distopik filmlerde zaman ve mekânın yeniden yaratımı

211 Pages·2015·4.78 MB·Turkish

T. C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
RADYO, TELEVİZYON ve SİNEMA ANABİLİM DALI
SİNEMA BİLİM DALI

DİSTOPİK FİLMLERDE ZAMAN VE MEKÂNIN
YENİDEN YARATIMI
Yüksek Lisans Tezi

Melike UYANUSTA

İstanbul, 2015
T. C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
RADYO, TELEVİZYON ve SİNEMA ANABİLİM DALI
SİNEMA BİLİM DALI

DİSTOPİK FİLMLERDE ZAMAN VE MEKÂNIN
YENİDEN YARATIMI
Yüksek Lisans Tezi

Melike UYANUSTA

Danışman: PROF. DR. Esra BİRYILDIZ

İstanbul, 2015
i
GENEL BİLGİLER
İsim ve Soyadı: Melike Uyanusta
Anabilim Dalı: Radyo Televizyon ve Sinema
Programı: Sinema
Tez Danışmanı: Prof. Dr. Esra Biryıldız
Tez Türü ve Tarihi: Yüksek Lisans - 2015
Anahtar Kelimeler: Sinema, Distopya, Zaman, Mekân, Bilimkurgu

ÖZET

DİSTOPİK FİLMLERDE ZAMAN VE MEKÂNIN YENİDEN
YARATIMI
“Distopik Filmlerde Zaman ve Mekânın Yeniden Yaratımı” isimli bu tez, 1970
yılından sonra üretilmiş, uzun metrajlı, edebi eser uyarlaması olmayan filmlerdeki
distopyan toplum yapısını ele almaktadır. Metinde, distopya sineması, distopya
edebiyatı ile birlikte bilimkurgu geleneğinin içinde bir alt tür olarak tanımlanmıştır.
İnsan yaşamının zaman ve mekândan bağımsız olamayacağı gibi insan yaşamını konu
edinen sinema sanatının da zaman ve mekândan bağımsız olması düşünülemez. Bu
nedenle çalışma içerisinde zaman ve mekân üzerine düşüncelere yer verilmiştir.

i
GENERAL KNOWLEDGE
Name and Surname: Melike Uyanusta
Field: Radio, Television and Cinema
Programme: Cinema
Supervisor: Prof. Dr. Esra Biryıldız
Degree Awarded and Date: Master - 2015
Keywords: Cinema, Dystopia, Time, Space, Science Fiction

ABSTRACT

RECREATING OF TIME AND SPACE ON THE DYSTOPIC
MOVIES
This dissertation titled “Recreating Of Time And Space On The Dystopic
Movies’’ is dealing with the dystopian community structure at the feature length films
having created after the year 1970 which are not literary work adaptation. The dystopian
cinema has been categorized with dystopian literature as a subtype within the scope of
science fiction tradition. It can be not thought that the movies with the topic of human
life can be not independent from time and space as if human life could not be
independent from the time and space. For this reason, this work scope includes the ideas
about the time and space.

ii
ÖNSÖZ
Bu çalışma süresince benden ilgisini ve sabrını esirgemeyen sevgili danışmanın
Prof. Dr. Esra BİRYILDIZ’a ve beni maddi manevi her konuda destekleyen AİLEM’e
sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

iii
İÇİNDEKİLER
Sayfa No.
ÖZET ……………………………………………………………… i
ABSTRACT ……………………………………………………… ii
ÖNSÖZ ……………………………………………………………… iii
ŞEKİL LİSTESİ ……………………………………………………… viii

GİRİŞ ……………………………………………………………... 1

1. ZAMAN

1. 1. Zaman Kavramına Yönelik Düşünceler ……………… 6
1. 1. 1. Platon’a Göre Zaman ve Gökcisimleri …..….. 6
1. 1. 2. Aristoteles ve Hareket …………………..….. 7
1. 1. 3. Augustinus ve Şimdi ……………………………… 9
1. 1. 4. Kant’a Göre Zamanın A priori Bilgisi ……… 10
1. 1. 5. Bergson’da Bellek ve Süre …………………….... 11
1. 1. 6. Martin Heidegger ve Dasein’in Zamanı ……… 12
1. 2. Tarihsel Bağlamda Zaman Kavramının Gelişimi ……… 13

