Edebiyat Sosyolojisi

129 Pages·1992·7.545 MB·Turkish

by  Robert Escarpit

CEP ÜNiVERSiTESI
Edebait
y
Sosolojisi
y
ROBERTE SCARPIT
lletiYşaiymı nl•a PrıR ESSUENSI VERSITDAEIF RREASN CE
CATVLLVS
C E P Ü NI V E R SIT E SI
Edebiyat
sl��r?l,?J!�i
ROBERETS CARPIT
Çeviren
HOSEYIN PORTAKAL
iletişYiamy ınla• rPıR ESSEUSN IVERSITADIERF ERSA NCE
r
CATVLLVS
IletiYşiamy ın•l PaRrEıS SUENSI VERSIDTEAF IRRAENSC E
C E PÜ N 1 V E R S 1 T E S 1
IletiYşaiymı ncıAl.ıkŞ a.d ınsaa hibMiu:r aBte lge
GeneYla yıYnö netmenFia:h rAir al
YayıYnö netmenEir:k aKnay ılı
YayıDna nı,manAıh:m eltn seı
YayıKnu rulu:
FahArria Mlu,r aBıe lgTea,n ıB!o raM,u raGtü ltekiiln,g
Ahmeltn selE,rk anK ayıülmıi,Kt ı vanç
TuOrPualş oıaııuM,e ıTeu nçay
GörseTla sarıÜmm:i Ktı vanç
Kapak lllüatrasGyüorncau:nö zkan
DizgMla:r aton Dızgievi
SayfDaü z•niH:u snAüb bas
BaskŞıe:fk iM atbaa(sıı1çA )y haMna tbaa(skıa pak)
lietYiaşyıımn cAı.lŞı•. Ck e pü nıvers1r00t •e IsSiB 9N7 5-427900-.X.
1.B asıml:l etYıaşyıımn lKaasrıım,1 992.
Ocak 1986t ar7i hblasik ısınçedvarni lmıştır.
©aue saısP-rjees?s Uensl versidteaF irraensc1 e9,5 8
108B,o uJevSaaridn -Ger7m5a0i0n,6,P ar-ıFsrance
©IletiYşaiymı ncıl.,ı1i<9A9Ş2
KlodfaCraedrI letiHşainNm o .3?4 400
CaQaloI1lsltua nTbeull5 1,6 2 260 -61 -62
1
.
Ön
söz
Günümüzbdiel bgiyira ndaennö nemdl�i e rh alineel igrdkieğne r
yandadna a rtanb ihrı zgleal işiçyeoşri,t leAnmiayk oart.l anarak
büyüybeinl ügrie timiynadreanr lanömzaekl,l ikle ygaüşnadme lik
kaygılabraısnkııansl ıt ınzdoar,l aşHıeyroş re.y er ağmebni lgiye
ulaşmçaa basını süridçüidrneei nmlkeArırl paerk f azdleağ il.
Ayrıcöaz,e llTiOkrlkei gyiebü il kelebridkreo nudkae ndigneil iş­
tirmyeakd as ırmfe rakıgniıd ermek içinb ihkreo rnhuayö{jnu­g i
renmeiks teyenşlaenrsçiıon k a zÜ.n iversitetloeprliummiuzm,u ­
zuny etişbökliünm Onkea tkıda builçuignnem raekik mlkiful lardan
yoksun.
CepÜ niverskiitteaspiil şatrbeıu o lumsuozr tamdeav,l erinde
kendilyeertiişntii romteokb,O svtaep,u rdtar,e nhdaer canzaan­
mandakne ndiilçeiryina rarlanImsatke yensluenruel mOazke re
hazırlandı.
20.y üzyıl Franshıazy atkıüenlnıtö nün re mlüir ünlerionldaenn,
bugüyna kla3ş0ı0k0k itapdleıvbk i dri zoil uştu•raaunes ais-je"
(NeB iliyodriuzmi)s Iilneit iYşaiymı nlTaürrık çek'ayzea ndırıyor.
IletişCiempÜ' nIinv ersbiutbe üsyiü,dk i zidseenç ilmTiüşr k,i yeli
okurliaçriö nz elliilkçgleiek ioclia bileesceerkl eyrainnı sıArva­,
rupa'bnaışnk yaa yınevlebreinnzienbr iç re rçevyeadyeı mladı�ı
kitapdlaai rçıe riyor.
