Table Of Content16
COLECICON FILOSOCFAI
MARXISMO
EH ISTORIA
SOCIAL
Rectdoer Ulani versAidaudt ónodmaePu ebla
LicA.l fonVséol ePzl iegn
SecrtearoiG eneral
DrD.a niCealz éMse nache
J.Jicrttodrei ln stiáteC.u .t"ioe ncfar
DrJ.o ésd eJ esPúésr eRzo mero
�.-"'oordinaddelao e rs cuelaF idlseoo fy( Lae tras
DrA. driGáinm aWteel sh
-
JJirectdoeDrle paarmtendteoPu blciaocnies
JosRéa móEnn ruíeaz
ColeccFiioólsnó fica
dirigida por
OseadreB la rco
PrimeErdai ción
Marxisehm io stosroicai al
EriJc.H obsbawm
�(/néversíAáuatdó nodmeaPu ebla
Cal4lS eu Nr o.1 04
PuebPlua,eM .é,x ico
Impreysh ae cheonM éxico
EricJ .H obsbawm
Marxismoh istosroicai al
e
InstitduetC oi encidaels a
UniversiAduatdó nomdae P uebla
1983
INDICE
Presentac.i ó.n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . S
Del ah istosroicai aa lla h istodreil aas ocied.a.d . .2 1. . . . .
Notapsa real e studdieol as clsausbeasl ter.n..a.s. .. �. 45
La conciendceic al aseenl ah isto.r. i a. . . . 6.1 . . . . . . . . . .
Lac ontribudceiK óanr Mla rxa lah istoriog.r.a.f..í.a. . 81
La difusidóenlm arxism(o1 890-1.9.0.5.). ...1.0.1. ...
Marxismnoa,c ionalei isnmdoe pendent.i..s.m.o.. ...1.2 9
PRESENTA CION
Lost extaoqsu ríe unisd,co reemohsa,b lapno rs ís oloNso.sp areocpeo r
tunop ermitqiuree ll ectdoira logluieb remecnotnee l loQsu.i siéramos,
porn uestpraar teem,p renduenrc ortvoi apjoer t erritodreilao ust oyr
suso braNso. s iemphraeb remdoesr ecorlroesrc aminopsr incipaa les:
vecepsr eferirdeemroisvp aorrl osse ndersoesc undarios.
Lost rabadjeoH so bsbawpmo seecna ssii emperler arpor ivil.edgei o
trascenldoescr e nácuelsopse cialipzaarldalo esg aau rn a mplisoe ctdoer
lectoirnetse resapdoords i,v ermsoatsi vacioennel sop,sr oblemas socio
polític¿oCsu.á lseosn l acsa usdaese st"ap opulariqdealhd i"s toriador
inglésP?o dríaar gumentayr sane u,e stro enctoennt doedrra a zóqnu,e
sust extomsu estruanna c apaciddaecd o municacpiaórnt icularmente
ampliqau,e e ludelna sár iddaiss ertaceiroundeistm aasn tenienndoo ,
obstanltaee v,i dendceilfa o rmidabbalgea djeec onocimiednetlao ust or.
Quizátsa mbiépno drípae nsarqsueel aa traccdieóH no bsbawrma dica
enl an oveddades uesn foqueenss ,uc apacipdaardia n tegcriarrc unstan
ciaasp arentemaelnetjea ednae slt iempyo e ne le spaceinof ;m p,o dría
moss eñallaadr e strceoznaq uea rticluolasan álidseli sas si ncroncíoans
laesx plaicciondeesl omso vimienyt doesl arsu pturas.
Esc ierto, ndienl gauvisnr at udmeesn cionaldeea ssa jenya s egura
mentsee podríaapnu ntmaurc haost raNso. o bstanntoesi, n clinarnao s
pensqaure l af ueryz laa i mportandcebi uae npaa rtdeel ao brdae H obs
bawmr adiecnal ac aliddaeds ut emáticcuay,av irtmuady ore sl ad e
estacro mpenetrcaodnas ,a ludafbrleec uenccoinal ,o si nteredseel sa s
clasessu balternTaasr.ec ao mprometliads au yam,i litaqnuteem ,u estra
el" revdéesl at ramaP"o.r quoec ulptoar leossp lenddoerl eashs a zañas
5
técnicmaesd,i atizpaodrea l" progrepsoor"l ,aa bnudancipoar, l ah ipo
crecíeax,i sotter hai stodreilca a pitalilsmado e,l ohsu millayd oofse n
didolsa,d el osha mbrie.n.tl.oad s e l orse beldYe ess.az ondae p enum
brae sl aq uec oncietlia n terdéeslh istoriiandgolrpé osr b uceaernl as
profundidaddeelsn acienctaep italmiosdmeorn ol, aq ued espiesrut a
preocupacceinónt rpaolrl atsr ansformaciones reivmopluulcsiao-narias
·
dasp ore sjeo vecna pitalismo.
