biber tohumu üretiminde tohum kalitesinin iyileştirilmesine yönelik araştırmalar

194 Pages·2007·1.39 MB·Turkish

1
EGE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

(DOKTORA TEZİ)

BİBER TOHUMU ÜRETİMİNDE TOHUM
KALİTESİNİN İYİLEŞTİRİLMESİNE
YÖNELİK ARAŞTIRMALAR

Özlem ALAN

Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı
Bilim Dalı Kodu: 501.0103
Sunuş Tarihi: 02.01.2006

Tez Danışmanı:Prof. Dr. Benian ESER

Bornova-İZMİR
2
KABUL VE ONAY

Özlem ALAN tarafından DOKTORA TEZİ olarak sunulan "Biber
Tohumu Üretiminde Tohum Kalitesinin İyileştirilmesine Yönelik
Araştırmalar" adlı bu çalışma, E.Ü. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim
Yönetmeliği ile E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Eğitim ve Öğretim
Yönergesi’nin ilgili hükümleri uyarınca tarafımızdan değerlendirilerek
savunmaya değer bulunmuş ve ……………tarihinde yapılan tez
savunma sınavında aday oy birliği/oy çokluğu ile başarılı bulunmuştur.

İmza

Jüri Başkanı:Prof. Dr. Benian ESER .................

Raportör Üye:Doç. Dr. Hülya İLBİ .................

Üye:Prof. Dr. Hikmet SOYA .................

Üye:Prof. Dr. İbrahim DEMİR .................

Üye:Yrd. Doç. Dr. İbrahim DUMAN .................
3
V

ÖZET

BİBER TOHUMU ÜRETİMİNDE TOHUM KALİTESİNİN
İYİLEŞTİRİLMESİNE YÖNELİK ARAŞTIRMALAR

ALAN, Özlem

Doktora Tezi, Bahçe Bitkileri Bölümü
Tez Yöneticisi: Prof. Dr. Benian ESER
Ocak, 2006, 177 sayfa