2. MEKÂN

2. 1. Mekânın Üretimi ……………………………………… 17
iv
2. 2. Geleneksel Toplumlarda Mekân Kavramı ……………… 20
2. 3. Modern Toplumlarda Mekân Kavramı ……………… 21
2. 4. Kent ve Kimlik ...…………………………………… 23

3. ÜTOPYA - DİSTOPYA

3. 1. Ütopya .....………………………………………….. 30
3. 1. 1. Ütopya Kavramının Oluşumu ……………… 30
3. 2. Distopya ……………………………………………… 36
3. 2. 1. Distopya Kavramının Oluşumu ………………. 36
3. 3. Edebiyatta Ütopya ve Distopya ……………………… 41
3. 3. 1. Platon, Devlet ....…………………………… 42
3. 3. 2. Thomas More, Ütopya ……………………… 44
3. 3. 3. Yevgeni Zamyatin, Biz …………………….... 48
3. 3. 4. Aldous Huxley, Cesur Yeni Dünya ……… 50
3. 3. 5. George Orwell, Bin Dokuz Yüz Seksen Dört …….. 52

4. ZAMAN - MEKÂN - SİNEMA

4. 1. Sinema ve Zaman ……………………………………… 59
4. 2. Sinema ve Mekân ……………………………………... 64
4. 2. 1. Sinemadaki İşlevlerine Göre Mekânlar ……… 69
4. 2. 1. 1. Gerçek Mekân ……………………… 70
v
4. 2. 1. 2. Kurgusal Mekân ……………………….. 72
4. 2. 2. Sinemadaki Kullanımına Göre Mekânlar ………... 76
4. 2. 2. 1. Fon Olarak Mekân ………………………. 76
4. 2. 2. 2. Anlatım Amacı Olarak Mekân ………. 77

5. BİLİMKURGU GELENEĞİ VE DİSTOPYA SİNEMASI

5. 1. Bilimkurgu Sineması ……………………………………… 86
5. 2. Sinemada Distopyalar ………………………………. 93

6. FİLM İNCELEMELERİ

6. 1. THX 1138 (1971) ……………………………………… 97
6. 1. 1. Filmin Konusu …………………………….... 97
6. 1. 2. Filmin Zaman ve Mekân Yapısı ……………… 99
6. 1. 3. Filmin Distopik Yapısı ……………………… 104
6. 2. Brazil (1985) ……………………………………………… 114
6. 2. 1. Filmin Konusu …………………………….... 114
6. 2. 2. Filmin Zaman ve Mekân Yapısı ……………… 116
6. 2. 3. Filmin Distopik Yapısı ……………………… 123
6. 3. Dark City (1998) ……………………………………… 133
6. 3. 1. Filmin Konusu …………………………….... 133
vi
6. 3. 2. Filmin Zaman ve Mekân Yapısı ……………… 136
6. 3. 3. Filmin Distopik Yapısı ……………………… 141
6. 4. Metropia (2009) ……………………………………… 147
6. 4. 1. Filmin Konusu …………………………….... 147
6. 4. 2. Filmin Zaman ve Mekân Yapısı ……………… 149
6. 4. 3. Filmin Distopik Yapısı ……………………… 153
6. 5. Lego Filmi (2014) ……………………………………… 164
6. 5. 1. Filmin Konusu …………………………….... 165
6. 5. 2. Filmin Zaman ve Mekân Yapısı ……………… 167
6. 5. 3. Filmin Distopik Yapısı ……………………… 171

7. SONUÇ ……………………………………………………………... 180

KAYNAKÇA ……………………………………………………… 188

EKLER
Ek 1. Film Künyeleri ……………………………………………… 197

vii