istanbul teknik üniversitesi * fen bilimleri enstitüsü

231 Pages·2007·26.86 MB·Turkish

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ (cid:144) FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM MERKEZLERİ: ANTALYA ŞEHRİ,
LARA-ARAPSUYU-DOKUMA/ÇALLI/BAYINDIR SEMTLERİ
ALAN ÇALIŞMASI

YÜKSEK LİSANS TEZİ
Mimar N. Şima BABAOĞLU
Enstitü No: 502031049

Anabilim Dalı: MİMARLIK
Programı: MİMARİ TASARIM

HAZİRAN 2007
İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ (cid:144) FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM MERKEZLERİ: ANTALYA ŞEHRİ,
LARA-ARAPSUYU-DOKUMA/ÇALLI/BAYINDIR SEMTLERİ
ALAN ÇALIŞMASI

YÜKSEK LİSANS TEZİ
Mimar N. Şima BABAOĞLU
Enstitü No: 502031049

Tezin Enstitüye Verildiği Tarih: 7 Mayıs
Tezin Savunulduğu Tarih: 11 Haziran

Tez Danışmanı: Doç. Dr. Sinan M. ŞENER

Diğer Jüri Üyeleri: Prof. Dr. Nur ESİN (İ.T.Ü.)

Doç. Dr. Seda TÖNÜK (Y.T.Ü.)

HAZİRAN 2007
ÖNSÖZ
Yüksek lisans öğrenimim ve tez çalışmam süresince benden esirgemediği destek,
özveri, hoşgörü için ve tez çalışmalarım esnasında, yapıcı eleştirileri ve gösterdiği
teşvik ile bilimsel çalışma yöntemlerini kavramamda bana yol gösteren değerli
hocam Doç. Dr. Sinan Mert ŞENER’e,

yüksek lisans eğitimim boyunca bilimsel disiplin içerisinde çalışmalarıma ve
eğitimime katkıda bulunan bütün değerli hocalarıma,

çalışmalarım esnasındaki yardımları, gösterdiği anlayış ve destekten dolayı eşim
Ahmet DAĞYAR’a,

hayatım boyunca ve tez çalışmalarım esnasında, desteğini ve özverisini benden
esirgemeyen aileme,

tanımadığım bir şehirde araştırma yapmanın zorluğunu azaltmak amaçlı elinden
gelen yardımı yapan İbrahim DAĞYAR’a,

araştırmalarımın alan çalışması bölümünde, bana zamanlarını ayıran ve bilimsel bir
araştırmaya katkıda bulunan, tüm okul öncesi eğitim merkezlerine teşekkürlerimi
sunarım.

Mayıs, 2007 N.Şima Babaoğlu

i
İÇİNDEKİLER

TABLO LİSTESİ vi
ŞEKİL LİSTESİ vii
ÖZET ix
SUMMARY x

1. GİRİŞ 1
1.1. Çalışmanın Amacı 1
1.2. Çalışmanın Kapsamı 1
1.3. Çalışmanın Yöntemi 2

2. ÇOCUK GELİŞİMİ 3
2.1. Giriş 3
2.2. Çocuğun Fiziksel Gelişimi 3
2.3. Çocuğun Zihinsel Gelişimi 4

2.3.1. Duyusal Devinimsel Dönem 5
2.3.2. İşlem Öncesi Dönem 6
2.3.3. Somut İşlemle Dönemi 6
2.3.4. Soyut İşlemler Dönemi 7

2.4. Çocuğun Algisal Gelişimi 8
2.5. Sonuç 9

3. ÇOCUK GELİŞİM SÜRECİNDEKİ UYARICILAR 10
3.1. Çocuk ve Oyun 10

3.1.1. Çocuk Gelişiminde Oyunun Etkisi 10
3.1.2. Oyun Türlerine İlişkin Yaklaşımlar 11
3.1.3. Yaş Dönemlerine İlişkin Oyun Tipleri 13
3.1.4. Oyun Mekanlarının Önemi 14

3.1.4.1. İç Oyun ve Öğrenme Mekanları 15
3.1.4.2. Dış Oyun ve Öğrenme Mekanları 16

3.2. Çocuk ve Mekan 17
3.3. Çocuk ve Sosyal Çevre 20
3.4. Çocuk ve Fiziksel Çevre 21

3.4.1. Konut 21
3.4.2. Konut Çevresi 22
3.4.3. Kentsel Oyun Alanları 22
3.4.4. Okul Öncesi Eğitim Merkezleri 23
ii
3.4.4.1. Okul Öncesi Eğitim Merkezlerindeki Mekanların İşlevsel
Özellikleri 23
3.4.4.2. Okul Öncesi Eğitim Merkezlerindeki Mekanların Genel
Planlama İlkeleri 23
3.4.4.3. Okul Öncesi Eğitim Mekan Bileşenleri ve Fiziksel
Özellikleri 26

4.OKUL ÖNCESİ EĞİTİM 30
4.1. Giriş 30
4.2. Okul Öncesi Eğitimin Tanımı 30
4.3. Okul Öncesi Eğitimin Tarihçesi 30
4.4. Okul Öncesi Eğitimin Önemi 33

4.4.1. Okul Öncesi Eğitimde Ebeveynlerin Rolü 34
4.4.2. Okul Öncesi Eğitimde Öğretmenin Rolü 34

4.5. Türk Milli Eğitim Sisteminde Okul Öncesi Eğitimin Yeri 34
4.6. Türkiye de Okul Öncesi Eğitim 35

4.6.1. Okul Öncesi Eğitimin Amaçları 36
4.6.2. Okul Öncesi Eğitimin Temel İlkeleri 36
4.6.3. Okul Öncesi Eğitim Kurumları 37

4.6.3.1. Kreş 38
4.6.3.2. Anaokulu 38
4.6.3.3. Anasınıfı 39

4.7. Türkiye Genelinde Okul Öncesi Eğitim de Sayısal Değişmeler 39
4.8. Antalya Genelinde Okul Öncesi Eğitim de Sayısal Değişmeler 42

5. OKUL ÖNCESİ ÇOCUĞUN BİLİŞSEL GELİŞİMİ VE
FİZİKSEL ÇEVRE İLİŞKİLERİNE İLİŞKİN YAKLAŞIMLAR 44
5.1. Reggio Emilio Yaklaşımı 44

5.1.1. Eğitim Sisteminin Kuramı 44
5.2.2. Ebeveyn ve Öğretmenin Rolü 45
5.2.3. Fiziksel Çevrenin Rolü 46

5.2. Montessori Yaklaşımı 49

5.2.1. Eğitim Sisteminin Kuramı 49
5.2.2. Ebeveyn ve Öğretmenin Rolü 51
5.2.3. Fiziksel Çevrenin Rolü 52

5.3. Waldorf Yaklaşımı 53

5.3.1. Eğitim Sisteminin Kuramı 54
5.3.2. Ebeveyn ve Öğretmenin Rolü 55
5.3.3. Fiziksel Çevrenin Rolü 55
iii
5.4. High Scope Yaklaşımı 56

5.4.1. Eğitim Sisteminin Kuramı 57
5.4.2. Ebeveyn ve Öğretmenin Rolü 57
5.4.3. Fiziksel Çevrenin Rolü 58

5.5. Bölüm Sonuçları 59

6. ANTALYA’DA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM MERKEZLERİ 60
6.1. Giriş 60
6.2. Çalışma Alanlarının Tanımlanması 60

6.2.1. Giriş 60
6.2.2. Arapsuyu Bölgesi 61

6.2.2.1. Bölgenin Gelişimi ve Konumu 61
6.2.2.2. Bölgenin Seçim Nedeni 62

6.2.3. Lara Bölgesi 62

6.2.3.1. Bölgenin Gelişimi ve Konumu 62
6.2.3.2. Bölgenin Seçim Nedeni 63

6.2.4. Çallı/Dokuma/ Bayındır Bölgeleri 63

6.2.4.1. Bölgenin Gelişimi ve Konumu 63
6.2.4.2. Bölgenin Seçim Nedeni 64

6.3. Antalya Şehrinde Lara, Arapsuyu ve Çallı/Dokuma Bölgelerinde
Bulunan Okul Öncesi Eğitim Merkezleri Üzerinde Yapılan Alan Çalışması 64

6.3.1. Alan Çalışmasının Amaçları 65
6.3.2. Alan Çalışmasının Yöntemi 65

6.4. Arapsuyu, Lara ve Çallı/Dokuma Bölgelerinde Bulunan Okul Öncesi
Eğitim Merkezlerinde Yapılan Alan Çalışmasına Ait Karşılaştırmalı Bulgular 66

6.4.1. Okul Öncesi Eğitim Merkezlerinin Kurumsal Kimlik ve Yönetim
Verileri 67
6.4.2. Bölgelerdeki Sosyo-Ekonomik Potansiyeller 72
6.4.3. Okul Öncesi Eğitim Merkezlerinde Öğrenci Kabul Protokolü ve
İlgili Donanım Verileri 75
6.4.4. Okul Öncesi Eğitim Binalarının Fiziksel Özellikleri ve
Önceki İşlevi 78
6.4.5. Sağlık ve Hijyen Yaklaşımları 81
6.4.6. Bölgelerde Varolan ve Oluşmakta Olan Fiziksel Çevre Verileri 84
6.4.7. Okul Öncesi Eğitim Merkezlerinin Mekansal Nitelik Verileri 86

iv
6.4.7.1. Objektif Mekan Nitelikleri 86
6.4.7.2. Subjektif Mekan Nitelikleri 89