2004 ve 2005 yıllarında E.Ü. Ödemiş MYO arazi ve laboratuarları ile
E.Ü. TOTEM ve E.Ü. Bahçe Bitkileri Bölümü laboratuarlarında yapılan bu
çalışmada, Ilıca-256 acı sivri biber ve Yalova Yağlık-28 kapya biber çeşitleri
kullanılmıştır. Deneme-I, deneme-II ve deneme-III şeklinde üç aşamalı olarak
yürütülen çalışmada, deneme-I’de, her iki çeşitte, hasat zamanı ve bekletme
süresinin etkisi ile aynı zamanda hasat zamanı ve hasat seviyesinin de tohum
kalitesi üzerine etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, üç tohum hasat
zamanı (çiçeklenmeden 40, 60 ve 80 gün sonra) ve üç hasat sonrası bekletme
süresi (0, 10 ve 20 gün) kullanılmıştır. Hasat zamanı ve hasat seviyesi ile ilgili
olarak, üç tohum hasat zamanı (çiçeklenmeden 40, 60 ve 80 gün sonra)ve üç
hasat seviyesi (I., II., ve III. seviye) kullanılmıştır. Her iki çeşitte,
çiçeklenmeden 40 gün sonra yapılan hasat ve 0 gün bekletme süresinde
tohumların canlılıklarının çok düşük olduğu, bu hasat zamanında yapılan 10 ve
20 gün süre bekletme sürelerinin, tohum kalitesi üzerine olumlu etki yaptığı
belirlenmiştir. Acı sivri ve kapya biberde çiçeklenmeden 60 gün sonra yapılan
hasatlar en iyi hasat zamanı olarak belirlenmiştir. Acı sivri biberde bu hasat
zamanında yapılan 10 gün bekletme süresi ile tohum kalitesi açısından herhangi
4
bir olumsuzluk belirlenmemiştir. Yine bu hasat zamanında yapılan 20 gün
bekletme ve çiçeklenmeden 80 gün hasat ile bu hasat zamanının bekletme
süreleri tohum gücünde azalmaya neden olmuştur. Kapya biberde ise
çiçeklenmeden 60 gün sonraki hasatta yapılan bekletme süreleri ve
çiçeklenmeden 80 gün sonraki hasatta yapılan bekletme süreleri tohumluk
meyvelerde çürümelere neden olmuş ve meyve içinde çimlenme gözlenmiştir.
Hasat seviyelerinin etkileri ile ilgili olarak, bütün hasat zamanlarında I. seviye
hasatlardan, III. seviye hasatlara doğru meyve büyüklüklerinin ve buna bağlı
olarak elde edilen tohum veriminin ve çimlenme ve çıkış oranlarının azaldığı
belirlenmiştir.
Deneme-II’de, her iki çeşitte, üç bekletme süresi (0, 10 ve 20 gün) ve üç
tohum ayırma ve kurutma yönteminin (kuru tohum ayırma+güneşte kurutma,
kuru tohum ayırma+gölgede kurutma ve yıkayarak tohum ayırma+gölgede
kurutma) tohum kalitesi üzerine etkisi olduğu belirlenmiştir. Yıkayarak tohum
ayırma ve gölgede kurutma, en iyi tohum ayırma ve kurutma şekli olarak
belirlenmiştir. Kuru tohum ayırma yöntemlerinde ise güneşte yapılan kurutma
işlemi, gölgede yapılan kurutma yöntemine göre canlılık oranlarının ve tohum
gücünün azalmasına neden olmuştur.
Deneme-III’de her iki çeşitte, deneme-I ve deneme-II’den elde edilen
biberde maksimum tohum kalitesini sağlayan uygulamaları içeren yöntem-I ile
geleneksel biber tohumu üretiminde belirtilen koşullara ait kullanılan
yöntemleri içeren yöntem-II’nin kalite ve verim açısından karşılaştırılması
yapılmıştır. Buna göre, yöntem-I ve yöntem-II arasında bitki başına ve dekar
başına tohum verimleri açısından herhangi bir fark belirlenmemiştir. Buna
karşın, yöntem-I ile elde edilen tohumların canlılık oranları ve tohum gücü
yöntem-II’ye göre daha yüksek olarak belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:Biber, tohum hasat zamanı, hasat sonrası bekletme süresi,
hasat seviyesi, tohum ayırma-kurutma yöntemi, tohum verimi.
5
VII
ABSTRACT

STUDIES ON IMPROVING OF SEED QUALITY IN
PEPPER SEED PRODUCTION

ALAN, Özlem

Ph. D. Thesis, Horticulture Deparment
Supervisor:Prof. Dr. Benian ESER
January, 2006, 177, pages

