Table Of ContentDr. M. Rodenburg (coördinator)
Geen goed gehoor; wat nu?
Dr. M. Rodenburg (coördinator)
Geen goed
gehoor; wat nu?
Houten, 2017
Eerste druk, Uitgeverij De Tijdstroom BV, Utrecht 1984
Tweede druk, Uitgeverij De Tijdstroom BV, Utrecht 1986
Derde, herziene druk, Uitgeverij De Tijdstroom BV, Utrecht 1990
Vierde, geheel herziene druk, Uitgeverij De Tijdstroom BV, Utrecht 1996
Vierde, geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier/De Tijdstroom, Maarssen 1999
Vijfde, geheel herziene druk, Elsevier gezondheidszorg, Maarssen 2001
Vijfde, geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier gezondheidszorg, Maarssen 2005
Zesde (ongewijzigde) druk, Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2017
ISBN 978-90-368-1239-9 ISBN 978-90-368-1240-5 (eBook)
DOI 10.1007/ 978-90-368-1240-5
© 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,
opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige
vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen,
hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de
uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel
16b Auteurswet j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit
van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor
wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus
3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave
in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient
men zich tot de uitgever te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare
uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor
drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.
NUR 870
Bohn Stafleu van Loghum
Het Spoor 2
Postbus 246
3990 GA Houten
www.bsl.nl
Woord vooraf bij de vijfde druk
Slechthorendheid en doofheid zijn ernstige handicaps. In Nederland hebben ongeveer 1,3
miljoen mensen geen goed gehoor en de helft van hen ondervindt daarvan werkelijk hinder.
De situatie in België is vergelijkbaar.
Over niet goed horen is al veel geschreven, zij het tot dusverre voornamelijk met het accent
op de technische kanten: de oorzaken van gehoorverlies, onderzoek van het gehoor, de medi-
sche aspecten van gehoorverbetering. Veel minder aandacht is en wordt geschonken aan de
psychologische, pedagogische en maatschappelijke gevolgen van niet goed horen. In Geen
goed gehoor; wat nu?komen deze gezichtspunten ruimschoots aan de orde.
Geen goed gehoor; wat nu? is in de eerste plaats bedoeld voor allen die beroepshalve met
slechthorenden in aanraking komen. Hierbij denken we met name aan (huis)artsen, docen-
ten, maatschappelijk werkenden, verpleegkundigen, audiologen en audiologie-assistenten, lo-
gopedisten, kno-artsen en beroepskeuzeadviseurs. Daarnaast is het boek bedoeld voor dege-
nen die voor deze beroepen worden opgeleid. Ook hebben we ons veel moeite getroost om het
boek toegankelijk te laten zijn voor doven en slechthorenden zelf.
De auteurs zijn afkomstig uit verschillende disciplines. Allen werkzaam in de audiologie: twee
maatschappelijk werkers, drie psychologen, een persoon afkomstig uit de slechthorende we-
reld, een kno-arts en twee audiologen. Hierdoor is een veelzijdig beeld ontstaan van wat
slechthorendheid inhoudt. De auteurs hebben hun bijdragen grondig met elkaar besproken,
zodat het boek niet een weergave is van de afzonderlijke opvattingen, ervaringen en inzichten
van de schrijvers, maar door het hele team wordt gedragen.
Sinds 1984, toen dit boek voor het eerst verscheen, hebben we met tussenperioden van onge-
veer vier jaar een nieuwe druk verzorgd. Dan pas valt op hoeveel vernieuwing er is opgetreden.
Recente ontwikkelingen, opgenomen in deze vijfde druk, zijn:
• De ontwikkeling van de gebarentaal gaat door. De Nederlandse gebarentaal is inmiddels
erkend als een officiële taal. Het gebruik van de Nederlandse gebarentaal in het dovenon-
derwijs en Nederlands met gebaren bij het slechthorende onderwijs is daartoe ook toege-
nomen.
• Voor screening van het gehoor bij jonge kinderen is men bezig met een overgang van een
subjectieve methode (Ewing/capas) naar een objectieve methode die kort na de geboorte
al toegepast kan worden.
• Het plaatsen van een cochleaire implant bij kinderen is recent in het ziekenfondspakket
opgenomen.
Een bijzonder woord van dank willen wij uitspreken voor Kristin Hanssens, verbonden aan het
Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Sint Gregorius in Gentbrugge en aan het Gehoor-,
Spraak en Visuscentrum ‘De Poolster’ te Brussel, en voor Koen vander Beken, orthopeda-
goog, eveneens verbonden aan het Koninklijk Orthopedagogisch Centrum Sint Gregorius.