6.4.8. Eğitim Kalitesi 105
6.6.9. Eğitim Yaklaşımları ve Yansımaları 111

6.5. Bölüm Sonucu 117

7. GENEL DEĞERLENDİRME 118

KAYNAKLAR 139

EKLER 144

ÖZGEÇMİŞ 219

v
TABLO LİSTESİ

Sayfa No
Tablo 4.1. 1923-2007 Yılları Arasında Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Sayısal
Değişmeler…………………………………………………. ............40
Tablo 4.2. 2006-2007 Öğretim Yılında Okul Öncesi Eğitim’de Okul, Öğrenci ve
Öğretmen Sayıları…………………………………………...............41
Tablo 4.3. 2006-2007 Öğretim Yılında Antalya’da Okul Öncesi Eğitim

Kurumları Sayısal Değerleri………………………………...............43

vi
ŞEKİL LİSTESi
Sayfa No

Şekil 5.1. Reggio Emilia Yaklaşımında Çocuk-Çevre İlişkisi.................. 45
Şekil 5.2. Reggio Emilia Yaklaşımında Çocuk-Öğretmen-Ebeveyn
İlişkisi........................................................................................ 46
Şekil 5.3. Montessori Yaklaşımında Çocuk-Öğretmen-Ebeveyn İlişkisi 51
Şekil 5.4. Waldorf Yaklaşımında Çocuk--Mekan-Öğretmen-Ebeveyn
İlişkisi....................................................................................... 55
Şekil 5.5. Waldorf Eğitim Yaklaşımında Fiziksel Çevre.......................... 56
Şekil 5.6. High-Scope Yaklaşımında Çocuk-Mekan-Öğretmen-Ebeveyn
İlişkisi....................................................................................... 58
Şekil 5.7. High-Scope Yaklaşımında Çoklu Mekan Anlayışı…………... 59
Şekil 6.1. Antalya Bölgesi Haritası ve Çalışma Alanları......................... 66
Şekil 6.2. Lisans sahibi olduğu kuruluş………………………………….. 68
Şekil 6.3. Kurum Yaşı………………………………………………….... 69
Şekil 6.4. Lara Semti Öğretim Kadrosu Eğitim Durumu........................... 70
Şekil 6.5. Arapsuyu Semtinde Öğretim Kadrosu Eğitim Durumu............. 70
Şekil 6.6. Dokuma/Çallı/Bayındır Semtlerinde Öğretim Kadrosu
Eğitim Durumu........................................................................... 71
Şekil 6.7. Personel Kadrosu Dağılımları.................................................... 72
Şekil 6.8. İnternet Sayfası.......................................................................... 72
Şekil 6.9. Anne Profili............................................................................... 73
Şekil 6.10. Velilerin Eğitim Durumları........................................................ 73
Şekil 6.11. Gelir Grubu Dağılımı................................................................. 74
Şekil 6.12. Kurumların Aldıkları Aylık Ücret Aralığı................................. 75
Şekil 6.13. Hizmet Verilen Yaş Aralığı....................................................... 76
Şekil 6.14. 0-2 Yaş Grubu Öğrenci ile İlgili Donanımlar............................ 77
Şekil 6.15. Bedensel Özürlü Öğrenci Kabul................................................ 77
Şekil 6.16. Bedensel Özürlü Öğrenci İçin İlgili Donanımlar....................... 78
Şekil 6.17. OÖEM’lerinin Yapı Malzemesi................................................. 79
Şekil 6.18. OÖEM’lerinin Tavan Yüksekliği............................................... 80
Şekil 6.19. OÖEM’lerinde Aynı Zamanda Barındırılan Başka
Fonksiyonlar............................................................................... 80
Şekil 6.20. OÖEM’lerin Daha Önceki Fonksiyonu..................................... 81
Şekil 6.21. Sağlık Konusundaki Tedbirler................................................... 82
Şekil 6.22. Sağlık Kurumu ile Anlaşma....................................................... 82
Şekil 6.23. Lara Semtindeki Kurumların Aldığı Hijyen Tedbirleri............. 83
Şekil 6.24. Arapsuyu Semtinde Alınan Hijyen Tedbirleri........................... 83
Şekil 6.25. Dokuma/Çallı/Bayındır Semtlerinde Alınan Hijyen Tedbirleri 84
Şekil 6.26. Lara Semtindeki OÖEM’lerinin Yakın Fiziksel Çevre Bileşenleri 85
Şekil 6.27. Arapsuyu Semtindeki OÖEM’lerinin Yakın Fiziksel Çevre
Bileşenleri.................................................................................. 85
Şekil 6.28. Dokuma/Çallı/Bayındır Semtlerindeki OÖEM’lerinin Yakın
Fiziksel Çevre Bileşenleri......................................................... 86
vii
Şekil 6.29. Trafik İle İlgili Problemler........................................................ 86
