Table Of ContentAnadolu Kültürlerinde
Süreklilik ve Değişim
Dr. A. Mine Kadiroğlu’na Armağan
Editörler
A. Ceren Erel
Bülent İşler
Nilüfer Peker
Güner Sağır
Ankara 2011
AnadoluKültürlerindeSüreklilikveDeğişim
Dr.A.MineKadiroğlu’naArmağan
Editörler:
CerenErel,Bülentİşler,NilüferPeker,GünerSağır
BilimKurulu
Prof.Dr.HakkıAcun(GaziÜniversitesi/Ankara)
Prof.Dr.ErolAltınsapan(AnadoluÜniversitesi/Eskişehir)
Prof.Dr.ÖmürBakırer(OrtaDoğuTeknikÜniversitesi/Ankara)
Prof.Dr.HalitÇal(GaziÜniversitesi/Ankara)
Prof.Dr.SemaDoğan(HacettepeÜniversitesi/Ankara)
Prof.Dr.OsmanEravşar(SelçukÜniversitesi/Konya)
Prof.Dr.GülgünKöroğlu(MarmaraGüzelSanatlarÜniversitesi/İstanbul)
Prof.Dr.ZeynepMercangöz(EgeÜniversitesi/İzmir)
Prof.Dr.S.YıldızÖtüken(HacettepeÜniversitesi/Ankara)
Prof.Dr.B.YeldaOlcayUçkan(AnadoluÜniversitesi/Eskişehir)
Prof.Dr.FilizYenişehirlioğlu(BaşkentÜniversitesi/Ankara)
DoçDr.Kasımİnce(PamukkaleÜniversitesi/Denizli)
DoçDr.SacitPekak(HacettepeÜniversitesi/Ankara)
KitapTasarımıveMizanpaj:
ÖzlemTürkmen
TasarımveBaskı:
RekmayLtd.Şti. www.rekmay.com.tr
ISBN978-605-62237-0-9
Bukitap,15Haziran2011tarihindeHacettepeÜniversitesi’ndedüzenlenen“Dr.A.Mine
Kadiroğlu’nunSanatTarihinde30.Yılı”törenindeMineKadiroğlu’navedavetlilerearmağan
edilmiştir.
Yayımlananyazılarıntümsorumluluğuyazarlarınaaittir.
İÇİNDEKİLER
Sunuş:
OnursalProf.Dr.AyşeMineKadiroğlu...............................................................................1
Onursal Prof. Dr.A. Mine Kadiroğlu biyografisi................................................................7
Yayınları............................................................................................................................9
İ. Naciye Kadiroğlu
Kızım Mine.....................................................................................................................13
Sacit Pekak
Sevgili Kadiroğlu, KaderArkadaşım, Dostum..................................................................15
Joachim Gierlichs
Persönliche Note zu Mine Kadiroğlu-Leube / Mine Kadiroğlu-Leube Hakkında
Kişisel Notlar..................................................................................................................17
Irene Giviashvili
Dr. Mine Kadiroğlu Leube...............................................................................................21
Anadolu Kültürlerinde Süreklilik ve Değişim
Dr.A. Mine Kadiroğlu’naArmağan
TsisanaAbuladze
OttomanDocumentsfromtheGeorgianMonasticCommunityintheHolyLand..............33
SerdarAksöyek
Tirilye (Zeytinbağı), Kemerli Kilise’dekiTuğla Süslemeleri...............................................43
SemihaAltıer
Çanakkale-BozcaadalıBirOsmanlıAydını:BahriyeNazırıHasanHüsnüPaşa(1832-1903)
veDönemininKültürOrtamınaKatkıları.....................................................................................55
OsmanAytekin
Aşağı ÇoruhVadisi BarajAlanındaki Çeşitli EtnografikTespitler......................................81
Ömür Bakırer
Geometrik Örgü veya Geçme Düzenlemelerinin Farklı CoğrafyalardaYorumları
İçin Bir Deneme.............................................................................................................99
H. Kamil Biçici
TireAsriMezarlığındaBulunanCumhuriyetDönemiMezarTaşlarındanBazıÖrnekler...........119
Z. Kenan Bilici
Ardanuç-Gevhernik Kalesi Üzerine Bazı Gözlemler.....................................................135
Marika Cikia
Türk KişiAdları Kartvellerin Özel İsimAlanında /Turkic Proper Names in the