AyrıTcüar kiyes'inyiansk eütl,t eükro,n omhia yatıiyllgkaio lniu ­
lardöaze oll arbaukd iziiç iyna zıltmeılşi f e"süenrilveerr site"nin
"ö{ırenlpmr ogramtıa"mnaım lay.a cak
CepÜ niversitheesrki i'tnaibnı aölanndıengıenlb einurz manı
tarafıynazdıalndK ıi.ta phleamrk ,o nuyialk ke ze �ilkeinş ilheerme
deb ilgidseirniin leşitsitremyeekn sleesriea nebibliekrca epks am
ved erinlikte. Bivleag nilnaişnoı llymıeartst eıer,ml ekilı stCaesp.
ünrversiktietsalp llairsvıeenü ıniverö{ısrietnec ilyearrid ıdmceır s
kitaoblıa rakku llanabiöl�erceetkm;e nöl�erre,t üiyme levrei
araştırmbacukı iltaarp lakradyannao kl aryaakr arlanabilecek;
gazetecilye�ru ni şt emposiuç inçdaeb ubki lgiliehntmiay açlarını
CepÜ niversiteksair'şnıadlbeainyl ecçeakl;ı şmteıs�lıed ka lında
bilgigseilniiş tiirsmteeky en, keevnidnpidr eo,g ramlayabilece�i
bimre sle�kiit iimm kanıknaav uşacaaykr;ı chae,r hanbginire ­
denlbeik ro nuymue raedke nh erkekso,l aoyk unru,k olatya şınır,
ucubzi kra ynaC�etp Ü niversitetseim'ienndd eebn ilecek.
CepÜ niverskiitteaspisl ıaakrr ıa lıkylaayrılmal andbıeknçzae,r siz
bigre neklü ltküirt apollıu�şıt urIancsakaH.na kiarı'Gnednaen­
tikK'aen,s er'OdretnaP ka zarA'lak,o llım'den eK,aI psittaa­lizm'
tistikC'idnesne lklaidka'urez anagne nibşi bri lgi alanında hem
zahmethseimzv eribmilgrie zinitçiii nd ea•lm ekanC"e,p Ü ni­
versitesi.
ILETIYŞAIYMl NLARI
Içindekiler
ıK.ı SıM
IlkveeY öntem.l...e..r.... ................... ...............................................7
ıB.Ö LÜM
NiçiBni rE debiySaots yolo.j....i...s....i.....?... ...............................7
f����� �
?a���� �.�:::�:::�::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::>:::.:::::::::.:::::
, . .
.
llBÖ.L ÜM
.
EdebiyÜartü nünNea sıYla kla.şma....l..ı........... ...................1 9
KitOakpu ma, Ed.e....b...i....y...a.....t..... ..................................................1 9
Yollar.................................................................. ...2..5.. .. .......
llK.ı SıM
Üret.i..m... .....................................................................................................3..1.. ..
llBlÖ.L ÜM
��:n�:��� �:�:r.:::::�:�: ::::::::::::::::::::::::::::
::::::::::::::::·::::::::::::::.::::::::::
s! ... ..
KuşakvleaE rk ipler... ........ .....3..6 . ... .......
.
IVB.Ö LÜM
. . .
TopluImç inYdaez a.r..... ...................................... ........... .4.3
Kökeenri. ........................ ... . .............. 43
ParSao ru.n...u. ...................... .. ........................ ..........................4 7
EdebiMyaets leği............................................. ...... ...........5..3. .......
llKlı.S lM
.
Dağıt..ı....m.... ......".· .. ........... .. .. ....................................5...9
V.B ÖLÜ.M
. .
KitaYpa yıImş l.e...r.....i... ..................................................... .... 59
YayıvmeY aratma................. ...................5...9... ........................ .....
YayımcıIlşıl.ğ..eı..v...n..i... .. ....................................................................... 65
VIB.Ö LÜM
KitaDpa ğıtımDıenvırne l_e .r..i..... ...........................................7 4
DevrenSiınn ırla.r ı... ...........................................7...4... .... ......................
