religies ende eid

329 Pages·2008·19.22 MB·Dutch

VU Research Portal
Religies en de waarheid [Religions and the Truth 1989]
Vroom, H.M.
1988
Link to publication in VU Research Portal
citation for published version (APA)
Vroom, H. M. (1988). Religies en de waarheid [Religions and the Truth 1989]. Kok.
General rights
Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners
and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.
• Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research.
• You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain
• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ?
Take down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately
and investigate your claim.
E-mail address:
[email protected]
Download date: 24. Feb. 2023
RELIGIES
ENDE
EID
RELIGIES EN DE WAARHEID
Dr. H. M. Vroom
Religies
en de waarheid
([0]]
UITGEVERSMAATSCHAPPIJ J. H. KOK - KAMPEN
'Der Gebrauch von "wahr oderfalsch" hat
darum etwas Irreführendes, weil es ist, als sagte
man "es stimmt met den Tatsachen überein oder
nicht", und es sich doch gerade fragt, was
.Uebereinstimmung" hier ist.'
L.Wittgenstein, Ueber Gewissheit, nr. 199.
CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG
Vroom, H.M.
Religies en de waarheid IH.M. Vroom. - Kampen: Kok
ISBN 90-242-3314-3 geb.
SISO 202 UDC 2:111 NUG! 631
Trefw.: godsdienstfilosofie.
© 1988 Uitgeversmaatschappij J. H. Kok - Kampen
Omslagontwerp Pieter J. van der Sman
ISBN 9024233143
NUG! 631
Alle rechten voorbehouden. Niets uitdeze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in
een geautomatiseerd gegevensbestand, ofopenbaar gemaakt, inenige vorm ofopenige wijze,
hetzij electronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Inhoud
VOORWOORD 13
DEEL 1:INLEIDING 15
I. DE WAARHEIDSVRAAG TUSSEN DE RELIGIEUZE TRADITIES 17
§ 1. Religie en waarheid: het probleem 17
1.1. Aktualiteit 17
1.2. De waarheidsvraag 18
1.3. Vergelijkende godsdienstfilosofie 19
1.4. Opzet van de studie 20
1.5. De mogelijkheidsvoorwaarden van dit onderzoek 21
§ 2. Aspekten uit de discussie over het waarheidsbegrip 24
2.1. Ter inleiding 24
2.2. Elementen uit de waarheidstheorie 26
§ 3. Enkele waarheidstheorieën 32
Il. HET DEBAT OVER 'RELIGIEUZE WAARHEID' IN DE
WESTERSE FILOSOFIE 35
§ 1. Het debat in de analytische filosofie 35
1.1. De plaatsbepaling van religie in de analytische visie 35
1.2. De visie van Derek Phillips 39
1.3. Enkele andere stemmen uit de discussie 43
(Sherry en Trigg)
§2. Nadruk op de waarheidsaanspraken van religie 45
2.1. Vincent Brümmer: impressieve ervaring 46
2.2. Harry Kuitert: religie als zoekontwerp 50
2.3. Wolfhart Pannenberg: een totaalvisie op de
werkelijkheid 52
§ 3. De godsdienstwijsgerige benadering vanuit de
ontmoeting der religies 55
3.1. William A. Christian: de tegenspraken tussen religies 55
5
3.2. Wilfred C. Smith: 'faitli as a generic category' 58
3.3. John Hick: religies als visies op God en wereld 63
3.4. De inzichten van Wiebe en Thakur 68
§ 4. De belangrijkste discussiepunten inzake 'religie en
waarheid' 73
4.1. Gaat religieuze waarheid over de stand van zaken? 73
4.2. Sommige zaken centraal 73
4.3. Contradictie en overlapping van religies 73
4.4. Lagen in religieuze kennis 74
4.5. 'Frame ofreference' en toetsing 74
4.6. Transformatie van de persoon 75
4.7. Het transcendente 75
4.8. De waarheid der religie 75
DEEL 2: BESCHRIJVING 77
111. WAARHEID IN DE HINDOE-TRADITIE 79
§ 1. Inleiding 79
1.1. Verantwoording 79
1.2. Ontwikkelingen in de hindoe-traditie 79
1.3. De zes scholen van wijsbegeerte 82
§ 2. Centrale inzichten 84
2.1. Het Absolute 84
2.2. Vele Namen 86
2.3. De wereld 87
2.4. De mens 87
2.5. Dharma, karma en moksja 87
§ 3. Waarheid 89
3.1. Inleiding 89
3.2. De Advaita Vedanta volgens Satprakashananda 91
3.3. De theïstische Vedanta (Ramanoedja) 96
3.4. Sarvepalli Radhakrishnan 100
3.5. Mahatma Gandhi 102
§ 4. Waarheid, pluraliteit en contradicties 105
4.1. Waarheid 105
4.2. Pluraliteit 105
4.3. Tegenspraken? 107
4.4. De neo-hindoe benadering van andere religies 108
6
IV. WAARHEID IN DE BOEDDHISTISCHE TRADITIE 110
§ 1. Inleiding 110
1.1. Verantwoording 110
1.2. Ontwikkelingen in de boeddhistische traditie 110
§2. Centrale inzichten 114
2.1. De vier Nobele Waarheden 114
2.2. De anatman-leer 118
2.3. Empirisme en anti-metafysica 119
§ 3. Waarheid 120
3.1. Kennis is subjektief 120
3.2. Conventionele en absolute waarheid 122
3.3. Nagardjoena 127
3.4. Jnanagarbha 131
3.5. Keiji Nishitani 132
§4. De weg en de waarheid: andere religies 136
V. WAARHEID IN DE JOODSE TRADITIE 139
§ 1. Inleiding 139
1.1. Verantwoording 139
1.2. Jood-zijn 139
1.3. Ontwikkelingen in dejoodse traditie 140
§ 2. Centrale inzichten 144
2.1. Leven 144
2.2. Verkiezing en verbond 144
2.3. De openbaring 145
2.4. Monotheïsme 146
2.5. De mens 146
2.6. Volk, land, lijden 146
2.7. Beloning en straf 147
§ 3. Waarheid 147
3.1. Het bijbelse waarheidsbegrip 147
3.2. De aard van de leer in de rabbinica 149
3.3. Moses Maimonides 151
3.4. Twee moderne denkers: Hesehel en Fackenheim 157
§4. Waarheid en andere religieuze tradities 164
7
VI. WAARHEID IN DE CHRISTELIJKE TRADITIE 167
§ 1. Inleiding 167
1.1. Verantwoording 167
1.2. Christelijk geloof 167
1.3. Ontwikkelingen in de christelijke traditie 168
§ 2. Centrale inzichten 170
2.1. God: Schepper en Verlosser 170
2.2. Jezus Christus 171
2.3. Drieëenheid en tweenaturenleer 172
2.4. De Heilige Schrift en het leergezag 173
§ 3. Waarheid 174
3.1. In het Nieuwe Testament 174
3.2. Augustinus 177
3.3. Thomas van Aquino 180
3.4. Johannes Calvijn 184
3.5. Karl Barth 186
3.6. Karl Rahner 190
§4. De houding tegenover andere religies binnen
Vaticaan en Wereldraad 194
VII. WAARHEID IN DEISLAMITISCHE TRADITIE 198
§ 1. Inleiding 198
1.1. Verantwoording 198
1.2. Islam: geloofsovergave en -onderwerping 198
1.3. Ontwikkelingen in de islamitische traditie 199
§ 2. Centrale inzichten 200
2.1. Monotheïsme 200
2.2. De Koran 201
2.3. De vijf zuilen van de Islam 201
2.4. Traditie en interpretatie 202
2.5. De ontwikkeling van de wet en van de leer 203
§ 3. Waarheid 205
3.1. Inleiding 205
3.2. In de Koran 206
3.3. Latere ontwikkelingen 207
3.4. De middeleeuwse filosofen 208
3.5. Seyyed Hossein Nasr 213
8
§4. De houding ten opzichte van andere tradities 218
4.1. Tolerantie ten opzichte van andersgelovigen 218
4.2. Nasr: de islamitische visie op het christendom 219
4.3. Conclusie 220
DEEL 3: ANALYSE 223
VIII. WAARHEID IN RELIGIE 225
§ 1. Meerzinnigheid in het spreken over waarheid 225
§ 2. De publieke, initiële leer (doctrina) 226
§ 3. De barrières 228
§ 4. De welbegrepen leer (veritates) 230
§ 5. Religio vera 233
§ 6. De beleving van de Waarheid (intellectus verus) 236
§7. Het transcendente als de Waarheid 238
§8. Vijfwijzen van sprekenoverwaarheid inreligie:samenvatting 239
IX. RELIGIEUZE OVERTUIGINGEN EN ERVARINGEN 241
§ 1. Religieuze overtuigingen en basisinzichten 241
1.1. Probleemstelling 241
1.2. Bezwaren tegen de opvatting van religieuze overtuigingen
als eenheden 241
1.3. Meer fundamentele inzichten in een religieuze traditie 244
§2. Basiservaringen 247
2.1. Inleidend 247
2.2. Basiservaringen 248
2.3. De ervaring van de eindigheid van het bestaan 249
2.4. De ervaring vanfalen 250
2.5. De ervaringen van het goede 251
2.6. Inzicht 256
2.7. De ervaring van het kwaad en van het lijden 256
2.8. Basiservaringen en existentialen 257
9