Lise Öğrencilerinin Kariyer GeliĢiminde Aile Rolünün Farklı DeğiĢkenlere Göre Ġncelenmesi

124 Pages·2017·1.23 MB·Turkish

Lise Öğrencilerinin Kariyer GeliĢiminde Aile
Rolünün Farklı DeğiĢkenlere Göre Ġncelenmesi
Süleyman Tecimer

Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve AraĢtırma Enstitüsüne Rehberlik ve
Psikolojik DanıĢmanlık dalında Yüksek Lisans Tezi olarak
sunulmuĢtur.

Doğu Akdeniz Üniversitesi
Ocak 2017
Gazimağusa, Kuzey Kıbrıs
Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve AraĢtırma Enstitüsü onayı

____________________________
Prof. Dr. Mustafa Tümer
L.E.Ö.A. Enstitüsü Müdürü

Bu tezin Rehberlik ve Psikolojik DanıĢmanlık Programı Yüksek Lisans derecesinin
gerekleri doğrultusunda hazırlandığını onaylarım.

_________________________________
Doç. Dr. Canan Zeki
Eğitim Bilimleri Bölüm BaĢkanı

Bu tezi okuyup değerlendirdiğimizi, tezin nitelik bakımından Rehberlik ve Psikolojik
DanıĢmanlık Programı Yüksek Lisans derecesinin gerekleri doğrultusunda
hazırlandığını onaylarız.

___________________________
Doç. Dr. Sibel Dinçyürek
Tez DanıĢmanı

Değerlendirme Komitesi

1. Doç. Dr. Yeliz Akıntuğ ______________________________
2. Doç. Dr. Sibel Dinçyürek ______________________________
3. Yrd. Doç. Dr. Sertan Kağan ______________________________
ABSTRACT
The main purpose of this study is to examine the high school students‟ career
decision making self-efficacy based on the role of the family influence on career
developments and assess whether career decision making shows variations in terms
of different variables.
Considering this aim, this current research was carried out with the college
and high school level students who were at 9th, 10th, 11th and 12th grade and also
studied at Nicosia District‟s Yeni Sistem Study Center in the 2016-2017 academic
years. In this study, a screening model was applied as a descriptive research method.
Besides, the Family Influence Scale and Short-Form of Career Decision Making
Self-Efficacy Scale were used as data collection tools. Moreover, IBM SPSS 24.0
statistical data analysis package programs were utilized to analyze the research data.
According to the research findings, it was determined that the students who
participated in the study received a higher average score from the Short-Form of
Career Decision Making Self-Efficacy Scale and Family Influence Scale. Moreover,
this study indicated that the students who participated in the research had a high level
of relevance with the score of self-optimality scale and planning subscale in Short-
Form of Career Decision Making Self-Efficacy Scale between the scores of the
financial support sub-dimension in the career development. Finally, in career studies,
applications for increasing the competence expectancy can be increased, taking into
consideration the decision-making prospect of career decision-making competence. It
is important that these activities are given starting from primary school period. In
practice, extra care and attention was paid to include the family and suggestions were
made to work in cooperation with the parents.
iii
Keywords: Career, Family, Career Preference, Career Decision Making Self-
efficacy, Family Influence in Career Development.

iv
ÖZ
Bu araĢtırma, lise öğrencilerinin Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi temelli
ailenin rolünü belirlemek ve farklı değiĢkenler açısından aralarında anlamlı bir
farklılığın olup olmadığını incelemektir.
AraĢtırma LefkoĢa Ġlçesi Yeni Sistem Dershanesi‟nde bulunan 2016-2017
eğitim-öğretim yılında öğrenim gören kolej ve düz lise 9. 10. 11. ve 12. sınıf
öğrencileri oluĢturmaktadır. ÇalıĢma, betimsel araĢtırma yöntemlerinden tarama
modeli uygulanmıĢtır. Veri toplama aracı olarak, Kariyer GeliĢiminde Aile Etkisi
Ölçeği ve Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi Ölçeği kullanılmıĢtır. AraĢtırma
verilerinin çözümlenmesinde IBM SPSS 24,0 istatistiksel veri analizi paket
programları kullanılmıĢtır.
AraĢtırma bulgularına göre, çalıĢmaya katılan öğrencilerin, kariyer kararı
yetkinlik beklentisi ölçeği ve kariyer geliĢimi aile etkisi ölçeği genelinden aldıkları
puan ortalamasının yüksek düzeyde olduğu saptanmıĢtır. Ayrıca, araĢtırmaya katılan
öğrencilerin kariyer geliĢiminde aile etkisi ölçeğinde yer alan maddi destek alt
boyutundan aldıkları puanlar arası kariyer kararı yetkinlik beklentisi ölçeğinde yer
alan kendini doğru bir Ģekilde değerlendirebilme ve plan yapma alt boyutlarından
aldıkları puanlar arası ile yüksek düzeyde anlamlı olduğu tespit edilmiĢtir. Son
olarak, kariyer çalıĢmalarında, kariyer kararı yetkinlik beklentisinin karar vermedeki
önemi göz önünde bulundurularak, yetkinlik beklentisinin arttırılmasına yönelik
uygulamalar çoğaltılabilir. Bu etkinliklerin, ilkokul döneminden baĢlayarak verilmesi
önemlidir. Uygulamalarda ailenin yer almasına özen gösterilerek, aile ile iĢbirliği
içinde çalıĢılabileceğine yönelik öneriler yapılmıĢtır.
v
Anahtar Kelimeler: Kariyer, Aile, Kariyer Tercihi, Kariyer Kararı Yetkinlik
Beklentisi, Kariyer GeliĢiminde Aile Etkisi
vi
TEġEKKÜR
Bu tez, birçok insanın bana verdiği emek, ilgi ve sabrın sonunda
gerçekleĢmiĢtir. Yalnızca öğrenim hayatım boyunca değil her zaman yanımda olan
ve umutsuzluklarımı yenmemde katkısı olan herkese bana inanıp güvendikleri için
teĢekkür ederim.
ÇalıĢmalarım boyunca beni her zaman destekleyen, teĢvik eden,
cesaretlendiren, sabırla dinleyip zamanını hiçbir zaman esirgemeyen baĢta tez
danıĢmanım Doç. Dr. Sibel DĠNÇYÜREK olmak üzere tüm hocalarıma sonsuz
teĢekkürlerimi sunuyorum.
Bu çalıĢmanın yürütülmesinde; boĢ zamanlarını ayırıp araĢtırmama katılan
tüm öğrencilerime teĢekkürü bir borç bilirim.
Bana her türlü maddi ve manevi desteği veren, annem Sevdiye TECĠMER,
babam Nazım TECĠMER, anneannem Emine HACISÜLEYMANOĞLU ve Ġrem
KARABÖCEK‟e teĢekkürlerimi bir borç bilirim. Ayrıca, uzman görüĢüyle bana
yardımlarını esirgemeyen arkadaĢlarım Gizem KARAGĠL, Düriye ONBAġI, Hanife
FALYALI ve Gökhan SÜRER‟ e sonsuz teĢekkürlerimi sunuyorum. Son olarak
emeği geçen tüm dostlarıma en içten teĢekkürlerimi sunuyorum.