De auteurs
voorjaar 2001
Inhoud
1 De betekenis van het kunnen horen 11
1.1 Inleiding 11
1.2 Wat betekent niet goed horen? 12
1.3 Wat betekent niet (goed) horen voor een kind? 15
1.4 Wat betekent niet (goed) horen voor volwassenen? 17
1.5 Eénorigheid 20
2 Taalverwerving van het dove en slechthorende kind 21
2.1 Inleiding 21
2.2 Taalverwerving van het goedhorende kind 21
2.3 Taalverwerving van een doof cq. slechthorend kind 24
2.4 Communicatie met doven en slechthorenden 26
3 Vroege opsporing van gehoorstoornissen 33
3.1 Inleiding 33
3.2 Hoe gebeurt de gehoorscreening in Nederland? 34
3.3 Hoe gebeurt de gehoorscreening in België? 35
3.4 Wat wordt bereikt met de screening? 36
3.5 Is gehoorscreening op nog jongere leeftijd mogelijk? 36
3.6 Kinderen die niet vanaf de geboorte een gehoorverlies hebben 37
4 Onderzoek van kinderen op het audiologisch centrum 39
4.1 Inleiding 39
4.2 Anamnese 40
4.3 Gehooronderzoek 40
4.4 Logopedisch onderzoek 40
4.5 Psychologisch onderzoek 42
4.6 Maatschappelijk werk 43
5 Begeleiding van dove en slechthorende kinderen en hun ouders 45
5.1 Inleiding 45
5.2 Kinderen van nul tot circa twee jaar 47
5.3 Kinderen van circa twee tot zes jaar 48
5.4 Kinderen van circa zes tot dertien jaar 51
5.5 Jongeren van dertien jaar en ouder 53
5.6 Andere vormen van hulpverlening 55
6 Onderwijs en opleiding 57
6.1 Inleiding 57
6.2 Regulier onderwijs 58
6.3 Speciaal onderwijs 59
6.4 Vervolgopleidingen 63
6.5 Onderwijs aan meervoudig gehandicapte kinderen 65
6.6 Organisatie van het onderwijs in Vlaanderen 66
7 Beroepsmogelijkheden 69
7.1 Inleiding 69
7.2 Bemiddeling 69
7.3 Welke beroepen? 70
7.4 Toekomst 71
8 Op latere leeftijd verworven slechthorendheid of doofheid 75
8.1 Inleiding 75
8.2 Jongeren 76
8.3 Volwassenen 77
8.4 Ouderen 80
8.5 Begeleiding 81
9 De bouw van het oor 83
9.1 Inleiding 83
9.2 Het uitwendige oor 83
9.3 Het middenoor 84
9.4 Het binnenoor 87
9.5 Het labyrint 87
10 Onderzoek van het gehoor 89
10.1 Inleiding 89
10.2 De anamnese 89
10.3 Otoscopie 89
10.4 Radiologisch onderzoek 90
10.5 Audiometrisch onderzoek 90
10.6 Gehooronderzoek bij kinderen 97
10.7 Verschillende vormen van niet goed horen 99
11 Oorzaken van doofheid en slechthorendheid 101
11.1 Inleiding 101
11.2 Heel jonge kinderen 101
11.3 Peuters, kleuters en oudere kinderen 104
11.4 Volwassenen 106
11.5 Ouderen 110
12 Verbetering of herstel van het gehoor 113
12.1 Inleiding 113
12.2 Heel jonge kinderen 113
12.3 Peuters, kleuters en oudere kinderen 113
12.4 Volwassenen 117
12.5 Cochleair implantaat (CI): elektrische stimulatie van het binnenoor 119
12.6 Oorsuizen 123
13 Het hoortoestel als hulpmiddel 125
13.1 Inleiding 125
13.2 De bouw van het hoortoestel 126
13.3 De verschillende soorten hoortoestellen 129
13.4 Wat mag van een hoortoestel worden verwacht? 133
13.5 Welk oor en welk hoortoestel? 135
14 Technische hulpmiddelen om de communicatie te vergemakkelijken 141
14.1 Inleiding 141
14.2 Wek- en waarschuwingssystemen 141
14.3 Hulpmiddelen om geluid te versterken 142
14.4 Technische hulpmiddelen om een spreker beter te verstaan 145
14.5 Telecommunicatie 149
15 Niet-technische mogelijkheden om het spraakverstaan te
vergemakkelijken 155
15.1 Inleiding 155
15.2 Het gunstiger maken van de luisteromstandigheden 155
15.3 Hoortraining 157
15.4 Spraakafzien 157
15.5 Het mond-handsysteem (MHS) 158
15.6 Cued speech 159
15.7 Vingerspelling 160
15.8 Klankgebaren 160
15.9 Total Communication (TC) 160
15.10 Waarnemen van geluid via lichtsignalering en met de tastzin 162
16 Vorming en ontspanning 163
16.1 Vormingswerk 163
16.2 Gezelligheidsverenigingen 165
16.3 Sport 166
16.4 Vakantie 166
16.5 Massamedia 166
16.6 Vrijetijdsbesteding 167
16.7 Kerkdiensten 168
17 Wie betaalt wat? 169
17.1 Nederlandse situatie 169
17.2 Belgische situatie 172
18 Instellingen in Nederland 179
18.1 Instellingen voor diagnose en revalidatie 179
18.2 Onderwijs 182
18.3 Centra voor onderzoek en behandeling met residentiële mogelijkheden 187
18.4 Psychosociale hulpverlening 190
18.5 Ouder- en patiëntenverenigingen 193
18.6 Diversen 200
19 Instellingen in België 211
19.1 Instellingen voor diagnose en revalidatie 211
19.2 Onderwijs 215
19.3 Woonvoorzieningen 216
19.4 Psychosociale hulpverlening 217
19.5 Ouder- en patiëntenverenigingen 218
19.6 Internationale organisaties 222
19.7 Specifieke doelgroepen 222
19.8 Informatiecentra en vormingsdiensten 223
19.9 Vlaamse gebarentaal en tolken 223
19.10 Toeristische diensten voor doven en slechthorenden 224
19.11 Diversen 225
20 Informatieve boeken over doofheid en slechthorendheid 227
20.1 Informatieve boeken 227
20.2 Brochures 229
20.3 Videobanden / cd-roms 230
Register 231
Illustratieverantwoording 231
Personalia 237
