ANONİM HALK ŞİİRİ Anonim Halk Edebiyatı

16 Pages·2012·0.2 MB·Turkish

ANONİM HALK ŞİİRİ
Anonim Halk Edebiyatı: Söyleyeni belli olmayan, ağızdan ağza, kulaktan kulağa yayılan, halkın ortak malı
olan ürünlerin oluşturduğu edebiyattır.
Özellikleri şunlardır:
1) Belli bir sahibi yoktur. Halkın ortak malı olan ürünlerden oluşur.
2) Dili sade, akıcı bir halk Türkçesidir.
3) Şiirlerde hece ölçüsünün 7’li, 8’li, 11’li kalıpları ağırlıklı olarak kullanılır.
4) Somut ve gerçeklerle iç içe bir edebiyattır.
5) Şiirlerinin nazım birimi dörtlüktür.
6) En çok yarım kafiye kullanılmıştır. Bazı manilerde cinaslı kafiye görülür.
7) Mecazlara ve edebi sanatlara fazla yer verilmez.
8) Ölüm, aşk, tabiat sevgisi, ayrılık acısı, özlem, yiğitlik, toplumsal aksaklıklar gibi konular işlenir.
9) Sözlü geleneğe dayanır.
10) Anonim halk edebiyatı ürünleridir; mani, ninni, türkü, destan, tekerleme, bilmece, masal vb
NAZIM
GENEL ÖZELLİKLERİ
ŞEKLİ/TÜRÜ
Anonimdir. Sevgi, tabiat, övgü, yergi, evlât sevgisi, ayrılık, hasret ve aşk konularını işler.
Konu sınırlaması yoktur. aaxa şeklinde kafiyelenir. Genellikle tek bir dörtlükten oluşur.
Mani çeşitleri:
Düz Mani: Yedişer heceli dört dizeden oluşur. Kafiyeleri çokluk cinassızdır. aaxa
şeklinde uyaklanır. Konuları: aşk, ayrılık, gurbet, doğa, dostluk, yergi… İlk iki dizesi
doldurma dizedir. Asıl söylenmek istenen düşünce son iki dizede söylenir.
MANİ Kesik mani: Birinci dizesi 7 heceden az, anlamlı ya da anlamsız bir sözcük grubu olan
maniler. Bu kesik dize sadece kafiyeyi hazırlar.
Cinaslı mani: Kesik manilerde eğer kafiye cinaslı ise bunlara cinaslı mani denir.
Yedekli (artık) mani: Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek
söylenen maniler. Cinaslı kafiye kullanılmaz, birinci dizeleri anlamlıdır.
Deyiş: İki kişinin karşılıklı söylediği manilerdir. Soru yanıt şeklinde düzenlenir. Bir başka
kişinin ağzındanmış gibi aktarıldığı şekilleri de vardır.
Daima bir ezgiyle söylenen, düzenleyicisi bilinmeyen ya da unutulmuş olan, değişik
konulardan söz eden, genelde hecenin 11’li kalıbıyla oluşturulan şiirlerdir. 7 ve 8’li hece
ölçüsüne sahip olanları da vardır. Türküler besteli şiirlerdir. Aşk, ölüm, hasret, gurbet,
ayrılık, deprem, kıtlık, kahramanlık, savaş gibi konular işlenir. Türküler üçer ya da dörder
TÜRKÜ
dizeli bentler ve her bendin sonunda tekrar edilen kavuştaklardan (bağlama) oluşur.
UYARI: Daima bir ezgi ile söylenen "ninni" ve "ağıt" türleri de türkü kapsamındadır.
Yani ninniler ve ağıtlar bağımsız bir nazım biçimi değil, türkü biçiminin türleridir. Bunlar
da anonim ürünlerdir.
Türkünün türü, yanı nazım türü kabul edilir. Her zaman bir ezgiyle söylenen, türkü
biçiminde oluşturulan ve küçük çocukları uyutmak için söylenen şiirlerdir. Aslında bir
türkü çeşididir. Genellikle dörtlüklerden oluşur. 8’li ve 11’li hece ölçüsü kullanılmıştır. 9
NİNNİ
ve 10’lu hece ölçüsü de görülür. Bazı ninnilerde hece ölçüsüne dikkat edilmediği görülür.
Söyleyeni belli olmayan bu ürünler dörtlüklerden ve nakarat bölümlerinden oluşur.
Türkünün türü, yanı nazım türü kabul edilir. Sevilen bir kişinin ölümünden duyulan acıyı
dile getiren ve her zaman bir ezgiyle söylenen şiirlerdir. Ağıtlar aslında bir türkü çeşididir.
Dörtlüklerden oluşur. Genellikle 11’li hece ölçüsüyle söylenir. Genellikle uzun hava ve
AĞIT
kırık hava denilen ezgilerle terennüm edilir. Koşmanın bir çeşidi olan ağıtla
karıştırılmamalıdır. Aşık Edebiyatı’ndaki ağıtın söyleyeni bellidir. İslamiyet öncesi Türk
edebiyatındaki karşılığı sagu, divan şiirindeki karşılığı mersiye olarak adlandırılır
1
MANİ TÜRKÜ NİNNİ NİNNİ
A benim bahtiyarım Başı bölük bölük dumanlı dağlar Ninni diyem uykun gelsin Dandini dandini danalı bebek
Gönülde tahtı yârim Duman eylenir mi kar olmayınca Uzak yoldan baban gelsin Elleri kolları kınalı bebek
Yüzünde göz izi var Bana derler güzel gönlünü eyle Allah uzun ömür versin Benim oğlum nazlı bebek
Sana kim baktı yârim Gönül eylenir mi yar olmayınca Ninni nazlı yavrum ninni Uyusun yavrum ninni
------------ ------------
Dağlarda gezer oldum Dağlar yakışığı kar olmayınca Asmaya kurdum salıncak (Manisa yöresinden)
Okuyup yazar oldum Eller yakışığı yar olmayınca Eline de verdim oyuncak ------------
Ben bir güzel uğruna Yine de uyumadı gitti Çaya vardım çay susuz
Kuruyup gazel oldum Çeşmenin başına inmez mi sandın Şu küçücük yumurcak Çadır kurdum yaylasız
------------ Beni ağlattın da gülmez mi sandın ------------ Benim yavrum pek huysuz
Altın yüzüğüm şak şak Seni sevdiğime güvenmeyesin Ninni, ninni yaylasına, Ninni yavrum ninni
Küstün ise barışak Senden başkasını sevmez mi sandın Bir kuş konmuş tarlasına,
Aramızda dağlar var Beş yüz altın vermişler, (Denizli yöresinden)
Mektup ile konuşak Dağlar yakışığı kar olmayınca Yavrumun uykusuna. Ninni ninni! ------------
------------ Eller yakışığı yar olmayınca ------------ Eee.......eee...uyu yavrum neni
Altın tas altın tarak Eee diyem eyler edem Çalayım sana güzeller güzeli
Oldum ben senden ırak Her sabah hersabah esen ruzigar Büyütem beyler edem Yavrum uyusun neni
Eğer beni seversen Kısmetim sıradan kesen ruzigar Katam beyler içine Kuzum uyusun neni
Kapıma mektup bırak Yarin yanağından bir gül koparıp Uzaktan seyran edem Uyu yavrum nenni
------------ Getirip bağrıma basan ruzigar
Şu dağlar olmasaydı
Çiçeği solmasaydı Dağlar yakışığı kar olmayınca
Ölüm Allah'ın emri Eller yakışığı yar olmayınca
Ayrılık olmasaydı
TÜRKÜ AĞIT SEFİL BAYKUŞ NE GEZERSİN (AĞIT)
Yârim İstanbul’u mesken mi tuttun Bileydim de Hacılara varmazdım 1 8
Gördün güzelleri beni unuttun Tütüncü beyinin kızın almazdım Sefil baykuş ne gezersin bu yerde Düğününde acı şerbet içildi
Sılaya gelmeye yemin mi ettin Gelen belalara karşı durmazdım Yok mudur vatanın illerin hani Gelinlik esvabın dar mı biçildi
Küsmüş müsün selamımı almadın İlikle düğmele göğsün açıldı
Gayrı dayanacak gücüm kalmadı Aman doktor söyle ölecek miyim Şeyda bülbül şirin dillerin var mı N'oldu kemer beste bellerin hani
Mektuba yazacak sözüm kalmadı Ölmeden sılamı görecek miyim 2 9
Ecel tuzağını açamaz mısın Alışmış kaşların var mı kınası
Yârim sen gideli yedi yıl oldu, Hacılara vardım ateşim yanar Açıp da içinden kaçamaz mısın Ala idi gözlerinin binası
Diktiğin fidanlar meyveye geldi, Üç yüz elli kurşun başımda döner Azat eyleseler uçamaz mısın Kocaldın mı onbeş yılın sunası
Seninle gidenler sılaya döndü. İllerin dalına bülbüller konar Kırık mı kanadın kolların hani Yok mudur takatın hallerin hani
3 10
Gayrı dayanacak gücüm kalmadı Söyle doktor söyle ölecek miyim Bir kuzu koyundan ayrı mı durdu Emmim kızı aç kapıyı gireyim
Mektuba yazacak sözüm kalmadı Ölmeden sılamı görecek miyim Yemez mi dağların kuşuyla kurdu Hasta mısın halin hatrın sorayım
Katardan ayrıldın şahin mi vurdu Susuz değil misin bir su vereyim
