur. Bu sorulara verilen
matematik oyunlarından hoşlanmadığını yanıtlardan elde edilen bulgular 5 kategori altında
düşünürüm" %34.7 ile, "Matematiği gün toplanmıştır. Bunlar matematik denildiğinde genel
içerisinde pekçok etkinlikte kullandıklarını olarak öğretmenlerin aklına gelenler, kendilerinin
gözlüyorum" %90.8 ile, "Matematik matematiğe ilişkin tutumlarını nasıl
çalışmalarının öğrencilerimi eğlendirdiğini değerlendirdikleri, öğrencilerinin matematiğe
düşünürüm" %93.5 ile uygun ve çok uygun olarak ilişkin tutumlarını nasıl değerlendirdikleri, kendi
belirtmişlerdir. matematik eğitimleri hakkındaki düşünceleri ve
öğrencilerin matematiksel kavramları öğrenip
3.2. Görüşme bulguları öğrenmediklerini nasıl değerlendirdikleri şeklinde
Görüşme soruları, genel olarak öğretmenlerin sıralanmıştır. Bu kategoriler başlıklar halinde
matematik ve matematik öğretimi hakkındaki aşağıda incelenecektir.
düşünceleri, kendi öğrencilerinin matematikle
158
Yard. Doç. Dr. M. Sencer BULUT Dr. Kamuran TARIM
Matematik denildiğinde genel olarak yeterli olmadığını ve çok farklı yollarla (kendi
deneyimi veya deneyimli öğretmenlerle çalışarak
öğretmenlerin aklına gelenler; Görüşme
gibi) kendilerini bu konuda geliştirdiklerini
yapılan öğretmenlerin çoğu matematikle
vurgulamışlardır. Öğretmenlerin çoğunun
ilgili genel algılarının sayılar ve şekiller
eğitimlerini uygun bulmalarına rağmen hepsinin
olduğunu ifade etmişlerdir (4 tanesi), iki bu eğitimi yeterli görmedikleri görüşmelerde
öğretmen bunların yanısıra eşleştirme, ortaya çıkmıştır.
'Matematik eğitimimiz yeterli değildi ama
farklı olanı bulma, ayırma ve gruplama
kendimi geliştirdim. Kitaplardan yararlanarak el
gibi kavramlarında matematikle ilgili
yordamıyla şu anki durumuma geldim" (3).
genel algılarını oluşturduğunu ifade
"İyi bir eğitim aldığımı düşünüyorum ancak
etmişlerdir. Bununla birlikte farklı iki deneyimli öğretmenlerden destek alarak daha
öğretmen ise matematiğin hayatın yeterli hale geldiğimi düşünüyorum " (1).
heryerinde olduğuna ilişkin açıklamalar "Okulöncesi için yeterli eğitimi aldım. Ancak
okulöncesinde matematik nasıl öğretilir bu
yapmışlardır.
konuda okuduğum üniversitenin çok yeterli
Matematiğe ilişkin tutumları; Görüşmeye katılan
olduğunu düşünmüyorum. Biz okulda genel
altı öğretmenin hepsi matematiği geçmiş
matematik konularına ilişkin dersler aldık bunları
yaşantılarında ve şimdi sevmediklerini
çocuklara nasıl öğreteceğimize ilişkin değil" (2).
belirtmişlerdir. Ancak bunlardan iki tanesi
Değerlendirme; Görüşme sonucunda öğretmenler
matematiğe önem verdiklerimde belirtmişlerdir.
öğrencilerin matematiksel kavramları öğrenip
Bir tanesi anaokulu eğitimindeki matematiğin
öğrenmediklerini genel olarak gözlem yoluyla
kendi okul eğitimdeki matematikden farklı
değerlendirebildiklerini, sistematik bir
olduğunu ve çocuklara matematiği öğretmeyi
değerlendirme yapamadıklarını ortaya
sevdiğini vurgulamıştır. Bunun dışında kalan
koymuşlardır. Bu gözlemleri, öğrencilere
diğer dört öğretmende aynı şekilde matematiği
öğretimden sonra dağıttıkları çalışma
sevmedikleri halde matematiği öğretmeyi
yapraklarıyla, tekrarlar sırasında, oyunlar
sevdiğini ve öğrencilere matematiği sevdirmeye
esnasında veya çocuklarla sohbet sırasında
çalıştıklarını vurgulamışlardır..
yaptıklarını vurgulamışlardır. Öğretmenlerden bir
"Ben okuldayken matematiği sevmiyordum. tanesi ise standart testler uygulamak istediğini
Ancak şimdi matematik öğretimine önem ancak Milli Eğitim Bakanlığının buna sıcak
veriyorum. Matematiği sevdirmek için hikaye ve bakmadığını belirtmiştir.
oyunlarla öğretmeye çalışıyorum'' (4).
