Musa bin Meymun-Rambam - Maymonides'in Hayatı ve Eserleri (Delaletü'l-Hairin-More Nevuhim)

201 Pages·2010·2.121 MB·Turkish

by  Hatice Doğan

Musab iMne ymun
Ramb am
•
MAYMONIDES'in
Hayatvıe E serleri
Delaletü'l-HMaoirreiN ne v-uhim
DrH.a tDiocğea n
.G ÖZLEM
Musab inM eymun
Ramb am
•
MAYMONIDES'in
Ha atvıe E serleri
y
Delaletü'l--MHoarieNr eivnu him
DrH.a tDiocğea n
Musbai Mne ymu-Rna mbam
MAYMONİDEHSa'yaivtnıeE serleri
Delaletü'-lM-oHraNeie rviunh im
© 2010G özleGma zeteBcaislvıienkY ayınA .Ş.
YazaDrrH:.a tiDcoeğ an
EditYöurs:Au lfh ntaş
YayıHnaaz ırlGaiylEaarn b:e ş
DizgSie:m rSae vinç
KapaTkas arıSmeım:rS ae vinç
BiriBnacsikM ıa:y ı2s0 10
ISBN9:7- 89 94-499 -4 4-22
SertiNfoi1:k2 a2 11
Buç alışSmeal,çÜ unki versİliatheFisayika ütl Fteelssive eDf ieBn i limleri
BölümDüi nlTearr iAhnia biDlailAmır aştıGrömrae vDlriH.sa it iDcoeğ an'ın
DoktoTreazd ii'r .
Buk itaYpu,s uf BveeJs oajYlooe slKe afm hviea ilesinini lbkeaa stıklımlıaşrtıı r.
Baskı:
ExpreGsrsa fBiaks Skiıs temleri
MatbvaeaY ayınScaınlv.ıeT k i Lct.d Ş.t i.
DeposİişMt eer kA.6B loKka 3tN o3:0 9İ,k it-İesltlain bul
T:( 02126)1 5 617F 1:( 02126)1 5 627 1
GÖZLEGMA ZETECEBLAİSKIN V EY AINY AŞ.
AtiSyoek P.o lAaprt 1.2 6/T eşvi-kİisytea nbul
T:( 0212239)12 8 2F :( 0212239)12 8 3
www.gozlemki-ktiatpa.bceolvmoi [email protected]
Hehra kmkaıh fuzBduku irt.a bınb öhliüyçmabüzi arvr eyı any ınycaızniıızlnonı li m aksızın
mekanik, eylade abk atşrbkoianyr iö kn tehmilçeşb eikrvi ebl i çiimkdtei ebdaisl eymeenzi;d en
sataımşa cıyla dfedo athooikllom püaizk e hrieç sbiisrt çeomğlael atzıD.le armggia,z evteey a
radyo-TVy'alpeırlcaec akk aaylngıaönkst tıelraşiral,rm tebısuhyi ül kam üdnı şındadır.
İÇİNDEKİLER
7
ÖNSÖ.Z... .................................................................................................................................................
KISALTMA..L...A...R... ..................................................................................................8... .......................
GİRŞ.İ ...........................................................................................................................9.. ...........................
KONUNUÖNN EMİA,M ACVI EM ETODU.. ....................................................................9.. ..............
J.B ÖLÜM... ...................................................................................................................................1...5... ...
MUSA BMİENY MUN'UHNA YAITV EE SELRER..İ... ......................................................1...5... ........
A.Y AŞADISGOIS YAVLE K ÜLTÜREÇLE VR.E... .........................................................1...5... ........
B.H AYAT...I... ........................................................................................................................................2 1
a.D oğumvueG ençYllıilka. ..r...ı.... .............................................................................2...1.... ..............
b.F atsa'K na çıvşeKı u tsTaolp rakGlealr.i..a.ş.. .i... ........................................................2...5... ..........
cM.ı sDıörn e.m...i... ...................................................................................................2...6... ...................
d.S onD önemlveeÖr liü m..ü... ...............................................................................................3...1... ....
c.E SERLE..R...İ... .......................................................................................................3...2... ....................
a.Ya huHduik uk...u... ...................................................................................................................3...3...