Verdiğin yazmayı ateşte yaktım Ankara'dan bindirdiler tirene Turnam teleklerin tellerin hani Çaylarda çalkalanan sellerin hani
Kül ettim ömrümü yoluna baktım Selam söylen eşe dosta yarene 4 11
Ya senin tecellin; ya benim bahtım Sağ olup da sılasını görene Aç mısın yok mudur ekmeğin aşın Yatarsın gaflette gamsız kaygusuz
Odan ne karanlık yok mu ataşın Ninni balam ninni kalma uykusuz
Gayrı dayanacak gücüm kalmadı Söyle doktor söyle ölecek miyim Hanidir güveyin hani yoldaşın Hem garip hem çıplak hem aç susuz
Mektuba yazacak sözüm kalmadı Ölmeden sılamı görecek miyim. Hani kapın bacan yolların hani Felek fukarası malların hani
5 12
Kara yerde mor menevşe biter mi Her gelip geçtikçe selam vereyim
Yaz baharda ishak kuşu öter mi Nişangah taşına yüzüm süreyim
Bahçede alışan çölde yatar mı Kaldır nikabını yüzün göreyim
TÜRKÜ Uyan garip bülbül güllerin hani Ne çok sararmışsın halların hani
TÜRKÜ 6 13
Burda yorgan döşek yastık var mıdır Civan da canına böyle kıyar mı
Zeynep bu güzellik var mı soyunda Çamlığı başında tüter bir tütün Bu geniş dünyada yerin dar mıdır Çıkıp da bağlara bakamaz mısın
Elvan elvan güller biter dalında Acı çekmeyenin yüreği bütün Dalın tahta duvar önün yar mıdır Kaldırsam ayağa kalkamaz mısın
Arife gününde bayram ayında Ziyamın atını pazara çekin Yeşil başlı sunam göllerin hani Ver bana tutayım ellerin hani
Gelen geçen Ziyam ölmüş desinler 7 14
Zeynep’imZeynep’im allıZeynep’im Körpe maral idin dağlarımızda Sen de Hıfzı gibi tezden uyandın
Beş köyün içinde şanlıZeynep’im Dolanırdın sol u sağlarımızda Uyandın da taş yastığa dayandın
Uzun olur gemilerin direği Taze fidan idin bağlarımızda Aslı Hanım gibi kavruldun yandın
Zeynep’e yaptırdım altından tarak Yanık olur anaların yüreği Felek mi budadı dalların hani Yeller mi savurdu küllerin hani
Tara zülüflerin bir yana bırak Ne sen gelin oldun ne ben güveyi
Zeynep’e gidemem yollar pek ırak Onun için açık gider gözlerim
Zeynep’imZeynep’im allıZeynep’im AĞIT
Beş köyün içinde şanlıZeynep’im Ham meyveyi kopardılar dalından
Beni ayırdılar nazlı yârimden
Söğüdün yaprağı narindir narin Eğer yârim tutmaz ise elimden 1 3
İçerim yanıyor dışarım serin Onun için açık gider gözlerim
Zeynep’i bu hafta ettiler gelin Atlıyı attan indiren Ala şahini uçuran
Mazlumu tahta bindiren Koç yiğitleri şaşıran
Zeynep’imZeynep’im allıZeynep’im Benim yârim yaylalarda oturur Ahı acıyı dindiren Yolunu dağdan aşıran
Beş köyün içinde şanlıZeynep’im Ak ellerin soğuk suya batırır
Helimoğlu'm yatar şimdi Helimoğlu'm yatar şimdi
Demedim mi nazlı yârim ben sana
Kangaldan aşağı mamaşın köyü Çok muhabbet tez ayrılık getirir
Derindir kuyusu serindir suyu
2 4
Güzeller içindeZeynep’in huyu
Köylüsünün danışığı Tarlaları ıssız kaldı
Zeynep’imZeynep’im allıZeynep’im Köyünün bir yakışığı Ekinleri susuz kaldı
Beş köyün içinde şanlıZeynep’im
Bacımın gönül ışığı Azrail onu da aldı
Helimoğlu'm yatar şimdi Helimoğlu'm yatar şimdi
2
ÂŞIK TARZI HALK ŞİİRİ
A. Biçim Özellikleri: Nazım birimi dörtlüktür. Hece ölçüsünün 7’li 8'li 11'li kalıpları kullanılır. Yarım,
Cinaslı Uyak ve Redif kullanılır. Dili halkın kullandığı gündelik dildir. Kendiliğinden bir dildir, içinde halk
tarafından benimsenmiş az sayıda yabancı sözcük vardır. Üslup yalın, açık ve doğaldır. Söz sanatlarıyla
süslenmemiştir. Nazım şekilleri Koşma, Semai, Varsağı, Destan, Türkü. Nazım türleri Güzelleme,
Koçaklama, Taşlama, Ağıt, Muamma, Nasihat
B. İçerik Özellikleri: Kendiliğinden bir edebiyattır. Amacı önceden belirlenmemiştir. Sözlü geleneğe
dayanır. Şiirler doğaçtan (irticalen) söylenir. Şiirlerin özgün adları yoktur. Şiirle müzik iç içedir. Şiir saz
eşliğinde söylenir. Sazın eksiğini söz; sözün eksiğini saz giderir. Âşıklar aynı zamanda köy köy, kasaba kasaba
dolaşır, şiirlerini gittiği yerlerde saz eşliğinde okurlar. Âşıklar köylerden, kasaba ve şehirlerden bir de asker
ocaklarından yetişirlerdi. Konular günlük yaşamdan, halkın sevinç veacılarından alınmıştır.
Şiirlerin ortak teması: aşk, ayrılık, özlem, yiğitlik, doğa güzellikleri, ölüm, yoksulluk, doğal ve sosyal
sorunlar... Halk edebiyatı ürünlerinin çok azı cönk adı verilen defterlerde toplanmıştır. Az da olsa mazmun
kullanılmıştır.
NAZIM
GENEL ÖZELLİKLERİ
ŞEKLİ/TÜRÜ
Âşık edebiyatımızda doğa, aşk, ölüm, ayrılık, yiğitlik, toplumsal olaylar gibi konuların
işlendiği en sık kullanılan şiir türüdür. Dörder dizelik bentlerden oluşur. Bent sayısı
genellikle 3, 5 arasındadır. Hece ölçüsünün 6+5 veya 4+4+3 duraklı 11’li kalıbıyla yazılır.
Uyak düzeni genellikle şöyle olur: baba – ccca – ddda... Şair koşmanın son bendinde
ismini ya da mahlasını söyler. Koşmalar dile getirilen duygular ve söylenişlerine göre
KOŞMA koçaklama, güzelleme, taşlama, ağıt gibi isimler alır. Karşılıklı konuşma şeklinde yani
"dedim" "dedi" diye başlayan dizelerle de söylenebilir. Bu tür koşmalara "mürâcaa" ismi
verilir. Bütün uyakları cinaslı olan koşmalara "tecnis" denir. Koşma nazım şekli, İslamiyet
öncesi Türk edebiyatındaki “koşuk”; Divan edebiyatındaki “gazel” ile konu bakımından
benzerlik gösterir. Konuları bakımından güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt olarak
adlandırılan türleri vardır.
Hece ölçüsünün 8’li kalıbıyla söylenir, uyak düzeni koşmaya benzer. Dörtlük sayısı en az
3, en çok 5-6’ dır. Kendine özgü bir ezgisi vardır. Koşmada işlenilen temaların ve
SEMAİ
konuların hepsi, semaide de kullanılır. (Aşk, sevgi, doğa, güzellik, ayrılık acıları ve ölüm.)
Semai’nin koşmadan ayrılan yönleri; bestesi, ölçüsü ve dörtlük sayısıdır.
Âşık edebiyatının çok yaygın olmayan bir nazım biçimidir. İlk olarak Toroslarda yaşayan
Varsak boyundan ozanlar tarafından kullanılmıştır. Kendine özgü bir bestesi vardır.
Müziğinde ve sözlerinde, meydan okuyan, yiğitlik sezilen, babacan, erkekçe bir hava
VARSAĞI
sezilir. Hece ölçüsünün 8’ li kalıbıyla söylenir. Varsağının diğer nazım şekillerinden farkı,
bestesi ve “bre, hey, behey” gibi ünlemlere yer verilmesidir. Konu olarak hayattan ve
talihten şikâyet, kahramanlık, yiğitçe yaşama işlenir.
Destan, dörtlük şeklinde düzenlenen, şekil bakımından koşma gibi, fakat ondan daha uzun
bir nazım biçimidir. Hece ölçüsünün 11’ li kalıbıyla söylenir. 8’li kalıpla söylenenler de
vardır. Dörtlük sayısında sınırlandırma yoktur. Destanın son dörtlüğünde şair, mahlasını
söyler. Destanlar ezberlenmesi kolay olsun diye zincirleme olarak yazılır.
DESTAN Uyak düzeni; baba-ccca-ddda-eeea şeklindedir. İlk dörtlük xaxa şeklinde de olabilir. Konu
olarak toplumu etkileyen olaylar anlatılır. Yine soylu savaşçılarla, hükümdarların
kahramanlıklarını ağırbaşlı, yüce, dramatik bir üslupla, belirli biçimsel kurallara bağlı
kalarak anlatan şiirlerdir Kayıkçı Kul Mustafa’nın Genç Osman Destanı, Âşık Ahmed’in
Bosna Destanı tanınmış bir destan biçiminde söylenmiş şiirlerdir.
