Historia filozofii starożytnej. T. 2, Platon i Arystoteles

601 Pages·2001·23.271 MB·Polish

by  Giovanni Reale

GIOVANNI REALE
HISTORIA
FILOZOFII STAROŻYTNEJ
TOMII

HISTORIA
FILOZOFII STAROŻYTNEJ
KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI
WYDZIAŁ FILOZOFII
Giovanni Reale
HISTORIA FILOZOFII STAROŻYTNEJ
T. I: Od początków do Sokratesa
T. II: Platon i Arystoteles
T. III: Systemy epoki hellenistycznej
T. IV: Szkoły epoki Cesarstwa
T. V: Słownik, indeksy, bibliografia
GIOVANNI REALE
HISTORIA
FILOZOFII STAROŻYTNEJ
II. PLATON I ARYSTOTELES
Przełożył Edward Iwo Zieliński
REDAKCJA WYDAWNICTW
KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO
LUBLIN 2001
Giovanni Reale. STORIA DELLA FILOSOFIA
ANTICA. II. PLATONE E ARISTOTELE
Nona edizione. Vita e Pensiero.
Pubblicazioni della Università Cattolica. Milano 1992.
Opracowanie redakcyjne Ewa Łupina
Cytaty greckie przełożył Marcin Podbielski
© 1975 Vita e Pensiero - Largo Gemelli,
1-20123 Milano
ISBN 88-343-2561-3 (do wyd. włoskiego)
© Copyright for the Polish édition by KUL
ISBN 83-228-0484-9 (do wyd. polskiego)
REDAKCJA WYDAWNICTW
KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO
ul. Konstantynów 1, 20-708 Lublin
tel. [phone] (centrala), [phone] (kolportaż)
Wydanie I - dodruk • Zam. 236/2000
Zaklad Malej Poligrafii KUL
SPIS TREŚCI
UWAGI WSTĘPNE............................................................................. 15
PLATON I ARYSTOTELES............................................................. 23
CZĘŚĆ PIERWSZA:
PLATON I ODKRYCIE PRZYCZYNY PONADZMYSŁOWEJ.
«DRUGIE ŻEGLOWANIE»............................................................. 25
SEKCJA PIERWSZA:
WIELKIE ZDERZENIE KULTURY «PISMA» I KULTURY
«PRZEKAZYWANIA USTNEGO» ORAZ RÓŻNE SPOSOBY
KOMUNIKOWANIA PRZEKAZU FILOZOFICZNEGO
U PLATONA........................................................................................ 27
I. PLATOŃSKA PRÓBA WYPOŚRODKOWANIA MIĘDZY «PIS­
MEM» A «PRZEKAZEM USTNYM» ORAZ STRUKTURALNY
ZWIĄZEK «PISMA» Z TYM CO «NIEPISANE»................................ 29
1. Dlaczego do zrozumienia myśli Platona konieczne jest
przezwyciężenie kryterium tradycyjnego i wypracowanie no­
wego (29); 2. Platońska ocena wartości pisma w Fajdrosie
(34); 3. Świadectwa Platona zawarte w Liście VII (39);
4. Istotne elementy «nauk niepisanych» Platona przekazane
przez tradycję pośrednią (43); 5. Jak należy rozumieć termin
«ezoteryczny» zastosowany do określenia niepisanej myśli
Platona (46); 6. Znaczenie, doniosłość i cele pism platoń­
skich (49); 7. «Pomoc», jaką pismom platońskim niesie tra­
dycja pośrednia (53)
II. WIELKIE PROBLEMY ZWIĄZANE Z INTERPRETACJĄ
PLATONA ŁATWIEJSZE DO ROZWIĄZANIA W ŚWIETLE
NOWYCH BADAŃ................................................................................... 55
6 SPIS TREŚCI
1. Kwestia jedności i systemu w myśli Platona (55); 2. Problem
ironii i jej funkcji w dialogach platońskich (57); 3. Rozstrzy­
gająca kwestia «ewolucji» myśli Platona (59); 4. «Mit» i «logos»
u Platona (64); 5. Wielość aspektów i zastosowań filozofii
platońskiej (69)
SEKCJA DRUGA:
METAFIZYCZNO-DIALEKTYCZNY SKŁADNIK
MYŚLI PLATOŃSKIEJ...................................................................... 73
I. «DRUGIE ŻEGLOWANIE» JAKO PRZEJŚCIE
OD FIZYCZNYCH BADAŃ PRESOKRATYKÓW
DO POZIOMU METAFIZYCZNEGO................................................... 75
1. Konfrontacja z filozofami przyrody i stwierdzenie niespój­
ności ich nauki (75); 2. Konfrontacja z Anaksagorasem
i stwierdzenie niewystarczalności umysłu kosmicznego w ta­
kiej postaci, w jakiej został przezeń przedstawiony (76);
3. Wielka metafora «drugiego żeglowania» jako symbol dotar­
cia do tego co ponadzmysłowe (78); 4. Dwa etapy «drugiego
żeglowania»: teoria idei i teoria zasad (82); 5. Trzy wielkie
centra filozofii Platona: teoria idei, zasad i Demiurga (85)
II. PLATOŃSKA TEORIA IDEI I NIEKTÓRE PROBLEMY
Z NIĄ ZWIĄZANE.................................................................................... 88
1. Kilka uściśleń odnośnie do terminu «idea» i jego znaczenia
(88); 2. Metafizyczno-ontologiczne cechy idei (91); 3. Najważ­
niejsza metafizyczna cecha idei: «jedność» (102); 4. Platoński
dualizm jako wyraz transcendencji (104); 5. Wielki problem
relacji między światem idei a światem rzeczy zmysłowych
(109)
III. «NIEPISANE NAUKI» O PIERWSZYCH I NAJWYŻSZYCH
ZASADACH ORAZ ZWIĄZANE Z NIMI
WIELKIE KONCEPCJE METAFIZYCZNE.........................................113