1.K itabü'(sP-eSrihuraşa- cM i.ş...n...a...)... .................................................................3...4... ............
2M.i şnTeo r(aY ahdaH azaq.a.h.). .......................3.8. .......................................................................
3.K itaFbeür'al(' Siezhf ae-rM it.z...v...o...t...)... ........................................................................4...3
b.F elsveeTf eeo l...o...j...i... ..................................................................................................... .4...4... .....
1.D elaletü'(lM-oeHrhNa eiv'urh.fi.nm. ). .......................4.5. ...............................................................
2M.a ka'lAen i'l...-...B....a...'...s... ..................................................................................................4. 5
3M.a kaflSieı na'at'i...l...-...M...a...n...t...ı...k........... ......................................................................4 5
4.P irAkveo (tA talAahrlıan.k.. .ı....)... ........................................................................... .4...7... .........
5M.a 'amhaar- İb(bAusrt rRoilsoajli...e. ..s...i...)... ....................................................................4.. 7
c.T ı.p... ..............................................................................................................................................4...8
1.Ki tabü'fli-F'ut...s-...u.T...lı... b...... ................................................................................5...0... .........
2.e l-Muht(aCsoamrpaetn ...d...i...a...)... .........................................................................5...1... .........
3.e s-Sumvuem'T te-harMriünze 'l-Edviy..e...t...i...'...l...-...K...a...t...t...a...l...e... ............5 ...1... .....
4M.a kalfTeie dbiri'...s...-...S...i...h...h...a... ..................................................................................5. 2
5.R isaflie' l-...C...i...m...a... .......................................................................................................5.. ..2..
6M.a kaflie' r-...R...e...b...v... ................................................................................................5. ..2... .....
7.R isaflie' l-B....e...v...a...s...i...r... .................................................................................................5..3
8.Ş erhEsum a'iU'klk-...a....r... ....................................................................................................5..3..
9.M akaflBiee yani'(lş-TuA'vraoalŞtz e e'l oPtr ati.y...y...o...t...)... ........................................5... 3
10H. ipokrFauts'ılılnŞ' eür.n..h.e.. . .......................................................................................5.. ..4.. ..
d.M usBai Mne ymun'a Nispet Edil..e...n... ....B...a...z...ı... ...M...e...k...t...u...p...l...a......r....5.. ..4.. .
ilB.Ö LÜM... ....................................................................................................................................5..7... .
DELALETÜ'L-·H···Aİ···Ri···N··· ········································································.·.·.·.·.·.·.·.·.·.·.·.·.·..·.·.5· ··7··
A.E SERİN YAZILHMAAZSRIILNAIY ASNE BEPLVEERT EMEÖLZ ELLİKL..E...R....İ... 5..8
B.D EULETÜ'L-HAİRİN'KİANY NAKLA..R...I... ..........................................................6..5... ..........
C. DEıAfErü'L-HAİRiNHAKKINDA YAPILKALNAS İVEK MODERNÇA LIŞMALA...R.... ....6...7
a.D eldletü'Yla-zHmdNaiü rsfhna'vlieaTn ra ıh ki..k...l...e...r...i... ...............................................6...7.
b.D eldlKelta'sviieMnk o derDnö nemdÇeekvii r.i...l...e...r......i... .............................................6.. .9
cD.e ldlYeatp'ıŞele arnh ..l....e...r... .................................................................................7..3.. ................
d.D eldlYeatz'ıRele adnd iyveeSl aevru nm.a...l...a...r.... ............................................................7..4.. .
D.E SERİMNET ODU... ...............................................................................................................7..7... ...
E.E SERİANN AH ATLARYILAP LANVIE A NAK ONULAR...I... ......................................8...1.. .
a.T anHraık kınGdöarküiş (lTeeroi.l. ..o...j...i...)..... ..................................................................8..2... ..
1.T anFriık riİnmdgveee İ nsaBnean ze(mAen tropom.o....r...fi...z...m...)... .....................8..2... ..
1.1T.a nrNıi'ysap et EdilveeBn e şMHeearkr aenk etİllegrTiieylrliie m.. .l...e...r..... .........8. 6
1.2Ö.f kveeY emek-İçİmlegTkiellreii m....l...e...r... ..................................................9..0.. ..........
