tc marmara üniversitesi eğitim bilimleri enstitüsü ilköğretim ana bilim dalı okul öncesi öğretmenliğ

147 Pages·2007·1.28 MB·Turkish

T.C.
MARMARA (cid:220)NİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİT(cid:220)S(cid:220)
İLK(cid:214)ĞRETİM ANA BİLİM DALI
OKUL (cid:214)NCESİ (cid:214)ĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

3(cid:150)11 YAŞ ˙OCUKLARININ AHLAK GELİŞİMLERİNİN PİAGET(cid:146)NİN AHLAKİ
GELİŞİM KURAMI(cid:146)NA G(cid:214)RE İNCELENMESİ

Y(cid:252)ksek Lisans Tezi

Aylin S(cid:214)ZER ˙APAN

İstanbul, 2005
2
T.C.
MARMARA (cid:220)NİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİT(cid:220)S(cid:220)
İLK(cid:214)ĞRETİM ANA BİLİM DALI
OKUL (cid:214)NCESİ (cid:214)ĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

3(cid:150)11 YAŞ ˙OCUKLARININ AHLAK GELİŞİMLERİNİN PİAGET(cid:146)NİN AHLAKİ
GELİŞİM KURAMI(cid:146)NA G(cid:214)RE İNCELENMESİ

Y(cid:252)ksek Lisans Tezi

Aylin S(cid:214)ZER ˙APAN

Danışman: Yard. Do(cid:231). Dr. Oya RAMAZAN

3
T.C.
Marmara (cid:220)niversitesi
Eğitim Bilimleri Enstit(cid:252)s(cid:252)

3(cid:150)11 YAŞ ˙OCUKLARININ AHLAK GELİŞİMLERİNİN PİAGET(cid:146)NİN AHLAKİ
GELİŞİM KURAMI(cid:146)NA G(cid:214)RE İNCELENMESİ

Aylin S(cid:214)ZER ˙APAN

İmzalar

Danışman : Yard. Do(cid:231) Dr. Oya RAMAZAN (cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).

J(cid:252)ri (cid:220)yesi : Do(cid:231). Dr. Ozana URAL (cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).

J(cid:252)ri (cid:220)yesi : Do(cid:231). Dr. Canan SAVRAN (cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).

Okul (cid:214)ncesi (cid:214)ğretmenliği B(cid:246)l(cid:252)m(cid:252)
Y(cid:252)ksek Lisans Tezi