Şekil 6.30. Lara Semtindeki Kurumlarda Alınan Acil Durum Önlemleri 87
Şekil 6.31. Arapsuyu Semtindeki Kurumlarda Alınan Acil Durum Önlemleri 87
Şekil 6.32. Dokuma/Çallı/Bayındır Semtlerindeki kurumlarda Acil
Durumlarda Alınan Önlemler................................................. ... 88
Şekil 6.33. Alınan Güvenlik Önlemleri........................................................ 89
Şekil 6.34. Bahçenin Kullanıldığı Mevsimler.............................................. 90
Şekil 6.35. Bahçede Bulunan Oyuncak Çeşitleri.......................................... 90
Şekil 6.36. Bahçe Zemin Kaplaması............................................................ 91
Şekil 6.37. Bahçe Saçaklı Alanının Yoğunlukla Kullanıldığı Mevsimler... 92
Şekil 6.38. Ortak Oyun Mekanı Konumu..................................................... 93
Şekil 6.39. Ortak Mekanda Bulunan Ek Fonksiyonlar................................. 94
Şekil 6.40. Ortak Mekan Ulaşımı................................................................. 94
Şekil 6.41. Farklı Yaş Gruplarının Ortak Oyun Mekanını Birlikte Kullanımı 95
Şekil 6.42. Oyun Mekanları Zemin Kaplaması............................................ 96
Şekil 6.43. İdare Bölümünün Örgütlenişi..................................................... 96
Şekil 6.44. İdare Bölümü Merkezi Konumu................................................ 97
Şekil 6.45. Toplantı Odası Bulunması......................................................... 97
Şekil 6.46. Uyku Mekanı Çözümleri............................................................ 98
Şekil 6.47. Çocukların Beslenme İhtiyacının Karşılanması......................... 99
Şekil 6.48. Yaş Gruplarına Göre Tuvalet Kullanımı.................................... 99
Şekil 6.49. Cinsiyete Göre Tuvalet Kullanımı.............................................. 100
Şekil 6.50. Wc Başına Düşen Çocuk............................................................ 100
Şekil 6.51. Lavabo Bölümünün Örgütlenmesi............................................. 101
Şekil 6.52. Havalandırma Sisteminin Bulunması......................................... 101
Şekil 6.53. Aydınlatma Çeşitleri.................................................................. 102
Şekil 6.54. İç Mekan Bölüntülerinde Esneklik Olanağı............................... 103
Şekil 6.55. Mekansal Esnekliğin Sağlandığı Fiziksel Elemanlar................. 103
Şekil 6.56. Tasarımda Profesyonel İle Çalışma............................................ 104
Şekil 6.57. Tasarım Ekibi.............................................................................. 104
Şekil 6.58. Eğitim Dili.................................................................................. 105
Şekil 6.59. Ek Aktiviteler............................................................................. 106
Şekil 6.60. Anneli Oyun Grubu.................................................................... 107
Şekil 6.61. Çocukların Sistemli Takibi......................................................... 108
Şekil 6.62. Eğitimde Yaş Grupları................................................................ 108
Şekil 6.63. Öğrenci Sayısı............................................................................ 109
Şekil 6.64. Öğretmen Başına Düşen Çocuk Sayısı....................................... 110
Şekil 6.65. Servis İndirme-Bindirme Protokolü........................................... 110
Şekil 6.66. OÖEM’lerinde Beslenen Hayvan veya Hayvanlar..................... 111
Şekil 6.67. Eğitim Yaklaşımlarını Tanıma................................................... 112
Şekil 6.68. Eğitim Yaklaşımlarını Uygulama Oranı..................................... 113
Şekil 6.69. Eğitim Yaklaşımı ve Mekan Kurgusu İlişkisi............................ 113
Şekil 6.70. Uygulanan Yaklaşımı Tarif Eden Mekan Karakteri.................. 114
Şekil 6.71. Eğitim Kurgusunda Öğretmenin Rolü........................................ 115
Şekil 6.72. Eğitim Kurgusunda Ebeveynlerin Rolü...................................... 116
Şekil 6.73. Çocuğun Gelişiminde En Önem Taşıyan Aktivite..................... 117

viii