Table Of ContentGaliendePergameoularhétoriquedelaProvidence
Mnemosyne
Supplements
monographs on greek and
latin language and literature
ExecutiveEditor
C.Pieper(LeidenUniversity)
EditorialBoard
A.Chaniotis(InstituteforAdvancedStudy,Princeton)
K.M.Coleman(HarvardUniversity)
I.J.F.deJong(UniversityofAmsterdam)
T.Reinhardt(OxfordUniversity)
volume 420
Thetitlespublishedinthisseriesarelistedatbrill.com/mns
Galien de Pergame
ou la rhétorique de la Providence
Médecine,littératureetpouvoiràRome
par
CarolinePetit
LEIDEN | BOSTON
TheLibraryofCongressCataloging-in-PublicationDataisavailableonlineathttp://catalog.loc.gov
TypefacefortheLatin,Greek,andCyrillicscripts:“Brill”.Seeanddownload:brill.com/brill‑typeface.
ISSN0169-8958
ISBN978-90-04-37345-7(hardback)
ISBN978-90-04-38096-7(e-book)
Copyright2018byKoninklijkeBrillNV,Leiden,TheNetherlands.
KoninklijkeBrillNVincorporatestheimprintsBrill,BrillHes&DeGraaf,BrillNijhoff,BrillRodopi,
BrillSense,HoteiPublishing,mentisVerlag,VerlagFerdinandSchöninghandWilhelmFinkVerlag.
Allrightsreserved.Nopartofthispublicationmaybereproduced,translated,storedinaretrievalsystem,
ortransmittedinanyformorbyanymeans,electronic,mechanical,photocopying,recordingorotherwise,
withoutpriorwrittenpermissionfromthepublisher.
AuthorizationtophotocopyitemsforinternalorpersonaluseisgrantedbyKoninklijkeBrillNVprovided
thattheappropriatefeesarepaiddirectlytoTheCopyrightClearanceCenter,222RosewoodDrive,
Suite910,Danvers,MA01923,USA.Feesaresubjecttochange.
Thisbookisprintedonacid-freepaperandproducedinasustainablemanner.
StylusGaleniutaiuntquidammediusintersolutamorationemet
carmenfluit
Symphorien Champier,SpeculumGaleni,1517
∵
Table des matières
Avant-propos xi
Notesurlesabréviations xvi
Introduction:PourunelecturerhétoriquedeGalien 1
1 Larhétoriquemédicale:unparadoxe? 1
2 Galienetlarhétorique 3
3 GalienetlaSecondeSophistique 5
4 LaformationrhétoriquedeGalien 8
5 Unauteuronnepeutplusconscientdesonœuvre 12
6 LireGalien:obstaclesetenjeux 14
7 LalangueetlestextesdeGalien:étatdeslieux 19
8 Méthodeetperspectiveduprésentouvrage 23
9 Galienetlarhétoriquescientifique:lavéritable«écriturefondatrice»
delamédecine? 27
10 Limitesetplandel’ouvrage 32
1 Galienetl’hellénisme 37
1 Galien,lesGrecs,lesautres:Romeeffacée? 41
2 LesouvenirdePergameetl’élogeintrouvable 42
3 LegrecdeGalien:Grecscontrebarbares 44
4 Paideia:Galienetlacitation 54
5 LabibliothèquedeGalien 56
6 Galiencitateur:contextes 57
7 «ÉcoutePlaton!».Galienprofesseur 60
8 L’artdel’allusion 67
9 Intertextualité 69
10 Conclusion 72
2 Révélation,démonstration,réfutation:del’interprétationdessignesàla
rhétoriquedelapreuve 74
1 Galienoularévélation:interprétationetdévoilement 74
1.1 L’interprétationdessignes:unelanguetechnique,unelangue
ambivalente 76
1.2 Del’interprétationdessignesàl’affirmationd’uneautorité 77
1.3 Lecas,théâtredelarévélation 80
1.4 Galieninterprèted’Hippocrate 84
1.5 InterprètedelaNatureprovidentielle 88
viii table des matières
2 Polémiqueetdestructiondel’adversaire:unerhétoriquede
combat 90
2.1 Galienetlalogique:syllogismesetautrestypesde
raisonnements 93
2.2 Ducertainauplausible:lescompromisdeGalienavecla
persuasion 94
2.3 Stylejudiciaireetdémonstration:Galienpamphlétaire 97
2.4 Sarcasmeethyperbole 100
2.5 Invective:l’élogeetsoncontrairechezGalien 103
3 Conclusion 109
3 Enargeia:formesdelanarrationetdeladescriptionchezGalien 112
1 LerécitchezGalien:formesetfonctions 112
1.1 Galien,lerécitetlalittératuredesontemps 114
1.2 LerécitdeGalienenperspective 116
1.3 Récitsàdoubledétente:lesensdudiptyquechezGalien 124
1.4 Histoiredecasetenargeia:Galienetlesmaladesdela‘peste’
antonine 124
1.5 Récitdecas,argumentationetautobiographie:lecasetson
contexte 128
1.6 Importanceetpostéritédurécitdecasgalénique 133
1.7 Galienmoraliste:traversetdéfautsdelasociétéromaine 134
1.8 Récit,enargeia,ekphrasis:GalienémuledeThucydide? 140
2 Imageetvisualisation:auxlimitesdel’enargeia 146
2.1 Imageetautopromotion:Galien,Trajandelamédecine 146
2.2 Image,digressionetgéographie:Stabies,unlocusamoenus
détourné? 149
2.3 Descriptionetanatomie:auxantipodesd’une“esthétiquede
l’horreur” 153
3 Conclusions 161
4 ÉlogeetdévoilementdelaNature:unerhétoriquedelaProvidence 163
1 Unprojetsingulier? 165
1.1 Remarquespréliminaires 165
1.2 Faireœuvreutile 168
2 LeDeusupartium,offrandeettémoignagedepiété 170
2.1 Un‘hymneenprose’? 171
2.2 La“métaphore”desmystèresetdel’initiation. 180
2.3 Beautédetouteschoses 186
table des matières ix
3 Unerhétoriquedel’éloge:artetnature 190
3.1 UneNatureartiste 190
3.2 Lesoleil,l’oeil,lepied:unisparunemêmebeauté 194
3.3 Uneekphrasis?Galien,lanatureetl’art. 198
3.4 Souslesigned’Aristote:l’ouverturedutraitéetsonrefletdansle
Protreptique 204
4 Pourconclure:LafortuneduDeUsuPartiumouletriomphedela
rhétoriquemédicale 206
5 Galienparlui-même:autoportraitetautobiographie 210
1 Le«je»deGalien 213
1.1 Souvenirsd’unmédecin 213
1.2 Galienetlapremièrepersonne 214
1.3 Galienetleproblèmedu«je»danslalittératuregrecque
antique 216
2 Autoportraitetstratégiesrhétoriques 224
2.1 Galienetleslieuxcommunsduportrait,ouleslimitesdela
sincérité 224
2.2 LesvoyagesdeGalien:unautoportraitexotique? 227
2.3 Desfigurestutélairesàl’autoportrait 232
3 Incarnerlasagesseetl’autorité 236
3.1 Levisagedusage.Galien,lecorps,lanature 236
3.2 Lecorpsetl’apparencedel’idéal 242
4 Galienvieillissantetl’autobiographie:unretoursursoi? 247
5 Conclusion 254
Conclusion 257
Postscriptum.Lesmauxetlesmots 259
Bibliographie 263
Indexlocorum 281
Indexnominumetrerum 287