Mor petrus ve Mor Pavlus Kilisesi Tarihçesi

2009·3.5 MB·Turkish

by  Gabriyel P. Akyüz (Author)

Mor Petrus ve Mor Pavlus
Kilisesi Tarih<;esi
Horiepiskopos
Gabriyel AKYUZ
_3 IjgK.Vn
€\ llibris
£Vth i+larbutho Uibrarp
The Malphono George Anton Kiraz Collection
bit K»~i ,-io bo. b>T "lN. cX. ua^^oi Lut Xud
1 viws K»-> L\cav. loou >o_io ouoo -inffi0) o!
Ao
X-2u OUU.11 |,JuOOO b\o^ -U-O ,-*> U^DCDO
1,.\ ,CT> oX loou o^i X, 1^-00 oX £Xik
•:• oii^-oob- oX ^_£)ou^ Uo»o.
Anyone who asks for this volume, to
read, collate, or copy from it, and who
appropriates it to himself or herself, or
cuts anything out ot it, should realize
that (s)he will have to give answer before
Clod’s awesome tribunal as if (s)he had
robbed a sanctuary, bt such a person be
held anathema and receive no forgiveness
until the book is returned. So be it.
Amen! And anyone who removes these
anathemas, digitally or otherwise, shall
himself receive them in double.
Mardin
Mor Petrus ve Pavlus
Kilisesi Tarihgesi
f abuk Mah. Kirklar Sok. No: 10
MARDiN
Tel: [phone]
Gsm: 0.532 664 26 68
[email protected]
© Copyright H. Gabriel A.KYUZ
I. Baski Mart 2009
ISBN: 978-9758233-/6-8
Basim Yeri: Resim Ofset / iSTANBUL
Fotograflar: Cebrail Kid MCI. Lutfu KAVAK. H. Gabriel AKYUZ
iCINDEKILER
Onsoz.]
Kaleler $ehri Mardin.2
Mor Petrus / $emun Petrus.4
Elgi Petrus'un Biyografisi.7
Aziz Mor Pavlus. 11
Mor Petrus Ve Mor Pavlus Kilisesi.13
Siiryani Ta$ i§giligi.22
Mardin'de Mor Petrus ve Mor Pavlus'un Adina in§a Edilen ilk Kilise
.23
Mardin'deki Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi in§asi ile ilgili Padi§ah
Fermani.24
Mardin-Kolesiyan Mahallesinde Vaki Mar Bitrus Kenisenin in§asi
Hakkinda Belediye Tarafindan Verilen Osmanlica Karar Suretidir
.26
Kilisede Gorev yapan Ruhaniler.27
Kilisede Yapdan Restorasyon (^ali^masi.29
Kilisede Goriilmeye Deger Teghizatlar.29
Tamirattan Sonraki Agili§ Giinii.32
Kadasetli Patrigimizin Sayin Munir Kilimci'ye gondcrdigi Te^ekkiir
Mektubu.34
Verilen Plaketler.36
Kahvalti.42
Kaynakga.43

