tc ege üniversitesi sağlık bilimleri enstitüsü huzurevinde ve aile ortamında yaşayan yaşlıların öz

239 Pages·2009·1.74 MB·Turkish

T.C.
EGE ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

HUZUREVİNDE VE AİLE ORTAMINDA YAŞAYAN
YAŞLILARIN ÖZ BAKIM GÜCÜ VE YAŞAM DOYUMUNUN
İNCELENMESİ

Hemşirelik Programı
YÜKSEK LİSANS TEZİ

Ar.Gör. Melek Özer

İZMİR - 2001
T.C.
EGE ÜNİVERSİTESİ
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

HUZUREVİNDE VE AİLE ORTAMINDA YAŞAYAN
YAŞLILARIN ÖZ BAKIM GÜCÜ VE YAŞAM DOYUMUNUN
İNCELENMESİ

Hemşirelik Programı
YÜKSEK LİSANS TEZİ

Ar.Gör. Melek Özer

Danışman Öğretim Üyesi:Prof.Dr. İnci Erefe

İZMİR - 2001
ÖNSÖZ

Araştırmanın yürütülmesi sırasında desteği ve değerli katkıları olan tez
danışmanım Prof.Dr. İnci Erefe’ye, tez önerimi inceleyerek fikirler veren hocalarım Prof.Dr.
Ayla Bayık ve Doç.Dr. Süheyla Altuğ Özsoy’a, veri toplama aşamasında onay ve yardımlarını
aldığım Bornova Eğitim ve Araştırma Sağlık Grup Başkanlığı’na, Özkanlar Sağlık Ocağı,
Pınarbaşı Sağlık Ocağı ve Çamdibi 1 no’lu Sağlık ocağındaki ebe ve hemşirelere, Dr.Kemal
Tarım Huzurevi, Zübeyde Hanım Huzurevi ve Basın Sitesi Huzurevindeki müdürlere, müdür
yardımcılarına, tüm personele, ayrıca her iki ortamda araştırmaya katılan yaşlılarımıza
teşekkür ederim.
Ayrıca bu tezin hazırlanmasında desteklerini ve sabırlarını esirgemeyen ailem
ve arkadaşlarıma; çalışmaya maddi destek sağlayan Ege Üniversitesi Araştırma Fonu’na
teşekkür ederim.

Ar.Gör. Melek Özer

ii
İÇİNDEKİLER

SAYFA NO
ÖNSÖZ ii
İÇİNDEKİLER iii
TABLOLAR LİSTESİ vi
GRAFİKLER LİSTESİ xii
ŞEKİLLER LİSTESİ xiii

BÖLÜM I
GİRİŞ 1
1.1.Araştırmanın Amacı 8
1.2.Genel Bilgiler 9
1.2.1.Yaşlılığa Genel Bakış 9
1.2.2.Yaşlılıkta Görülen Sağlık Sorunları 11
1.2.3.Yaşlıların Genel Bakımı 13
1.2.4.Öz Bakımın (Self-Care)Tarihsel Gelişimi 15
1.2.4.1.Öz Bakım Kuramı 16
1.2.4.2. Öz Bakımla İlgili Kavramlar 18
1.2.5.Yaşam Doyumu İle İlgili Genel Bilgiler 27
1.2.5.1 Yaşam Doyumunun Tanımları 29
1.2.5.2.Yaşam Doyumunu Etkileyen Bazı Değişkenler 30
1.2.5.3.Yaşam Doyumu İle Yaşam Kalitesi Arasındaki Fark Nedir? 30
1.2.6.Sağlığı Geliştirmede Öz Bakım 31
1.2.7.Sağlıklı Yaşlanma 32
1.2.8.Yaşlılara Sunulan Hizmetler ve Evde Bakım 33
1.3.Araştırmanın Halk Sağlığı Hemşireliği Yönünden Önemi 35
1.4. Hipotezler 36
1.5.Tanımlar 37
1.6. Sınırlamalar 37