Area of Kartvelian anthroponyms..................................................................................159
Ö. Hakan Çetin
Paris Bibliotheque Nationale’de Bulunan Od. 7–4 NoluAlbüm Resimlerindeki
Derviş Giyim-Kuşamları................................................................................................171
Didem Demiralp
EskiYunanlı Kadının “Pandora Söylencesi” Işığında Şekillenen Hayatı..........................185
Sema Doğan - Şükran Ünser
Bizans Sanatında Kherub ve Seraph İmgeleri................................................................199
Armenuhi Drost-Abgarjan
Das Land der Fürsten: Išxanac’erkir -Tayk’...................................................................219
Nato Gengiuri
Universal and Distinctive in Early Christian Ritual. Baptism and Baptisterium
Architecture in Georgia.................................................................................................227
Joachim Gierlichs
Eine ungewöhnliche Steinrosette mit Löwenfiguren im Ethnographischen
Museum in Kayseri.......................................................................................................239
Hermann Goltz
KanonderheiligenErzengelMichaelundGabrielundallerhimmlischenHeerscharen..........247
Zeliha Demirel Gökalp-Serkan Kılıç
Heraclius’un Follisleri: BoluArkeoloji Müzesi Örnekleri...............................................251
Kasım İnce
KocaSeyfullahCamiiŞaphane/Kütahya...........................................................................265
Bülent İşler
Likya Bölgesinde, DoğuAsarcık Kilisesinin Kiborium Kemeri.......................................283
NesrinAydoğan İşler
II.AbdülhamidDönemiYıldızPorselenleri(1894–1920)...................................................295
Nilay Çorağan Karakaya
Kayseri’ninYeşilhisar İlçesi, ErdemliVadisi’ndekiTek NefliArkaik Kilise.......................307
Nino Kavtaria
The Iconography and the Ornamental Decoration of the CanonTables of the
11th century Georgian Manuscripts from the Black Mountain (Antioch)........................325
Armen Kazaryan
The BlindArcade in MedievalArchitecture ofArmenia and Georgia.
Springs of Idea and Principal Stages of Development...................................................341
Murat Kocaaslan
İktidarın Ortakları: DarüssaadeAğaları.........................................................................375
Gülgün Köroğlu
Erken Bizans Dönemi’nden Hilal Biçimli Küpeler.........................................................399
Sema Küskü (Gündüz)
Osmanlı Beyliği Dini MimarisindeAnadolu Selçuklu Geleneği....................................409
Fatih Müderrisoğlu
Osmanlı’nın Konya’da Klasik DönemYapısı: Selimiye Camii.........................................431
M. Sacit Pekak
Niğde, Dikilitaş (Enehil)’ta, Osmanlı DönemineAit Bir Kilise.......................................441
Nilüfer Peker
Kapadokya’nınSonMahkemeBetimlerindeEtoimasia(BoşTaht)İmgesi...........................453
Urs Peschlow
Ein unbekanntes Fragment einer Reliefikone im Museum in İznik:
Probleme seiner Deutung.............................................................................................465
Güner Sağır
Kars’taBirErmeniKilisesi:“KümbetKilise”.......................................................................481
Zaza Skhirtladze
AnotherPortraitofQueenTamar?......................................................................................505
FügenTabak
Anadolu’dakiAntik ve GeçAntik Dönem Güneş Saatleri..............................................525