· Muchocso mpartilmaoissn quietduedH eosb sbawLma.s c risciosn
temporánceoanst ,o dlaa f uerdzeas ud ramatisnmoosi, m pulsaai nn te
rrogealrp asadtoa ntcoo moe lp resenetnne u estnreac esiddeae dx pli
carlaLso.sd ebataecst ualreesq uieerlea np oyod elc onocimiednet o
ciertos antecdeed ceonntfiersm,a cioyn deess mistificacEino lnoess .
paíspeesr iférpiocreo jse,m plo, hdaecsyeda el argtoi empnoo sv enimos
interrogsaonbdrole o sc aminodse ld esarroinldleop endiseonbtrele,a s
fórmuldaesld espegeuceo nómisciont ragedsioacsi alienst;e rrogamos
entonceenst,r oet rorse cursloossm, o delopsr imigedneíd oess arrollo,
buscansduosl eccio¿nCeusá.l feuse rolnom se canismloascs,o ndiciones,
loos bstácuelnlo so st akfefd-e ol opsa ísceesn tradleelms u ndoc apita
list¿aS?e rpíoas ibalpee leanrl ae tapaac tudaeld esarrdoellls oi stema
a lapsr escripcqiuoefn oersm ullaonsc asoesx itosdoeos t rotsi empos?
Eno tras ocarseipoennessa lmaotsse nuheiss todreil aosqs u e" not ienen
historliaasd" e,l oosp rimiddoeslp asadbou,s canddeos cubsruisrr e s·
puest-ays s usn or espuesatnatsle-a i rrupcdieól"nm onstrucoa"p ita
lisetnas usmJ.m dos "arcaicos", yd lisoht aicnetmooassq; u íe,nn uestra
Américya a,h oraa,n tee le spectádceullt or iuntfoot a(l¿ yf mald?e)l
sistdeemo ap robciuoa,nt dood loosis n tersstoicnco ilomsap doosrsu
presencia.
Comot antootsr ohsi storiaddeot raelse nHtoob,s bawnmo sa yuda
at ransiteasr aisn terrogya nnotsep sl antoetar ansu evaAsr.t esanloa bo·
riosoa,p asionpaodrso uo ficio fencousnm dueos,t croan s uso bracso,n
sus meditaciones inntueelviogcsea nmtienasor ,se corrSeulr e.c tutriae
nes iempurnea a sombroascat ualidad.
Quizá dosc ircunstadnectiearmsin antpeosd rídane lineelarp erm.i nte·
lectudaelE riHco bsbawms:u c ondicidóenm arxisdtear elevaync ia
suc onsecuenecnie al o ficidoe hlstorri.aC doomo élm ismol oh a
recordaadlog unvae za lh abldaers um ilitancia cosmuug neniesrtaa·,
ciópne rtenae ucnea é poc1a enl aq ue" laess peranyz laosts e mordees
1 EriHco bsbanwamc ieónAl ejanderní1 a9 1y7 s ee duceón V ienBae,r lYí n
Cambridge.
6
losr evolucioenraariinon ss epaersda ebl losd estidneols a r evolución
rus,a2"p uestqou el ai nmenmsaay ordíeal omsa rxis"tearsac no munis
tas: esetnal boapsna rticdoomsu nisot mausy c ercdaee lloLso.sq ue
nol oe stabacno,n stitou píaarne cíuannam inoriínsai gnific..a." 3nt e
Eralno asñ ocsa rgaddoefs e rvodre l ag uercriavi els pañolloats,i empos
del ar ígiodrag aniza"cmiiólni tdaerl "a K ominternd,e l osf rentes
populayr,ee nsf inl,aé pocdae lf ascismo.