VARSAGI SEMAİ Karacaoğlan’ın Bir Koşması (1. ve 4. Dörtlükler)
1 3 1 3 Çukurova bayramlığın giyerken
Bre ağalar, bre beyler Bana felek derler felek Boynu yeşil gövel ördek Bulunmaz aşkın ilacı Çıplaklığın üzerinden soyarken
Ölmeden bir dem sürelim Ne aman bilir ne dilek Sana bir göl gerek idi Sevip ayrılması acı
Gözümüze kara toprak Âhir ömrümüze helâk Kanadının biri yeşil Yüzdüğün gölün sıyacı Şubat ayı kış yelini kovarken
Girmeden bir dem sürelim Etmeden bir dem sürelim Biri de al gerek idi Karanfil gül gerek idi Cennet demek sana yakışır dağlar
…
2 4
Amen hey Allahım aman Karacaoğlan der canan 2 4 Karac'oğlan, size bakar sevinir
Bir göl gerekti yüzmeye Karac’oğlan der fikrinde
Ne aman bilir ne zaman Güzelim sözüme inan Sevinirken kalbi yanar, göyünür
Yüzüp eğrice düzmeye Daima Hakk’ın şükründe
Üstümüzde çayır çemen Bu ayrılık bize heman
Aşıkın bağrın ezmeye Ak göğsünde çukurunda Kımıldanır hep dertleri devinir
Bitmeden bir dem sürelim Ermeden bir dem sürelim
Sana bir dil gerek idi Sana bir ben gerek idi Yas ile sevincim yıkışır dağlar
3
KOŞMA ÖRNEĞİ KOŞMA ÖRNEĞİ 3. Deprem, yangın, salgın hastalık gibi olaylarla
ilgili destanlar
Vara vara vardım ol kara taşa Dinle sana bir nasihat edeyim
ERZİNCAN DESTANI
Hasret ettin beni kavim kardaşa Hatırdan, gönülden geçici olma
Sebep ne gözden akan kanlı yaşa Yiğidin başına bir iş gelince
Sana derim sana söngün Erzincan
Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm Anı yad ellere açıcı olma
Hani eyvan köşkün şirli otağın
Aldın kucağına nice yüz bin can
Nice sultanları tahttan indirdi Mecliste ârif ol kelâmı dinle
İnsan körhânesi taşın toprağın
Nicesinin gül benzini soldurdu El iki söylerse, sen birin söyle
Ne civanları eyledin türâb
Nicelerin gelmez yola gönderdi Elinden geldikçe sen eylik eyle
Bülbülün yerinde çağırır gurâb
Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm Hatıra dokunup yıkıcı olma
Çarşın pazarların hep olmuş harâb
Solmuş gazel dökmüş bostanın bağın
Karac'oğlan der ki kondum göçülmez Dokunur hatıra kendisin bilmez
Acıdır ecel şerbeti içilmez Asilzadelerden hiç kemlik gelmez
Gülşen bağlarına baykuşlar konmuş
Üç derdim var birbirinden seçilmez Sen eyilik et de o zayi olmaz
Köşk ü sarayların harâba dönmüş
Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm Darılıp da başa kakıcı olma
Nice yuvaların ocağı sönmüş
---------------------------------------------------
Çağlar hazin hazin Fırat ırmağın
KOŞMA ÖRNEĞİ El âriftir, yokla kendi kendini
Dağıdırlar duzağını, fendini
4. Mizahî destanlar
Üryan geldim gene üryan giderim Alçaklardaotur, gözet kendini
Ölmemeye elde fermanım mı var Katı yükseklerden uçucu olma ESNAF DESTANI
Azrail gelmiş de can talep eyler
Benim can vermeye dermanım mı var Muradım nasihat bunda söylemek Vardım çiftçi oldum cümleden akdem
Size lâyık olan onu dinlemek Yıllıkile tuttu beni bir âdem
Dirilirler dirilirler gelirler Sev seni seveni, zay etme emek İçtiğim tarhana çorbası herdem
Huzur-ı mahşerde divan dururlar Sevenin sözünden geçici olma Ağzım yaktım sıcak çorba içerken
Harami var diye korku verirler
Benim ipek yüklü kervanım mı var Karac'oğlan söyler sözün, başarır Nalband oldum, kırdım nalın çoğunu
Aşkın deryasını boydan aşırır Bir katır nalladım dinle oyunu
Er isen erliğin meydana getir Seni bir mecliste hacil düşürür Meğer acemiymiş, bilmem huyunu
Kadir Mevlâ'm noksanımı sen yetir Kötülerle konup göçücü olma Çenemi tepdirdim nalın sökerken
Bana derler gam yükünü sen götür --------------------------------------------------
Benim yük götürür dermanım mı var Önemli Not 1: Âşık edebiyâtı nazım biçimi 5. Taşlama veya eleştiri niteliğindeki destanlar
olan destanlar ile anonim halk edebiyâtı ürünü İnsan Destanı
Karac'oğlan der ki ismim öğerler
olan destanları karıştırmayınız.
Ağı oldu yediğimiz şekerler
Önemli Not 2:Aşağıdakiâşıkedebiyâtınazım Hilkatin sırrını bilmek isteyen
Güzel sever diye isnad ederler
Benim Hakk'dan özge sevdiğim mi var biçimi olandestan örnekleri kısaltılmıştır. Men-aref razıyla aynı raz olur
MahlûktaHâlık’ı görmek isteyen
---------------------------------------------------
Destanlar konu bakımından şöyle sınıflandırabilir: Kendin görür gayre hiç bakmaz olur.
SEMAİ
1. Savaş destanları Kimi zalim zulme dünyayı karır
Kimisi adl ile âlemi bürür
1 4 BOSNA DESTANI Kimi Peygamberin yolunca yürür
İncecikten bir kar yağar, Evlerinin önü çardak,
Kimi cahil kimi pek yobaz olur.
Tozar Elif, Elif deyi... Elif'in elinde bardak, Bosnalı der behey devletlü vezir
Deli gönül abdal olmuş, Sanki yeşil başlı ördek Nemse kralının kasdı bizedir
6. Atasözleri destanları
Gezer Elif, Elif deyi... Yüzer Elif, Elif deyi... Duydu Bosna askerlerinin geldiğin
Şüpheniz olmasın fırsat gözetir Atasözü Destanı
2 5
Elif’in uğru nakışlı, Karac'oğlan eğmelerin, Urdu taburları geldi kaleye Tut atalar sözünü kalbi selim ol
Yavrı balaban bakışlı, Gönül sevmez değmelerin, Kasdeyledi hasmın ol havaliye Gönülden gönüle yol var demişler
Yayla çiçeği kokuşlu, İliklemiş düğmelerin, Geldi İslam askeri kelle kelleye Gider yavuzluğun tab'ı halim ol
Kokar Elif, Elif deyi... ÇözerElif, Elif deyi... İmdad-ı Hak ile nusrat bizimdir. Sert sirke kabına zarar demişler
3 Ali Paşa der ki çıkalım düze Çün bildin alçağa akmaktadır su
Elif kaşlarını çatar, Hak Taâlâ imdâd eyleye bize Kâmilin cahile nasihati bu
Gamzesi sineme batar. Düşmanla gelelim biz de yüz yüze İkrarını gözet olma abes-gü
Ak elleri kalem tutar, İmdâd-ı Hak ile nusrat bizimdir Birdir ikrar ile iman demişler
Yazar Elif, Elif deyi... …
--------------------------------------------------- Asker-i İslâmla kesildi yollar 7. Hayvan destanları
VARSAGI Kondu karakollar yürüdü diller
Hayvan Destanı
Gelen gazilere verdi çengeller
1 4 İmdad-ı Hak ile nusrat bizimdir.
Gel vahş u tuyuru beyan edelim
Yürü bre yalan dünya Yerimi serin bucağa …
Gör neler halk etmiş Bari Teala
Sana konan, göçer bir gün Suyumu koyun ocağa Ahmed bu nusratın şükrün edelim
Her birin ismiyle ayan edelim
İnsan bir ekine misal Kafamı alin kucağa Duaya meşgul ol sözü nidelim
Ayn-i ibret ile eyle temaşa
Seni eken biçer bir gün Garip anam ağlar bir gün İnşallah Belgrat’a gidelim
İmdad-ı Hak ile nusrat bizimdir. (Âşık Ahmet)
2 5 Zor ü kuvvet düşer aslan şanına
Ağalar içmesi hoştur Yeryüzünde yeşil yaprak 2. Eşkıyaların ve ünlü kişilerin maceralarını Ancak karakulak varır yanına
O da züğürtlere güçtür Yeraltında kefen yırtmak anlatan destanlar Yüce taht kurup fil üstühanına
Can kafeste duran kuştur Yastığımız kara toprak Demir mıh kakarlar kar etmez asla
Elbet uçar gider bir gün O da bizi atar bir gün
BIDIKOĞLU DESTANI
8. Yaş destanları
3 6
Gelin kardaş müşavere edelim
Âşıklar der ki n´olacak Bindirirler cansız ata Yirmi beşte bıyıkları burulur
Biz de bu gece Kirmasti'ye girelim
Bu dünya mamur olacak İndirirler tuta tuta Otuzunda akan sular durulur
Siz dövüşün biz seyrini görelim
Haleb´i Osmanlı alacak Var dünyadan yol ahrete Otuz beşte günahları sorulur
Dağı taşa katar bir gün Yelgin gider salın bir gün Göremem seyrinidir Bıdıkoğlu Yalana karışmış irfana benzer
…
7 Üç beş atlı ileriye seçildi Kırk yaşında gazel dökülür bağlar
Karac´oğlan der nasıma Saçma kurşun dört yanına saçıldı Kırk beşinde günahlarına ağlar
Çok işler gelir başıma Gemilerin yelkenleri açıldı Ellisinde insanlara bel benzer
Mezarımın baş taşına Bin de adalara geç Bıdıkoğlu Dağ başına çökmüş dumana benzer
Baykuş konar öter bir gün
4
ÂŞIK TARZI HALK ŞİİRİNİN NAZIM TÜRLERİ
Âşık tarzı halk şiirinde nazım biçimleri(Koşma, Semai, Varsağı, Destan) konuları bakımından tasnif
edildiğinde, incelendiğinde Güzelleme, Koçaklama, Taşlama, Ağıt, Muamma, Nasihat şeklinde adlandırılan
nazım türleri belirir. Koşma, Semai, Varsağı, Destan nazım şekli, yanı nazım biçimidir. Güzelleme,
Koçaklama, Taşlama, Ağıt, Muamma, Nasihat ise nazım türüdür. Nazım türü konusu bakımından yağılan
isimlendirmedir.