In this study which was done in fields of Ege University Vocational
Trainig School and laboratories of Ege University Vocational Trainig
School, TOTEM and Ege University Agriculture Faculty Horticulture
Department, hot pepper variety Ilıca-256 and conic red pepper variety
Yalova Yağlık-28 were used. This study was done in three stage which
are trial-I, trial-II and trial-III. Trial-I has two aims which are showing
the effects of harvest time and post harvest maturity on seed quality and
the effects of harvest time and fruit pozition of plant on seed quality of
both two varieties. For the first aim of trial-I, three different harvest time
(days after anthesis 40, 60 and 80) and three different post harvest stage
(days after harvest 0, 10 and 20) were used. For the second aim of trial-I,
three different harvest time (days after anthesis 40, 60 and 80) and three
different fruit position of plant (first level, second level and third level of
plant) were used. For both two varieties, seeds, which were harvested 40
days after anthesis and with non post harvest process, have poor
germination. But, the seeds which were harvested in same time with 10
6
and 20 days post harvest maturity have higher germination. 60 days after
anthesis is the best harvest time for both varieties to get maximum
germination rate and vigour. 60 days after anthesis and 10 days post
harvest maturity didn’t make any important differences for hot pepper.
Harvest times 60 days after anthesis with 20 days post harvest maturity
and 80 days with 10, 20 days post harvest maturity decreased vigour of
seeds. All the post harvest maturity processes of 60 and 80 days after
anthesis caused roting of fruit and seed germination in fruit. From first
toward third level of fruits on plant fruit size, seed yield and percentage
of germination decreased.
Trial-II, three different post harvest maturity (days after harvest 0,
10 and 20) and three different seed exraction and drying method (dry
seed exraction and drying under sun, dry seed exraction and drying in
shadow, seed exraction with washing and drying in shadow) were used in
both varieties. Extraction with washing and drying in shadow is the best
method for the highest germination and vigour. When it comes to in dry
seed exraction method, drying in shadow has higher germination and
vigour than drying under sun.
In trial-III, there’s a comparison between traditional methods
(method-II) and results of trial-I and trial-II (method-II). There is no
significant difference between method-I and method-II for seed yield.
Method-I makes it possible to having higher germination rate and vigour
than method-II.
Key Words:Pepper, fruit maturation, harvest time, post harvest maturity,
fruit position, seed extraction and drying method, seed yield.
7
IX

TEŞEKKÜR

Doktora tez çalışmamda bana değerli bilgilerini aktaran ve yol
gösteren hocam Sn. Prof. Dr. Benian ESER’e, çalışmalarıma katkıda
bulunan Sn. Yrd. Doç. Dr. İbrahim DUMAN’a, çalışmamız için hazır
fide üretimini gerçekleştiren AGROMAR A.Ş.’ye ve FİTAR A.Ş.’ye,
laboratuar testlerinde Araş. Gör. Süleyman KAVAK ve TOTEM’e,
istatistiki analizlerde yardımını esirgemeyen Sn. Yrd. Doç. Dr. Özlem
TUNCAY ve Sn. Yrd. Doç. Dr. Hakan GEREN’e, her türlü katkılarından
dolayı Ege Üniversitesi Ödemiş Meslek Yüksekokulu çalışanlarına ve
öğrencilerime teşekkür ederim.
Ayrıca, çalışmamın her aşamasında desteğini yanımda bulduğum
başta eşime ve ailelerime teşekkür ederim.

Bornova-2006 Özlem ALAN
8
XI
İÇİNDEKİLER

Sayfa

ÖZET................................................................................................................V
ABSRACT......................................................................................................VII
TEŞEKKÜR....................................................................................................IX
İÇİNDEKİLER...............................................................................................XI
ŞEKİLLER DİZİNİ.........................................................................................XIII
ÇİZELGELER DİZİNİ...................................................................................XV
1. GİRİŞ............................................................................................................1
2. LİTERATÜR BİLDİRİŞLERİ......................................................................3
2.1. Bitki Özellikleri, Büyüme ve Gelişme ile İlgili Bildirişler...................3
2.2. Tohum Olgunluğu ve Tohum Kalitesi ile İlgili Bildirişler....................8
2.3. Tohum Ayırma-Kurutma İşlemleri ile Tohum Kalitesi Arası İlişkiler ile
İlgili Bildirişler...........................................................................................29
3. MATERYAL VE METOD...........................................................................34
3.1. Materyal.................................................................................................34
3.2. Metod.....................................................................................................37
3.2.1.Hasat Zamanları, Bekletme Süreleri ve Hasat Seviyesinin Tohum
Kalitesi Üzerine Etkisi (Deneme-I).............................................38
3.2.2.Tohum Ayırma ve Kurutma Yöntemlerinin Tohum Kalitesi
Üzerine Etkisi (Deneme-II).........................................................47
3.2.3.Hasat ve Tohum İşleme Yöntemlerinin Geleneksel Üretim
Yöntemleri ile Karşılaştırılması (Deneme-III)...................51
9
İÇİNDEKİLER (devam)
Sayfa