1.3C.a nlıOlragraınnl vaeryıan aE yleİmşlaeErrdeietTnn ee r i.m...l...e...r... .................9..3... .
2.T anFriık riÇnodkelİ umkaE deTne ri.m...l...e...r..... ..............................................................9.. 6
2.1T.a nrıM'untılnTa ekk lvieMğ uik ayeEsdei leOmleuz.ş. ..u... ................................9...6.. ....
2.2T.a nrıÇ'onkılnu k İmİas iEmd.l..e.e..n.r.. .i... ...................................................1...0..1.. ........
2.3T.a nrı'nıSne bBeipllgviieHls aiikğ,ii m i..y...e...t...i... ..................................................1..0. 4
3.T anrıV'anrılnBı iğrılv,ie Cğ iis maOnlim ayDaonğ aHsaık kıRnadsay oDneelli .l...l..1.e 0r5
3.1T.a nrıD'onğıans İılyglFiael lisv eeMf eit afPirzeinks .i....p...l...e...r... .........................1..0 6
3.2K.e lamcıDlealriı.l..n.l.. .e...r...i... ......................................................................................1.. 10
3.3F.i lozoDfellair.l.ı..l.n..e. ...r....i... .......................................................................................1. 14
3.4İ.b Mne ymun'BuuKn o nudaki Ke.n...d...i... ....D...e...l...i...l...i.. .......................1...1..8.. .....
3.5T.an rı'Vnaırnl ığına Delil O.l...a...r...a...k... ...M...e...l...e...k... ...İ...n...a...n...c..1.ı.1.. .9.. ....
3.6T.a nrıV'anrılnı DğeılnOiıllnai r Aalke mYionk tYaanr at...ı...l...ı...ş...ı... ...............1..2...3..
3.7T.a nrıD'onğıaBnsa ığ lamYıanrdaat Emyal evmeMi u sŞae ri...a...t...ı... ...............1...2..6.
b.P eygamb..e.. ..r...l...i...k...............................................................................................................1...3 0
1.P eygambeDrolğiaÖğlzi enl livkeÖl neŞ rair t.l....a...r...ı... .................................................1..3 0
2.M usa'Pneıyng ambeirlDleii ğğPeier y gambeArrlaiskılneFdraa r.k..k.i.. .. ......................1. 32
3.P eygambeGrelriçğMeiaknh iy.e...t...i........... .........................................................................1. 33
4.M usa'Pneıyng amberGleiçğeirnlviieŞnl e irğiia DtiığnSeıirns temlFearr.d.k..e.ı..n. .. ..1..3 5
5.M usDaı şındaki PeyMgeaşmrbuel.r.u..l.ğ..e.u...r... ..i...n... ..................................................1 39
6.P eygambeDrelrieğci.en.l .e.r..i. ..........................................................1...4..0.. ...............................
7.P eygbearmliİlahiği nG iemzleriA çıklaması OlarHaekz eekilGö'ikseln SavaAşra basVıızy on.u..... 143
c.İ laKhaid .e.r. ...................................................................................1....4....5.... .................... ................
1.İ laKhaid eÇre rçeveMsaidnddee- Sİulrieşvtke Ki östiü lPürko bl..e...m...i.... ..................1 .46
2.F ilozoTfalnarrııS'non nısBnu izl gisinTee oKrairlYşeaırn iın.t..e.l.. .a...r.....ı.... ................1..4 9
3.K adeHra kkınGdöarküiş vleİe brMn e ymun'Cuenv ap.l...a...r...ı... ...............................1..5. 0
4.Y ahudivleiİ ğbMinen y mun'Tuann rıS'onnısnu z HBaiklkgıinsGdiöa rküi..ş ...ü... .....1...5 3
d.İ lahi vFeBi eişlelreir .A...m...e...l...l...e...r... ..............................................................................1. .55
1.T anrıF'iniılnl eRraisnydoenv eelG leiçke r..l...i...l...i...k... .....................................................1 56
2.T ora'EnmıivnreY asaklaRraısnydoan. .e...l...l...i...k... ........................................................1..5 9
3.T ora'EnmıivnreY asaklaİrrırnadsay oneİlzla.i.h..k.ı..l. ..e...r...i...n... ...............................1.. 60
4.T ora'EnmıivnreY asaklarRıansdyaoknieS lılniığ.r.i..l.n..a. ..r...ı... ..................................1... 64
5.T orEam irleTraisnnivineİf zia ..h...ı... ..........................................................................1 ..6...4.. ....