NAZIM TÜRÜ GENEL ÖZELLİKLERİ
Sevgilinin, doğanın, sevilen bir hayvanın güzelliklerini konu edinen şiir türüdür.
Dörtlüklerle, 11’li hece ölçüsüyle ve abab cccb dddb kafiye düzeniyle yazılır.
Güzelleme türündeki şiirler lirik şiirlerdir Bu türün en önemli şairleri: Karacaoğlan ve
GÜZELLEME
Noksani’dir.
İslamiyet önceki Türk edebiyatında bu tür koşuk biçimiyle ifade edilirdi.
Divan Edebiyatında ise “gazel, müstezad, şarkı, rubai, tuyug” gibi nazım biçimleri,
güzellemelerde ifade edilen konuların dile getirildiği nazım biçimleri idi.
Kişilerin ve toplumun kötü yanlarını yeren eleştiren şiirlerdir.
Dertli, Seyrani, Kazak Abdal, Bayburtlu Zihni, Ruhsati, Âşık Veysel taşlama türünde eser
veren en ünlü ozanlardır.
TAŞLAMA Bu türün konusunu içeren şiirler farklı dönem ve edebiyâtlarda şu şekilde isimlendirilir.
Divan edebiyatı: Hicviye
Batı edebiyatı: Satir (Satirik)
Günümüz edebiyatı; Yergi
Yiğit anlamına gelen “koçak” sözcüğünden türetilmiştir.
Bu türde yiğitlik, kahramanlık ve savaş konuları işlenir.
Epik şiirlerdir.
KOÇAKLAMA Köroğlu ve Dadaloğlu bu türde en güzel örnekleri vermiştir.
İslamiyet önceki Türk edebiyatında bu türün konuları koşuk biçimindeki şiirler ve
destanlar aracılığıyla ifade edilirdi.
Divan edebiyatında kahramanlık temalı mesneviler vardı.
Sevilen bir kişinin ölümünden duyulan acıyı dile getiren ve her zaman bir ezgiyle söylenen
şiirlerdir.
Doğal afetler, ölüm, hastalık vb. çaresizlikler karşısında korku, heyecan, üzüntü, isyan gibi
duyguları ifade eden ezgili ürünlerdir.
Ağıt söyleme işine ağıt yakma, ağıt söyleyenlere ise ağıtçı denilmektedir.
Dörtlüklerden oluşur.
AĞIT
Anonim Halk Edebiyâtındaki ağıt ile karıştırılmamalıdır.
Anonim Halk Edebiyâtındaki söyleyeni belli değildir.
Âşık Edebiyatı’ndaki ağıtın ise söyleyeni bellidir. Kağızmanlı Hıfzî, Bayburtlu Zihni bu
türün önemli temsilcileridir.
Ağıtın İslamiyet öncesi Türk edebiyatındaki karşılığı sagu, divan şiirindeki karşılığı
mersiye olarak adlandırılır
5
KAZAK ABDAL- TAŞLAMA GÜZELLEME
ORMANDA BÜYÜYEN ADAM AZGINI EŞEĞİ SALDIM ÇAYIRA YAZ GELİP DE SEHERDE UĞRADIM
BEŞ AYLARI DOLUNCA BEN BİR GÜZELE
Ormanda büyüyen adam azgını Eşeği saldım çayıra
Çarşıda pazarda insan beğenmez Otlayıp karnın doyura Yaz gelip de beş ayları dolunca Seherde uğradım ben bir güzele
Medrese kaçkını softa bozgunu Gördüğü düşü hayıra Açılmış bahçenin gülleri güzel Güzel dedim zülüflerin ne kara
Selam vermeye dervişan beğenmez Yoranın da … Yaktı beni Fadime'nin nazarı Korkarım ki ela gözler göz ala
Zülüften ayrılmış telleri güzel Gözleri sürmeli kaşlar ne kara
Alemi ta'neder yanına varsan Köyüne sokma bed-huyu
Seni yanıltır bir mes'ele sorsan Yıkar harap eder köyü Elif'i dersen de nazlıdır nazlı İsmi çıkıp alemlerde öğüle
Bir cim çıkmaz eğer karnını yarsan Ölüsüne meyyit suyu Esme'yi dersen de sırf ala gözlü Dudu kumru haber vermiştir güle
Camiye gelir de erkan beğenmez Dökenin de … Söyletme Şerfe'yi bülbül avazlı Seher vakti davlunbazı dövüle
Söylüyor Zehra'nın dilleri güzel Zülfü çevgan yanakların ne kara
İlin kapısında kul kardaş olan Gammaz ile madrabazın
Burnu sümüklü hem gözü yaş olan Bir de olup da yemezin Emne'yi der isen incedir ince Melek bizden çok seğirdin baş ile
Bayramdan bayrama bir tıraş olan Ölürse meyyit namazın Bağdat'ın Mısır'ın gülleri konca İki gözün doldu kanlı yaş ile
Berberdükkânında oğlan beğenmez Kılanın da … Eşşe'nin kaşı da kalemden ince Dostum kumaşın uygurmuş baş ile
Sevmeye Hörü'nün belleri güzel Ne aldır ol ne kırmızı ne kara
Dağlarda bayırda gezen bir yörük Derince kazın kuyusun
Kim tımarlı sipah kimi ser-bölük İnim-inim inilesin Döne güzelliğin halka bildirir Ne ziba yaratmış yaradan Gani
Bir elife dili dönmeyen hödük Kefen dikmeye iğnesin Kamer pınardan da kabın doldurur Sel oldu aktı gözlerimin kanı
Şehristana gelir ezan beğenmez Verenin de … Eşşe yürüy'şünde beni öldürür Gel bana rahm eyle mürüvvet kanı
Sevmeli Cennet'in boyları güzel Ben söylerim ne ak söyler ne kara
Yaz olunca yayla-yayla göçenler Dağdan tahta getirenin
Topuz korkusundan şehre kaçanlar Mezarına götürenin Karadan da Karac'oğlan karadan Budala'm neylerim ben bu mali
Meşe yaprağını kıyıp içenler Talkınını bitirenin Sürün çirkinleri çıksın aradan Sohbet ile bulmuşum ben kemali
Rumeli bohçasıtuman beğenmez İmamın da … Herkesi sevdiğ'ne vere Yaradan Mahbub derler gösterme gül cemali
Sevdiğim Meryem'in benleri güzel Ne yağmura ne güneşe ne kara
Bir çubuğu vardır gayet küçücek Kazak Abdal söz söyledi
Zu'm-ı fasidince keyif sürecek Cümle halkı dahleyledi
Kırık çanağı yok ayran içecek Sorarlarsa kim söyledi TAŞLAMA– AĞIT- GEVHERÎ
Kahvede fağfuri fincan beğenmez Soranın da …
< SEFİL KEREM >
Aslında neslinde giymemiş hare ADAMI HAYVANI
İş gelmez elinden gitmez bir kare TANIYIP BİLMEZ
Sandığı gömleksiz duranmekkâre
Bedestana gelir kaftan beğenmez Adamı hayvanı tanıyıp bilmez Gazilerin ser-efrâzıağası
Vakıtlar gelende abdestin almaz Vasfını söyleyendiller ağlasın
Kazak Abdal söyler bu türlü sözü Ezanlar okunur namazın kılmaz Bunca guzât ile ol kahramanın
Yoğurt ayran ile hallolmuş özü Camilere gider minber beğenmez Gazâya eşdiği yollar ağlasın
Köyden şehre gelen bir köylü kızı
İnci yakut ister mercan beğenmez Günde seyyah eder dağ ile taşı Nâm-ı Hakk’ı dilde tekrar eyleyen
Aklına getirmez cehennem ateşi Şecaat gevherin izhar eyleyen
KOÇAKLAMA- KÖROĞLU Balta ile tıraş ederler başı Gece gündüz ana tımar eyleyen
Şehire gelende berber beğenmez Yarasını saran eller ağlasın
BENDEN SELAM OLSUN BOLU YÜRÜN BEYLER KORKMAN
BEYİNE GÜNÜNÜZ DOĞDU
İnsansız dağlardır senin otağın Din uğruna dâim giderdi yola
Yürün beyler korkman gününüz doğdu Cahillik yoluna kaynamış yağın Ettiği gazalar gelir mi dile
Benden selam olsun Bolu beyine Alın kaleleri burçları şimdi Evinde bulunmaz bir kat yatağın Hısım arkadaşı, kardaşı bile
Çıkıp şu dağlara yaslanmalıdır Bir savaş edelim Çin Maçin ile Kahvelere gider minder beğenmez Hizmetinde olan kullar ağlasın
Ok gıcırtısından gürzün sesinden Basın dereleri leşleri şimdi
Dağlar seda verip seslenmelidir İçer rakıyı mest olam deyi Gevherî sırrına sırdaş olanlar
Köroğlu'm çıkalım dağlar salına Konuşur eşekle dost olam deyi Serhatlerde ana pâdaş olanlar
Düşman geldi tabur tabur dizildi At sürelim mal yemezin malına İki söz bellemiş usta olam deyi Gazâda kendüye yoldaş olanlar
Alnımıza kara yazı yazıldı Başım koydum arkadaşın yoluna Kamiller önünde şiir beğenmez Döküp gözlerinden kanlar ağlasın
Tüfek icad oldu mertlik bozuldu Başı dost yoluna koyanlardanız
Eğri kılıç kında paslanmalıdır Sefil Kerem çeker ah ile zarı
Ana yardım etsin Yaradan Barı
Köroğlu düşer mi yine şanından Acep kim getirmiş bu sert hımarı
Ayırır çoğunu er meydanından Koparmış yuları urgan beğenmez
Kır-At köpüğünden düşman kanından
Çevrem dolup şalvar ıslanmalıdır HALK ŞİİRİ NAZIM BİÇİMLERİ ve TÜRLERİ
Şiirler nazım birimlerine, kafiyeleniş şekillerine, vezinlerine ve mısra
AĞIT- YAVRUM KUZUM SENİ ALDIRDIM ELDEN
sayılarına göre nazım şekillerine;işledikleri konulara ve ilgili oldukları alanlara göre
Yavrum kuzum seni aldırdım elden Seni güden çoban gayrı gütmesin de nazım türlerine ayrılırlar.