"Tekrarlarla değerlendiriyorum ve
"Matematiği sevmiyorum matematiği
gözlüyorum. Tekrarlarla pekişiyor ve her
sevmediğim için çocuklara matematiği
tekrarda farklı şeyleri farkediyorlar (öğrenciler).
sevdirmeye çalışıyorum " (3)
Bireysel olarak öğrendiklerini benimle de
Öğrencilerinin matematiğe ilişkin tutumları;
paylaşıyorlar" (4).
Görüşmeye katılan öğretmenlerin hepsi kendi
"O gün ne öğretiyorsam, çalışma veriyorum
öğrencilerinin matematik etkinliklerini ve
(bir aktivite yaptırıyorum) ve gözlemliyorum. Test
matematikle ilgili yapılan çalışmaları sevdiklerini,
yapmak sistematik bir değerlendirme için iyi
eğlenceli bulduklarını ve zevk aldıklarını
olabilir ama Milli Eğitim bunu istemiyor" (1).
düşündüklerini ifade etmişlerdir.
"Oyun oynayınca görüyorum. Oyun esnasında
"Öğrencierim matematiği seviyorlar ilgililer.
çaktırmadan gözlemliyorum" (5).
Matematik çalışması yapacağımız zaman
seviniyorlar" (2).
4. TARTIŞMA
Matematik Eğitimleri Hakkındaki Düşünceleri;
Bu çalışma okulöncesi öğretmenlerinin
Öğretmenlerin dört tanesi matematik öğretmek
matematiğe ilişkin tutumlarını ve algılarını
için aldıkları matematik eğitiminin uygun
belirlemek amacıyla planlanmıştır. Öğretmenlerin
olduğunu belirtmişlerdir. İki tanesi ise aldıkları
matematiğe ilişkin tutum ve algıları onların
eğitimin okulöncesinde matematik öğretmek için
öğretmenlik yaşantılarında etkili olacaktır.
159
OKULÖNCESİ ÖĞRETMENLERİNİN MATEMATİK ve MATEMATİK ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ALGI VE TUTUMLARI
McDiamid et.al (1989) özellikle matematiğe desteklenmiştir. Bu olumlu sonuçlar görüşmelerde
ilişkin algının, yeterli düzeyde bilgi, bu bilginin öğretmenlerin belirttiği gibi şu anda öğrettikleri
muhakemesi ve bu bilgiler arasındaki bağlan matematiğin kendilerine kolay gelmesi ve
görebilme ile konuya ilişkin hissedilen duyguların dolayısıyla daha rahat hissetikleri ile açıklanabilir.
bir örüntüsü olduğunu vurgulamıştır. Bu karmaşık Bu çalışmada ayrıca öğretmenlerin matematik
yapıyla oluşan matematik algısı, öğretmenlerin öğretimine ilişkin tutumları anadili etkinliği, fen
seçtiği konuları öğrencilerine öğretirken, onlara çalışmaları, müzik çalışmaları.... gibi etkinliklerle
açıklamalar yaparken ve matematiğin doğasına birlikte değerlendirmeye alınmıştır. Bu da
ilişkin özellikleri vurgularken, öğretmenler araştırmacılara farklı öğretimlere ilişkin bir
farkında olsa da olmasa da, bir şekilde öğrencilere karşılaştırma imkanı vermektedir. Öğretmenlerin
iletilmiş olur. fen çalışmaları, matematik çalışmalarını ve oyun
Bu çalışmada öğretmenlerin matematiğe etkinliklerini aynı şekilde eğlenceli ve heyecan
ilişkin genel tutumlarına baktığımız zaman eğitim verici olarak değerlendirdikleri görülmüştür.
yaşantıları boyunca dönem dönem farklılıklar Bunun yanında öğretmenlerin öğrencilerinin
gösterdiği görülmüştür. Öğretmenler ilköğretim matematiğe ilişkin tutumlarını. nasıl
eğitimlerine devam ederken matematiği değerlendirdikleri sorulduğunda verdikleri
çoğunlukla eğlenceli ve gerekli, ortaöğretime cevapların benzer şekilde eğlenceli ve heyecan
geçtiklerinde çoğunlukla gerekli ve sıkıcı, şu an verici olarak ifade edildiği görülmüştür. Bu da
ise sırasıyla gerekli ve eğlenceli olarak yukarıda belirtilen bulguyu ilginç hale
belirtmişlerdir. Ortaöğretim yıllarında olumsuza getirmektedir. Bu iki bulguyu aynı anda ele
dönüşen bu tutum matematiğin bu dönemde daha aldığımızda öğretmenlerin kendi tutumlarına
fazla soyutlaşmasıyla açıklanabilir. Olumsuza ilişkin verdikleri cevaplarda öğrencilerinin
dönüşen bu tutum başka araştırmalarda da ortaya hissettiklerini yansıtabilecekleri düşünülebilir.
çıkmıştır (Aubrey, 1996; Macnap and Payne, Elbetteki bu durumun tersi de söz konusu olabilir.
2003). Öğretmenlerin şimdi için tekrar ortaya Öğretmenlerin matematik algılarını belirlemek
çıkan olumlu tutumları ise şu anda öğrettikleri için görüşmelerde elde edilen bulgular
matematiğin oldukça temel ve basit düzeyde değerlendirildiğinde genellikle ilk akıllarına gelen
olmasıyla açıklanabilir. Bu sonuç aynı zamanda matematiğe ilişkin kavramların sayılar ve şekiller
yaptığımız görüşmelerle de desteklenmiştir. olduğu görülmüştür. Bu da öğretmenlerin
"Okuldayken matematiği sevmezdim ama o okulöncesi matematik eğitiminde hangi konulara
matematikle şu anda çocuklara vermeye odaklandıklarını dolaylı bir şekilde ortaya
çalıştığım matematik çok farklı, bu sanki koyabilir. Bu sonuç Bulut ve Tarım (2004)
matematiklikten çıkmış. Şimdiki matematiği tarafından okulöncesi öğretmenleriyle
seviyorum ve çocuklara matematiği öğretmeyi de gerçekleştirilen bir çalışmanın sonuçlarıyla da
seviyorum „ (5). parelellik göstermektedir. Araştırmacılar
Öğretmenlerin çoğu şu an için matematiği öğretmenlerden içerisinde matematiksel
gerekli ve eğlenceli bulduklarını ifade etmelerine kavramlar olan birer hikaye kitabı seçmelerini
rağmen matematikle ilgili zorlandıkları bir görevi istemiş, bunun sonucunda öğretmenlerin
yaparken çoğunlukla canı sıkılmış hissetmelerinin genellikle içlerinde sayılar ve sekiler olan hikaye
sebebi, geçmiş yaşantılarındaki matematikle ilgili kitaplarını seçmelerini onların matematiği
olumsuz duygularını hatırlamaları olabilir. algılayışlarıyla ilişkili olabileceğini
Yapılan görüşmelerde de öğretmenlerin belirtmişlerdir.
matematiği sevmediklerini söylemeleri göz önüne Öğretmenlere uygulanan anket sonucunda
alınırsa geçmişe yönelik bir matematik kaygısının ortaya çıkan bulgulardan bir tanesi öğrencilerinin
söz konusu olma ihtimali düşünülebilir. matematiğe ilişkin neyi öğrenmelerinin önemli
Öğretmenlerin matematik öğretimine ilişkin olduğu ile ilgilidir. Öğretmenler ilk olarak
tutumlarının ne olduğunu ortaya çıkarmaya matematiksel kavramları öğrenmelerinin, ikinci
yönelik ankette bulunan ifadelere verilen cevaplar olarak problem çözme becerisi kazanmalarının,
incelendiğinde genel olarak olumlu ifadeler üçüncü olarak kendine özgü stratejiler
kullandıkları gözlenmiştir. Bu bulgular aynı geliştirmelerinin önemli olduğunu belirtmişlerdir.
zamanda görüşme sorularına verilen cevaplarla da Simon (1994) başarılı bir matematik öğretiminin
160
Yard. Doç. Dr. M. Sencer BULUT Dr. Kamuran TARIM
sadece kavram öğrenme ve problem çözme Lichtenberg, 1.991; Baykul, 1995; Aktaş, 2002).
becerisini artırmayla sınırlı olmadığını aynı Örnekleme alınan öğretmenlerin matematiği
zamanda öğrencilerin kendilerine yarar öğretirken oyunlardan faydalanma, somut
sağlayabilecek matematiksel kavramları da materyal kullanmayı uygun bulduğu gözönüne
geliştirmelerinin önemli olduğunu vurgulamıştır. alınırsa öğretmenlerin bu konuda
Bunu yapabilmek içinde öğrencilerin matematiği farkındalıklarmm olduğu söylenebilir.