İstanbul, 2005

4
(cid:214)ZET

Bu araştırmanın amacı; okul (cid:246)ncesi eğitim kurumuna devam eden 3(cid:150)4 ve 6
yaş, ilk(cid:246)ğretim kurumuna devam eden 7 yaş (1. sınıf) ve 11 yaşlarındaki (5. sınıf)
(cid:231)ocukların ahlaki yargılarının demografik değişkenlere g(cid:246)re farklılık g(cid:246)sterip
g(cid:246)stermediklerini belirlemektir.
Bu amaca y(cid:246)nelik bir Ahl(cid:226)ki Yargı (cid:214)l(cid:231)eği geliştirilmiştir. (cid:214)l(cid:231)ek (cid:147)ikilem(cid:148),
(cid:147)kasti kaza(cid:148), (cid:147)yardımlaşma(cid:148), (cid:147)k(cid:252)lt(cid:252)rel paylaşım(cid:148) ve (cid:147)kural(cid:148) alt boyutlarından
oluşmaktadır. Her bir alt boyutta bir hik(cid:226)ye ve ona ait sorular bulunmaktadır. Her bir
hik(cid:226)ye (cid:231)ocuklara okunduktan sonra 3 ayrı grupta soru sorulmaktadır. Birinci gruptaki
sorular (cid:231)ocuğun okuduğunu anlayıp anlamadığını sınamaya y(cid:246)neliktir. İkinci ve
(cid:252)(cid:231)(cid:252)nc(cid:252) grup sorularda ahlaki akıl y(cid:252)r(cid:252)tme ve kendini karşısındakinin yerine
koyabilme becerileri sınanmaktadır.
Araştırmada 363(cid:146)(cid:252) kız 384(cid:146)(cid:252) erkek olmak (cid:252)zere 747 kişilik (cid:246)rneklem
grubuyla (cid:231)alışılmıştır. (cid:214)rneklemi oluşturan (cid:231)ocukların 80 tanesi 3 yaş, 125 tanesi 4
yaş, 113 tanesi 6 yaş, 204 tanesi 7 yaş (ilk(cid:246)ğretim 1. sınıf) ve 225 tanesi 11 yaş
(ilk(cid:246)ğretim 5. sınıf) grubundadır. Bu (cid:231)ocukların 280 tanesi tek (cid:231)ocuk, 467 tanesi ise 1
veya daha fazla sayıda kardeşi olan (cid:231)ocuklardır.
Ahlaki Yargı (cid:214)l(cid:231)eği(cid:146)nin ge(cid:231)erlilik ve g(cid:252)venilirlik (cid:231)alışması sonucunda
maddelerin 5 alt boyut i(cid:231)inde toplandığı ve (cid:246)l(cid:231)eğin % 80 oranında ahlaki yargı
d(cid:252)zeyini (cid:246)l(cid:231)ebilir nitelikte bir (cid:246)l(cid:231)ek olduğu sonucuna varılabilmiştir. Maddelerin
hangi alt boyutlar i(cid:231)inde yer aldığını belirlerken minimum a(cid:231)ıklama y(cid:252)zdesi .50
olarak kabul edilmiş ve her bir hikayeye ait maddelerin ilgili alt boyut i(cid:231)inde yer
aldığı tespit edilmiştir. (cid:214)l(cid:231)eğin alt boyutları arasındaki ilişki istatistiksel olarak
anlamlı bulunmuştur. (cid:214)l(cid:231)eğin Cronbach Alfa değerinin .69 olarak sınırda g(cid:246)r(cid:252)lmesi
madde sayısının azlığından kaynaklanmış olabilir.
Ahlaki Yargı (cid:214)l(cid:231)eği toplam puanlarında yaş, yaş grupları, kardeşi olup
olmama, ka(cid:231)ıncı (cid:231)ocuk, anne (cid:246)ğrenim durumu, baba (cid:246)ğrenim durumu, 7 yaşındaki
(cid:231)ocukların okul (cid:246)ncesi eğitimi alıp almama, yaş ve ailenin ekonomik durumu
değişkenlerine g(cid:246)re istatistiksel a(cid:231)ıdan anlamlı farklılık bulunmuş. Cinsiyet, yaş ve
5
cinsiyet, yaş ve kardeşi olup olmama, kardeş sayısı, yaş ve anne (cid:246)ğrenim durumu, yaş
ve baba (cid:246)ğrenim durumu, ailenin ekonomik durumu değişkenlerine g(cid:246)re istatistiksel
a(cid:231)ıdan anlamlı bir fark bulunmamıştır.
Ahlaki Yargı (cid:214)l(cid:231)eği alt boyut puanlarında yaş, cinsiyet, kardeşi olup olmama,
kardeş sayısı, ka(cid:231)ıncı (cid:231)ocuk, anne (cid:246)ğrenim durumu, ailenin ekonomik durumu
değişkenlerine g(cid:246)re anlamlı farklılık bulunmuş, baba (cid:246)ğrenim durumu, 7 yaşındaki
(cid:231)ocukların okul (cid:246)ncesi eğitimi alıp almama değişkenlerine g(cid:246)re istatistiksel a(cid:231)ıdan
anlamlı bir fark bulunmamıştır.
Elde edilen bulgular ışığında yorumlar yapılmış ve (cid:246)l(cid:231)eğin, (cid:231)ocukların ahl(cid:226)ki
yargı d(cid:252)zeyinin (cid:246)l(cid:231)(cid:252)lmesinde etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu (cid:231)alışmada,
Piaget(cid:146)nin temel (cid:246)nermelerinin halen devamlılığını koruduğu, ahlaki gelişimde
bilişsel gelişime paralel olarak sıralamanın değişmediği ancak (cid:252)st d(cid:252)zeyde ahlaki
yargıda bulunma yaşında değişmeler olabileceği g(cid:246)r(cid:252)lm(cid:252)şt(cid:252)r.

