EĞİTİM ve AHLAK ŞÛRASI

602 Pages·2015·5.18 MB·Turkish

EĞİTİM ve AHLAK ŞÛRASI
“Mehmet Akif İnan Hatırasına”
Editörler
Prof. Dr. Musa Kazım ARICAN
Prof. Dr. Mustafa ORÇAN
Dr. Muhammet Enes KALA
Arş. Gör. Bahattin CİZRELİ
Arş. Gör. Mustafa Kemal SAĞLAM
Temmuz 2015 / ANKARA
Eğitim-Bir-Sen Yayınları: 59
Eğitim-Bir-Sen Adına Sahibi
Ali YALÇIN / Genel Başkan
Genel Yayın Yönetmeni
Şükrü KOLUKISA / Genel Başkan Yardımcısı
Yayın Kurulu
Latif Selvi
Ramazan Çakırcı
Mithat Sevin
Şükrü Kolukısa
Hasan Yalçın Yayla
Atilla Olçum
Tashih
Hıdır Yıldırım
tasarım / selim aytekin
baskı / hermes ofset
baskı adeti / 3000
baskı tarihi / temmuz 2015
ISBN: 978-975-6153-61-1
Eğitim-Bir-Sen Genel Merkezi
Oğuzlar Mahallesi Av. Özdemir Özok Sokak No: 5 Balgat/ANKARA
Tel: [phone] - Faks: (0312) 230 65 28
www.egitimbirsen.org.tr
e-posta: [email protected]
Tertip Heyeti
Ahmet Gündoğdu
Ahmet Özer
D. Mehmet Doğan
Ferhat Koç
Halit Ortaköy
Hıdır Yıldırım
Hicabi Kırlangıç (Prof. Dr.)
İbrahim Ulvi Yavuz
Musa Kazım Arıcan (Prof. Dr.)
Mustafa Orçan (Prof. Dr.)
Teyfik Yağcı
İlmi Heyet
Prof. Dr. Bahaddin Acat
Prof. Dr. Hicabi Kırlangıç
Prof. Dr. Mahmut Özer
Prof. Dr. Mehmet Okutan
Prof. Dr. Mehmet Şişman
Prof. Dr. Mustafa Acar
Prof. Dr. Niyazi Can
Prof. Dr. Ramazan Kaplan
Prof. Dr. Selahattin Turan
Prof. Dr. Şükrü Karatepe
Prof. Dr. Vedat Bilgin
Doç. Dr. Erdinç Yazıcı
Akademik Sekreterya
Prof. Dr. Musa Kazım Arıcan
Prof. Dr. Mustafa Orçan
Bahaddin Cizreli
Dr. Muhammet Enes Kala
Mustafa Kemal Sağlam
Teyfik Yağcı

İÇİNDEKİLER
TAKDİM ....................................................................................................................................7
ÖNSÖZ ....................................................................................................................................11
Açılış ve Protokol Konuşmaları .......................................................................................21
Prof. Dr. Musa Kazım Arıcan’ın Konuşması ................................................................23
Prof. Dr. Hicabi Kırlangıç’ın Konuşması ........................................................................27
D. Mehmet Doğan’ın Konuşması......................................................................................30
Ahmet Gündoğdu’nun Konuşması ...................................................................................33
Nazif Yılmaz’ın Konuşması ...............................................................................................46
Prof. Dr. Mehmet Şişman’ın Konuşması ........................................................................50
Halil Etyemez’in Konuşması ..............................................................................................54
Hüseyin Tanrıverdi’nin Konuşması .................................................................................59
Açılış Oturumu .....................................................................................................................63
Oturum Başkanı: Prof. Dr. Arif Ersoy ...........................................................................65
Prof. Dr. Yüksel Özden’in Konuşması .............................................................................71
Prof. Dr. Yusuf Ziya Kavakçı’nın Konuşması ...............................................................82
I. Oturum: ‘Eğitim ve Ahlak’ .............................................................................................95
Oturum Başkanı: Prof. Dr. Emrullah İşler ...................................................................96
Ahlak ve Eğitim: Şahsiyetin Oluşturulması - Prof. Dr. Celal Türer .........................97
Prof. Dr. Celal Türer’in Bildirisinin Müzakeresi
Prof. Dr. Hasan Ünder ......................................................................................................113
‘Eğitimden Ahlaka’ Prof. Dr. Durmuş Günay .............................................................134
Prof. Dr. Durmuş Günay’ın Müzakeresi
Prof. Dr. Selahattin Turan ...............................................................................................149
II. Oturum: Eğitim Tarihimizde Ahlak .......................................................................159
Oturum Başkanı: Prof. Dr. Recep Kaymakcan .........................................................160
Cumhuriyet Dönemi Ahlak Eğitimi Üzerine Bir Değerlendirme ve Öneriler
Dr. Safiye Kesgin .................................................................................................................164
Dr. Safiye Kesgin’in Bildirisinin Müzakeresi
Doç. Dr. Hilmi Uçan ..........................................................................................................204