ÇiğdemTemple
Nevşehir Müzesi’nde Bulunan Bizans Dönemi Mimari ve LiturjikTaş Eserleri..............537
Ayşe ÇaylakTürker
Hellespontus’daki Praktius-BergazVadisi’nden BizansTaş Eserleri................................553
B.Yelda Olcay Uçkan
Frigya Bölgesinin Bizans Dönemi Kültürel Mirasından Bir Örnek: Leylek Kayalığı........577
Selda Uygun
Yeni/EniRabatKilisesi’ninDoğuCephesiÜzerineGörüşler..............................................591
Ramazan Uykur
Hüsam El-DinYulukArslan’a aitToy/Kutlama Kompozisyonlu Sikkeler.........................597
FilizYenişehirlioğlu
Osmanlı Döneminde Koleksiyon Oluşumu: 19.Yüzyıl Sonu 20.Yüzyıl Başı
Müze Envanter Defterlerinden Öğrendiklerimiz............................................................603
ŞenerYıldırım
Philomelion Erken Bizans Dönemi Sütun Başlıkları......................................................613
Sunuş
Onursal Prof. Dr. Ayşe Mine Kadiroğlu
Ayşe Mine Kadiroğlu, 23 Nisan 1944 tarihinde Ankara’da Ahmet Muzaffer Kadiroğlu ve
NaciyeİsmetKadiroğlu’nunilkçocuklarıolarakdünyayagelmiştir.13Temmuz1945tarihinde
iseileridenükleerfizikvemakinamühendisliğialanlarındakiçalışmalarıyladünyacatanınacak
olanönemlibiliminsanı,kardeşiProf.Dr.OsmanKemalKadiroğludoğmuştur.AnnesiDil-Tarih
veCoğrafyaFakültesiFransızDiliveEdebiyatı3.sınıföğrencisiiken,ozamangençbiryüzbaşı
olan babasıyla, okulu terketmeyi göze alarak evlenmiş, hayatı boyunca kendini eşine ve iki
çocuğunun eğitimine adamıştır. Babası, mesleki yaşamının getirdiği zorluklara rağmen
çocuklarıyla kurduğu sıcak ilişkiyle Mine Kadiroğlu’nun yaşamında en belirleyici figürlerden
biriolmuştur.MineKadiroğlu’nuntümyaşamıboyuncaherzamandilegetirdiğigibienyakını
ve en çok sevdiği kişi olan kardeşinin, bilimsel başarılarında etkisi büyüktür. Ailenin, birlikte
yaşadıkları sevgili anneanneleri rahmetli Münire Yelmer’e olan sevgisi ve bağlılığı Mine
Kadiroğlu’nunkişiliğindeönemlibirroloynar.Dürüst,disiplinli,çalışkanvedoğrubildiğinden
şaşmayankişiliğiailesindenkendisinegeçenözelliklerdir.
Babasınıngörevinedeniyle1945yılındaaileKonya’yayerleşmiştir.1950-1955yıllarında
KonyaKurtuluşİlkokuluöğrencisiolanKadiroğlu,annevebabasınınözendirmesiileistemeden
deolsayatılısınavınıkazandığıÜsküdarAmerikanKızLisesi’ne(AmericanAcademyforGirls)
gönderilmiştir. İlkokuldaki başarılı yıllar ortaokulda ancak sınıf geçecek düzeye gerilemiş, lise
yılları biraz daha kolay ve rahat geçse de hocalarının ve anne-babasının bekledikleri üstün
başarıyaerişememiş,okuluancak“iyi”dereceilebitirebilmiştir.
MineKadiroğlu’nunSanatTarihiveArkeoloji’yeolanilgisidahaAnkaraÜniversitesi,Dil-
TarihveCoğrafyaFakültesi’ndeİngilizDiliveEdebiyatıeğitimialdığıyıllardabaşlamış,yandal
olarak Latin Dili ve Kültürü ile Klasik Arkeoloji dersleri almıştır. O yıllarda rahmetli Prof. Dr.
EkremAkurgalveProf.Dr.CevdetBayburtluoğlu’ndanaldığıarkeolojiderslerionunsanatave
tarihe karşı merakını arttırmış, gelecekte Sanat Tarihi ve Arkeoloji alanında yüksek lisans ve
doktorayapmasındaetkiliolmuştur.
KlasikarkeolojiderslerivetabiizorunluderslerdışındabölümepekuğramayanKadiroğlu,
ilk iki sömestir süresince bir yurtta kalmak yerine o zamanki adıyla Ankara Koleji’nin yatılı
kızlarına“belleticilik”yapmış,üçüncüsemestersüresinceZiraatBankasıGenelMüdürlüğü’nde
çalışmış, 1964 yılından başlayarak da Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nde “raportör”
kadrosundaamaaslındaİngilizcehermetindensorumlubirçevirmengibigörevyapmıştır.