6
ABSTRACT

The aim of this study is to determine whether the moral judgments of the 3-4
years old preschool children, and 7 years old (1st grade) or 11 years old (5th grade)
elementary school children show differences with respect to the demographical
variables.
Within this framework, a Moral Judgment Scale has been developed. This
scale consists of the factors such as; (cid:147)dilemma(cid:148), (cid:147)accident intention(cid:148),
(cid:147)collaboration(cid:148), (cid:147)cultural sharing(cid:148) and (cid:147)rule(cid:148). Under each factor, there is a story, and
there exist questions related to the stories. Three groups of questions are asked to the
children after the stories are told. The first group of questions are to test whether the
children actually understood what the story was telling. The second and third group
of questions are to test the moral implications and the ability to put oneself in
somebodyelse(cid:146)s position.
In this research, a sampling group of 747 persons, of which 363 were girls and
384 were boys, was studied. 80 of the samples belonged to the 3 years old group,
whereas 125 of them belonged to the 4 years old, 113 of them belonged to the 6 years
old, 204 of them belonged to the 7 years old (elementary school 1st grade) and 225 of
them belonged to the 11 years old (elementary school 5th grade). 280 of these
children were single kids and 467 of them were siblings of one or more children.
The results of the validity and reliability studies on the Moral Judgment Scale
have shown that the factors could be sorted in 5 sub-dimensions, and the scale was
able to measure the moral judgment level at a ratio of 80 %. A mininum defining
ratio of .50 was assumed while determining under which sub-dimension the items
could be placed. The relationship between the sub-dimensions of the scale was found
to be statistically meaningful. The reason why the Cronbach Alfa value was observed
to be near the limit value of .69 was attributed to the limited number of items.
The cumulative scores of the Moral Judgment Scale were found meaningful
according to the variables which were age; age groups; presence of a sibling; rank of
the child; educational level of the mother and the father; pre-school education for the
7
seven year-olds; age and economical state of the family, whereas no statistically
meaningful difference was found according to the variables which were sex; age and
sex; age and presence of a sibling; number of siblings; age and educational level of
the mother; age and educational level of the father; economical state of the family.
According to the scores of the sub-dimensions of the Moral Judgment Scale,
meaningful differences were found with respect to the variables which were age; sex;
presence of a sibling; number of siblings; rank of the child; educational level of the
mother; and economical state of the family and, whereas no statistically meaningful
difference was found according to the variables which were educational level of the
father; pre-school education for the seven year-olds.
Interpretations were made in view of the results, and it was concluded that the
scale was effective in measuring the moral judgment level of children. In this study, it
was observed that the basic hypothesis of Piaget still maintain their continuity, and
that the moral development is parallel to the cognitive development with respect to
age ranking, however, at higher levels there may be differences in the age of realizing
the moral judgment.