vii
ĠÇĠNDEKĠLER
ABSTRACT ................................................................................................................ iii

ÖZ ................................................................................................................................ v

TEġEKKÜR ............................................................................................................... vii

KISALTMALAR ........................................................................................................ xi

TABLO LĠSTESĠ ....................................................................................................... xii

1 GĠRĠġ ........................................................................................................................ 1

1.1 Problem Durumu ................................................................................................ 1

1.2 AraĢtırmanın Amacı ........................................................................................... 4

1.3 AraĢtırmanın Önemi ........................................................................................... 5

1.4 AraĢtırmanın Tanımları ...................................................................................... 6

2 LĠTERATÜRÜN ĠNCELENMESĠ ........................................................................... 8

2.1 Kariyer Kavramı ................................................................................................. 8

2.2 Kariyer Tercihi ve GeliĢim Süreci .................................................................... 10

2.3 Kariyer GeliĢim Kuramları ............................................................................... 12

2.3.1 Maslow‟a göre Kariyer GeliĢimi ............................................................ 12

2.3.2 Isaacson‟ a Göre Kariyer GeliĢimi ......................................................... 14

2.3.3 Ginzberg ve ArkadaĢları‟na Göre Kariyer GeliĢimi .............................. 15

2.3.4 Super‟a Göre Kariyer GeliĢimi .............................................................. 16

2.3.5 Holland‟a Göre Kariyer GeliĢimi ........................................................... 17

2.3.6 Roe‟nun Kariyer GeliĢim Kuramı .......................................................... 19

2.4 Kariyer Seçiminde Karar Kuramları ................................................................ 20

2.4.1 Hilton‟a Göre Karar Verme ................................................................... 21

2.4.2 Gelatt‟a Göre Karar Verme .................................................................... 22

viii
2.4.3 Bergland‟a Göre Karar Verme ............................................................... 23

2.4.4 Littrel‟e Göre Karar Verme .................................................................... 24

2.5 Yetkinlik Beklentisi .......................................................................................... 24

2.5.1 Yetkinlik Beklentisini Belirleyen Faktörler ........................................... 25

2.5.1.1 BiliĢsel Süreçler ............................................................................ 25

2.5.1.2 DuyuĢsal Süreçler.......................................................................... 26

2.5.1.3 Motivasyonel Süreçler .................................................................. 26

2.5.1.4 Seçme Süreçleri ............................................................................. 26

2.5.1.5 BaĢarılı YürütülmüĢ Performanslar............................................... 26

2.5.1.6 Dolaylı Öğrenme YaĢantıları ........................................................ 27

2.5.1.7 Sözel Ġkna ...................................................................................... 27

2.5.1.8 Fizyolojik ve Duygusal Durum (Heyecanlanma) ......................... 28

2.6 Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi ................................................................. 28

2.7 Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi ve Aile Etkisi .......................................... 29

2.8 Ġlgili AraĢtırmalar ............................................................................................. 33

2.8.1 Yurt Ġçi Yapılan ÇalıĢmalar (Türkiye-KKTC) ........................................ 33

2.8.2 Yurt DıĢında Yapılan ÇalıĢmalar ............................................................ 38

3 YÖNTEM ................................................................................................................ 40

3.1 AraĢtırma Modeli ............................................................................................. 40

3.2 Evren ve Örneklem ........................................................................................... 40

3.3 Veri Toplama Araçları ...................................................................................... 44

3.3.1 Kariyer GeliĢiminde Aile Etkisi Ölçeği ................................................. 44

3.3.2 Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi Ölçeği Kısa Formu ....................... 46

3.4 Verilerin Toplanması ........................................................................................ 47

3.5 Verilerin Ġstatistiksel Analizi ............................................................................ 47

4 BULGULAR ........................................................................................................... 50
ix
5 TARTIġMA VE YORUM ...................................................................................... 82

6 SONUÇ VE ÖNERĠLER ........................................................................................ 91

6.1 Sonuçlar ............................................................................................................ 91

6.2 Öneriler ............................................................................................................. 94

KAYNAKLAR .......................................................................................................... 96

EKLER ..................................................................................................................... 109

Ek 1. ...................................................................................................................... 110

Ek 2. ...................................................................................................................... 111

x