3.2.4 Analiz Yöntemleri........................................................................55
3.2.4.1. Tohumluk Meyvelerde Boy-Çap-Ağırlık Ölçümleri......55
3.2.4.2. Kuru Ağırlık Değişiminin Saptanması...........................55
3.2.4.3. Tohum Neminin Saptanması..........................................55
3.2.4.4.Tohum Neminin Ayarlanması.........................................56
3.2.4.5.Çimlenme Testleri...........................................................57
3.2.4.6.Çıkış Testleri....................................................................58
3.2.4.7.Düşük Sıcaklıkta Çimlenme ve Çıkış Testleri.................59
3.2.4.8.Kontrollü Bozulma Testi.................................................59
3.2.4.9. Bin dane Ağırlığı............................................................60
3.2.4.10.Tohum Verimi Ölçümleri..............................................60
3.2.4.11.İstatistiki Değerlendirme................................................60
4. BULGULAR VE TARTIŞMA....................................................................62
4.1. Hasat Zamanları, Bekletme Süreleri ve Hasat Seviyesinin Tohum
Kalitesi Üzerine Etkisi (Deneme-I).....................................................62
4.2. Tohum Ayırma ve Kurutma Yöntemlerinin Tohum Kalitesi Üzerine
Etkisi (Deneme-II).............................................................................118
4.3. Hasat ve Tohum İşleme Yöntemlerinin Geleneksel Üretim Yöntemleri
ile Karşılaştırılması (Deneme-III)......................................................142
5. SONUÇ VE ÖNERİLER............................................................................159
KAYNAKLAR DİZİNİ...................................................................................163
ÖZGEÇMİŞ.....................................................................................................177
10
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil Sayfa
2.1. Biberde sürgün oluşturma tipleri ..............................................................5
3.1. Çalışmada kullanılan acı sivri biber fideleri............................................35
3.2. Çalışmada kullanılan kapya biber fideleri................................................35
3.3. Deneme-I hasat zamanı ve bekletme süreleri...........................................39
3.4. Deneme-I hasat zamanı ve hasat seviyeleri..............................................39
3.5. Düze dikimi yapılan biber fideleri...........................................................40
3.6. Çiçeklerde etiketleme işleminin yapıldığı biber bitkisi............................42
3.7. Farklı hasat zamanlarına göre kullanılan etiketler...................................43
3.8. Üretici arazisinde kapya biber parseli......................................................45
3.9. Hasat sonrası-tohum ayırma öncesi bekletme koşulları...........................46
3.10. Acı sivri biberde farklı olgunlukta tohumluk meyveler........................48
3.11. Kapya biberde farklı olgunlukta tohumluk meyveler............................48
3.12. Deneme-II bekletme süresi ve tohum ayırma kurutma yöntemleri........49
3.13. Yıkayarak tohum ayırma sonrası dibe çöken tohumlar..........................50
3.14. Biberde tohum ayırma işleminde kullanılan makine..............................52
3.15. Ayrılmış tohumların su ile düştüğü kanal..............................................53
3.16. Çimlenme testinde petrilere ekilmiş tohumlar.......................................57
3.17. Kum ortamına ekilen tohumlar ve gelişen çimler..................................58
4.1. Acı sivri biberde hasat zamanlarının meyvedeki tohum sayısı üzerine ;
etkisi (adet) ...................................................................................63
4.2. Acı sivri biberde hasat zamanı ve bekletme süresinin tohumluk
meyve
ağırlığı üzerine etkisi (g).....................................................................64
4.3. Acı sivri biberde hasat zamanı ve bekletme sürelerinin tohum gücü
üzerine etkisi.......................................................................................76
4.4. Acı sivri biberde tohum olgunluk dönemine bağlı tohum nemi (%) ve
kuru
ağırlık değişimi (mg/tohum) değişimi................................................. 79