Table Of ContentILUSTROWANA
�
S
d
TOM 1
..
ILUSTROWANA
HISTORIA
�
S IT
TOM l
(do roknu. e.)
500
redankacujkao wa
prodfrh. aHbe.n Sraymks onowicz
�
MUZASA
Czyjme hsits toria?
Wyra"zh istwoyrwioad"sz iię r ozpatrwy swpaonseó b
ods tarożygmreegcok iegkor ytycbzywn yyt,r opić r
czasowhniis-kl"aOw ietmo ",w szelpkoimey łki. Historycy
alzen actzayk" żwei dzialuesmi"ło,ud jkąrn yićte y lckoso i ę
ah istoozrneaoc "zuacłzsoyi ćę w ydarzayltłeao k,dż lea czego
przez doświGardecczyte ons iiseęt" a.ł o.
bylśiw iadżoemn iim,eo żna Słow"oh istmoarw iiae"l e
niczweigeod zjieesśćilt,ęie goz naczJeeńst.too powieść
nizeo balcuznbyi zeb ada.o z darzewn ciiaącghu
HistogrryekcT kuik idydecsz asowjyemts;ott akże
pisiażzł b,y wti elluud zi badawnyidea rzicehń ,
skłonjneywscithe rzyć przycizr yenz ultatów.
pierwszej opowiHeiśsctijo,er wsijstąaz kyąs ctok o,
usłyszą! zachowluupbjr ez ypomina
StaroGżryemciry o zumiperlzie szslzocśzće,g ólnie pod
isttoetgęco z,y jme hsits torpioas.t sałcoipwąia s anJeagkoo.
Pop ierwsze, wiedmzaat erdoiwaołd owy
histormyucsbziyn oćap anrtaa w ykorzyhsitsutjoąr ycy
dowodaPcodh r.u ghiies,t ozrairaó wrneol apcijsee mjnaek, Budowslwei adocp zrązs ez/osei.
jensitte y ljkeod nwyąmt kieimz ,a byttakkiji,aeb k r oń RA zymiawnzineo spioltię żbnued ynki
publiciwz ineezl n ei cnha dal sloi,
lecwzi eloWm rae.s zpcoi e in arzęcdzztyie aoż,p owieści
jaKko losewu Rmz ymie.
trzewcsizey,s tkboy ćm uszia chowwa tnrea duyscmjeij .
Wydarzennaijan owhsizsetjo rii
s<l1li ąc zęsdtoob ruzdeo kumwenatnoe,
jak spoptrkzaynwióed cWióewl"k iej
Trój-kCih"u rchRiololsae,v ella
iS talwi Jnaal cuis ec hylwkouj yn
świawteoj. II
Abyc ozśa pamilęutdazći,e
toz apilsuurbje ąj estrują
w innsyp osTóabkd. z iseijęe
dlatżeewg yod,a rz-ennaiwae t
ważn-es zybzkaon ikają
w ludzpkaimeijęN cais.z e
życdizei swiyadjas jibeęa rdzo
różondte e gop rwz eszałloeś ci,
niwes zysutlkeozg mai anie.
Drorgziy msskąui żey wapnoe
dzidezńi siaeg jrstyza yk,i e jak
szaczhoys tały wynalezione
wiele tsetmuul.e ci
1
CZYMJ ESTH ITSORIA?