1839-1923 Yılları Arasında Osmanlı’da Ahlak Terbiyesi
Yrd. Doç. Dr. Umut Kaya .................................................................................................235
Yrd. Doç. Dr. Umut Kaya’nın Müzakeresi
Doç. Dr. İrfan Görkaş - ‘Adalet’ İlkesinden ‘Vezaif’ İlkesine:
Osmanlı Döneminde Ahlak Eğitimi ...............................................................................271
III. Oturum: Eğitim Müfredatlarında Ahlak ............................................................313
Oturum Başkanı: Prof. Dr. Şükrü Karatepe ..............................................................314
Batıda Eğitim Müfredatında Ahlak Eğitimi
Zafer Çelik, Dilruba Toklucu ..........................................................................................316
Yrd. Doç. Dr. Zafer Çelik’in Bildirisinin Müzakeresi
Batı Eğitim Müfredatında Ahlak - Doç. Dr. Şamil Öçal ..........................................333
İslam Ahlakının Eğitim Müfredatına Aktarım Sorunu
Yrd. Doç. Dr. Ahmet Yemenici .......................................................................................348
Yrd. Doç. Dr. Ahmet Yemenici’nin Bildirisinin Müzakeresi
Doç. Dr. Gürbüz Deniz .....................................................................................................369
IV. Oturum: Aile ve Toplumda Ahlak Eğitimi ..........................................................385
Oturum Başkanı: Dr. Necmettin Türinay ..................................................................386
Ailede Ahlak Eğitimi - Prof. Dr. Mehmet Zeki Aydın ...............................................388
Prof. Dr. Mehmet Zeki Aydın’ın Metninin Müzakeresi
Rahime Şen ...........................................................................................................................412
Kültürümüzde Ahlak Eğitimi -Prof. Dr. Kadir Canatan .........................................422
Prof. Dr. Kadir Canatan’ın Bildirisinin Müzarekesi
Prof. Dr. Ali Rıza Abay .....................................................................................................442
V. Oturum: Ahlak Eğitiminde Rol Model...................................................................455
Oturum Başkanı: Prof. Dr. Mustafa Solak .................................................................456
Ahlak Eğitiminde Rol Model Referansları
Prof. Dr. M. Bahaddin Acat ............................................................................................457
Prof. Dr. Bahaddin Acat’ın Müzakeresi - Prof. Dr. Niyazi Can ............................479
Yusuf Kaplan’ın Konuşması .............................................................................................502
Yusuf Kaplan’ın Bildirisinin Müzakeresi - Dr. Yaşar Uğurlu ..................................508
VI. Oturum: Ahlak Eğitiminde Yeni Arayışlar .........................................................521
Oturum Başkanı: Prof. Dr. Hicabi Kırlangıç .............................................................523
Eğitimcinin Ahlak Eğitimi - Prof. Dr. Burhanettin Dönmez ..................................524
Prof. Dr. Burhanettin Dönmez’in Müzakeresi
Prof. Dr. Ramazan Kaplan ..............................................................................................540
MEB Müfredatında Ahlak Eğitimi ve Yeni Öneriler
Alpaslan Durmuş................................................................................................................555
Alpaslan Durmuş’un Bildirisinin Müzakeresi
Doç. Dr. Zülfü Demirtaş ..................................................................................................566
Şûranın Genel Müzakeresi - Prof. Dr. Arif Ersoy .......................................................580
Sonuç Bildirgesi - Eğitim ve Ahlak ..................................................................................591
TAKDİM
Ahlak, direkt yaratıcıyla ve yaratılışla irtibatlı bir kav-
ramdır. ‘Hâlık’, ‘mahlûk’ ve ‘ahlak’ aynı kökten tü- ASI
R
Û
remiş kelimelerdir. Etimolojik akrabalıktan hareketle ah- Ş
K
A
lak, yüce yaratıcının yarattığı insan üzerindeki markasıdır, L
H
A
etiketidir denilebilir. e
v
M
Ahlak, yüce yaratıcıyla irtibatlı bir yaşam sürmesi için Tİ
Ğİ
E
gerekli kodların yaratılış sırasında insana yüklenmesidir.
7
Yaratılış kodları tüm insanlara özü itibariyle hiç bir ay-
rım yapılmadan yüklenir. Bütün insanlar potansiyel olarak
temel ahlak kaidelerine göre şekillenmiş reflekslere sahip
halde dünyaya gelirler. Daha sonra bu temel hasletler, di-
ğer çevresel kazanımların etkisiyle pozitif veya negatif
eğilimler göstererek geliştirilir ya da köreltilir. Hz. Pey-
gamberimizin “Her çocuğu annesi fıtrat üzere dünyaya
getirir. Onun bu hali konuşma çağına kadar devam eder,
sonra anne-babası onu Hristiyan, Yahudi, Mecusi yapar.