Kuzum kuzum der de meler bir koyun Yaydığı yerlerde otlar bitmesin
Usandım da bezdim bu tatlı candan Kuzunu yiyenler onup yetmesin A. ANONİM HALK ŞİİRİ NAZIM I. ÂŞIK EDEBİYATI NAZIM
Kuzum kuzum der de meler bir koyun Kuzum kuzum der de meler bir koyun BİÇİMLERİ TÜRLERİ
Yine çiçeklendi dağların başı Bugün koyun tuz başına gelmedi 1. Mani 1. Güzelleme
Koyun ben n'ideyim Mevla'nın işi Elin kuzusu da kuzu olmadı 2. Türkü 2. Koçaklama
Daim durmaz akar gözümün yaşı Arayıp da kuzusunu bulmadı Ninni 3. Taşlama
Kuzum kuzum der de meler bir koyun Kuzum kuzum der de meler bir koyun 4. Ağıt
B. ÂŞIK EDEBİYATI NAZIM
Koyun senin derdin çoktur n'ideyim N'olaydı sen koyun olmaya idin BİÇİMLERİ II. TEKKE EDEBİYATI NAZIM
Yanına da başka kuzu katayım Elin kuzuların görmeye idin TÜRLERİ
Varıp seni koyaklardagüdeyim Ölüp de şu yere gelmeye idin 1. Koşma
Kuzum kuzum der de meler bir koyun Kuzum kuzum der de meler bir koyun 2. Semai 1. İlâhî
3. Varsağı 2. Nefes
Kuzum senin budur alnında yazı Kul Mehemmet bunu böyle söyledi 4. Destan 3. Nutuk
Hiç elin kuzusu olur mu kuzu Söyledi de yaşın yaşın ağladı 4. Devriye
Yüreğimde vardır bir ince sızı Koyun yolum sana nerden uğradı 5. Şathiye (Şathiyat-ı Sofiyâne)
Kuzum kuzum der de meler bir koyun Kuzum kuzum der de meler bir koyun
6
DÎNÎ-TASAVVUFÎ HALK ŞİİRİ
TASAVVUF: Anadolu’da 12. asırdan itibâren tekkelerde, dergâhlarda, özelliklerde Mevlevîhânelerde şekillenen bir şiir biçimidir.
Biçimden ziyâde bu şiirlerin söyleniş amacı önemlidir. Allah’ın varlığını bilme, kainat ve insanın var oluş sebebini anlama, insanı
mükemmel bir varlık haline getirebilme anlayışıdır. Tasavvuf vahdet-i vücut inancına dayanır. Vahdet-i vücut, tek varlık anlamına
gelir. Tasavvufun asıl amacı İnsanı, insan-ı kâmil(olgun insan) derecesine ulaştırmak, kişinin kendini terbiye etmesi, ruhî ve ahlakî
yönünü düzeltmesidir. Kendi görüş anlayış çerçevesinde tasavvuf insanı yüceltmek isteyen bir ahlak sistemidir.
NAZIM
GENEL ÖZELLİKLERİ
ŞEKLİ/TÜRÜ
* İlahi, ezgili okunan dini tasavvufi halk edebiyatı nazım şeklidir. Her dinin farklı ilahileri vardır. İlahiler
çoğu dinde din eğitiminin önemli bir parçasıdır.
* İlahiler tarikatlara göre değişik isimler alır. Mevlevilerde ayin, Bektaşilerde nefes, Alevilerde deme
(deyiş), diğer tarikatlarda dacumhurve ilahi adını alır.
* İlahi nazım şeklinin öncüsü YUNUS EMRE’dir. Yunus Emre, şiirlerini halkın anlayabileceği sade bir dille
yazmıştır. 11′li hece ölçüsünü kullanmıştır. Halkın içinden biri olduğu için halk tarafından çok sevilmiştir ve
İLÂHÎ
dili halkın dilidir.
1. Allah sevgisiyle, insan sevgisini bütünleştiren içten şiirlerdir
2. Özel bir beste ile söylenir.
3. Hece ve vezninin 7’li, 8’li ve 11’li kalıbıyla söylenirler.
4. Dörtlüklerden oluşur. Dörtlük sayısı 3 ila 7 arasında değişir.
5. Genelde şiirin içinde şairin mahlası geçer.
Nefes, dini temellere bağlı ilahilerin Alevi-Bektaşi âşıklarınca yazılanlarına denir. Konusu genellikle
tasavvuftaki vahdet-i vücud, Alevi-Bektaşi ilkeleri, tarikat kurallarıyla ilgilidir. Dili sade bir Türkçe olan
nefesler biçim olarakkoşmaya benzer. Dörtlükler halinde hece ölçüsünün 7, 8, 11’li kalıpları ile ya da az da
olsa aruzla yazılanlara rastlanmaktadır. Dörtlük sayısı 3-7 arasında değişir. Fazla da olabilir.
1. Bektaşi şairlerinin yazdığı tasavvufi şiirlerdir.
2. Nefeslerde tasavvuftakivahdet-i vücûd felsefesi anlatılır.
NEFES
3. Hz. Muhammed ve Hz. Ali için övgüler de söylenir.
4. Nazım birimi dörtlüktür. Dörtlük sayısı 3 ila 8 arasında değişir.
5. Hece ölçüsüyle yazılırlar. (aruz ölçüsüyle yazılan nefesler de vardır.)
6. Nefeslerde, kalenderâne ve alaycı bir üslup dikkati çeker.
7. Duygu ve düşünceleri nükteli bir şekilde ve zarafet ölçüleri içinde söylemek nefesin en belirgin
özelliğidir.
1. Alevi şairlerin kendi düşüncelerini dile getirdikleri şiirlerdir.
2. Bu şiirler Alevî tekkelerinde, tören sırasında sazla terennüm edilir.
DEME 3. Hecenin 8’li ölçüsü kullanılır.
4. Üç veya beş dörtlükten oluşabilir.
Nutuk, tarikata yeni giren dervişlere, tarikat derecelerini, tarikat adâbını öğretmek için söylenmiş şiirlerdir.
Türün en önemli temsilcisiKaygusuz Abdal’dır.
Özellikleri:
NUTUK 1. Pirlerin ve mürşitlerin, tarikata yeni giren dervişlere öğüt vermek, çeşitli konularda bilgilendirmek ve
tarikat derecelerini ve tarikat adabını öğretmek için söyledikleri şiirlerdir.
2. Şekil yönüyle koşmaya benzer.
İnsanın var oluşunu Devir kuramını dikkâte alarak anlatan tasavvufi şiirlerdir. Allah’tan geldik, Allah’a
döneceğiz inancını işleyen şiirlerdir. Buna göre önce ruh yaratılır, sonra vücut. Zamanı geldiğinde her ruh
maddi dünyaya iner. Bu ruh sırayla bitkiye, hayvana, insana en son olarak da insan-ı kâmile geçer. Bu ruh
oradan da ilk ve tek kaynak ruh olan Allah’a döner ve onunla birleşir. İşte bu olayları anlatan şiirlere devriye
DEVRİYE adı verilir.
Mutasavvıflara göre vücut halindeki Muhammed, yeryüzüne sonradan gelmiştir. Hâlbuki ruh halindeki
Muhammed ezelden beri vardı. Vakti gelen ruh maddi âleme iner. Önce cansız varlıklara sonra bitkilere,
hayvana, insana en sonra da insan-ı kâmil’e geçer. Oradan da Allah’a döner ve onunla birleşir. Bu inişe
nüzul, tekrar Allah’a dönüşe dehuruc denir. Bu inişi ve çıkışı anlatan şiirlere devriye denir.
Dini ve tasavvufi halk şiirinde mizahi manzumelere genel olarak şathiye adı verilir. Şathiyeler, mutasavvıf
şairlerce söylenmiş ya da yazılmış, tasavvufi inançları dile getiren, anlaşılması yorumlanmasına bağlı
şiirlerdir. Bu tür şiirlere genellikle Bektaşi-Alevi şairlerinde rastlanır. Allah ile alay eder gibi yazılmış
şathiyeler küfür sayılmıştır. Ama şathiyeler asla küfür değildir. Şathiyeler biçimce komik ve alaylı olabilir;
ama şathiyede aranan, şiirin arkasındaki düşüncedir. Anlaşılıp yorumlandığında çok derin anlamlara sahip
olduğu görülür. Şathiye çok derin tasavvufi konular işleyen felsefi şiirlerdir. Kaygusuz Abdal şathiyeleriyle
ŞATHİYYE
tanınır.
1. İnançlardan teklifsizce, alaycı bir dille söz eder gibi yazılırlar.
2. Görünüşte saçma ve dini esaslara aykırı sanılan bu şiirlerin içinde ince ve derin anlamlar,
yorumlandığında tasavvufla ilgili değişik konuların olduğu görülür.
