TC Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı TEFSİR ...

143 Pages·2017·1.84 MB·Turkish

T.C.
Hitit Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

TEFSİR LİTERATÜRÜ ÇERÇEVESİNDE PEYGAMBERLERİN
İSMETİ
–Dâll, Vizr Kelimeleri Ve Na’ce Meselesi Bağlamında-

Barış Şahin

Yüksek Lisans Tezi

Çorum 2017

TEFSİR LİTERATÜRÜ ÇERÇEVESİNDE PEYGAMBERLERİN İSMETİ
–Dâll, Vizr Kelimeleri Ve Na’ce Meselesi Bağlamında-

Barış Şahin

Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Tez Danışmanı

Prof. Dr. Süleyman Gezer

Çorum 2017

T.C.

HİTİT ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE

Bu belge ile, bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış
ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin gereği
olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm veri, düşünce ve sonuçları andığımı ve
kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyan ederim. (28.09.2017)

Barış Şahin
ÖZET

ŞAHİN, Barış, Tefsir Literatürü Çerçevesinde Peygamberlerin İsmeti –Dâll, Vizr
Kelimeleri Ve Na’ce Meselesi Bağlamında-, (Yüksek Lisans Tezi), Çorum 2017.

Bu çalışma, 'peygamberlerin günahtan korunmuş' olduklarını ifade eden ve bu
anlamıyla da kurumsallaşan ismet kavramını, tefsir literatürü çerçevesinde
incelemektedir. Girişle birlikte iki bölümden oluşan bu çalışmanın, giriş bölümünde
ismet olgusunun mahiyeti, fikri ve tarihi zemini, zamanı, sınırları ve kapsamı ele
alınmakta, ismet perspektifinde, tebliğ ve peygamberin içtihatalarındaki yanılgılar
konusu incelenmektedir. Ayrıca esas konuya ışık tutacak mahiyet arzeden, peygamber
ve günah arasındaki ilişki, Mâtürîdî ve Râzî öncülüğünde ayrıntılı olarak işlenmektedir.

Birinci ve ikinci bölüm ise, araştırmanın esas konusunu teşkil etmektedir.
Burada ismet kapsamına giren otuzu aşkın konudan, netameli olanlarından ikisi
üzerinde durulmuş ve bunlar üzerinden bir neticeye varılmaya çalışılmıştır. Söz konusu
bu konular, Duhâ sûresinde geçen 'dalâlet', İnşirah sûresinde geçen 'vizr' kavramlarının
Hz. Peygamber'e nisbet edilmesi ile Sâd sûresinde ele alınan Hz. Dâvûd'un imtihanı ve
tövbesidir. Kur'ân'da peygambere nisbet edilen günah karakterli bu ve bu türden olan
kavramlar, erken dönem tefsir literatüründen başlamak suretiyle, günümüz tefsir
araştırmacılarını da içine alan uzun bir tarihi zeminde detaylı şekilde incelenmiştir. Son
olarak, kronolojik olarak ele alınan ismet algısının, müfessirler beyninde fikri
kırılmalara uğradığı saptanmış ve bunun temellendirilmesi yapılmıştır.

Anahtar Sözcükler: İsmet, peygamber, Kur'ân, Dalâlet, günah.

i
ABSTRACT

ŞAHİN, Barış, Ismet of Prophets in the Context of Tafsir Literature – in the
Context of Dâll, Vizr Words and Matter of Na’ce (Master Thesis), Çorum 2017.
This study examines Ismet concept that expresses the prophets are protected
from sin and in this sense also intitutionalized in the context of tafsir literature. In this
study composed of two section included entry section, in first section nature, idea and
historic ground, the time, borders and scope of Ismet concept are handled in the
perspective of Ismet, it is examined that misinformation about to be notified and the
case-law of the prophet.
The second part is the main theme of the research. More than thirty subjects
covered by Ismet are focused on two of them and tried to get a conclusion from them.
These topics are: to equate concepts to Hz. Prophet that ‘misguide’ mentioned in Ad-
Dhuha Surah, ‘vizr’ mentioned in Ash-Sharh Surah and Prophet Davud’s test and
repentance mentioned in Sad Surah. In the Qur’an, the sin nature that is attributed to the
prophecy and such concepts, starting from early tafsir literature, is examied elaboretely
in a long historical space that includes today’s commentary researchers. Finally,
chronologically dealt with Ismet perception, it is found by the commentators that are
going to break their minds in their brains and justification of this is done.

Keywords: Ismet, Prophet, Qur’an, misguide, sin.

ii
TEŞEKKÜR

Çalışma süresince özellikle teşvik edici tutumuyla desteklerini esirgemeyen
danışman hocam Prof. Dr. Süleyman Gezer’e gönülden teşekkür ederim.