Başta anne-baba olmak üzere, çevre, toplum, kültür ço-
cuğun eğilimlerine yön vererek davranış (ahlaki) olarak
şekillenmesinde önemli rol oynar.
Hz. Peygamberimizin “Ben, ancak güzel ahlakı tamamla-
mak için gönderildim.” hadisinden de, insanda varoluşu
itibariyle bir temel ahlak birikimine sahip olduğunu, Hz.
Peygamberimizin öğretici ve örnek hüviyetiyle bu potan-
siyeli doğru yönde geliştirerek kemale erdirmek ”insan-ı
kâmil” mertebesine eriştirmek üzere gönderildiğini anla-
yabiliyoruz. Şeytanın amacı ise, insanda potansiyel ola-
rak bulunan kötüye meyil halinden hareketle vesvese yo-
luyla “kâmil insan” olmasının önüne geçerek onu eşref-i
mahlûkat yönünden alıkoyarak, esfele sâfilin yönüne doğ-
ru sürüklemektir. Burada insanın cüz-i iradesi belirleyici
SI rol oynamakta, dünya hayatının imtihan olmasının sırrı bu
A
R
Û noktada ortaya çıkmaktadır. Cüz-i iradesini sahip olduğu
Ş
K
A temel birikimin gösterdiği izlek çerçevesinde bir yaşam
L
H
e A inşa etme yönünde gösteren insan, imtihanı kazananlardan
v
M olma imkânına kavuşmakta, diğerleri kaybedenler zümre-
Tİ
Ğİ
E sine dâhil olmaktadır.
8
Ahlak, insan ömrü boyunca dinamik bir yapı arz eden do-
layısıyla her dem değişime ve gelişime açık bir alandır.
İnsanın içinden geçeceği iyi-kötü ahlaki aşamalar, geçire-
ceği evrimler eğitim sistemiyle çok ilintilidir. Çünkü eği-
tim sistemi insana bilgi ve eylem yönüyle odaklanan bir
yapıdır.
Eğitim, insanları yetenekleri doğrultusunda onları yönlen-
diren, onların fıtri kabiliyetlerini geliştiren, bilgi bakımın-
dan donanımlı ahlaki olarak uyumlu, onurlu bir hayat sür-
melerini sağlayan süreçler toplamıdır. Bu manada, ahlakın
en büyük tamamlayıcısı, onun doğru yönde gelişmesinin
planlı yolu ve sistematik yöntemi eğitimdir. Ahlaktan aza-
de bir eğitim ve öğretim hizmeti planlamak insani “bilgi”
yönüyle ele almak “eylem” yönüyle ihmal etmektir.
Modernleşme süreci, insanı yoğun bir hayatın cenderesi
içerisinde onu ait olduğu birçok bağdan kopararak, bü-
tün aidiyetlerinin köklerini tahrip ederek yeni bir insan
profili inşa etmeye kalkışmıştır. Mutluluğun vicdanla ve
maneviyatla bağının kopartılarak safi maddiyata endeks-
lenmesi, bireylerin ahlaki endişelerden ve manevi yönlen-
diricilerden uzaklaşmasına, birçok ahlaki ilkenin erozyo-
na uğramasına sebep olmuştur. Buna göre şekillenen ve
maddi alanı alabildiğine geliştiren, manevi alanı ise ola-
SI
bildiğince daraltan ve körelten modern insan, maddi gü- A
R
Û
cün imkânlarıyla hedonizme yönelmiş, menfaate odaklan- Ş
K
A
mış siyasi ve ticari gerekçelerle dünyayı bir kan gölüne L
H
A
çevirmekte beis görmemiştir. Karaya vurmuş bir balinaya e
v
M
hümanizm ikram eden modern insan dünyanın bazı bölge- Tİ
Ğİ
E
lerinde yıllardır kan dökmekte veya dökülmesine seyirci
9
kalabilmektedir.
Türkiye’de batılılaşma süreciyle birlikte yaklaşık iki yüz
yıldır yaşanan çeşitli sancılar, ruhçu ve maddeci yakla-
şımların mücadelesi şeklinde cereyan etmiştir. Bireysel
zafiyetlerimizin toplumsal sorunlarımızın, ahlaki hastalık-
larımızın, fıtri melekelerimizden uzaklaşmaya yüz tutma-
sı, bilimsel olarak ilerleme, bilgi ve teknoloji olarak ge-
lişmenin gerçekleştiğini rahatlıkla iddia edebilirken aynı
iddiaya ahlaki olarak sahip olamamak bir sorgulamayı da
gerekli kılmaktadır. Bugün elimizdeki bakiye gerçekleşti-
rilen eğitim süreçlerinin hayata yansıması, toplu bir fatu-
rasıdır.