5.1T.o ra'TneımnYe als a(lHairlık Yheostoh daeT io r.a...h...)... .........................................1.. 65
5.2P.u tpereİsltglEiimlkiivlr eeY asak(lHairl kAhvoodta Zha ra...h...)... ...................1..6...6.
5.3A.h laNkiit eliİkllgEeimrlilivre eY asak(lHairl kDheoo'tt h. ..)... ............................1...6..7
5.4T.s advaekT aa kdimeİllegErimllieivr e Y asak.l..a.r. ...............1.6.7. ...................................
5.5Z.u lüvmeH usumgeitbK iö tülüYkalsearkil Eamyiarn..l. ..e...r... ........................1...6..8...
5.6C.e zalİalrglEiaml iivr eY asak...l...a...r... .....................................................................1..6..9
5.7E.ş yvaeA lış-VİelrgiEişmlliiver e Y asak..l.a.r. ..................1.7.0. .........................................
5.8Y.a huLdiit uTrajkivki mİilygElimeli ir .l.e.r.. ...................1.7.1. ............................................
5.9H.e rkeYsaipnm aZko runOdlad uİğbua detİllegErimllieir .l.e.r.. .......1.7.2. .....................
5.1M0.a betİllegE imliir ..l...e...r... .....................................................................................1..7...3.
5.1K1.u rbanlarElmaiv reİY lagsialk.i.l. a.r. ......................1.7.6. .................................................
5.1D2.i nePniv se T emOilza Şne ylerle İvleYg aislaik. .lE.a.mr.i .r.. ......1.7.9. .........................
5.1Y3.a huGdıid Kao deks(iKnoiş er-BKealşierrEl)me yivereYn a sak...l...a...r... ........1..8.. 0
5.1C4.i nselİlligEkimllieivr eY asak...l...a...r... ......................................................1..8...2.. ........
6.T ordaa'kK iı ssaİlşalreı.vn.l .e.r..i. ..........................1.8.4. ...............................................................
7.İ laKhaid eIrş ığıDnidnad aİrbıand etlDeerğie..n.r..i.i..n. .. .......................................1..8...5.. ....
SONU.Ç... ..................................................................................................................1..8..9... ....................
MUSAB İNM EYMUNK RONOLOJ...İ...S...İ... ...............................................................1..9...4.. ..........
BİBİLYOGRYAAF. ..........................................1.9.5. ..................................................................................
TEŞEKKÜR
Çalışmabnaışnl angıscoınnudnkaaan d adre ğefrilkii rleriyle
desteeğsiinrig emseayyegnı dheoğceaDrmo çD.r M.u staAflaı cı
Beyem' i nnveetş ükranlsaurnıumyıo rum.
Tejzü risbiunlduend aenğ ehrolcia lParroıDfmr. M. e hmeAtyd ın,
ProDfr.A. b durrahKmüaçnü Pkr,o Dfr.B. a kAid amP,r oDfr..
ŞerafeGdödlicnvü ekD oçD.r H.i dayIeştıB ke yleerlee,ş tirileri
vek atkıillatere ızo ilng unlaşmaesmıenkdlaekriid nodleany ı
teşekekdüiry orum.
DrH.a tiDcoeğ an
ÖNS ÖZ
DinlTearr ihhienrdhea bnigdrii ngie lenkeeğniddnio gmatteiokl voejp irsaith iuk­
kuks istegmeilniiş tbiirirml eessraiif,o h laa rak değerlie.rAn ddıiamrd iılumml eakştıeldan
bus afhaldairnddaak relnaddrii,n lereimnidvreey k ais aktlaarriısh,üs reeblca eğ lı olarak
teokrlieştdiorkitvpre id no gmafyialv iezr etceeokr üirleetrm geiyrei şDiorllaeylrıas.s i ısy­
temaotliskou lnm adsoıgnm haa lingdeelkeina eitğtüe mg örvüeşö ğrettiolpelrat,na ıspn if
edilyearyekg ınlaşvte"ı orrıtlomgdaöokrk üsoş l"a rsaukn ulimsatke Bnüitrüb.nu nları ya­
panlDairn,l er Tgaörrdieih nikinuner ucusundaans ısrolonarrrtadaçkayıi ak k aanr izmatik,
etkdiinnş ia hsiyetlerdir.
