tc hitit üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü arkeoloji anabilim dalı erken demir çağı'nda orta anadolu

312 Pages·2017·16.86 MB·Turkish

T.C.
HİTİT ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
ARKEOLOJİ ANABİLİM DALI

ERKEN DEMİR ÇAĞI’NDA ORTA ANADOLU: KÜLTÜREL YAPI
VE ARKEOLOJİK VERİLER

İlker ÇAKMAK

Yüksek Lisans Tezi

Çorum 2018

ERKEN DEMİR ÇAĞI’NDA ORTA ANADOLU: KÜLTÜREL YAPI VE
ARKEOLOJİK VERİLER

İlker ÇAKMAK

Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
Arkeoloji Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi

Tez Danışmanı
Prof. Dr. Yaşar Erkan ERSOY

ÇORUM 2018

ÖZET
ÇAKMAK, İlker. Erken Demir Çağı’nda Orta Anadolu: Kültürel Yapı ve Arkeolojik
Veriler, Yüksek Lisans Tezi, Çorum, 2018
Bu çalışma, Erken Demir Çağı'nda (M.Ö. 1200-800) Orta Anadolu'nun kültürel
özelliklerini, dönemin mimari ve seramiklerini tartışarak değerlendirmeyi amaçlar. Bu
bağlamda, Gordion, Boğazköy / Hattuşa ve Kaman-Kalehöyük'ü içeren üç ana merkezin
yanı sıra İç Anadolu'daki çeşitli il sınırlarında gerçekleştirilen arkeolojik yüzey
araştırmaları da veri olarak kullanılmıştır. Bu merkezlerdeki Erken Demir Çağı
arkeolojik verilerinde de izlenildiği üzere, M.Ö. birinci binin başlarında kültürel ve
bölgesel çeşitlilik mevcuttur; bu muhtemelen 1200'den sonra Hitit krallığının
yıkılışından sonra merkezi otoritenin olmamasından kaynaklanır M.Ö. birinci binin
başına tarihlenen seramikleri değerlendiren birçok bilim insanı, özellikle Erken Tunç ve
Orta Tunç Çağı'na tarihlenen yerel malzemelerle (yani 3. Binin sonlarına ve M.Ö. 2.
binyılın ilk yarısı) bir bağlantı bulmaya çalışmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler: Orta Anadolu, Geç Tunç Çağı sonu / Erken Demir Çağı Geçişi,
seramik, mimari, kültürel yapı, 1200-800 M.Ö. Gordion, Hattuşa, Kaman-Kalehöyük

i
ABSTRACT
ÇAKMAK, İlker. Cultural Characteristics of Central Anatolia during the Early Iron
Age: The Archaeological Evidence, Master’s Thesis, Çorum, 2018.
This study aims to evaluate the cultural characteristics of Central Anatolia during the
Early Iron Age (ca. 1200-800 BC) by discussing architecture and pottery in the
concerning period. Three major sites that include Gordion, Boğazköy / Hattuşa and
Kaman Kalehöyük as well as survey data from various districts in Central Anatolia are
chosen In this context. As the overall discussion on the Early Iron Age material from
these sites suggest, there is a cultural and regional diversity in the early first millennium
BC, which is highly likely the result of the lack of central authority following the
demise of the Hittite kingdom after 1200 BC. Especially for the pottery during the
concerning period, many scholars try to seek its origin particularly on the local material
dating back to the Early Bronze and Middle Bronze Ages (i.e. late 3rd and the first half
of the 2nd millennium BC).

Keywords: Central Anatolia, Late Bronze Age / Iron Age Transition, Early Iron Age,
pottery, culture, architecture, 1200-800 BC, Gordion, Hattuşa, Kaman Kalehöyük

ii
İÇİNDEKİLER
ÖZET…………………………………………….…………………………i
ABSTRACT………………………...…………………………..…………ii
İÇİNDEKİLER..........................................................................................iii
TEŞEKKÜR………………………………………………………………vi
HARİTA LİSTESİ…………………………………………...………….vii
LEVHALAR LİSTESİ…………………...…………...……………..…viii
KISALTMALAR……………………......…………………….…...….xviii
ÖNSÖZ…………………...……………..………...…………...……...…xxi
GİRİŞ…………………………………………..…………………………..1
BİRİNCİ BÖLÜM
I. ORTA ANADOLU COĞRAFYASI……………………………..…...………...…...4
İKİNCİ BÖLÜM
II. ORTA ANADOLU’DA TUNÇ ÇAĞI SONU ve ERKEN DEMİR ÇAĞI
BAŞLANGICI
II. Genel Olarak Karşımıza Çıkan Merkezlerdeki Durum……...….…………….....7
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
III. GORDİON’UN KONUMU, ARAŞTIRMA ve KAZI TARİHÇESİ
III. 1. Gordion’un Konumu……….…………………...……………...……….…..…18
III. 2. Araştırma ve Kazı Tarihçesi…………………………………...…………...…18
III. 3. Mimari Veriler ve Değerlendirmeler ……………………...…...…...………..21
iii
III. 4. Erken Frig ve Kronoloji Sorunu…….……………...………………...….…...25
III. 5. Seramikteki Duruma İlişkin Veriler ve Değerlendirmeler……......…….......29
III. 6. Gordion-Troia İlişkisi…………….……………………………………...….....35
III. 7. Gordion ile Troia Seramikleri Arasındaki Farklar………………….……....41
III. 8. Erken Frig Dönemi Çanak Çömleği……...…………………………...……....43
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
IV. BOĞAZKALE (HATTUŞA)’NİN KONUMU, ARAŞTIRMA ve KAZI
TARİHÇESİ
IV. 1. Boğazkale’nin Konumu…………...…...………………………..………....…..47
IV. 2. Araştırma ve Kazı Tarihçesi………………...……………...…………..….….48
IV. 3. Boğazkale’de İmparatorluk Dönemi Yerleşiminin Sona Erişi…...…..……..51
IV. 4. Mimari Veriler ve Değerlendirmeler………..……...……………………...….59
IV. 5. Seramikteki Duruma İlişkin Veriler ve Değerlendirmeler…...……….….…65
BEŞİNCİ BÖLÜM
V. KAMAN-KALEHÖYÜK’ÜN KONUMU, ARAŞTIRMA ve KAZI TARİHÇESİ
V. 1. Kaman-Kalehöyük’ün Konumu…………...………………………………...…77
V. 2. Araştırma ve Kazı Tarihçesi………………………...…………………….……77
V. 3. Mimari Veriler ve Değerlendirmeler ……………..………………………..….77
V. 4. Seramikteki Duruma İlişkin Veriler ve Değerlendirmeler……......……….…83
ALTINCI BÖLÜM
VI. ERKEN DEMİR ÇAĞI’NDA ORTA ANADOLU YAKIN ÇEVRESİNDEKİ
ARAŞTIRMALAR
iv
VI. Genel Olarak Karşımıza Çıkan Merkezlerdeki Durum……….....….………....89
YEDİNCİ BÖLÜM
VII. ERKEN DEMİR ÇAĞI’NDA ORTA ANADOLU’DA KÜLTÜREL YAPI
VII. Erken Demir Çağı’nda Orta Anadolu’da Kültürel Yapı…..……...…….….....99
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ ………………….……….…...…………..…….103
KAYNAKÇA……………..………………………………………..……………....…121
HARİTALAR………………………………………………………...…………..…..145
LEVHALAR……………………………………………………………….…………159

v