2
Mine Kadiroğlu’nun üniversite yılları okumaya, gezmeye-bilgi edinmeye düşkün biri için
en renkli dönem sayılabilir, tüm günü işyerinde geçiren Kadiroğlu akşam önce artık adı bile
bilinmeyenamaozamanlarınmodasıolanstenokursunahergeceikisaatsüreylekatılmış,dört
ayınsonundabugünekadarverilenenbüyükboyutluvegösterişlidiplomasınıalmıştır.Abone
olduğu konserleri kaçırmadığı Cuma günü dışında, Fransız Kültür’deki dil kursları, sinema,
tiyatroveoperadakiizlencelerhepMine’ninöncelikleriiçindeyeralmıştır.
1967 yılının başında, Mine Kadiroğlu o zamanki rütbesi gereği İzmir’de görev yapan
babasının peşinden giderek İzmir Özel Türk Koleji’nde İngilizce öğretmeni olarak çalışmaya
başlamıştır.Ortamını,öğrencilerinivedeğerliarkadaşlarınıhepözlemleanacağıokuldan1970
Eylül’ünde ayrılmıştır. Yaklaşık bir yıl sonra Mine Kadiroğlu Ege Üniversitesi Yabancı Diller
YüksekOkulu’ndaOkutmanvesınavbürosuelemanıolarakçalışmayabaşlamıştır.1980yılına
kadar kaldığı İzmir’de gene Fransızca kurslarına gitmiş, 1974 yılında ilk kez turist olarak
yurtdışına çıkmıştır. Dil derslerinde daha verimli olabilmek için çaba gösteren Kadiroğlu önce
ikihaftalıkbirçalıştayiçinBoğaziçiÜniversitesi’nedavetedilmiş,biryılsonra,1975’de,Leeds
Üniversitesiyazokulundanbirbursalmış,birsonrakiyıldadaParis’teAllianceFrançaise’dedil
kursunutamamlamıştır.
1980 yılında Osman Kemal Kadiroğlu Hacettepe Üniversitesi’nde Nükleer Enerji
MühendisliğiBölümü’nükurupkızkardeşe“sendegelAnkara’ya”deyince,MineKadiroğluEge
Üniversitesi’nden Hacettepe Üniversitesi Yabancı Diller Yüksek Okulu’na geçiş yapmıştır.
1981’de, 15 yıl aradan sonra tekrar öğrenci olmak için üniversiteninArkeoloji ve SanatTarihi
bölümüneyükseklisansyapmaküzerebaşvurmuştur.Oldukçazorlugeçenvetitizlikleyapılan
bilimsınavınıbaşarıylageçmiş,böyleliklebıkmadanusanmadanbüyükbirözveriyleyürüttüğü
bilimselçalışmalarınabaşlayabilmiştir.
Yüksek lisans eğitimi boyunca Mine Kadiroğlu’na Prof. Dr. S.Yıldız Ötüken öncelikle iyi
bir hoca sonrasında meslektaş ve iyi bir dost olmuştur. Kadiroğlu bilim uzmanlığı tezi olarak
özgün ama oldukça zor bir konu olan Artvin sınırları içinde kalan Gürcü kültür varlıklarını
araştırmayıseçmiştir.1984yılındaProf.Dr.S.YıldızÖtükendanışmanlığındayürüttüğü“IX-XI.
Yüzyılda Tao (Oltu) Bölgesi Kiliseleri” konulu yüksek lisans teziyle bilim uzmanı unvanını
almıştır. Yüksek lisans tez çalışmaları için Artvin, Erzurum ve Oltu dağlarındaki zorlu
çalışmasınabaşlayabilmesinikardeşiProf.Dr.OsmanKadiroğlu’naborçludur.
Mine Kadiroğlu Yüksek Lisans öğrenimini tamamlar tamamlamaz Doktora derslerine
başlamıştır.1985yılındadoktorayeterliksınavınıvermesininardındanBritishCouncil’inbursu
ile Londra’ya gitmiştir.Aynı yılın Ekim ayında emekli olmuş ve kendisinden beklenmeyen bir
kararlaevlendiğiAlmanya’dadişhekimiolaneşirahmetliDr.YılmazErönder’inyanınagitmiştir.