3. Nefesin bir türüdür.
4. Tanrıyla konuşur gibi şakalaşırcasına yazılan şiirlerdir.
7
İLAHİ-YUNUS EMRE İLAHİ- Y. EMRE ŞATHİYYE NUTUK
Yeri göğü insü cinni yarattın
Ben yürürüm yana yana İşitin ey yarenler Evvel tevhid sürer mürşid dilinden
Sen ey mimar başı eyvancı mısın
Aşk boyadı beni kana Aşk bir güneşe benzer Erişir canına fazlı Huda’nın
Aynı günü çarhı burcu var ettin
Ne âkilem ne divane Aşk olmayan gönül Kurtulursun emarenin elinden
Ey mekan sahibi rahşancı mısın
Gel gör beni aşk neyledi ***** Erişir canına fazlı Huda’nın
Misal-i taşa benzer
Taş gönülde ne biter Denizleri yarattın sen kapaksız
Gâh eserim yeller gibi İkincide verir Lafzatullah’ı
Dilinde agu tüter Suları yürüttün elsiz ayaksız
Gâh tozarım yollar gibi Nice yumusak söylese Yerleri temelsiz göğü dayaksız Anda keşf ederler sıfatullahı
Gâh akarım sellergibi Hasenat yeter der eder günahı
Sözü savaşa benzer Durdurursun acap iskancı mısın
Gel gör beni aşk neyledi ***** Erişir canına fazlı Huda’nın
Geç Yunus endişeden
Kullanırsın kanatsızca rüzgarı
Akar suların çağlarım Gerekse bu bişeden Kürekle mi yaptın sen bu dağları Üçüncüde ya Hû ismini oku
Dertli ciğerim dağlarım Ere aşk gerek evvel Ne yapıp da öldürürsün sağları Garip bülbül gibi durmayıp şakı
Şeyhim anuban ağlarım Ondan dervişe benzer Can verip alırsın sen cancı mısın Kendi vücudunda bulagör Hakk’ı
Gel gör beni aşk neyledi ---------------------------- Erişir canına fazlı Huda’nın
İLAHİ- Y. EMRE Sekiz cennet yaptın sen Adem için
Ya elim al kaldır beni Adın büyük bağışla anın suçun Dördüncü esmâya nâil olasın
Ya vaslına erdir beni Yar yüreğim yar Ademi cennetten çıkardın niçin Ene’l-Hak sırrına vâkıf bulasın
Çok ağlattın güldür beni Gör ki neler var Buğday nene lazım harmancı mısın Dahi ölmezden evvel sen ölesin
Gel gör beni aşk neyledi Bu halk içinde Erişir canına fazlı Huda’nın
Bize güler var Bir iken bin ettin kendi adını
Ben yürürüm ilden ile Görmedim sen gibi iş üstadını Gel imdi sen dahi şeyhin hâline
Şeyh anarım dilden dile Ko gülen gülsün Yeşertirsin kurutursun odunu Karışasın evliyânın yoluna
Gurbette halim kim bile Hak bizim olsun Sen bağçevan mısın ormancı mısın Dalasın sen âb-ı hayat gölüne
Gel gör beni aşk neyledi Gafil ne bilsin Erişir canına fazlı Huda’nın
Hakk’ı sever var Cibril'e perde altında söylerdin ---------------------------------------------------------------
Mecnun oluban yürürüm İnip Beytullah'a kendin dinlerdin İLAHİ– HACI BAYRAM VELİ
Ol yâri düşte görürüm Bu yol uzaktır Bu ateşi cehennemi neylerdin
Uyanıp melûl olurum Menzili çoktur Hamamın mı var ya külhancı mısın N'oldu bu gönlüm n'oldu bu gönlüm
Gel gör beni aşk neyledi Geçidi yoktur Derd-u gam ile doldu bu gönlüm
Derin sular var Hafaya çekilip seyrana durdun Yandı bu gönlüm yandı bu gönlüm
Miskin Yunus biçareyim Aklı yetmezlerin aklını vurdun Yanmada derman buldu bu gönlüm
Baştan ayağa yareyim Girdik bu yola Kıldan ince köptü yaptın da kurdun
Dost elinde avareyim Aşk ile bile Akar suyun mu var bostancı mısın Yan ey gönül yan yan ey gönül yan
Gel gör beni aşk neyledi Gurbetlik ile Yanmadan oldu derdine derman
---------------------------- Bizi salar var Bu kışlara bedel bu yazı yaptın Pervane gibi pervane gibi
Evvel bahara karşı güzü yaptın
İLAHİ-YUNUS EMRE Şem'ine aşkın yandı bu gönlüm
Her kim merdane Mizanı iki göz terazi yaptın
Dervişlik dedikleri Gelsin meydane Bakkal mısın yoksa dükkancı mısın Gerçi ki kandı gerçeğe yandı
Hırka ile tac değil Kalmasın cane Rengine aşkın cümle boyandı
Gönlün derviş eyleyen Kimde hüner var Kazanlarda katranların kaynarmış Kendide buldu kendide buldu
Yer altında balıkların oynarmış
Hırkaya muhtaç değil Matlabını hoş buldu gönlüm
Yunus sen bunda On bu dünya kadar ejderhan varmış
Durmuş marifet söyler, Meydan isteme Şerbet mi satarsın yılancı mısın Sevad-ı a'zam sevad-ı a'zam
Erene Yunus Emrem Meydan içinde Belki oluptur Arş-ı muazzam
Esirci misin koydun cehenneme Arap
Yol eriyle yoldadır, Merdaneler var Hoca mısın okur yazarsın kitap Matlab-ı canan matlab-ı canan
Yolsuza yoldaş değil Olsa acep mi şimdi bu gönlüm
Aslın katip midir görürsün hesap
İntisabın mı var yok hancı mısın
Seyr-i billahtır seyr-i billahtır
Yüzbin cehennemin olsa korkmam birinden Lı maallahtır fena fillahtır
Rahman ismi nazil değil mi senden Ayinesinde ayinesinde
NEFES NEFES Gaffar-üz-zünub'um demedin mi sen Gird-i sivayı buldu bu gönlüm
Affet günahımı yalancı mısın
Biz Urum Abdallarıyız Şol benim şeyhimi El fakru fahrı el fakru fahrı
Maksadımız yârdır bizim Görmeğe kim gelir Beni affeylesen düşen mi şandan Demedi mi ol alemler fahri
Geçtik ziynet kabâsından Zevk ile safalar Ne dökülür ne eksilir haznenden Fahrini fakrin fahrini fakrin
Gencinemiz erdir bizim Sürmeğe kim gelir Şahlar bile geçer böyle isyandan Mahv-u fenada buldu bu gönlüm
Affetsen olmaz mı noksancı mısın
Dâim kılarız biz zârı Şeyhimin özünü Bayramı imdi Bayramı imdi
Harceyleriz elden var, Severim sözünü Şanına düşer mi noksan görürsün Bayram edersin yar ile şimdi
Dost yoluna verdik seri Mübarek yüzünü Her gönülde oturursun yürürsün Hamd-ü senalar hamd-ü senalar
Mürkirimiz hârdır bizim Görmeğe kim gelir Bunca canı alıp yine verirsin Yar ile bayram kıldı bu gönlüm
Götürüp getiren kervancı mısın ---------------------------------------------------------------
Aşk bülbülüyüz öteriz Şeyhimin illeri ---------------------------------------------------------------
Râh-i Hakka yüz tutarız Uzaktır yolları Bilirsin ben kulum sen sultanımsın
Mânâ gevherin satarız Açılmış gülleri Kalpte zikrim dilde tercümanımsın Ey erenler ey kardeşler ecel ere ölem bir gün
Mürşidimiz vardır bizim Dermeğe kim gelir Sen benim canımda can mihmanımsın İşlerime pişman olup kendözüme gelem bir gün
Gönlümün yarisin yabancı mısın
İstivâyı gözler gözüm Hak için malını Yanlarıma kona elim söz söylemez ola dilim
Seb’almesanidir yüzüm Hep veren varını Beni deli eyler kendin söylersin Karşıma gele amelim nittim ise görem bir gün
Ene’l Hakk’ı söyler sözüm Aşk için ârını İçerden Azmi'yi pazar eylersin
Mi’râcımız dârdır bizim Dökmeğe kim gelir Yücelerden yüce seyran seylersin Oğlan gider danışmana saladır dosta düşmana
İşin seyran kendin seyrancı mısın Şol dört tekbir namaz ile (ömrüm) tamam kılam bir gün
Haber aldık mahkemâttan Ahd ile vefalar
Geçmeyiz zâttan sıfattan Zevk ile safalar KAYGUSUZ ABDAL- ŞATHİYYE Beş karış bezdürür donum yılan çiyan yiye tenim
Balım nihan söyler Haktan Bu yolda cefalar 1 3 Yıl geçe ubrula sinim unutulup kalam bir gün
İrşâdımız sırdır bizim Çekmeğe kim gelir Yücelerdenyücegördüm Kıldanköprüyaratmışsın
ErbabsınsenkocaTanrı Gelsinkulumgeçşindeyu
Başıma dikeler hece ne erte bilem ne gece
Âlemokurkelâmile Helebizşöyleduralım
BALIM SULTAN Âh ile göz yaşı Alemler ümidi hoca sana ferman olam bir gün
SenokursunheceTanrı YiğitisengeçaTanrı
Yunus’un haldaşı 2 4
Zehr ile bu aşı Garipkulunyaratmışsın KaygusuzAbdalYaradan Yunus Emre sen bu sözü dahi tamam etmemişsin
Yimeğe kim gelir Derdemihnetekatmışsın Geliçegörşucur’adan Tek yürüyeyim neyliyeyim üstadıma gelem bir gün
Anıâlemeatmışsın Kaldırperdeyiaradan
YUNUS EMRE SençıkmışsınucaTanrı GezelimbileceTanrı! Yunus Emre–İLAHİ
8
NAZIM BİRİMİ BEYİT OLAN DİVAN ŞİİRİ NAZIM BİÇİMLERİ
Divan şiirinde en çok kullanılan nazım birimi beyittir.
NAZIM ŞEKLİ GENEL ÖZELLİKLERİ
Divan Edebiyatı'nın en ilgi çekici en çok sevilen şiirleri, bu alanda verilmiştir. Edebiyat terimi olarak da,
güzellikten, aşktan, onun yüzünden çekilen acılardan, içkiden söz eden küçük şiir anlamına gelir. Ozanın ele
aldığı aşk teması, bazen İlâhî, bazen de salt dünyaya ait bir nitelik taşır; fakat her iki yolda da, âşıklar için,
hayran olunan güzelliğe ulaşmak nasip olmaz, düşüncesi egemen olduğundan, ozanın çektiği türlü acılar da,
gazelin konusu içine girer. Gazel arasında, öğretici bir nitelik taşıyanlar varsa da; bunlar, hem sayıca azdır,
hem de şiir bakımından zayıf durumdadırlar.(Nâbî'nin bazı gazellerinde görüldüğü gibi). Zaten gazel
denilince de; akla, ilk olarak aşk şiiri gelir.Genel Özellikleri:1- Beyit sayısı 5 ile 15 arasında değişir. 2- İlk
beyit kendi arasında kafiyelidir. Gazelin kafiye düzeni (örgüsü) şöyledir; aa, ba, ca, da, ea, fa… 3- Gazelin
ilk beytinematla(doğuş yeri) denir. 4- Gazelin son beytinemakta (bitiş, kesiliş yeri) denir. 5- Şair ismini ya
GAZEL da mahlasını genellikle makta beytinde kullanır. 6- Gazelin en güzel beytine beytü’l-gazel denir. Bu beyte
Şah beyit de denir. 7- Gazelde genelde anlam bütünlüğü aranmaz, anlam beyitte tamamlanır. 8- Bir gazelin
bütününde aynı konu işleniyorsa, böyle gazellere yek-ahenk gazel denir. 9- Bütün bir şiirin aynı söyleyiş
güzelliğine sahip olduğu gazellere yek-âvâz gazel denir. 10- Divan edebiyatı şairleri bütün maharetlerini
gazelde ortaya koyarlar. Büyük şair olmanın en büyük ölçütü gazellerdir. 11- Gazelde; başta aşk, sevgi,
güzellik gibi lirik konular olmak üzere felsefî, dinî ve öğretici konular işlenebilir. 12- Bazı gazellerin
matladan sonra gelen beyitlerinde mısralar ortalarından bölünebilir. Bu durumda gazele iç kafiye hâkimdir.
Böyle gazellere musammat gazel denir. 13- Aruz ölçüsüyle yazılır. 14- Dil genellikle ağırdır. Sade bir
Türkçe ile yazılmış gazel geleneği de Türkî-i Basit Gazel olarak adlandırılır. 15- Fuzûlî, Bâkî, Nedim, Şeyh
Galip, Taşlıcalı Yahya Bey vb. gazelin önemli isimleridir.
—Din ve devlet büyüklerini övmek veya yermek amacıyla yazılan şiirlerdir. —En az genellikle 33 ile 99
arasında değşien beyit sayısına sahiptir. —İlk beyitteki mısralar kendi arasında, diğer beyitlerdeki mısraların
birincisi serbest, ikincisi ise birinci beyitle uyaklıdır. (aa-ba-ca-da-ea-fa...)—Aruz ölçüsünün değişik
kalıplarıyla yazılabilir.—Gazelde olduğu gibi ilk beyite matla, son beyte makta, şairin mahlasının geçtiği
beyte tac beyit denir.—Kasidenin en güzel beyitine beytü'l-kasid denir.—Kasidelerin özel bir adı yoktur.
Kasideler, nesib bölümünde işlenen temaya, uyağın son harfine veya rediflere göre adlandırılır. Redifine
Göre: Su Kasidesi, Güneş Kasidesi gibi. Nesib bölümünde işlenen konulara göre: Bahariye, Iydiye,
Şıtaiyye, Ramazaniyye, Rahşiyye, Sayfiye —Dize ortalarında kafiyeli olan kasidelere musammat kaside
denir.—Kasidenin en ünlü şairleri: Nef'i, Baki, Fuzuli, AhmetPaşa, Nedim...
—Tam bir kasidedeşu bölümler bulunur:Nesib veya Teşbib: Başlangıç bölümü desayılan bu kısımda, şair
konuyla ilgisi bulunmayan (bahar, yaz, kış, saray, bahçe...) tasviri yapar. Genellikle 15–20 beyit arasında
KASİDE
olur. Şiir yönünün en ağır olduğu bölümdür. Kaside genellikle övgü konuludur; ancak şair, doğrudan doğru-
ya övgüye geçmez.Girizgâh: Konuya giriş için bir veya birkaç beyitten oluşan geçiş bölümüdür. Bu bölüm,
nesib bölümü ile asıl bölüm olan medhiye bölümünü birleştirir. Girizgâh bölümü, gelişi güzel söylenen bir
bölüm değildir. Yeri getirilerek, uygun, nükteli bir sözle övgüye başlandığı belirtilir. Medhiye: Allah'ın, Hz.
Muhammed'in, padişahın veya önde gelen kişilerin övüldüğü, yüceltildiği en uzun bölümdür. Övülen kişinin
kişisel nitelikleri dikkate alınmadan, çok abartılı olarak kalıplaşmış mazmun ve benzetmelerle yapılan bir
övgüdür. Tegazzül: Kasidenin ölçüsüne ve uyağına uygun yazılan, araya sıkıştırılan gazeldir. Şair gazel
söyleyeceğini önceden belirtir. Fahriye: Şairin kendisini övdüğü bölümdür. Şair abartılı olarak İran'ın ünlü
şairleriyle kendi şairliğini karşılaştırır. Şiirinin ve şairliğinin onlardan üstün olduğunu söyler. Dua: Kaside-
nin en son bölümüdür. Birkaç beyitten oluşur. Bu bölümde Allah'a, Peygamber'e, ülke büyüklerine iyi dilek-
lerde bulunulur. Şairler dua bölümüne geçileceğini uygun bir şekilde belirtirler.
Her beytinin dizeleri kendi arasında uyaklı, aruz vezninin kısa kalıplarıyla yazılan divan şiirinin en uzun na-
zım biçimine mesnevi denir.—Her beyiti kendi içinde uyaklıdır. (aa-bb-cc-dd-ee-ff...)—Aşk, tasavvuf, sa-
vaş, kahramanlık, savaş... gibi çeşitli konular işlenir.—Divan şiirinde olay ağırlıklı konuların işlendiği bir
MESNEVİ
türdür.—Beyit sayısında serbestlik olduğu için Divan şiirinin en uzun nazım biçimidir.—Aruzun kısa kalıp-
larıyla yazılır. —Genellikle beyitler arasında anlam bütünlüğü vardır.—Edebiyatımızda ilk mesnevi
"Kutadgu Bilig' adlı eserdir.—Bir şairin beş mesneviden oluşan eserler bütününe "hamse" denir.
Bir gazelin her dizesine kısa bir dize ekleyerek oluşturulan şiir biçimidir. Genlikle, uzun dizeler kendi
aralarında uyaklıdır. Kısa dizeler de bağımsız bir gazelmiş gibi kendi aralarında uyaklıdır. Çoğunlukla
aruzun mef'ûlü/ mefâîlü/ mefâîlü / feûlün ( — — · / · — — · / · — — · / · — — )kalıbı
kullanılarak yazılırlar. Her dizeden sonra bu kalıbın ilk ve son birimleri olan mef'ûlü/ feûlün kalıbına uygun
MÜSTEZAD
bir kısa dize söylenir. Eklenen bu kısa dizeye ziyade denir. Ziyadeler dizeden sayılmadığı için iki uzun iki
kısa dizeden oluşan dört dize bir beyit sayılır. Kısa dizeler okunsa da okunmasa da beytin anlamı bir bütün
oluşturur. Ziyadesi bir satırdan fazla olan müstezadlar da vardır. Tek ziyadeli müstezatlara "sade" çitf
ziyadeli olanlara ise "çift" adı verilir.
Divan şiirinde kıt’a denilince iki beyitten oluşan bir nazım biçimi anlaşılır. Yalnız ikinci ve dördüncü
dizeleri birbiriyle uyaklı iki beyitlik nazım biçimidir.Kafiye örgüsü genellikle “xa-xa”şeklindedir.Kıtalarda
beyitler arasında anlam birliği bulunur ve beyitler birbirini tamamlayıcı niteliktedir. Kıta nazım biçiminde
şair mahlas kullanmaz. Ancak, mahlas kullanılmış kıtalar da vardır. Kıtaların konusu çok değişiktir. Hemen
KIT’A
her konuda kıta yazılabilir. Nâdiren yazılmış olsa bile, beyit sayısı ikiden fazla olan kıtalara kıt'a-i kebîre
denir.