8
İ˙İNDEKİLER

(cid:214)ZET
ABSTRACT

B(cid:214)L(cid:220)M I.
GİRİŞ..................................................................................................................... 1
1.1. PROBLEM..................................................................................................... 4
1.2. AMA˙............................................................................................................. 5
1.3. (cid:214)NEM............................................................................................................. 6
1.4. VARSAYIMLAR............................................................................................ 6
1.5. SINIRLILIKLAR............................................................................................. 6
1.6. TANIMLAR.................................................................................................... 6
B(cid:214)L(cid:220)M II.
İLGİLİ LİTERAT(cid:220)R.......................................................................................... 8
2.1 KİŞİLİK GELİŞİMİ(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 8
2.1.1. KİŞİLİK GELİŞİMİ İLE İLGİLİ KAVRAMLAR ........................... 8
2.1.1.1. MİZA˙............................................................................................ 8
2.1.1.2. KARAKTER(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)... 9
2.1.1.3. BENLİK VE BENLİK SAYGISI(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)... 9
2.1.1.4. TUTUM(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 9
2.1.1.5. (cid:214)NYARGI VE AYIRIM(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)... 11
2.1.1.6. İNAN˙(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133) 11
2.1.1.7. VİCDAN(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133). 12
2.1.1.8. DEĞER VE DEĞERLER(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)... 14
2.1.1.9. AHLAK(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).................. 16
2.1.1.10.AHLAKİ YARGI(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 17
2.1.1.11.AHLAKİ DEĞER(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 17
2.2. AHLAK GELİŞİMİ(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 19
2.2.1. AHLAK GELİŞİMİ İLE İLGİLİ KURAMLAR(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)... 20
2.2.1.1. FREUD VE PSİKO-ANALİTİK KURAMI(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 21
2.2.1.2. ERİKSON VE KURAMI(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133) 22
2.2.1.3. BANDURA VE MCDONALD(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 22
2.2.1.4. SOSYAL (cid:214)ĞRENME KURAMI(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)... 23
2.2.1.5. TOPLUMSAL (cid:214)ĞRENME KURAMI(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 24
2.2.1.6. BİLİŞSEL YAKLAŞIM KURAMI(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133) 26
2.2.1.7. DEWEY VE AHLAK GELİŞİMİ(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 28
2.2.1.8. GİLLİGAN VE AHLAK GELİŞİMİ(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133). 29
2.2.1.9. KOHLBERG(cid:146)İN AHLAKİ GELİŞİM KURAMI(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133). 30
2.2.1.10.PİAGET VE BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 42
2.3. YURTİ˙İ VE YURTDIŞINDA YAPILAN ˙ALIŞMALAR(cid:133)..(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)... 53
B(cid:214)L(cid:220)M III
Y(cid:214)NTEM............................................................................................................... 62
3.1. ARAŞTIRMA MODELİ................................................................................. 62
3.2. EVREN VE (cid:214)RNEKLEM.............................................................................. 62
3.2.1. EVREN(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133). 62
3.2.2. (cid:214)RNEKLEM(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133) 62
3.3. VERİLERİN TOPLANMASI.......................................................................... 63
9
3.3.1. VERİ TOPLAMA ARA˙LARI(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133) 63
3.3.1.1. KİŞİSEL BİLGİ FORMU(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)... 63
3.3.1.2. AHLAKİ YARGI (cid:214)L˙EĞİ(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133) 63
3.3.2. VERİ TOPLAMA ARA˙LARININ UYGULANMASI(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 64
3.3.2.1. KİŞİSEL BİLGİ FORMU(cid:146)NUN UYGULANMASI(cid:133)(cid:133). 64
3.3.2.2. AHLAKİ YARGI (cid:214)L˙EĞİNİN UYGULANMASI(cid:133)(cid:133). 64
3.4. VERİLERİN ANALİZİ(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)................................................................... 65

B(cid:214)L(cid:220)M IV
BULGULAR VE YORUMLAR(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 67
4.1. AHLAKİ YARGI (cid:214)L˙EĞİNİN GE˙ERLİLİK VE G(cid:220)VENİLİRLİĞİNE
İLİŞKİN BULGULAR(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133) 67
4.2. KİŞİSEL BİLGİLERE İLİŞKİN BULGULAR(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 72
4.3. ARAŞTIRMA İLE İLGİLİ BULGULAR.(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133). 79

V. B(cid:214)L(cid:220)M
SONU˙, TARTIŞMA VE (cid:214)NERİLER(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133). 106
5.1. SONU˙ VE TARTIŞMA(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133) 106
5.2. (cid:214)NERİLER(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133).. 116

KAYNAK˙A........................................................................................................ 118
EKLER(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)(cid:133)... 127

10