Yahugdeil eneöğnicnşüia nh siyetollearMniu nsbdaie Mnne ymu(nM aymondiad es)
"İkiMnucsiau "n vansıanhabi iprr a bbif,i lbovizerbo ifr hekim oçlaarrpOaankru .ng öze
önemeina zY ahudiollidkutkğeau d İasrl daümş ünvceei snis andliıntğiaı rnii çhdiien s öz
konusu"dMuursd.aa 'Mn u sa'Myuasg ai bisi gelmeadtia"vle apc reü ymglaemsbie,r lerden
sonornau Yna hudiiçltiiankr tışyıelrvmeiöa nze miinşeae rtemte ktedir.
"İbMne ymun'Huany atEıs,e rlDeerlia,l etü'lA-dHlEaısi errÜfizn e riBnidİren celeamdeı" ­
nıt aşıbyuaç na lışmMaumsıbaz i,Mn e ymun'huany agteın,oe lla reaske rleörzieylldee
Delaletü'l(-MHoariNere fvnu'hii- Şm aşırmıKşıllaarvaıurnza uş)t oıdramğayı enral eştirmek­
tedTierz.bi ung örünyeönn ünbdaeşnk İabM,ne ymuunns' ı ras"ıfyellas" eYfaeh"hu,ud kiu ­
kuA/l ahvae"" t ıapl"a nlaairetıs near lemreisnedleee llaeel rıiro knelnna arsı'ı 'lbb iürt ün"
ve' 'birbibralğeırnityılleı olarak" işledeitğtiBinuaki m. a oçrçltaaal yıaş mkao­ymaya gayret
mıza ynzıa manMduas bai Mne ymunç'oubkno yuktilmul iğhienmYi anh ugdeil eneğine
hemi nsanollıayğnaa n sımasluanrmıankıt adır.
Çalışmbaigmrıi zrv ieiş kb iö lümodleunş makBtiardiBınörcl.iüM mu sİab Mne ymuunn'
hayavteeı s erlaeyrriınlemÖ ızşetlılhria.ky laietş ıl enikrrkoneonsl,ıo rjöainykea vm e rilmiş
vey eyre hra yatıdnedğaikşii dmelğeirnei lEmsieşrtilisebreru. bi ö lümDdeela letü'l-Hairin
hartiuçt ultaertkae ikkn celevnehm aikşl aryıanpdıçala alnı şmdaelğairnai lmiştir.
TezimİikziiBnnöc liü mDeül,d letü'l-tHaahiesrdiinis'l eom liuşmp e,t ntienk nöizke llik­
leryia,z ıglaıyşe lyearzimv,aee disyohnalkakrıımn üdmak üonl duğuanycraı bnitlıgliıl er
verilmTiümş mteitrüi.çn b ölühma litnadmea mteanr aensıeprç iant ıoslıunşıt tuermaenl
fikisrilsetre bmiaprtl iadkna hildienğdeer lendirilmiştir.
ÇalışmamMıuszadb aiM ne ymun'huany avteDı e laletü'lb-aHşaoitrlaim naü kz ere
eserleırşiınğoiınnnu drnaa bfbiil,o vzeho efk iymö nlbeirribi ilbreai ğ laonltaırelalıake l ın­
mıştBıöry.l eolniukhnle emç obko yuktilmul iiğşianerete mteh ke,md eY ahudilieğtek io lan
vek atkıçsoıyknö ınnl ülüvğuürngüu liasmtaekKd iitka.sb oınnu nvdear iklaeynn akçanın
buk onuadraa ştısrümradyüıri msetke yeynalredrıoeml cmıa svıebn iıbr ü tüonl arçaakl ış­
manıDni nlTearr giehlie nebğikiran tesk aığ lamdaislıinyıo ruz.