Kısa süren bir evliliğin ardından Almanca dil kurslarına başlamıştır. Kadiroğlu Goethe’de ilk
kursu okul birincisi olarak bitirince ikinci bir kurs için burs almış, üstelik bir üst sınıfa
3
atlatılmıştır. Goethe bursunu Lindau’daki, Art Stiftung Plaas Vakfı’nın sadece doktora tezinin
hazırlıklarıiçinverilmişaltıaylıkbursuizlemiştir.
Kadiroğlu 1986 yılında da Johannes Gutenberg Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Urs
Peschlow ile çalışabilmek için Mainz’a gitmiştir. Üç yıl süreyle hocaların hocası Prof. Dr.
Richard Hamann-McLean ve değerli eşi Hedwig Hamann’ın evinde yaşamış, sanatçıların ve
biliminsanlarınınkaynaştığıbirortamdadoktorateziniyazmayısürdürmüştür.
Mainz’daki çalışmalar sırasında Mine Kadiroğlu Gürcü ve Ermeni mimarisi için bildiği
dillerin yeterli olmadığını ama dünyanın en zor dili olan Gürcüce’yi öğrenemeyeceğini
düşünerek,Rusçaöğrenmeyekararvermiştir.ÇünküoyıllardaSovyetSosyalistDevletler’detüm
yayınların bir de Rusça basılma zorunluluğu vardır. Yeniden öğrencisi olduğu Mainz
Üniversitesi Slavistik bölümünde ilk yıl yoğun dil eğitimi alan Kadiroğlu kendi metinlerini
sözlük yardımıyla rahatça çevirebilecek duruma gelebilmiş, ayrıca değerli hocası Prof. Dr.
AlekeyTsurikovonaRusçaçevirilerindeyardımetmiştir.
Ayşe Mine Kadiroğlu 1989 yılındaAnkara’ya dönmüş, tez danışmanı ve değerli dostu o
zamanki ünvanı ile Doç. Dr. S. Yıldız Ötüken ile birlikte doktora tez çalışmalarını devam
ettirmiştir. Mine’nin sevgili babası tezinin her satırını okuyarak, fotoğrafları ile karşılaştırarak,
anlayamadıklarını tekrar tekrar sorarak hem kızına destek hem de gerçek bir yol gösterici
olmuştur. Böylece 1989 yılında “Tao-Klardjetie Bölgesi IX.-XI. yüzyıl Gürcü Manastırları”
konulu doktora tez çalışmaları tamamlamıştır. Dr. Mine Kadiroğlu 1990 yılının 20 Mayısı’nda
sevgilibabasıEmekliTümgeneralMuzafferKadiroğlu’nuyitirmiştir.Babasınınçokönemverdiği
ve candan desteklediği kızının doktor ünvanını almasını izleyebilmiş olması onun için küçük
deolsabirteselliolmuştur.
Kadiroğlu 1991 yılında rahmetli jeolog Prof. Dr. Alfred Leube ile evlenmiş ve eşinin işi
gereği İtalya’ya yerleşmiştir. Burada İtalyanca öğrenmeye başlamış ancak bir süre sonra
Avusturya’nınGrazkentinetaşınmalarındandolayıyenibirdilöğrenmeçabasıyarımkalmıştır.
Kadiroğlu, Roma yakınlarında geniş bir zeytinlik içerisinde yer alan evini ve bahçesinde
yetiştirdiğiçiçekleriherzamanözlemleanmıştır.
Kadiroğlu’nun doktora tezi yurtdışında da büyük ilgi görmüş, 1991 yılındaAlmanya’nın
ünlübiryayınevitarafından“İşhan”başlığıylayayınlanmıştır.Türkiye’dedahaöncebukonuda
hiçbirçalışmayapılmamasıaynızamandabukitabınyurtdışındaGürcüsanatıüzerinebasılan
ilkmonografik yayınolmasınedeniyle,Dr.MineKadiroğlu’nunçalışmalarıbirçokaraştırmaya
kaynakolmuştur.
Gürcü sanatı ve mimarisi ile ilgili yayınları izlerken Ortaçağ’daki adıyla Tao-Klardjeti
olarak anılan Çoruh ve kollarının suladığı vadilerdeki Gürcü Kültür varlıklarımız hakkında
“ilgisizlik”, “bilinçli ihmal”, “amaçlı yıkım” ve benzeri suçlamalara daha fazla katlanamayan
Dr. Kadiroğlu, 1994 yılında Kültür Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne
