İstanbul Yahudi Cemaati’nin Tarihi Oluşum Yılları (1453-1566)

541 Pages·2010·7.32 MB·Turkish

by  Minna Rozen

MINNA ROZEN
• •
ISTANBULYA HUDi
• • • •
CEM AATl'NITNA RiHi
(1453-1566)
ÇEVİRESNE:R PÇİALG LAYAN
GenYealy ı20n2:0
TARİH
MINNAROZEN
İSTANBUL YAHUDİ CEMAA TİNİN TARİHİ
OLUŞUM YILLARI (1453-1566)
ÖZGüNADI
A HISfOROYF 1HE JEWISHC OMMUNITY IN ISTANBUL
1HE FORMATIVE YEARS,1 453-1566
COPYRIGH©T 2002K,O NINKLIBJRKIEL NVL
İNGİLİZÖCZEG ÜNM ETİNDEÇNE VİREN
SERPÇİALG LAYAN
©TÜRKİYİEŞB ANKASKIÜ LTÜYRA YINLA2R0I1,0
SertiNfoi:1k 1a2 13
EDİTÖR
GAMZEV ARIM
GÖRSEYLÖ NETMEN
BİROBLA YRAM
GRAFİTKA SARIUMY GULAMA
TüRKYİEİ ŞB ANKASKIÜ LTÜYRA YINLARI
I.B ASKEIY:L Ü2L0 10
ISB9N7 8-605-360-000-8
BASKI
YAYLACMIAKTB AACILIK
LİTROYSO LUF ATİSHA NAYSİİ TENSOİ: 1 2'197-203
TOPKAPİIS TANBUL
(0216215)28 6 0
SertiNfoi:1k 1a9 31
Buk itatbüımyn a yhıank lsaarkıl ıdır.
Tanıatmıamc ıkyalyan,ga öks terşmaerkty ıayplıal kaıcsaaakl ıntdıılşaıgrned rae k
metigne,r geökr smeall zeymaey ıneviiznaidlneı nn mahdiaçnby iorlç loağ altılamaz,
yayımlanvaedm aağzı tılamaz.
TüRKİİYŞEB ANKASKIÜ LTüYRA YINLARI
İSTİKLCAALD DESNİO,:1 44/B4E YOÔL3U4 43İ0S TANBUL
Te.(l 02215232)9 9 1
Fax(.0 2215232)9 9 5
www.iskultur.com.tr
MinnaR ozen
İstanYbauhlu di
CemaatTianriinh i
OluşYuıml ları
(1453-1566)
ÇeviSreerÇnpa:iğ ll ayan
$BANKASI
TÜRKiYE
KültYüary ınları
\
İÇİNKDİELRE
TürkçeB aksıyÖnas ö.z.. .. .. ..J.X. ....
1
Konstatnnioopl'inisO smanlılTaarrfı andanFe tihv e
BzianlsCıe maatniS on.u. ..... ...........
il
OsmanlDıe vltevie İs tanbul Yahudeir.li. .. ...1.7. .
YahuderiilHnu kuSkatiüt üs. ... ................. .............. .. ..... ...1. .7 .......
.
YahuidrlieFni Sialtütiüs . .. .......................... . 19
..... .... . .. .........
İtasnbuTlüclcua rDıışÜn l ekeldrkeiK onum.u. . ...3.3. ....
İtasnb"Yua hluderiilnOismna nDlevıel it'eyİ illkşiis.. . .....3.7. ......
m
Göç BvrieC e maatnDi oğu.ş u ............. .........................4 . .5
. .
Romainolat..r. ......... ... .. .. ..45
. .
İpsanySoülgr ün..l..e.r.. .. ... .....47. .
....
Potrkeize'nvd eHı sritiyaTonp arklarGdöça..n.. . .. ....48. .
AkşneazYiauh deirli .................. 4.9
.......
N
Demogra(fiN üfuBsie lşi.m.i ) .. ....5.1.
v
CemaatinC orğafiT arii.h.......... ................. ... 57
. .. .........
OsmanFletıih nedn Sonra YRreoelmişam.ni..i. ot 57
.. .........
İberY arımadasGıö'çnüCdnema anat niC oğrafi
DağılıEmkıtsinia .... . .. . . ... .. ...6..1. ....
. . . .
VI
ÖrgütleMnomde eelirl . ... .. . . . .. . ...........6..3. .....
. . . .
OsmanŞlheır vieY ah udCiem aat.i. ... ...6 3
RomainoKto ngrgeasoynl..a rı ... ............ ... ..6.5. ..
. ... .
İberY ahudiCi emsaatlreinOirtnya aÇ ıkış.ı. .. ..7.7. .....
Merkekzavç eM erkecziGlü çelrA rsaındaGkerii lim ....7.9. ..
VI
VII
EtnikG rupAlraars ınİdlaikşi.k .i ler . .8..7. .......
YahudCiem aatinSifnera deimşles:i
Sferadeimşlenin BtaolryvıueS ı nırları ........8 7
. ······· ··········· . . .
İberY ahudeirlvi eİps anyoMli elitl .··.···.·.·.. . ...........................9.. 2
VIII
ToplumDsaavlr aKnaılşı pAlial.re.ı : .1 01
KrivzeG elekn. e. .. ...............1...0. 1
YahudAiie lisnOilnu uşmu.. ... .. ...1..0..7
EvlilAimğaicnı .1.0.8
EvlivlieYka uh dAii elH uku.k u .. ...............................1....1...2..
EvliYlaişvkı eKü tülrelAn lamı ....1..1..5 . .
Tercierh. l. ..1 .2 0
NişnalıvleKıü ktül relirnB ulşmuaıs. . .. ..1.2.9. ....
GenişA ielv eSı nı.r..l .arı .183
İiknvcieÜ ç üünEc vliler.i k.l .1.39
Çoke lşi.l.. i k .1.4 4
KayınberiE vrlaidl(iYğiib. u..m.) ..1 .5 3
Boşanm..a .... ........ .. ...1..6..1.
TerkE dilKeand ın.l...a.....r.... ... .. .. .1.7.2. ..
EbevenylvikeÇo cuYke titişrem. . .1.7 8
Eğiitm.. ... .....1..8.4. .
KıÇzoc ukl....a . r. ..ı.. . ... . ..1 .8 6
ÇocuklYaörnelai Tkav ı..r .. ...1.8.6
YauhdEivl reienK döellrev eHi zemktar.l..a..r ..1 90
. .... ......········
Özet .. 193
IX
SosyTaalb akalZaeşnmginlik� :v eY oksu.l.l uk .. ...1..9..5
SaraYyaulhdıei rl:İk tdiavreZ en gniliİilkkş ii.s .... .195
Zengniv eYo kusl..... ....... .... ........ . ..2 .1 1
. ... ....
Şceerev eAl im..l i.k . ..... .... . ........ .. . ...217
. . . .. ..
x
EkonomiHka yat ................2...1. 9. .....
OsmanSlaıh ensi ....................2 19
··········· .
RomainolatrYıreneli şmiiel S feairerldiGnö çü
ArasınDödnamek (i41 53-1.4..9..2.). .... .. ......2.2.2
İberY auhdeiirlnYinree lişmiennSd onra
Ekonomik elFtrae ali..y....... .......... ............................. ..22.. 5.. .
Son.u.ç............. ........... ............ .................2....3...8.... ....
XI
SeçkKiünl tvüePr o püKlüelrt ür ......................... 241
.
Sçekieinrnl tKrüüüml üS,ç ekiKnüt ülrm ü? ...2. 41
KutasllDüan yeviA rsanıd.a. ....... ........ ..........2...5...9. ....... ..
PopeürKl ütülr... ................... ...... .2.5 9
.
Son.u..ç .. ..2 .7 1
XII
Osmanlı Toplumİlişuyklial. e..r.. ......... ... . ..2.7.3. ...
TemasY ollvareBıi çeiirm..l............. . ........... .. .2.7.3. ...
YahuderiilOnsm anTlörıl eeirnÖizü msmeelr.ie . ..2 .7 6
Soönzs... ............................ .. ....................2.9.9..
························ ··
Blegleer. ... ... .03.5
Notalr ...3..8 1
Kim Ki.m..d i.r? .. ........4..4. 7. .
İrbainecT erim.l.e..r ................ .... ..... ..............................�.4.. . .
Kayna.k....ç...a... ... .. ...48.9.
. ···················
Dizi.n.. . .... .. ....5.1.5. .....

TürkBçaseık ayO nsöz
İtsanbBuialzn,d sö nemingüdneünm ükzaed asrrüe kvlair lık
gösetrdiidğidsı inadbauu lnabilveebc ued ke nulziu bni drö nem
boyuncceam anaitt elkioğriunşmai uz s yaıdaDkisipa orYaah udi
toplulubğiurnsidhanaienp . Yt aihrudeirİl,ts anbmuelz arlıklarında
400yı öln ceaktia lamreıznatıraşln a rbıunlıla iebrriİl.ts anbYua­l
hudileringneienl Adçneoa ğduo,lg öuçlmeun ylaed rao nlaçroı­n
cuklaorlıştunuırnd uşheğrui Ynah udoil maynaünfs uunkaı sylaa
çodkah aİ tsanbululru. 'd
Biaznısnb' aşkentimnoidne Trünr kiyeen'b nüiynüş khe rine
dönştüüğaüıs rlbaory unmcuaa,z zdaemğş miilegrre eçkşlteiR.u m
Kosntantoilnsişo heprçio,k uulsluv eç okkülbtiümrre ltüro vpeo le
ardınTdüarmnke gapoİltsüa nbduöln'ştüaüR .u mckao nşaunYa ­
hudcie maabtiİirps, a nycoelm ahaatlii gnleedİ im.p aorraltuklar
kurulidmup,a ratoyrılkuıMkleldzaıatr.raş l adriık iylıdkiıs,l­a dı,
raylianşraıısnnd kau llasnraıalydylııa;kr ı vleod t ıaşl ardmaenz ar
taşlayraıp ıslnodrıoa;m eztaaşrl ayreın idgceeenk,o nduilnşaa­rın
snıdkau llanıldı.
İtsanpblY ahudcie maatigiliylalirşe ta ırmzaamm,a n(ı91n8 7)
PhiladelApnhniean'gbdA earrşkatiı rEmnasi ttsüü'nügözne timin­
dey ürütYüahluednmi e zarlıbkelgelalreıpmnreıo s jiie lbeaşl adı.
Mezarlvıeak rşliavrl eradleaaknrşit a ırmsarımasn ıdae,ns kık a-r
X ISTANYBAUHLU CDEiM AATTiANRiiNH i
şıma eçnıe kksaibn u lg1ul.6ya ürz ysnoılla raıintMate iz.at ra şla­
rvıe e lyaszkım iaatplahrallhaaa, y taaot lavnek onuişladbiiğni­m
snalabriır bibraiğnleaç yoagknü çslrüüe kldiulyisguku,z amazna ­
manb enhia yreitçlienbrdı er aBkatzöıır. n ekhlaefrı zahmadlaa
canlıkloırğuıynoır :
İtsanbhualh aşmıbılanıbığond ruemksuik, i tapvleca ermıana t
sciilleirziisnnrüiidn ü ğübma şlaılcaan alrasıarn dayBdigırü .n ,
ıısnmtae sstaikı urulmöandcaeİntks ai nbeuvll erçiontkii np ik bir
özeiğloill asnyi ahk urumlkaa pbloıd rumçdıakna rbkaennla,e
prseiddeeln atc ommnuau[tcee mabaatşiknMa .nJ ıa]c qsVu eieisd
diytea kdeidmi lienncu,ez una dbaimrkl aar şılİaçşitmıodmne.an ,
"Ailenizin geçhmeşireş yibi i lhiaykoBkreıulnsmkdzi.iab enim
bildkiağdiamrb ıinlım iuynourzds,e"m egke l.d i
O, banmaik arreşsıslzöalmear sriıanli arakiesilnne,iH nas,­
köy'd1e.7yk üiz ybıalşılna rkıanldmmaaen z ayre rvieo nuhne ­
men ybaanşıı nRdoamkaian i silneimne zayre rlzeirhin icmadne­
lanAdsıır.l baory unVcesaidi, vReo maani lelecreimnadmaeetne­
munmi (esktilliedre orlleaçrno) ks yaıdkai şyie tişBmuinş,l. a r
1260'leKrudtaels T orpaklyaerr'ilake lşetroirnadddeaa,K udsü
cemaiantilnid eorllmeşurl.ia rVMe.si di'aei silneeiknsim ezarların­
dahna breio luopl madısrğodıunığ umodmaus,zli kmeykeltei ndi.
O zamaşnö ydlüeş ündBüuam d:a ami silnegienç mişinden haber­
szio lğduungaö rbeu,i nasnları lciedrmeihar aalltegi entei griezn­
lbii gre neştiifmkre evu cto lialbmii?r
Başbkiayr ı bla,ş bkiamr e vismdvee fbariykrel rıgd eeç beinr
başoklaa ybdean,zb eirç ikmödkerl ize amançıogkne riluezrai­ne
nanbi şre kye şmfeentihney ecanyıanşıa dYıumk.a raınadltat ığım
olaysdkeainyz ı slno rab,iy ra szon uydvueb eBnü yükadtaa'­da
tildiemLy.id d(ikaı zsyolaıdkDı eK alvoeM) o iseK astoyrano'nun
evinydaer,sı aamtö ncsienöizne nkluer ulkmauhşv maalsatısın dan
kalaneltarraıfnaı inldesayoh lbeee td erkKeastno,r nyoa'nsukeni z
ve ioknyi a şlariıkntido arkuminut ufk ak aspıındiaçne ri girip bü­
yükalnenreiknuicna ğaıtnıaalr dM.ım leK astorykaünçoü tko ru­
nunu kuckaukklmlauay( ı Rpmuc a" bebiem)ğ"d iybea ğıBrud ı.
söz uzagkellaberendk,al ne nbmieyrda inkgk iıb iydi.