keşfetmelerine yardımcı olacak, onlara yeni Öğretmenlerle yapılan görüşmelerde ortaya
fikirleri tartışma, geçerliliğini görme ve çıkan kategorilerden birtanesi, öğrencilerinin
uygulayabilme imkanları sağlayacak matematiksel kavramları öğrenip öğrenmediğinin
matematiksel sınıf yaşantıları geçirmeleri değerlendirmesiyle ilgilidir. Öğretmenler
gerektiğini belirtmiştir. Bu bağlamda bu genellikle bu değerlendirmeyi sistematik olarak
çalışmaya katılan öğretmenlerin büyük bir yapamadıklarını ancak tekrarlarla ve gözlemlerle
çoğunluğunun iyi bir matematik öğretimi böyle bir değerlendirmeyi yaptıklarını
sonucunda nelerin kazanılması gerektiği hakkında bildirmişlerdir. Aubrey (1996)'in dört tane beş-
farkındalık düzeyleri olduğundan bahsedilebilir. yaş öğretmeni ile yaptığı görüşmelerde de
Öğretmenlerin öğrencilerinin matematiğe öğretmenler tekrarların ve uyarıcıların bu konu da
ilişkin tutumlarının ne olduğunu ortaya çıkarmaya önemli olduğunu vurgulamıştır. Bu bağlamda bu
yönelik ankette bulunan ifadelere verilen cevaplar çalışmaya katılan öğretmenlerin bu konuda
incelendiğinde genel olarak olumlu ifadeler farkındalıklarmm olduğu söylenebilir. Ancak
kullandıkları gözlenmiştir. Bu bulgular aynı öğretmenler sadece kendi öğrettiklerinin kazanılıp
zamanda görüşme sorularına verilen cevaplarla da kazanılmadığını * değerlendirme kapsamına
paralellik göstermektedir. Umay (2003) almışlardır. Hiçbir öğretmen öğrencilerinin daha
okulöncesi dönemde matematik korkusunun önceden informal olarak kazandıkları ve sınıfa
henüz oluşmadığını belirtmektedir. Çocukların getirdikleri matematik bilgisini değerlendirme
matematikle ilgili olumsuz tutumları ilköğretimin ihtiyacı duyduğunu belirtmemiştir. Bu bulgu
geç dönemlerinde ortaya çıkmaktadır. Hyde ve Aubrey (1994) tarafından yine 5 yaş sınıflarında
arkadaşları (1990) yaptıkları meta-analiz yapılan bir çalışmada da ortaya konulmuştur.
çalışmasında matematik kaygısının 11 yaşından Aubrey (1994) öğretmenlerin ellerinde bulunan
küçük çocuklarda görülmesiyle ilgili tek bir öğrencilerle ilgili değerlendirmeleri planlarını
kaynağa bile rastlayamamışlardır. yaparken uygulamaya koymadıklarım ortaya
Öğretmenlerin matematiği öğretirken nasıl koymuştur. Bu çalışmaya katılan öğretmenlerin
öğretim etkinliklerini kullandıklarını ve bu hiçbirisinin böyle bir değerlendirmeden söz
etkinlikleri kullanırken nasıl hissettikleri hakkında etmemesi de bu öğretmenlerin planlarını
anket sonucundan elde edilen bulgular onların en çocukların informal bilgilerini hesaba katmadan
uygun buldukları etkinliklerin sırasıyla ya da böyle bir bilgiye ihtiyaç duymadan
oyunlardan yararlanma, somut materyaller hazırladıkları düşüncesini ortaya koyabilmektedir.
kulanma ve etkinlikleri kullanma olduğu Öğretmen eğitimi programları, öğretmenlerin
görülmüştür. Bu etkinlikler içinde kendilerini en öğrencilerine matematiğe ilişkin temel kavramları
rahat hissettikleri, etkinlikleri kullanma, daha kazandırabilirle, onların temel araştırma
sonra oyunlardan faydalanma ve somut materyal süreçlerini başlatabilme, gözlemleme, genelleme,
kullanma şeklinde sıralanmıştır. Atkinson (1992) keşfetme, deneme, doğruluğunu kontrol etme ve
okulöncesinde matematiğin, günlük yaşamda ölçme becerilerini geliştirebilme gibi yeterlilklere
karşılaşılan ve farkında olmadan öğrenilmiş olan sahip olarak tamamlaması gerektiği belirtilmiştir
bilgilerle bağ kurularak öğretilmesi gerektiğini (Fennel, 1982). Bunun için de okulöncesi
vurgulamıştır. Bu dönemde oyunların ağırlıkta öğretmeni yetiştiren kurumlar informal ve formal
olduğu öğrenme ortamlarında çocukların matematik öğretimini kazandırabilecek esnek bir
matematikle tanıştırılması onların matematiği yapıya sahip olmalıdır. Bu yapı içinde
sevmesini kolaylaştırır. Ayrıca, matematiksel öğretmenlerin öğrenme kuramlarını matematiği
kavramların somutlaştırılması çocukların bu öğrenme ve öğretme ile ilişkilendirebilmesi,
kavramları daha kolay yaşamlarının içine matematik öğretme konusunda yöntem bilgisine
almalarını sağlar (Decker, 1990; Troutman ve ve matematik alan bilgisine sahip olması
161