Comos abemolsa,rs e velacdieolXXn e sC ongreys eolc onsecuente_
resquebrajadmeilee dnitofi ceisot alimnairsctaar eolni nicdieo u na
etapáas pertar,a segpaodrla acsr isyi lso sr eplanteeneo lsm arxismo
mundiaElr.iH co bsbaw"mo,b servapdaorrt ícdieps eut" i emp-oc omo
élm ismseo definei-n,t elelcútcuiaydl ho o nesptaore,c hea bearc udido
conp rontiatlud de safdíeol onsu evotsi empoLso. v emosj,o veanú n,
encabelzaamsra sd el oqsu ei mpulsaeblda enb atree vitalilzuaedgoor
del ost iempooscsu rosS.u frecuentatceimópnr adneaG ramscid,e
Luckadse,K orsclhoc onfirmLau.e gvoe ndrláonfs e cunddoess cubri
mientddesl otse xtdoesM arxs epultoa doess camotpeoarld oo"ssp ro
piertiaosd"e l ao rtodoxCiuaa.n dsoe p ubliquuneod ee lleonsi nglés
-laFso nnen-Hobsbawtme ndorpáo rtuniddeda edm ostsruam ra nera
dee ntendeelmr a rxisamloc omponepra rlaa i ntroducdceid óinc ha
publicaucnit óenx tmoe morab4l e.
En1 966al, r ecorldoatsri empanotse riorael saa pertuyr rae,fi rién
dosael d ebaetnee ls endoe mlo vimiemnatrox isHtoab,s bawems cribía:
"Losc omunisvtaands á ndocsuee nctaad vae zm ásd eq uel oq uea pren
dieroan c reeyr ar epetniore rap ropiame'netmlea rxismsoi'n,eo l
marxismtoa yl c omol oh abídae sarroLlelnaidyno c omoh abíqau eda
do congelasdiom,p lificya davo e cedsi storsiboanjaSodt oa leinnl a
UnióSno viétQiucea' .em la rxismnooe' s u nc onjundteto e oríya dse s
cubirmientcoesr radsoisn,uo n procedseod esarroqluleeo l;p ropio
pensamiedneMt aor xp,o re jemplfou,ed esarrollaál nodl oasrdeg eos u
vida."
Comoh istoriHaodobrs,b awpma rticidpeasrdsáeu sc omienzeonse l
procedseor enovacqiuóeen n l ah istorioseg rvaefnííapa r oduciendo
2 E.H obsbawRme,v olucioNUAiorrie,l 8,. p.
3 E.H obsbawimbid,,. p .1 63.
4 Nosr eferiamla o isn truoccdiórne alizadpao rH obsbaaw ml ead icidóetnle x·
tod eK arMla rxF,or macioenceosn cóampsir ecapitCailiesntcaisa, MN au·e va,
dri1d9,6 7.
7
enI nglatedrersad uen osa ñoast ráEsn.e fectcoo,m oe no tralsa titudes,
lav iejhai storliada e,L eopolvdo nR ankeh,a bícao menzaddoe,s de
princidpeis oisg lao s,e sra cudiddesa u s egurpoe destpaelr,so e rsáó lo
hastlaad écaddael otsr einctuaa ndloo esf ectroesn ovadocroemsi encen
a gestlaorq uec one lt iempsoec onverteinru ínaav erdadreervao lución
del ad isciphliisntaó rica.
Sind udae sp osibalfier maqru ee lp ensamiemnatrox isttuav ou n
papeplr epondereannl tare e novacmieÓnnc ionaaduanm, e dianatqeu e
llavsa rianqtueesH obsbawrnl lam"am arxisvmuol garD"e. e sep apel
impulsdoarn b uena culeonstt ar abajqousem arxishtiasst oriadores
realizsaorbornee lt emad el aism plicacqiuoene elps r otestanttuivsom o
enl ar evolucbiuórng uedseaI nglateQruread.a baab ieratsouí n c ampo
polémidcoon dlea rse lacieonntersee c onomeí ai deoloegnítar abeann
juegpoo,n iennduoe vamenetnme o vimienutnto e maq ueh abíoac upa
dol argameanM taer xy másr ecientemaeM natxWe e berL,u cieFne vbre
y WemerS ombaretn,t roet ros.
Ene stnau evaat mósfcerreaa deanl ah istorioignrgalfa'eí uasn vai
gorospae rsonaliindtaedl ecdteusatlac coann itidMeazu:r iDcoeb bE.n
efecteonC, a mbriddgees,d leac átedyr mae dianstuesn otabelness ayos;
el teóirincgloég se neurnaa e scuedlega r ainn fluesnocbiraee c onomistas
e historiaSduoS retsu.d ipuebslSi ceand1 o9 46t ienteo dalsa csa racte
rístidceal sao sb rafsu ndadorpaosd:rsá e rre visya aduan' superpaedrao,
posee no oblsact uaanltied daeda brihro rizonhtaecsip ar oblemya s
sugerenicniéadsi 6t os.