KültüIrnlsüa nDlearv re.s.i. . .....................................7...8... ...... .........
HalkIıç iAnlea Dne vre.l..e....r... .... . .... ..... . .. .... ... .........8..6. .......
Abl ukaZyoır layan..l...a..r... ....................................................... 92
IVK.l SlM
Tüket.i.m...... .....................................................................................9 9
VIBIÖ.L ÜM
Yapıvte O kuyuc...u... ............................................. ................ .9.9
Okuyucula.r..........:.... ................ ............................................ _ _.. 99
Başa..r..ı.. ........................................................................................................... 109
VIIBIÖ.L ÜM
Okumav eY aşam.......... .......................................................................1. 15
UzmanlvaerT üketic...i...l....e.....r.. ................................................. 115
Güdülen.m....e... ........................................................................................ .1.18
SONU..Ç... .....................................................................................................1....2 ..7... .
BiRiNCSiIMKI
İLKE VEY ÖNTEMLER
BİRİBNÖCLİÜM
NİÇİBNİ RE DEBiYASTO SYOLOJİSİ?
I.E debivyea tT oplum
Edebiyüartü nleri yazarlavne,o kkuiytua­plan
culayna d ag enebli tra rzsdöay leyeocleukr ssaak­,
naty aratıcılyaanpnııt,l vaen o kuyuckui tlesini
kapsaAry.n zıa mandsaa nattıe,k nolovejt iiycia reti
dei çinael avn et anımiıy yia pılmbıişr eyl(eardlıe
herz amabni linmdees)ae,z ç oka noni(ma mas ınırlı)
birt oplulbuüğtuü nlesyoennd ereckea rmaşbıikr
aygıatr acılıbğiıdrye lğai şdiemv resini oluşturur.
Bu devrentiünm n oktalanynadraa tbıicrıe yle­
rinv arlığı psmiokroalvloe jf iekl,s yeofir ums orun­
lannıy,a pıtiaonynn adırğoıla racılıeğsıtyeltai k,
stidli,vl e t eknsiokr unlvaens ono larbaikor k uyu­
cut oplultuağrui hspeoll,i ttiokp,l umshaalt,te ak o­
nomisko runloarnt akyao yaBra.ş ktaü rlsüö yleye-
_
ceko lursaekd,e biyüartü nünküe şfetmieçki- ne n
azındabni-ny ovla rdır.
Edebiyabtiırne ylzeirhiinn dsüenly alansyol­a,
yutb içimlevreol ret aklyaaşpaı laorllaabn u ü çlü
ilişkbiiszii,im n celemezmoirzlia ştıÖrzıeylolri.k le
edebiytaatr ihiinnic elemegmeirze ktiği zaman,
olaylüaçnb oyutttaas arlamgaükçtlaü çke kiyoruz.
Gerçeketdee biytaatrh ii,b u ortaklbaaşğal anımı,
polittiakr iyha zarlığmıenrıank ıtnear kediblimri ş
çeşidte kobri,r ç eşistü sg ibdiü şüneryeükz,y ıllar
boyuncyaa lnıizn saniavnen y apıtla-röırnne ğin
7
ruhsyaalş aömy külveerm ie tiyno rumlgairbıii n-­
celenmesyieytlienv meih şa lçao ğzua mayni enb u­
nunla yetinmektedir.
Gelenektsieplet nei yeid ebiyat dtearrskiiih ­i
taplannbdial gee,r çebki rs osyolgoöjriükn ümün
eksikglöizğlgieö rülebBiellikyria. z artloaprl umsal
bibro yutbuinl incoilnadbei lvierb luenru bni irm ­
gesivneir mekyael kışabialmiarb luea rm,a çi çin
kesivneu yarlanbmiıyrşö ntemeikns ikylüizğüin ­
denç,o ğzua mani nsanvıeny apıtgıenl eneşkes­el
masıntıunt ukloulsuur lTaarr.i hdienr inliikklie ri,
boyutbliuer k raünz eriynaen sımgıişby io kolvuer
edebiüyraütn düü,z b iprl aünz eriynaen sımdıüşn ­
yah aritasına benzeru ğçraarOrpk.ıu llmlaalra­ra
dakyie rküreklüeçrü,c büikMr e ksikae'zyekıno ca­
manb iArl askan'aysııy la nlışlgıösktlear bierns­e,
zerş ekilVdeer saild1aeo sn'y ıadn a o nb eşy ıl1ı7,.
yüzyıladlatkmiyı ışl lFırka nseıdze biyyaaşta mını
öylbea stınr.
Bu güçlühkilçebrzi arm ant ümüyloer tadan
kalkmaEzk.s ikbsiibrze timloelmaeos lım asbai le,
önemloil any,a şamöyküsü yazyaard laya on­nın
rumculatnanr,i hçiylade arei lne ştirmeendlee­rin,
biyaotrıt açyıak aranl-agreıçnm iyşatd ea g ünü­
müzdee-debiüyraütn küo nusunbdoaz ulmamış ve
tamb igrö rüsşaeh iopl malarGıüdnıürm.ü zedkeo ­
nomiski stemler çerçeçvaelsıişv aene i tçkiinsdie
yaratümzae riynaed sınomlaazyn a zmanbıinmr e s­
leko lma-syıad ah idçe ğilksaez angçe tirbeiner t ­
kinloilkm asiın-sanikaanvnr ayışuıznaddkae nğ il­
dirK.i tabtıinc abriiür r üonl arüarke tilvmeed sai­
ğıtılmdaashıaa,ç ıbki dre yişilset,ve eks unyua sa­
sınuay masyıa,p ıtlkaarvırna nmasındakna lu­zak
mazS.ö züknı saoskıu,m kai taepn düstrinsaisnıdle
"tüketibmiidrna "l ıyesdae,b iydaat- ıdni ğşeery ler
8
arasınadmaa,y adsınmbaizşr e kilkdiet-aepn düst­
ris"iü retimibniidrna "lo ıl masöın emsbiizşr e yd e­
ğildir.
II.T arihçe
Algıladığımız edşeebkilyikayatlv er amı1,8 .
yüzyılsıonny ıllantnaırni htianşiı Bra.ş langıçtan
beriin sanleadre biy"ayta pmıyoorn"a", s ahip olu­
yorduE"d.e biy"aotk,u umşlakra"t egoriasiiton le­
manıni şaretiVdoilrt.a irbei'riç na ğdaşmgaö re
"edebiy"ahta"l,k ıkna"r şıtıödtıerky,iö nüdüBri.r
kültüarr istokrsaösziksoin usuvdeub urü rünt op­
lumsabli ro lgoul duğöul çüdeed,e biyvaett o plum
iilşkilseorriu npue,kb ilinoçllairo arkt açyıak maz.
Oysa1 6y.ü zyılidtainb abrieernvri m başlavdeı
18y.ü zyılidtainb ahrıezn kazandyıa.n daBbnii rl gi
alanluazrmıa nlaşırbkielni,mv seet le knçiakl ışma­
larg idergeekr çeakn lmada edebiyatatyannl dvıe
edebiyatın çembeyrail ndhıaozrş ba ilrvd aık,ig te ­
çirmeikç isnı nırlanymöanyeal Adrit.ı bki rka rşılık
beklemeyeedne biyoa ta,n danb eridkiern disiyle
toplulaurka sınodrag anbiakğ lar anyor.
Ötey andan, edebbiikrya artştıal ık beklememe­
yia rtıraaynn kıü ltürveet le kniilkl eermelteürk,e ­
timt oplumiuç indeedkeib iygaetr eksiniamlian­in
nıngıe nişledtetğii,ş iolma naklaçroığnaıl tBtaı­.
sımcılbıuğlıunn uşkui,t ap endüstrigseilniişnm esi,
okuma-yazbmial enleçroiğna lmavsedı a has onra
görsel-itşeiktnsiekll heirzimne tseu nulmassaıy e­
sindek,ü ltürbeilrs oylunbuenl irleayyinccia lığı
olanlkaırs,m edna haa çıbki rb urjuvsae çkininin
kültüurğerla şısdıönnaü şvteüs onz amanlarkdiat ­
leleernitne lekitlüeerll emeasrianciın oldu.
Biyra ndaunz manlaşmöat,e yankdiatnad pa ğı-
9