Dr.H aticDeo ğan
Ekim2009
7
KISATLMALAR
a.g:. eA dıg eçeens er
a.g.mA.d:ıg eçmeank ale
bkz. Bakınız
c. Cilt
çev. Çeviren
DİA TürkiDyiey anVeatkİ fsıl Aanms iklopedisi
ed. Editör
EJ EncycloJpueddaiiac a
EJR TheE ncycloopfte hdJeie aiw sRhe ligion
ERE EncycloopfRe edliiag einodEn t hic
İA İslAanms iklopedisi
JE The eJw isEhn cyclopedia
Krş. Karşılaşhr.
M.Ö.:M ilatötnacne
M.S. Milattan sonra
ö. ÖlümT arihi
sy. Sayı
s. Sayfa
TB.. TalmBuadv (lBia bTiall mudu)
TJ.. TalmJuedr us(aKlumdiTü asl mudu)
thk. Tahkeidke n
trc. TercüTmeer,c üemdee n
tsz. Tarihsiz
ö. Ölümü
vb. Veb enzeri
vs. Vesaire
yay. Yayınları
8
GİRİŞ
.. .
KONUNUNO NEMIA,M ACVIE M ETODU
DinlTearr iihnis,a nliınğavınençd üşüntsaerlsi ehyir tianrii mhuskealy eseyi
esaasl akne ndiönzegm üe totlianrcleala eryaişpt ırbıirrkeeyonsl;ea lrd aikn dar­
larbıinl hadsisnhaei zmeedte ent kdiilanil imledriiknna ivnr amaılngıı layışları,
onladriınfnie nomenylaekrlea şıdmollaaryıı,ks uıtysltaael cır übdeebl ueb riil im
dalıknoınnu laorlıunşıt urmuştur.
Farkblidıri nkiü ltküarr şımiınzcdeal seamheao slıa rdaukr uyobruds ian in
kutskaaly naklianrmıeknkaa d adri,mn e nsuplakruıtnsıanl ladşitnbıiirf arer ­ak
nomehna ligneet irödnieğmişl aih ıslmaernısnuo,bl ud udğiun veeg enaenll am­
dad inyea klaşımolnalraıdrniıınny,e ü kleadnilğaim vleak reın dilyeürkilneen en
dinain lamalraarşıt ıirkmtiaa kr,af falyıds aa ğlayagceanketlıdrdi;eno lgusunu
bibra şkpae rspekgtöirfmtieem nk aenlıd eed iliörzkeelnid sede i nbiif re nomen
haligneel meitşk vieöl nie mbliişr a hsiyoke ütlitnyü arpet bıiğrıe kyasteklı yloa­rı,
rumv eyyaa pıeclıe ştyiarkella şıdmilnatirenım eklo nulaarnılnaım aydaar dımcı
unsurhlaalrig neet irecektir.
Musbai Mne ymu(nM aymonviedyeRasa mbamY)a hugdeil eneğöirnndeek
şahsiyetblierriOdd,eiY nra .h utdair ihiisnmpdiee y gambiesrmiinay nlıel easne,r ­
ledriin lii teraktuütrskdaielt k aüpl liyhaetmıenanır nd ınydeaarl avnee tkaiçsıi­
sınddainn gienr teeko rgiekr epkrsaet ailka nlasröıszna dhaio blim ubşii rs imdir.
RaMbabMu,s eviykeayzia nıYrakheuntd eio lojisih,u kfuekvluest eıfbebssıiins, ­
temateidziel meseitnkrdioenl übyillei nmeBkityrea dnidrma.en t afkiozniukl arın
rasyotneemle llerini aayrnzaıaş mtaınrddıiarn kderenak,si y oknoenlu lmaertıan­
fizriekf eranslarınçaa byaölnaemBlıumşnetyayıö ern .eb laişka rılı gvayer etleriyle
çoska yıedsae riylep eakçs oltkıe nzdkiaon n usu odlahm aakey tım ektedir.
İleraiçdıek layaüczaeğorınemva ıe zr i"lReanM bauMn"v anıynaınnı n"dBaü ­
yükK arta"sİlr"a,i Ilşiınvğ eı" "R abbiRleehrbiengr iibs"ia nloanruç no bko yutlu
felsaelfaih,av ieks ütl tüyröenll eyrainnsiı tı"rYakheund,i lAerriisnt uonsvua"n ı
9