Dobby susp areisn telecteunalseasn chan vigoruonsc aammeinntoe
quet ímidamentceo,n i yn strumenyt omsé toddoiss tinhtaobsí,a n
comenzaadc oo nstruir hisdteog reinaedroarceiason nteesr ioSriedsn.e y
y BeatriWceeb by G.D.HC.o lee,n trvea riootsr ocso,n stituunye ejne m
plod el osp recursaolruedsi dEons e.s tmei smos entivdioe naelc aso
recordqaurey ae n1 927L ipsoyn T awnehya bíacno menzaadp ou bli
carl aE cnoomHici tsoryR eiveyw q ueu na ñom ást ardseep oníean
marchlaac áteddreaH istoEricao nómiecnaC ambridge.
Hobsbawtmr abacjoóm of ellwo ene lK ingC'osl ledgeeC ambridge
entrleo sa ños1 949y 1955y yae n1 948h abípau blicasudp or imer
5 MauriDcoeb bE,s tudsioobser le ad"elosldoe calp iatlisSmiog,Xl XoI B,u e
nosA ire1s9,71 .
6 Al respepcotdoe mreocso rdqaure teelx tdoeD obbg eneurnóa a mplpioa
lémiscoab reel temlaat rdaen sidceifleóu nd aliaslmc oa pliitsaom,e nl a que
intervienniterroeot nro Ssw eezTya,k ahaLsheif,e bvHriel,t oHni,lV li,l ar,
LandeBso,u truyce hlme i smDoo bba,s tía mbiEérniH co bsbawm.
8
librLoa,aub rstum ingp oit1n 880-1e9n0e l0c ,ual a portabeai ementos
acerdceal atsr ansformaocpieornaedesan es l i nterdielo arc laosbere ra
britányi dceal afso rmadseg estacdieól"n n uevsoi ndicaleinsu mno "
perioddeot ransición.
En losa ñossi guienHtoebss,b awamh Qndasruásb úsquedeanls a
direccmiaórnc apdoar s up rimetrr abaIjnov.e st"iagcaerrd cela a csl ases
trabajadcoormaots a 1e(sf! ºen c uantoor ganizacyi moonveism ientos
obrt)ryo sa)c erdceal acsondicieocnoensó.m iyc taésc niqcuaesf avore
ciereolnd esarrdoell looms o vimienotborse roo bsi ene,nc ambiloo,
dificultatraoe1ns 'e 'lh, o rizodnett er abaqjuoeH obsbawrn visueanl iza
esteat apRae.s ultdaede os toess fuerezsou sn as erideee nsayqouse
publiceanrE ác onoHmiitsco ryR eiveyw q uem ás taargdreu p(arreáe s
cribiean1dgou neonse )lv olumteint ulLaadobu orimnegn s,t udiinte ehs
histooflry a bo7 umerd,i anltoes culaolgerilsau mintaarl entosamente
alguneossp acoisocsu rdoesl ah istodreli aac latsrea bajaednol rodasu
rost iempdoesl aR evolucIinódnu stArsiíap,1o .re jempelnoe, lp olémi
coa rtíctuiltou lLaodods e strucdteom ráqeusi ncauses,t iloantsar adi
ciona1es concseopbcreielfo enneósm elnuod iqsuet al oh acíaapna recer
comou n" purdoe sbordamideeen xtiot acyi eóunf orirae"v,e laennd o,
cambiuon,a s ituacmiáóscn o mpleyj maa tizaAdpao.y ándoesnFe . O.
Darvalqlu,i ehna bísao stenqiudelo o lsu dis"tuatsi lizlaobasat na ques
contlrama a quinatrainatn,ou evcao mov iejcao,m om edipoa roab tener
des upsa tronuonsac so ncesicoonner se speac staol aryi ootsr oass un
tos"H,o&b sbawm demuqeuseet,fr eac tivamleadn etset,r ucscailóvna je
dem aquinareiraaus n af ormdae " negociaccoilóenc tai tvraa vdéesl
motíny" q uep,o ro trpaa rtees,t aascc ionnoefus e ropnr otagonizadas
exclusivapmoerln ottser abajadores.
De estmaa nerlao ss ondeionst eresya adgousd odse lh istoriador
vand etectalnadhsoa s teas em omentooc ultcaosn secuednecldi eassa
rroldleol aR evolución Ienndl uascstl raissaeulsb alteHrnoabss.b awm,
ademáess,t ableetcaep atsr,a yecdteoe ss teav olucdieól nac ondición
oberya s eñas1uacs a racterísticaPsa cdiiesynt mtieent tiicvualso.s o,nos
ensecñóam ola cuestión deln ivdeelv iddae l otsr abajadeo_nsr u�r se.a l
dimensiróens,u letlea l emenbtaos 1pcaor áap iic·asru rse vuelstuass.,
manifestaCsiuospn reosy,e ctAo psa.r tdiere stper esupueesnet loa ,r tí-
7 E.H obsbawmTr,a bajadEosrteusd.di eoh ssit ordiaela clasoeb err,aC rítica,
Barcelo1n9a7,9.