Ders döneminde birikim ve tecrübelerinden istifade ettiğim tefsir anabilim
dalındaki hocalarım; Prof. Dr. Selim Türcan'a, Yrd. Doç. Dr. Harun Bekiroğlu'na ve
Yrd. Doç. Dr. Selahattin Öz'e gönülden teşekkür ederim.

Tezimin en son halini okuyup inceleme zahmetinde bulunan değerli
arkadaşlarıma gönülden teşekkür ederim.

Eğitim hayatım boyunca desteğini daima arkamda hissettiğim çok değerli
annem ve erken denecek yaşta aramızdan ayrılan merhum babam başta olmak
üzere biricik aileme gönülden teşekkür ederim.

Ayrıca proje numarası ILH19004.16.002 olan bu tez, Hitit Üniversitesi
Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (BAP) tarafından desteklendiğinden dolayı
BAP birimine ve Rektörlük makamına teşekkür ederim.

iii
İÇİNDEKİLER

ÖZET………………………………………………………………………….....i
ABSTRACT…………………………………………………………………….ii
TEŞEKKÜR……………………………………………………………………iii
İÇİNDEKİLER………………………………………………………………...iv
KISALTMALAR……………………………………………………………....vi
ÖNSÖZ………………………………………………………………………...vii

GİRİŞ

1. ÇALIŞMANIN KONUSU VE ÖNEMİ..........................................................1
2. ÇALIŞMANIN AMACI VE YÖNTEMİ…………………………………...2
3. KAYNAK DEĞERLENDİRİLMESİ VE DURUM İNCELEMESİ……...3
4. GENEL VE KAVRAMSAL ÇERÇEVE…………………………………...7
4.1. İsmetin Lügat ve Terim anlamı…………………………………………...9
4.2. İsmetin Fikri ve Tarihi Zemini…………………………………………..12
4.3. Nübüvvetten Önce ve Sonra Peygamberlerin İsmeti Meselesi………….14
4.4. İsmet Öğretisinin İçtihaddaki Yanılgılara Bakan Yönü…………………18
4.5. İsmet ve Günah………………………………………………………….26

BİRİNCİ BÖLÜM
PEYGAMBERE ŞİRK VE KÜFÜR İSNADI OLMASI
BAKIMINDAN DÂLL VE VİZR KAVRAMLARI

1. Dalâlet ve Vizr Kavramı Bağlamında Hz. Peygamber'e Şirk ve Küfür
İsnadı…………...…………………………………………………………...32
1.1. Kronolojik Olarak Dalâlet ve Vizr Kavramına Günah Mânâsı Yükleyen
Müfessirler………………………………………………........................34
1.2. Kronolojik Olarak Dalâlet ve Vizr Kavramına Günah Mânâsı
Yüklemeyen Müfessirler...…………………………………………….40
1.2.1. Vizr Kavramı Bağlamında ‘İsmet’i İlk Defa Kullanan Mâtürîdî’nin
İsmete Genel Yaklaşımı……………………………………………59
iv
1.2.2. Dalâlet ve Vizr Kavramlarını En Ayrıntılı Şekilde İnceleyen Râzî’nin
İsmete Genel Yaklaşımı……………………………………………62
2. Analiz…..……………………………………………………………………67

İKİNCİ BÖLÜM
PEYGAMBERE İSNAD EDİLEN BİR GÜNAH OLARAK
NA’CE MESELESİ

1. Tefsir Literatüründe Hz. Dâvûd ve Ûriyâ'nın Hanımı Meselesi……...69
1.1. Ahd-i Atîk Çerçevesinde Ûriyâ'nın Hanımı Üzerinden Hz. Dâvûd'a
Zina İsnadı……………………………………………………........71
1.1.1. Hz. Dâvûd Kıssasının Tefsirlerdeki Mahiyeti….………………..74
1.1.2. Tefsir Literatürü Çerçevesinde Hz. Dâvûd Kıssasının İsmet
Nazariyesi Açısından Değerlendirilmesi………...…………........77
1.1.2.1. Kronolojik Olarak Mezkûr Kıssayı İsmet Doktrinine Uygun
Şekilde Yorumlamadan (Eleştirmeden) Nakledenler…........77
1.1.2.2. Kronolojik Olarak Mezkûr Kıssayı İsmet Doktrinine Uygun
Şekilde Yorumlayarak (Eleştirerek) Nakledenler…….........86
2. Analiz…...…………………...…………………………………………107

SONUÇ……………………………………………………………………….113

KAYNAKÇA…………………………………………………………………117

v