DziełAor cheologów
:\rchejoelsotg ibaa danmioegmcą z asoadmkir yć
luó\d\'o dlepgrlzeejs zlośpcriz ycwzayżnyn iejszych
poprnzaeuzk oswteu dniaad zmiawn s poleczeóstwach,
przedmikottóaprmoeis ,o biek tóbraed aKjaąt.h lecn
poztoa wiAlryc.h eologoKweiney on, roozskioepduljeą c
badazjaąb y(tnkair zedziwa s tarożJyetrnyycmh o
ii ne)n,s trukptruzreys trzsetnwniee ridżz ijłeag,o
(npb.u dynokriaś)zl ady zostzanliys zcmzurcoyz naes ach
ekolog(incazsnieo knoaś cbii blinjinrcyy cIVkh i termą b,
zwierAzrącth)e.co zmlyoo żgei aa lew ynipkouż aru.
powiednzaimwe iće le AIVr cheomloożgceiz ae sto
os poleczekńtsótżrwyeal cyhp,,r zedshtiaswtioćr ykom
zanipmo wstdaolkyu mentdyo wodkyt,ón raek aziumj ą
pisajnaerk,ó wnwizebżo gacpirćz ewartopśocgiloąwdayć
Archeoploodgw odunwya żnie
naswziąe dze od awnyscpho leczeósr&te wjeasctprhouł.jo eż eznaibey tków
os polecznościach 1939w Sru.n oHno o, nap okladwzriaekM au.ln ad nie
piśmiennych. Ww Anglziois,to adłkyr ytem orskcizmę sztaoc whuoje
Archeolosgąjo awki e prawdzsikwaer by znalezwi dsoksak oynma słatni.e
detekTtryawkit.zu njaąl eziws pkoag rzebsatnaytmk u
jakźor ódwłioe dzy -groboZwacbuy.tt akmi
Jesrlz ecbzaąr dwzaoż nbąy.
on ajdawniejszychz nalezionpeo golbąadl iły
z�a notodwoakcl apdonząy cję
społeczeństwach,op rkytmóirtey wjney m
ir ozmikaarżyd ezgnoa leziska.
wytworPzoydłoyb.jn aike społeczzep ńosctzwąitek ów
Niew olntoe ż dopuscic
histoarrycchye,o logowśiree dniowiecza. dou szkodzzennailae zisk.
Siekćr zyżujsącilyęic nhi i
s� lużdyol okaljiiipz oamciaru '.
znalezZiesbkraa.sn ląa mtąd ,
zasłona
ziempiręz esiseiwdęao kładnie,
byn iczengiope r zeoczyc.
ł .',
I
Nalewżyyok nac
d� okladdonkąu mentację
ryusnkowNąa.k a żdym
poziowmyikeo jpe spto nadto
lotogralToow any.
odwzowruojdeo kladną
'�.'"
pozyczjnęa le.z isk
bawrne dop omioadrlue głości
tyczki
.'
2
CZYMJ ESTH ITSORIA?
KIEDTYOa YLo?
1594O dkrymcisiatePa o mpweeiW łoszech.
1799Z ostoadłk rKyatmyi zeR ńo sewt Etgyi pcie.
1870H einSrcihcłhi ermoaznpnow cyzkąołp aliska
w Trodiz,iw ś T urcji.
1879O dnałepzrieohnios tmoarłyocwzindeł a
jaskiwn Hioiwsez panii.
1900S iArr tEhvuarrn osz powcyzkąołp aliska
warstwa
w KnossnoaKs r ecie.
rzymska
1922H owaCradr toedrk rgyrłóT bu tenchamona
w Egipcie.
1925O strkzraz ieemnondek rwy Ftool som (USA). .dołyp oł upach
1939O dkrysctiaet ku·ws SkualrtHboounoA ,n glia. warstwa
,
celt'y cka
1952K athłKeeennyr oonz koJpeurjyewc Jhoor danii.
1970O dkry"Ccziłeo wziT eoklal uw nDda"n ii.
1974O dkrygcrioeb oSwhcHiau anwg Cdhii nach. epobkr�ą zu
1991P łentwuoroedkk rymwaal owjiadsłkai wnei owe
FranWc Ajlip.ao cdhk rycicaisłepa r z6e0d0l 0a t.
epoA klmltnla
Archeolopgooswziuek ubjaąd atjaąkp żeew ne ...H is/oordizaw iercijeedslto na
teokrtióiwr,ye j aśnilybzya gadnai enntiilyeak ,o w warstwCaeclht.y pcaklai sada
przemizaanchyo dzące stanowwiyskkoap aliskzoowsleza.ałs at ąpionmau rp rzez
kamienwn cyz asarczhys mkich.
w spolecznlouśdczikaiccWhh l.a t6a0c-ht Ryicchh ard
Popiół swżieba ydttcu zt yep.żo żar.