iii
SAYFA NO

BÖLÜM II
2- ARAŞTIRMANIN GEREÇ VE YÖNTEMİ 38
2.1.Araştırmanın Türü 38
2.2.Araştırmanın Yeri ve Tanıtımı 38
2.3.Araştırmanın Evren ve Örneklemi 41
2.4.Veri Toplama Tekniği ve Aracı 44
2.4.1.Ölçeklerin Geçerlilik ve Güvenirliliği 46
2.5.Veri Toplama Süreci 53
2.6.Araştırmanın Bağımlı ve Bağımsız Değişkenleri 54
2.7.Verilerin Değerlendirilmesi 54
2.8.Araştırmada Etik 54
2.9.Araştırmanın Süresi 55
2.10.Araştırmaya Sağlanan Destek 55
BÖLÜM III
BULGULAR 57
3.1.Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlılara Yönelik Tanıtıcı Bilgiler 57
3.1.1.Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Sosyodemografik Özellikleri 57
3.1.2. Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Sosyodemografik Özellikleri 75
3.2. Öz Bakım Gücü Ölçeği ve Yaşam Doyumu Ölçeğine Yönelik İncelemeler 93
3.2.1. Ölçeklerin Betimleyici İstatistikleri 93
3.3. Sosyodemografik Değişkenler ve Yaşam Doyumu Ölçeği 102
3.3.1. Huzurevinde Yaşayan Yaşlılar için Sosyodemografik Değişkenler ve
Yaşam Doyumu Ölçeği 102
3.3.2.Aile Ortamında Yaşayan Yaşlılar için Sosyodemografik Değişkenler ve
Yaşam Doyumu Ölçeği 114
3.4.Sosyodemografik Değişkenler ve Öz Bakım Gücü Ölçeği 126
3.4.1. Huzurevinde Yaşayan Yaşlılar için Sosyodemografik Değişkenler ve
Öz Bakım Gücü Ölçeği 126
3.4.2. Aile Ortamında Yaşayan Yaşlılar için Sosyodemografik Değişkenler ve
Öz Bakım Gücü Ölçeği 140
iv
SAYFA NO
3.5.Sağlık Sorunları ve Yaşam Doyumu Ölçeği 155
3.5.1. Huzurevinde Yaşayan Yaşlılar İçin Sağlık Sorunları ve Yaşam
Doyumu Ölçeği 155
3.5.2. Aile Ortamında Yaşayan Yaşlılar için Sağlık Sorunları ve Yaşam
Doyumu Ölçeği 158
3.6. Sağlık Sorunları ve Öz Bakım Gücü Ölçeği 160
3.6.1. Huzurevinde Yaşayan Yaşlılar için Sağlık Sorunları ve Öz Bakım
Gücü Ölçeği 160
3.6.2. Aile Ortamında Yaşayan Yaşlılar için Sağlık Sorunları ve Öz Bakım
Gücü Ölçeği 163
BÖLÜM IV
TARTIŞMA VE SONUÇ 167
A. TARTIŞMA 167
4.1. Huzurevinde Yaşayan Yaşlılara Yönelik Tanıtıcı Bilgiler 167
4.1.1. Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Sosyodemografik
Özellikleri 167
4.2.Öz Bakım Gücü Ölçeği ve Yaşam Doyumu Ölçeğine Yönelik İncelemeler 174
4.2.1. Ölçeklerin Betimleyici İstatistikleri 174
4.3.Sosyodemografik Değişkenler ve Yaşam Doyumu Ölçeği 177
4.3.1.Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlılar için Sosyodemografik
Değişkenler ve Yaşam Doyumu Ölçeği 177
4.4.Sosyodemografik Değişkenler ve Öz Bakım Gücü Ölçeği 181
4.4.1. Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlılar için Sosyodemografik
Değişkenler ve Öz Bakım Gücü Ölçeği 181
4.5. Sağlık Sorunları ve Yaşam Doyumu Ölçeği 185
4.5.1. Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlılar için Sağlık Sorunları
ve Yaşam Doyumu Ölçeği 185
4.6. Sağlık Sorunları ve Öz Bakım Gücü Ölçeği 186
4.6.1.Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlılar için Sağlık Sorunları
ve Öz Bakım Gücü Ölçeği 186
B. SONUÇ 187
v
SAYFA NO
ÖNERİLER 192
ÖZET 194
SUMMARY 196
KAYNAKLAR 198
EKLER 207
Ek I. Sağlık Ocaklarının Üst- Orta- Alt Düzeyleri 207
Ek II. Huzurevleri 207
Ek III. Sağlık Ocaklarının Tabakalanışı 208
Ek IV. Huzurevlerinin Tabakalanışı 210
Ek V. Sosyo-demografik Veri Formu 212
Ek VI. Yaşam Doyumu Ölçeği 218
Ek VII. Öz Bakım Gücü Ölçeği 221
Ek VIII. Bornova Eğitim ve Araştırma Sağlık Grup Başkanlığı Onayı 225
Ek IX. Basın Sitesi Huzurevi Onayı 226
Ek X. Zübeyde Hanım Huzurevi Onayı 227
Ek XI. Dr .Kemal Huzurevi Onayı 228
ÖZGEÇMİŞ 229