9
GAZEL– NÂBÎ FUZULİ– SU KASİDESİ
ŞEYHİ- HARNAME MESNEVİSİ (Bazı Beyitler)
Bâğ-ı dehrin hem hazânın hem bahârın görmüşüz
Saçma ey göz eşkten gönlümdeki odlâre su
Bir neşâtın da gamın da rûzgârın görmüşüz Kim bu denlû dûtuşan odlara kılmaz çâre su Bir eşek var idi zaif ü nîzar
Yük elinden katı şikestevü zâr
Çok da mağrûr olma kim meyâne-i ikbâlde Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem
Biz hezâran mest-i mağrûrun humârın görmüşüz Ya muhît olmuş közümden günbed-i devvâre su
Gâh odunda vü gâh suda idi
Kop-ı âh-ı inkisâra pây-dâr olmaz yine Zevk-i tîğından acep yok olsa gönlüm çâk çâk Dün ü gün kahr ile kısuda idi
Kişver-i câhın nice sengin hisârın görmüşüz Kim mürûr ilen bırakır rahneler dîvâre su
Ol çeker idi yükler ağır
Vehm ilen söyler dil-i mecrûh peykânın sözün Ki teninde tü komamıştı yağır
Bir hurûşiyle eder bin hâne-i ikbâli pest
İhtiyât ile içer her kimde olsa yâre su
Ehl-i derdin seyl-i eşk-i inkisârın görmüşüz
Dudağı sarkmış u düşmüş enek
Suya virsün bağ-bân gül-zârı zahmet çekmesün Yorulu arkasına konsa sinek
Bir hadeng-i can-güdâz-ı âhdır sermâyesi Bir gül açılmaz yüzün tek virse bin gül-zâre su
Biz bu meydânın nice çâbük-süvârın görmüşüz
Kargalar derneği kulağında
Okşatabilmez gubârını muharrir hattına
Sineğin seyri gözü yağında
Bir gün eyler dest-beste pây-gâhı cây-gâh Hâme tek bakmaktan inse gözlerine kâre su
Bi-aded mağrûr-ı sadr-ı i’tibârın görmüşüz
Ârızın yâdiyle nem-nâk olsa müjgânım n’ola Arkasından alınca palanı
Kâse-i deryûzeye tebdil olur câm-ı murâd Zâyi olmaz gül temennâsiyle vermek hâre su Sanki it artuğıydı kalanı
Biz bu bezmin Nâbiyâ çok bâde-hârın görmüşüz
Gam günü etme dil-i bîmârdan tiğin diriğ Bir gün ıssı eder himayet ana
--------------------------------------------------
Hayrdır vermek karanlu gecede bîmâre su Ya'ni kim gösterir inayet ana
GAZEL– ŞEYH GALİB
Yine zevrâk-ı derûnum kırılıp kenâre düştü İste peykânın gönül hecrinde şevkim sâkin et Aldı palanı vü saldı ota
Susuzum bir kez bu sahrada benim’çün âre su
Dayanır mı şîşedir bu reh-i seng-sâre düştü Otlayurak biraz yürüdü öte
Men lebin müştâkıyım zühhâd kevser tâlibi
O zaman ki bezm-i canda bölüşüldü kâle-i kâm Nitekim meste mey içmek hoş gelir huş-yâre su Gördü otlukta yürür öküzler
Bize hisse-i mahabbet dil-i pâre paâe düştü Odlu gözler ü gerlü göğüsler
Ravza-i kûyune her dem durmayıp eyler güzâr
Gehi zîr-i serde desti geh ayağı koltuğunda Âşık olmuş galibâ ol serv-i hoş-reftâre su Boynuzu bazısının ay bigi
Düşe kalka haste-i gam der-i lutf-ı yâre düştü Kiminün halka halka yay bigi
Su yolun ol kûydan toprağ olup tutsam gerek
Erişip behâra bülbül yenilendi sohbet-i gül Çün rakîbimdir dahi ol kûya koyman vâre su Ne yular derdi ne gam-ı pâlân
Yine nevbet-i tahamül dil-i bî-karâre düştü Ne yük altında haste vü nâlân
Dest-bûsî arzûsiyle ger ölsem dustlar
Kûze eylen toprağım sunun anınla yâre su
Meh-i burc-ı ârızında gönül oldu hâle mâil Acebe kalur tefekkür ider
Bana kendi tâliimden bu siyeh sitâre düştü Serv serkeşlik kılır kumri niyâzından meğer Kendi ahvalini tasavvur ider.
Dâmenin dûta ayağına düşe yalvâre su
Süzülüp o çeşm-i âhu dedi zevk-i vasla Ya Hû Ki biriz bunlar hilkatte
Bu değildi neyleyim bu yolum intizâre düştü İçmek ister bülbülün kanın meğer bir reng ile Elde ayakta şekl ü sûrette
Gül budağının mizâcına gire kutâre su
Reh-i Mevlevîde Gâlib bu sıfatla kaldı hayrân Bunların başlarına taç neden
Kimi terk-i nâm u şâne kimi i'tibâre düştü Tînet-i pâkini rûşen kılmış ehl-i âleme Bizde bu fakr ü ihtiyaç neden
İktidâkılmış tarîk-i Ahmed-i Muhtâr’e su
--------------------------------------------------
MÜSTEZAD– NEDÎM Var idi bir eşek ferâsetlû
Seyyid-i nev’i beşer deryâ-yı dürr-i istifâ
Hem ulu yollu hem kıyâsetlû
Ey şûh-ı kerem-pişe dîl-i zâr senindir Kim sepiptir mu’cizâtı âteş-i eşrâre su
Yok minnetin aslâ Bizim ulu işimiz odûndur
Kılmağ için tâze gül-zâr-ı nübüvvet revnâkın
Ey kân-ı güheranda ne kim var senindir Mu’cizinden eylemiş izhâr seng-i hâre su Od uran içimizde o dûndur
Pinhân u Hüveydâ
Mu’cizi bir bahr-i bî-pâyân imiş âlemde kim Duttu yüz derd ile zaîf eşek
Sen kim gelesin meclise bir yer mi bulunmaz Yetmiş andan bin bin âteş-hâne-i küffâre su Zâr ü dil-haste vü nahîf eşek
Baş üzre yerin var
Gül goncasısın gûşe-i destâr senindir Hayret ilen parmağın dişler kim etse istimâ Varayın ben de buğda işleyeyin
Gel ey gül-i ranâ Parmağından verdiği şiddet günü Ensâr’e su Anda yaylayup anda kışlayayın
Dostu ger zehr-i mâr içse olur âb-ı hayat
Neylersen edip bir-iki gün bâr-ı cefâya Hasmı su içse döner elbette zehr-i mâre su Gezerek gördübir göğermiş ekin
Sabreyle de sonra Sanki tutardı ol ekin ile kin
Peymâne senin hâne senin yâr senindir Eylemiş her katreden bin bahr-i rahmet mevc-hîz
Ey dil tek ü tenhâ El sunup urgaç vuzû’ için gül-i ruhsâre su Aşk ile depti girdi işelemeye
Gâh ayaklayu gâh dişlemeye
Hâk-i pâyine yetem der ömrlerdir muttasıl
Bir bûse-i cân bahşına ver nakd-i hayatı
Başını taştan taşa urup gezen âvâre su Daneden gördü yer pâk olmuş
Ger kail olursa
Gök ekinliği kara hâk olmuş
Senden yanadır söz yine bazar senindir Zerre zerre hâk-i der-gâhına ister sala nûr
Ey âşık-ı şeydâ Dönmez ol der-gâhdan ger olsa pâre pâre su Yüreği sovumadı sövmek ile
Olmadı eşeği dövmek ile
Çeşmân-ı siyeh mest-i sitem kakülü pür-hâm Zikr-i na’tin virdini dermân bilirehl-i hatâ
Ebrûları pür-çîn Eyle kim def’-i humar için içer mey-hâre su Bıçak çekti kodu ayruğunu
Benzer ki bu dîldâr-ı cefâkâr senindir Yâ Habîballah yâ Heyre’l-beşer müştâkınım Kesti kulağını vü kuyruğunu
Biçâre Nedîmâ
Eyle kim leb-teşneler yanıp diler hemvâre su
-------------------------------------------------- Kaçar eşşek acıyarak canı
GAZEL– BAKİ Sensin ol bahr-i kerâmet kim Şeb-i Mi’racda Dökülerek yaşı yerine kanı
Şeb-nem-i feyzin yetirmiş sâbit ü seyyâre su
Nev-bahâr oldu gelin azm-i gülistân idelim.
Uğrayu geldi pîr eşeği nagâh
Açalım gonca-i kalbi gül-i handân idelim Çeşme-i hurşîdden herdem zülâl-i feyz iner Sordı hâlini kıldı dert ile âh
Hâcet olsa merkadin tecdîd eden mîmâre su
Komayup lâle gibi elden eyağı bir dem
Batıl isteyü haktan ayrıldım
Mest olup gonce sıfat çâk-ı girîbân idelim Bîm-i dûzah nâr-ı gam salmış dil-i sûzânıma
Boynuz umdum kulaktan ayrıldım.
Var ümidim ebr-i ihsânın sepe ol nâre su
--------------------------------------------------
İçelim lâ'l-i müzâbı saçalım cür'aları
Hâk-i gülzârı bugün kân-ı Bedâhşânidelim Yümn-i na’tinden güher olmuş Fuzûlî sözleri KIT’A– Fuzûlî
Ebr-i nîsandan dönen tek lü’lü-i şeh-vâre su
Meclis-i ayş ü tarâb hûrrem ü âbâd olsun Kalem olsun eli ol kâtib-i bed-tahrîrin
Hâb-ı gafletten olan bîdâr olanda rûz-ı haşr
Yakalım zerk u riya deyrini virân idelim Ki fesâdı rakamı sûrumuzu şûr eyler
Hâb-ı hasretten dökende dîde-i bîdâre su
Gah bir harf sukûtiyle eder nâdiri nâr
Okusun vasf-ı ruh-ı yâr ile Bakî şi'rin Umduğum oldur ki Rûz-i Haşr mahrum olmayam Gah bir nokta kusûriyle gözü kör eyler
Bülbül-i gülşeni mecliste gazelhân idelim Çeşme-i vaslın vere ben teşne-i dîdâre su
10