8.F .ú .D arvaPlolp,u ladri sturbaanndpc uebiscl a rdeirnR egencEyn gland,
Londre1s9,3 4c,i tapdoorE . eHn.Tr abajad..o.,r p e.1s 9 .
9
cultoi tulEla dnoiv led ev ideanG raBnr eteañnat 1r7e9y 0 1 95i0n,
cluiednoe ll ibar qou en osr eferidmeossp,l iaengtane o sotrloaessv i
denciya nso sd emuestqrueal ao piniqóunep odríamroost uldaecr l ási
ca- lad eR icarMdaol,t hMuas,r xe,t cétearpaa-reccoem ol ad em ayor
verosimicluiatnudadofi rmqau el ocso mienzdoels ag rainn dustrializa
ció"nr esultcaartoans trópfiacrolaso ess tramtáossd esfavoredcei dos"
lac laosber edreaI nglatye drero at ropsa ísEelsc .a rtismo reflejaría con
bastaanptreo ximaeclid óens conteonbtroe reone stpee riosdoom brío
para lasd ecslpaosseesdí edI ansg lateAr praar.td ieer s tdaesm ostracio
nesy evidenrceisausl ptoós ibcluee stiolnaoa pri nidóenu nac orriente
modernad ei nterpredteae csitópene rio-dCol aphaAms,h toHna,y ek
ques uponhíaab erre futaal daoa ntecsi taodpai nicólná sica.
Losa rtícusleso usc edLena.sf ábrilcoafssa ,b ianloosssi, n diclaat os,
aristocorbarceirala a,sc ostumb.r.te.os d ou nm undod ec uestiones
sobrleac ondicoibórne yr as usc ircunsteanne clri eavso lucisoingaldoo
XIXc omor espueaslrt eat loa nzapdooru ne spacniuoe vqou ee merge,
inquieet,ap netrturba¿dSoehr a.d ichyoa t odo¿?N oe sp osibpleen e
traprr ofundameennl tae"s c apagse ológicdaese "s en ueveos pacyi o
desdael leís cruta¿rNlooe ?x istaecna spoe rspecdtiisvtaisan ltaadsse
loss ecula"rperso pietadreil oahs i"s torGieao?r gLeesf ebvhraeb laba,
hacyea t iempdoe,l an ecesiddeau dn a" histodrieas daeb ajo", especie
der evoluccioópne rniceannl aa c onsiderdaeclip óans addoe l Qsq ue
"no-�nh istordieal "oq,su en os ee xpreseanln a asu tobiogrlaofsí as,
ensayoo lso dse cretdoels o,hs o mbrseisrn o styr soi nno mbrMeá.s t ar
de,d esde Alnonsa leestsu,d iofsroasn ceisnedsa galraávi nd al,a cso s
tumbrelsa,fs o nnadset rabadjelo acsl asepso pulaernee slp asadroe,s
catanedloe spectádceul lavo i dcao tidimainean,t irnaesvs tigadfoorres
madose n lasd isciplainntarso polórgeidceassc ublraesen x plosiones
milenarmiesdtiaesv a9l Eens f.inc,o nd ificultlaadbeosr,i osamseen te,
atisblaobo at rol,ooc ultdoe l as ociedbaudr guePsear.eo n e sec amino
¿eraac aspoo sibnlóee n contrcaornMs aer x?
Hobsbawpmo,r s up artees,c riRbebee dlepsri mitilvOou nsa,o b ra
qued ac uentdaec ómos ua utoarc epetlar eto¿.P oqru ép rimityi vos
porq uér ebeldCeosn?s iderbermeovse meenstteca use stiones.
9 Sobrees tcause stivoenree las r tícduelH oo bsbawimn clueinde olp resente
volume"nP,a ruan ah istodreli aas csluabsaelst ernas".
lO E.H obsbawRme,b deelpsr imitAriiveoBlsa,,r cel(oPrniam.i trievbee Sltus-..
dieisna rch[aorimcs o [s ocil1m1o vemeinntt h 1e9 tahn.d2 0tche.n turies,
Londr1e9s5,9 .)
10