ONSOZ
Oteden beri medeniyetin ve dinlerin be$igi olan Mczopotamya'nin
ortasinda yer alan Turkiye'mizin en onemli vc giizide §ehirlerinden biri olan
Mardin, degi$ik medeniyetlere vekultiirlere ev saipligi yapmi§ ve yapmayada
devain etmektedir. Ulkemiz degi$ik kiiltiirleri bir arada banndirmasi
iilkemizin giizelligi ve zenginligidir. Bu mozaik kultiirlerin bir pargasi da
Siiryani kultiiru oldugunu kanisindayim. Bu yonden Mardin §ehrimiz, gun
ge^tikge yildizi parlamaya ve zirveye ula§maya devam ediyor. Mardin Kent
Konseyi ba§ta olmak iizere biitiin sivil kurulu§lar Mardin'i eski mimari
yapisina geri dondiirmek igin seferber olmu§lardir. Devlet de aym duyarliligi
gostererek bu e§siz kente onem vermesi ve el atmasi son derece sevindirici bir
geli§me olarak degerlendiriyoruz.
Bizler Siiryaniler de aym hassasiyeti ta§imakta ve lizerimize dii§en
gorevi fazlasiyla yapmaya gayret ediyoruz. $imdiye kadar kiliselerimizin
gogu Deyrulzafaran Manastiri ba$ta olmak iizere turizm sektoriine
gerektirdigi ve yaki§tirdigi §ekilde aslina uygun bir restorasyondan ge^irdik.
Tipki elinizdeki kiigiik eserden goriildiigii gibi 'Mor Petrus ve Mor Pavlus
Kilisesini' en giizel §ekilde onarttik. Mardin'de bulunan nadide eserlerinden
biri oldugunu dii§iinmekteyim.
Yapilan onanmin ve tezyinatin biitiin masraflarini Matbaacilik
sektoriinde Tiirkiye gapinda iin yapan ve Tiirkiye'ye ilk Ofset Matbaasim da
getiren Sayin Munir KiLiMCI ve 14.11.2008 tarihinde ani kalp krizi
• • •
neticesindeya§amaya vedaeden merhum Cebrail KILIMCI iistlenmi§lerdir.
Aym zamanda elinizdeki 'Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi'nin tarihgesini
igeren bu kiigiik kitapgigi da kendi matbaalannda basmi$lardir.
Bu kitapgigi yazmamda tarih ve kiiltiir severlere, Mardin turizmine ve
ozellikle mensup oldugum Siiryani Kilisesine bir katki saglayabilmi§sem
kendimi gok mutlu sayacagim. 20.12.2008
H.Gabriyel AKYUZ
1
KALELER $EHRi MARDIN
Tarihte medeniyetin be§igi olarak bilinen Mezopotamya'nin bereketli
bolgesinin kuzeyinde bulunan Mardin, 1053 m. rakimli bir kalenin uzerinde
ve giiney yamacinda terasli bir §ekilde dantel gibi kuruludur. Metropolit
Hanna Dolabani, Mardin'i §u sozlerle tanimlar ve metheder: “Yildizlarin
kom§usu, ugsuz bucaksiz Mezopotamya'nin Giiney ovasimn kraligesi ve
saraydaki gelini”. Geceleri kaleyi ovadan seyredenler, kaleyi parlayan bir
yildiz gibi ve kalenin etrafinda yakilan i§iklarla da, gelinin boynunda
kullamian gerdanlik gibi goriirler. Her dort yonii agik olmasi ve her tarafa
hakim olu$uyla da hiikmeden bir kraligeye benzemektedir. Kaleden de ovayi
seyredenler, deniz oldugunu dii§iinurler. £iinkii deniz §ekline biiriinmektedir.
Degi§ik medeniyetlere ev sahipligi yapan Mardin dinlerin, dillerin ve
bir^ok kiiltiirlerin $ehri unvanma layik gorulmu^tiir. £iinkii bunlan halen
Mardin'de gdrmek miimkiindiir. Diinyamn higbir yerinde goriilmeyen bu
manzaranm yam sira, ta§ i§giliginin konu§an motifleri adeta insam
biiyiilemektedir. Mardin; tarihi dini yapilanyla, motifli evlerin mimari
tarziyla otantik bir ozellige sahip olmanin otesinde halen de iginde ya§ayan
kiiltiir mozaigiyle §ehrin tarihi dokusuna ayn bir guzellik ve ayn bir zenginlik
katmaktadir. Kisacasi Mardin adeta bir agik hava miizesi goriiniimiindedir.
Yukaridaki sozlerin her yoniiyle teyidini yapmak i^in sizlere
sadece bir kiliseyi gbriintuleyecegiz. O da, Mor Petrus ve Mor Pavlus
Kilisesidir.
Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi'nin tarihgesine gegmeden once her
iki azizin ozgegmisini ozetle anlatmakta fayda vardir.
Mor Petrus ve Mor Pavlus Kilisesi'nde bulunan el^ilrin tablosu
3
MOR PETRUS / $EMUN PETRUS (37- 67)
Yavno'nun oglu olan $emun, Sayda kentinden olup balikgi Andreas'in
karde§idir. Andreas, kendi ogretmeni olan Vaftizci Yuhanna'dan isa'nin
Tanri'nin oglu oldugunu ogrenir ve karde$i §emun'a isa'yi gordiiklerini
bildirir. Ertesi gun Andreas, $emun'u Isa'nin yanina getirdiginde isaona; “Sen
Yavno oglu $emun, artik 'ta§' diye gaginlacaksin” dedi. Bir siire sonra §emun
ve karde§i Andreas Gable denizine oltalarmi attiklan sirada, isa onlan goriip
“ardimca gelin; sizleri insan avcisi yapacagnrT diye seslendi. Onlar da derhal
oltalarmi birakip ardindan gittiler.
$emun k gayretli ve i§inde de aceleci olan birisiydi. Bundan dolayi
90
belirli donemlerde sozle ve eylemle hata i§leyip en sonunda da isa'yi inkar etti.
Giiglii imanmdan dolayi, temel (ta$) olarak ilan edildigi gibi tovbesinde de
giinah i§leyen muminlere iyi omek olmu$tur.
Kutsal Ruh'un ini$inden sonra etkin bir misyonerlik faaliyetinde
bulundu. Ilk vaazmda 3000 ki$i, sonradan da 5000 ki§i isa'yi kabul etti.
Tann'mn inayetiyle birgok mucize de gergekle§tirdi. insanlar hastalarmi
yataklanyla birlikte sokaga gikanp; “$emun buradan gegince onun golgesi
hastalanmizin iizerinden gegse bile kafidir' diye sdyliiyoiiardi.
isa'nin goklere yiiceli§inden iki yil sonra Estefanos olduriildugunde
kilise iiyeleri diinyamn dort bir yanina dagildilar. Bunlardan bazilan Kibris'a,
bazilan Fenike'ye bazilan da Antakya'ya gittiler. Filifos ise Samiryelilerin
kentine gitti ve onunaraciligiyla birgok ki§i isa'ya iman etti. Kudiis'teki el^iler
buolaylardan haberdarolunca, imanlilan Kutsal Ruh ve sozle
desteklemek amaciyla $emun ve Yuhanna'yi Samiryelilerin yanina
Bamaba'yi da Antakya'ya gonderdiler. Boylece elgi $emun; Blud, Yufi,
Kesariye ve diger kentlerde dola§arak, isa'nin adiyla degi§ik mucizeler
Antakya Siiryani Kadim (Ortodoks) Kilisesi Patriklerinin Ozgegmi§i, Rahip Yuhanon
Dolabani, 1929-Kudiis (Sonradan Mardin Metropoliti 1947-1969, Birinci Baski, Bar-Ebroyo
Siiryani Matbaasi, Mor Efrem Manastiri Hollanda-1990, Tiirk^esi: Hori Episkopos Gabriyel
AKYUZ, 2006-MARDiN
4