Próbnupjw.ąy jaśdnliaćc,z eMgaoc N eissht abnaodwails ka
rolnipcotjwaows iilęo jaskiwn iMoewkes yakbuy,
w Meksyokkuo 7l0o0 l0a t udokumenwtyopwiaećk anie
p.nl,uedb.l aczpeigeor wszceh lezbk au kurydzayn.a liDzo
miaswtyar onsai yB lisksitma tystuyżcyzwnaysncąeh
WschodAzriceh.e ologokwoimep utery.
SCHLlEMANN
HeinSrcihclhi emann
(8122-1r8o9z0k)o pywał
Tromjięe,j sce
homeroIwlieajTd oy .
stanowwiT sukroc ji
skłasdizaęd ziewięciu
....C iadluon sekj i
miansatw,a rstwionych
kobieptoyc,h owanej
kolejsnioe bniae .
w r.n .eni.ue l eglo
Trobjyał ai swt ocie
ro9z5 kłapdoonwiie, waż
drugmiima stem.
ugrzęwz tloor wfiosku.
3
CZYM JEHSITTS ORIA?
Budowclzeę sśtwoi adczdąo o kreśnlaaljneipas zegol uwbo jskoTwzewj..
ot ymj,aż ky lluid zie czazsaus iewów i żenkiowf ajkatkkyo ,śi c is kóry
w przeszAlnogśiceil.s ki-ed wócwha żnychr odkaut.z wwi ernzaąsti,ro onśal in,
Stonehbeynlpgooe w iązaneZ abytkij,a mkto ankeiteyd ,o staricnozframjaoąct jyim ,
zf zaamSił ońiKc sai ężycsak,o rupy bnraocńz ycńz,cy z yzma jmoswialęlu id zie,
aa rcheolsoąg owie statbkyiw,az jnąa jdowanjea k odsżiyęw iitapl.i
przekożneba yntłio , niekiwe dduyż yiclho ściaOcbhr.a izr yy sutnakkiż e
starożkyatlnkyuc lzayt or Icbha danie unzauspzeąmł ongidąao starczyć cennych
kompuutżeyrw,a ny wiedoz ęk ulstpuorłzeec zinnoefrjm acji.
W wiekapcohp rzedzających
f�o togroabfriabęzy yl jye dynymi
trwalśywmiia decttweagjmoai.k
wyglądalluid zTioem .a lwoidla
ścienznr zey smkiemgioa sta
HerkulawneuW mł oszech
przedstmaawtikśaę l,e dzącą
lekcmjuęz yskwie cjó rki.
,. Fotogrlaoftinaim cozżane i ekiedy
pomóacr cheoltoagmog,md zie
książmkaip,yc zyd okumennitseyą
wystajrącczŚeal.a dnya z iemi
widznieza l otput akuajwa niają
zaryrszyym skifcohr tcózwyo siedli
celtycNkait cyhmz. dj ęcwiiud ać
plaunl irczm yskiemgioa sta.
4
CZYMJ ESTH ISTORIA?
Zabylzkd ir ewmnoa gąby ć
d� atowparnzeuy ż yciu
dendrochrocnzoylloig ii,
okre�/waineikpaui erścieni
drzewnyWc chi.ą gkuo lejnych
lal narpaiselraśjcąi enie,
nieznacszinręió żen cieą.
Znaniec h wzmoorgcąsel użyć
dod alowaznaibay lzkd órwwe na, CARTER
klórywcihes ki ę8g0a0 0 lal.
W 1292r H.o waCradr ler
(18-173949,p) racując
zl ordCeamr na,r von
Dalowarnaidewi ęoglojwees l
s<Olt osowdaoon ker eślwaineikau odk rbyalj ecbzongiael y
gróTbu tenchamona,
próbneikse I arsjzay6kc0 h0 00.
któwrlya dEaglti epm
Wszystżkyiwese tworzenia
w 136.tp .n .er.O dkrycie
absrobujwąę gieilw- ę1g2i el-14.
teggor osblua slioę
Węgile-1u4le pgaoś mierci
jednzyn ma jbardziej
organisztmoup wneimou
sensacywjyndyacrhz eń
przeklsczatnawi wuę giel-12.
w dziejaarcchh eologii.
Uczenmio gąz mirezydćo ktadnie
ubytaetko mówwę gat-1n4ar zecz
węgta-I1mw 2i.ę ksjzeygu ob ytek,
tym starszzya bbyatdeakn.y
Możemwyi eploew iedziewćy rażsołnoąw iao mbir azamiWi,e zlea wdzięcwz naamsyz ej
ot ymj,a k wyglądaloii nlwuaNdzozjriime a nnóaAw n gliw� ięe dozż yy cidua wnytcuhd óiwc h
oraczz ysmi zęa jmowaliw, 1 06r6.M ó woi ntaa kże wierwz żey cpioez agbroowe.
odczyttuozj m ąacl owideołm nizenja nwyymd arzenGrioub,oz wacmeo żnEygcihp cbjyatny
zapełnpirozneed miokttaómrie,
jaskinifoerwsykcóhw,, gdyH aroGlodd winsson
miałuyc zynzinćo iśenjsziycmh
portriep trózwe dstawireońz sbiiuęłb rzegów Francji
życiwez aświaRtaocbhi.of niuogr ki
nag emmaOcbhar.z myo gą i joe gsop otkzak nsiiuę ciem
służącpyockha;z ana
namt akwżiee olpeo wiedzWiielćh elImZ edmo bywcą, ponżeipjr zedstawia
os połeczeństwie,p óTźknainerijynswaza ylme m niewolnika
zB ayeux snuje opHoawrioelśdća,. wytwajrązcaego
piwaoi ,n na
-załogę
sta.t ku
,
5
CZYMJ ESTH ISTORIA?
Dzieło historyków
Zaninma uczsoinpęoi sać,N iemnuideajł oo dskiręy ćo snoowpąo wioe śAcric e
histboyrłpiara z ekazywarnuaiT nryo i. Noego.
przpeozk oldernoitgarą a dycjTir adycjap ruzsetknaaz uPjiee rwspzryamw dziwym
ustnWeijk.i ngowie dziweijeell uud ów historbyykHłie ermo dot.
przekazsyowboaipleoi w ieśacfir,y kańias uksitcrha liSjtsoksiocowhnga ,rł e cwkyir az
sagzik ,t órwyicehl ed zmiaś a z awajretwsa lt zincych hisLwO zrniaac zeniu
naukopwoed stNaaw yd.ł upgooe matipa icehś nMióawcihą". b adanAicaz"k.o lwiek
przKeodl umbLeemi f onoew ędrówkwaaclhk,a cHhe rodpoitsw a cłz asach,
Ericspsoożne gldoow ał ow ładizb tęiw cah r-ówniged yl udzie wiiżże yrcziyel i,
Ameryki i Vnianzlwaanłdd r.aj mąa tycztney,c hk tjióacrkjhe e ksite rowwoalnąe
Wiedlaew nywcyhd arzeńw ydarzyłEyu rsoipęi ewb ogózwm,i ertzaakdłżo e
zostsapłios adnłyucpghoo w dawnych czasacwhy.j aśrnoizeuńm owych i był
tymk,i esdiywę y darzyly.W iewlyed arzeń pierwskztyópmro,ys zukiwał
IlliHaodmae roap,o wieśćp rzekazwa Bniybclhi i przycizs yknu tków
oo blężTernooiiku o 1ł81o4r . uważsai ę dpzriaśw dzzai wwyed.a rzeń.
p.n.zoes.t,za ałpae wne Nap rzykrłeajzdow na ny Niekiheidsyt joersita
spis4a0nl0aa p tot ym Mezopotammiiąę dlzeyżs yp isypwraznteayz c h, którzy
wydanrizuNe.ik nti meo że dwiermzae kia mbiy wa odgryww anjiąeg jłó wne
miepće wnoiślcpeir ,a wdy zalewpaonwyo dziamir.o lJeu.l iCueszza r
zawitear ao powieść.T oz apewsnteas łioę (010-p44. n.pei.s)al
ow ojnawc Gha l(iFir ancji)
...K amiezńR oslefy,
i w-edłsuwgew jł asnej
znalezpirozneayzr mię
rel-acbjypiłe łłeans dklia
Napolepoondac zpaosd boju
podbiGtaylcóhZw a.p ewnił
Egipsttua,sl ik ęl uczem
imr zymsokbiyew atelstwo
doo dczytpainsimaa
egipsk-iheigeor oglijfaówks.op osób zaprowadzenia
PARKMAN RANKE
Francis ParkmaLne opvoolRnd a nke
(8123-1p8i9s3a)l (179856-s)1p 8isał
w TropOiree gonu dziXeVjIe·
os wyżmy cwiśur ód iX VII·wiFercaznncejji
IndSiiakuns óJwe.g o iA ngliiN ioermaize c
wielotodmzoiweeł o iP ruNsa.p iłsaakłż e
FranciAj nag lia histśowriiaęt a do
w PólnocAnmeeyjr ce czasOótwt oIcn,ea s arza
ukazują rolę $więtCeegsoa rstwa
amerykaIńsnkdiicahn Rzymskkiteógroy,
w walkoaw clha dzę zmar9ł7 r3w.
w AmeryPcóeł nocnej.
6
CZYMJ ESHT ITSORIA?
HERODOT
Nazyw"aOnjyc em
"
hist,o rHieirodot
(485-p4.2n5p. Oed.j)ą t
sitęw orzenia
prawdziwej
is ystematryeclzancejji ,
oparntade ojw odach.
Pisoaw to jnach Greków
iP ersów oraz
oe gipspkiircahm idach.
porząCdekzuma.ór g płi saćn astriou jpórwz euds zieeńb i...eR ycinXaI X-wiepcozknaaz,u jąca
swoje bdyzp ioekjaezż,ae ć ,s amegion niya cuht orów.Am erkyaliDsekkąl arację
jedgzoi ałasnłiuażt yynłłiyke oN astroje wo tzynma czNaijepąo dlezg1 l7o7ś6cW iyrr ż.aa i deę
dłwał ascnhewja ły. przypualdekgua nie wrpółwynywpcrohwam w syzslkliucdhz i.
Kronsicąke in nźyrmó dłepme wnych poglądów,
jagkd ybwys zystkie
dłhai stoJroyhkna .W hitaeu przed-zpernziead wczesne
wydarzweinoidał y
towarzwy 1s5z8yrł4. osądpyo,p rzedzające
kuz amierzcoenlyomm
wypramwaijeą ncaec je lu zebrawnsizey stfkkatiócwh,
w teraźnieWjyspazdokśic i.
założpeineirew szej Histormyucsyzt aąk użnei kać
wew schodEnuireojp ie
angiekloslkoienji i pisaonp iraz eszłości,
ib yłyZmw iązRkaud zieckim
w AmeryPcrez.y wiózł
pokazżuezj mąi,a ny
doA ngłiiz aspwiosjkei '" PapirzunsayMd o rzMaa rtwego
mogbąy nća głase k,u tki
ir ysudnoktiy,c żzyącciea sąn ajstyamrirs ęzkpoisami
codzieInnndegioa n biblijimn oygmpąio chzoidć działoadnwiraoo tdn e
zc zsaówż ycCihar ystusa. zamierzonych.
północnoamerykańskich.