vi
TABLOLAR LİSTESİ
TABLO NO SAYFA NO
1 Yaşam Doyumu Ölçeği ve Öz Bakım Gücü Ölçeği Arası Korelasyon
Katsayıları 47
2 Yaşam Doyumu Ölçeği KR-20 İç Tutarlılık Katsayıları 48
3 Bütün Grup için Madde-Toplam Korelasyonu Sonuçları 49
4 Öz Bakım Gücü Ölçeğinin Cronbach Alfa Güvenilirlik Katsayıları 51
5 Öz Bakım Gücü Ölçeği Bütün Grup için İki- Yarım Test Güvenilirlik
Analizi Sonuçları 51
6 Öz Bakım Gücü Ölçeği Aile Ortamı Örneklem Grubu için İki Yarım
Test Güvenilirlik Analizi Sonuçları 52
7 Öz Bakım Gücü Ölçeği Huzurevi Örneklem Grubu için İki Yarım-Test
Güvenilirlik Analizi Sonuçları 52
8 Yaşam Doyumu Ölçeğinin Bütün ve Örneklem Grupları için İki Yarım
Test Güvenilirlik Analizleri 53
9 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Sosyodemografik Özelliklerine Göre
Dağılımları (Kadın/Erkek ) 58
10 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Meslek Durumlarına Göre
Dağılımları (Kadın/Erkek ) 59
11 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Ekonomik Durumlarına Göre
Dağılımları (Kadın/Erkek ) 61
12 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Sosyal İlişkilerine Göre Dağılımları
(Kadın/Erkek ) 63
13 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Sağlık Sorunlarına Göre Dağılımları
(Kadın/Erkek ) (13.1-13.3) 67
14 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Günlük Yaşam Aktivitelerine Göre
Dağılımları (Kadın/Erkek ) 73
15 Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Sosyodemografik Özelliklerine
Göre Dağılımları (Kadın/Erkek ) 76
16 Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Meslek Durumlarına Göre
Dağılımları (Kadın/Erkek ) 77
vii
TABLO NO SAYFA NO
17 Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Ekonomik Durumlarına Göre
Dağılımları (Kadın/Erkek ) 79
18 Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Sosyal İlişkilerine Göre
Dağılımları (Kadın/Erkek ) 81
19 Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Sağlık Sorunlarına Göre
Dağılımları (Kadın/Erkek ) (19.1-19.3) 85
20 Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Günlük Yaşam Aktivitelerine
Göre Dağılımları (Kadın/Erkek ) 91
21 Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Yaş
Ortalamalarının Karşılaştırılması 92
22 Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Yaşam Doyumu
ile Öz Bakım Gücü Ölçeği Puan Ortalamalarının Dağılımı
(Kadın/Erkek) 94
23 Bütün Örneklemde Öz Bakım Gücü ve Yaşam Doyumu Puan
Ortalamalarının Cinsiyete Göre Karşılaştırılması 95
24 Öz Bakım Gücü ve Yaşam Doyumu Puan Ortalamalarının Huzurevi
ve Aile Ortamına Göre Karşılaştırılması 95
25 Huzurevi ve Aile Ortamında Yaşayan Kadın ve Erkeklerin Öz Bakım
Gücü ve Yaşam Doyumu Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 96
26 Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Öz Bakım Gücü
Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (Kadın/Erkek ) 100
27 Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Yaşam Doyumu
Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (Kadın/Erkek ) 100
28 Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Kadınların Öz Bakım Gücü
Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 101
29 Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Kadınların Yaşam Doyumu
Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 101
30 Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Erkeklerin Öz Bakım Gücü
Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 102
31 Huzurevinde ve Aile Ortamında Yaşayan Erkeklerin Yaşam Doyumu
Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması 102
viii
TABLO NO SAYFA NO
32 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Bazı Sosyodemografik Özelliklerinin
Yaşam Doyumu Puan Ortalamasını Etkileme Durumuna Göre
Dağılımları (Kadın /Erkek) (32.1.1.-32.1.4.) 103
33 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Meslek Durumlarının Yaşam Doyumu
Puan Ortalamasını Etkileme Durumuna Göre Dağılımları (K/E) (33.2.1.) 107
34 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Ekonomik Durumlarının Yaşam
Doyumu Puan Ortalamasını Etkileme Durumuna Göre
Dağılımları ( Kadın /Erkek) (34.3.1.-34.3.2.) 108
35 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Sosyal İlişkilerinin Yaşam Doyumu
Puan Ortalamasını Etkileme Durumuna Göre Dağılımları (K/E)
(35.4.1.-35.4.2.) 109
36 Huzurevinde Yaşayan Yaşlıların Günlük Yaşam Aktivitelerinin Yaşam
Doyumu Puan Ortalamasını Etkileme Durumuna Göre Dağılımları
( Kadın /Erkek)(36.5.1.-36.5.4.) 111
37 Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Bazı Sosyodemografik
Özelliklerinin Yaşam Doyumu Puan Ortalamasını Etkileme Durumuna
Göre Dağılımları ( Kadın /Erkek) (37.1.1.-37.1.4.) 115
38 Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Meslek Durumlarının Yaşam
Doyumu Puan Ortalamasını Etkileme Durumuna Göre Dağılımları
( Kadın /Erkek) (38.2.1.) 119
39 Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Ekonomik Durumlarının Yaşam
Doyumu Puan Ortalamasını Etkileme Durumuna Göre Dağılımları
( Kadın /Erkek) (39.3.1.-39.3.2.) 120
40 Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Sosyal İlişkilerinin Yaşam
Doyumu Puan Ortalamasını Etkileme Durumuna Göre
Dağılımları ( Kadın /Erkek) (40.4.1.-40.4.2.) 121
41 Aile Ortamında Yaşayan Yaşlıların Günlük Yaşam Aktivitelerinin
Yaşam Doyumu Puan Ortalamasını Etkileme Durumuna Göre
Dağılımları ( Kadın /Erkek) (41.5.1.-41.5.4.) 123
ix