1. Pierwsze zasady utożsamione z Jednym i Diadą tego co
wielkie-i-małe (113); 2. Byt jako synteza (mieszanina) obyd­
wu zasad (118); 3. Kategorialny podział rzeczywistości (121);
4. Liczby idealne i liczbowa struktura rzeczywistości (124);
5. Byty matematyczne (128)
SPIS TREŚCI 7
IV. METAFIZYKA W ŚWIETLE PROTOLOGII «NAUK
NIEPISANYCH» ORAZ ALUZJE. JAKIE PLATON CZYNI
DO NAUKI O ZASADACH................................................................... 131
1. Odsetki o Dobru spłacone przez Platona w Państwie i nie­
spłacony dług (131); 2. Parmenides i jego znaczenie (140);
3. Ontologia najwyższych rodzajów w Sofiście i metafora
«ojcobójstwa Parmenidesa» (145); 4. Wielkie metafizyczne
tezy Fileba: dwubiegunowa struktura rzeczywistości, cztery
najwyższe rodzaje oraz najwyższa Miara jako Absolut (151)
V. NAUKA O DEMIURGU I KOSMOLOGIA........................................ 157
1. Miejsce świata fizycznego w kręgu rzeczywistości według
Platona (157); 2. Demiurg i jego rola metafizyczna (164);
3. Materialna zasada świata zmysłowego, jego rola metafizycz­
na i związek z Diadą (167); 4. «Jedno» jako cecha charakte­
ryzująca działanie Demiurga (176); 5. Stwórcze działanie pla­
tońskiego Demiurga pojęte w wymiarze helleńskim (179);
6. Demiurg (a nie idea Dobra) jest Bogiem Platona (186)
VI. GNOZEOLOGIA I DIALEKTYKA.........................................................189
1. Anamneza jako źródło i warunek poznania w Menonie
(189); 2. Potwierdzenie nauki o anamnezie w następnych dia­
logach (193); 3. Stopnie poznania zarysowane w Państwie
(198); 4. Dialektyka (201); 5. Protologiczne osadzenie diale-
ktyki na jedności i wielości (203)
VII. KONCEPCJA SZTUKI I RETORYKI...................................................208
1. Sztuka jako odejście od bytu i prawdy (208); 2. Retoryka
jako zafałszowanie prawdy (212)
SEKCJA TRZECIA:
ETYCZNO-RELIGIJNO-ASCETYCZNY SKŁADNIK MYŚLI
PLATOŃSKIEJ ORAZ JEGO ZWIĄZKI Z PROTOLOGIĄ
«NAUK NIEPISANYCH»....................................................................215
I. ZNACZENIE MISTYCZNO-RELIGIJNO-ASCETYCZNEGO
SKŁADNIKA PLATONIZMU......................................................................217
II. NIEŚMIERTELNOŚĆ DUSZY. JEJ POZAZIEMSKIE LOSY
I REINKARNACJA......................................................................................221
8 SPIS TREŚCI
1. Dowody nieśmiertelności duszy (221); 2. Eschatologiczne
losy duszy (228); 3. Metempsychoza (233)
III. NOWA ASCETYCZNA MORALNOŚĆ................................................242
1. Dualizm antropologiczny i znaczenie związanych z nim pa­
radoksów (242); 2. Uporządkowanie i osadzenie nowej skali
wartości (246); 3. Platoński antyhedonizm (248); 4. Oczyszcze­
nie duszy, cnota i poznanie (255)
IV. MISTYKA PRZYJAŹNI I MIŁOŚCI......................................................258
1. Przyjaźń (philia) i «Pierwszy Przyjaciel» (258); 2. «Miłość
platoniczna» (259)
V. PLATON PROROKIEM?...............................................................................266
VI. ETYCZNO-RELIGIJNY SKŁADNIK MYŚLI PLATOŃSKIEJ
I JEGO POWIĄZANIA Z PROTOLOGIĄ «NAUK
NIEPISANYCH».............................................................................................268
SEKCJA CZWARTA:
POLITYCZNY SKŁADNIK PLATONIZMU I JEGO ZWIĄZKI
Z PROTOLOGIĄ «NAUK NIEPISANYCH»..................................279
I. WAGA I ZNACZENIE POLITYCZNEGO SKŁADNIKA
PLATONIZMU..................................................................................................281
1. Stwierdzenia Listu VII (281); 2. Różnica między platońską
i współczesną koncepcją polityki (284)
II. PO LIT Et A. CZYLI KONSTRUOWANIE PAŃSTWA
IDEALNEGO.....................................................................................................287
1. Perspektywy odczytywania Państwa (287); 2. Państwo do­
skonałe i odpowiadający mu typ człowieka (291); 3. System
wspólnoty życia wojowników i wychowanie kobiety w pań­
stwie idealnym (300); 4. Filozof a państwo idealne (305);
5. Wychowanie filozofów w idealnym państwie i «największa
wiedza» (309); 6. Państwa zdeprawowane i odpowiadające im
typy ludzi (313); 7. Państwo, szczęście ziemskie i pozaziemskie
(322); 8. Państwo we wnętrzu człowieka (323)
III. POLITYK, PRAWO PISANE I USTROJE..........................................327
1. Problem w Polityku (327); 2. Formy możliwych ustrojów
(329); 3. «Sprawiedliwy środek» i sztuka polityki (330)