Je gnoo tastąrk eil acją
naocznśewgioa dka
ow ydarzeonk itaócrhy,c h
pamigędćy,bn yio en ,
zapewbnyne i per zetrwała,
gdykżo łotnaui łae gła
zagładzie.
Nizea wshzies torycy
bywaślwii adkwaymdia rzeń,
któorpei sWuijęąk.s zość
korzyzrs etlaa cji
id okumenptoówws,t ałych
w czasiaccdhho tyczących.
Kto phiissztemo ursiię ,
zawsbzyeść w iadóm
7
CZYMJ ESHT ISTORIA?
Histioalr okalna
Przekuasztysn ąde o brym W przeszgłdoyś ckio,b ideotkyu menwtiaecljkęi ch
źródhłiesmt loorkia.il nejwychodzzami ąłżzy,m ienipaołsyi ad(łzoaśrcóiw no
Słuchoapjoąwci setśacriy cnha zwitsook zon;a cikzżaa ż,d ew mieściien ,aw sjia)k,
ludzi, oigcdlhaą wdnaej ąpco kolzeanmięeż nkyocbhi edtz iensnzikkoiilk nsei ęgi
ftoogriad fizei eląc wprowadzanłaoz wnioswrkeao c hunpkrozweed siębiorstw,
wspomnimeonżieam,y w krąrgo dziRnznayd.k o któdraew nzoa przestały
ujawbnairćd wzioe le zdarzsaiwłę ro o dzinbya chd,z iałalności.
prawodż yy cwi pur zeszłoprśzceib.y wwyałłąyc znie Archipwaar afialne
Mogoąn pir zechowywawć j ednmeijeo jwsocśpcriz ezd ostardcaznayjcąh
pamiąipt rkzie dmioty,d łuższyW ioekllruue dsz.i o,n arodziśnlaucbha,c h
któorter zymali którbzayd adjząir eojdez ininp eo,g rzeAbnagcihe.l skie
ods wycrho dzilcuóbw stasripaęo jdąlća,c zegor odzkitnóymr,a ej ą
dziadków. członkiocrwhio ed zin nieprzezrwwiaąnzzjy ee kd ną
• Lisdtyz,i ennjiadkłio,s pisy
ir achumnokgiąd o starżcyzwyećj
wizji cżoydcziiae nnego
wp rzesz/ości.
Stazrdej ęcrioed zizn1 n909e r.
u� kazudjweap okoletnesijaa m ej
rodziny.
Histroordizai sntnaan owpir zemiessizdęcoi z nanlyic mhi ejscopwrozśbecazir ąd zo
gałdązźi ełjoókwa lnychm.i ejCszcyp. r zycbzyyłnaą dłucgzia( sp on1a0d0l 0a t),
Fotogrraofidzei mnongeą pracczaky,t obśl isktie,ż m cozgyoą d naloedźnći esdioe nia
pokazynwaawće t innpeo wodjya,k wojnas,w ycrho dóww D oemsday
pradzialdukbó w wzgłępdrnzieeś ładowBaoniosakp iswa n0eł8j r6 . na
pra-pradzCizaadskaómwir, a solwuerb e łigijne?r ozkWaizl heZldmoab ywcy.
ważnwey darzreondizai nneL okalne garrocmhaidwNzaaą s tęsppniys lnuadn ości
byłzya pisynwaoa knłea dcdez ienlniiskstipy,i, s y WyspaBcrhy tyjzsoksitcahł
rodziBninbełji i, ludnosśtcazird,ej ęcia,d okondaonpyi we r10o8 1r .
8
