Dokter, kunt u het volgende aan mij veranderen…?

82 Pages·2011·0.49 MB·Dutch

Dokter, kunt u het volgende aan mij veranderen…?

Een rechtsvergelijkend onderzoek naar de rechtspositie van de Nederlandse,
Australische (Queensland) en Engelse minderjarige die een cosmetische
ingreep wil ondergaan.

Naam: Michèlle Kiggen
ANR: 811096
1
2
Dokter, kunt u het volgende aan mij veranderen…?

Een rechtsvergelijkend onderzoek naar de rechtspositie van de Nederlandse,
Australische (Queensland) en Engelse minderjarige die een cosmetische
ingreep wil ondergaan.

Universiteit Universiteit van Tilburg
Faculteit Rechtswetenschappen
Opleiding Nederlands recht (privaatrecht)
Auteur Michèlle Kiggen
Studentnummer 1235297
ANR 811096
Afstudeerbegeleider Mr. J.M.H.P. van Neer
Examencommissie Prof. mr. P. Vlaardingerbroek
Mr. J.M.H.P. van Neer
Datum 28 september 2011
3
4
Inhoudsopgave

Samenvatting 8

1 Inleiding 12
1.1 Aanleiding en probleemstelling 12
1.2 Onderzoeksvraag 13
1.3 Type onderzoek 14
1.4 Methode van onderzoek 14
1.5 Maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie 15
1.6 Leeswijzer 16

2 De rechtspositie van de minderjarige in het
personen- en familierecht 17
2.1 Het begrip ‘minderjarige’ 17
2.1.1 Huwelijk en geregistreerd partnerschap 18
2.1.1 Meerderjarigverklaring 19
2.2 Gezag 19
2.3 Handelings(on)bekwaamheid van de minderjarige 21
2.3.1 Materiële handelings(on)bekwaamheid 21
2.3.2 Processuele(on)bekwaamheid 23

3 De rechtspositie van de minderjarige patiënt volgens het Nederlandse
gezondheidsrecht wanneer hij of zij een cosmetische ingreep
wil ondergaan 24
3.1 Plastische chirurgie 24
3.1.1 Reconstructief-plastische chirurgie 25
3.1.2 Cosmetische chirurgie 25
3.1.3 Soms reconstructief en soms cosmetisch van aard 26
3.2 Kamervragen aan minister Klink 26
3.3 De rechtspositie van de minderjarige volgens de Nederlandse Grondwet en
de Wet op de Geneeskundige behandelingsovereenkomst 28
3.3.1 De Nederlandse Grondwet 28
5
3.3.1.1 Artikel 10: eerbiediging en bescherming persoonlijke levenssfeer 28
3.3.1.2 Artikel 11: onaantastbaarheid van het menselijk lichaam 29
3.3.2 Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst 30
3.3.2.1 De geneeskundige behandelingsovereenkomst 31
3.3.2.2 Minderjarigen 32
3.3.2.2.1 Benedentwaalfjarigen 32
3.3.2.2.2 Twaalf- tot en met vijftienjarigen 35
3.3.2.2.3 Zestien- en zeventienjarigen 37
3.4 Richtlijnen van de NVPC met betrekking tot cosmetische behandelingen
bij minderjarigen 38
3.5 Conclusie 40

4 De rechtspositie van de minderjarige patiënt volgens de regelgeving van de
staat Queensland (Australië) wanneer hij of zij een cosmetische
ingreep wil ondergaan 41
4.1 Het rechtssysteem van Australië 41
4.1.1 Common law 42
4.1.2 Relatie tussen de common law van Australië en Engeland 43
4.2 Ouderlijke plichten en verantwoordelijkheden 44
4.2.1 The common law 44
4.2.2 The Family Law Act 1975 46
4.3 De regelgeving van de staat Queensland met betrekking tot het door
minderjarigen geven van toestemming voor een medische behandeling 46
4.3.1 Gillick’s case 47
4.3.2 Marion’s case 50
4.3.3 Conclusie 52
4.4 Health Legislation (Restriction on Use Cosmetic Surgery for Children and
Another Measure) Amendment Act 2008 53
4.4.1 Aanleiding voor het tot stand komen van deze wet 53
4.4.2 Bespreking van de artikelen van de ‘Health Legislation Amendment Act 2008’ 56
4.5 Rechtsvergelijking 59

6
5 De rechtspositie van de minderjarige patiënt volgens de regelgeving
van Engeland wanneer hij of zij een cosmetische ingreep
wil ondergaan 61
5.1 Het rechtssysteem van Engeland 61
5.2 Ouderlijke plichten en verantwoordelijkheden 62
5.3 De regelgeving van Engeland met betrekking tot het door
minderjarigen geven van toestemming voor een medische behandeling 63
5.3.1 Zestien- en zeventienjarigen 64
5.3.2 Beneden zestienjarigen 67
5.4 Rechtsvergelijking 68

6 Conclusie 71

Literatuurlijst 75

Bijlagen 80

1. Soorten cosmetische ingrepen en de bijbehorende risico’s 80

7
Samenvatting

Het aantal minderjarigen die een cosmetische ingreep wil ondergaan stijgt. Uit onderzoek blijkt dat
hierover bezorgdheid bestaat bij de Nederlandse bevolking. Dit heeft in 2007 geleid tot het stellen
van Kamervragen aan minister Klink omtrent het wel of niet instellen van een minimumleeftijd met
betrekking tot cosmetische ingrepen.1 Dit is tot op heden in Nederland nog niet gebeurd. Ook in
Engeland bestaat net als in Nederland geen minimumleeftijd met betrekking tot het ondergaan van
cosmetische ingrepen. Hiervan is wel sprake in Queensland, Australië. Daar is een wet tot stand
gekomen die het verrichten van cosmetische ingrepen bij minderjarigen verbiedt.2 Op de
rechtssituaties van bovenstaande landen wordt in dit rapport dieper ingegaan. Er is onderzocht wat
de rechtspositie is van de Nederlandse, Australische (Queensland) en Engelse minderjarige die een
cosmetische ingreep wil ondergaan.

Uit het personen- en familierecht volgt dat minderjarigen onder gezag staan. Volgens artikel 1:233 lid
1 BW zijn minderjarigen zij die de ouderdom van achttien jaren niet hebben bereikt en niet gehuwd
of geregistreerd dan wel gehuwd of geregistreerd zijn geweest of met toepassing van artikel 1:253ha
BW meerderjarig zijn verklaard. Minderjarigen staan onder ouderlijk gezag staan, wat inhoudt dat
ouders de plicht en het recht hebben om hun eigen kind te verzorgen en op te voeden, of onder
voogdij.3 Ouders dienen bij de uitoefening van het gezag rekening te houden met de opvattingen van
de minderjarige in de mate van zijn persoonlijke ontwikkeling en met de daaraan in verband staande
toenemende behoefte aan zelfstandigheid. De wet legt minderjarigen een beperkingen op met
betrekking tot de handelingsbekwaamheid. Een minderjarige is mits hij met toestemming van zijn
wettelijke vertegenwoordiger handelt, bekwaam rechtshandelingen te verrichten voor zover de wet
niet anders bepaalt, artikel 1:234 lid 1 BW. Toestemming wordt aan de minderjarige verondersteld te
zijn verleend indien het een rechtshandeling betreft ten aanzien waarvan in het maatschappelijk
verkeer gebruikelijk is dat minderjarigen van zijn/haar leeftijd deze zelfstandig verrichten.4 Ook in het
gezondheidsrecht komt de handelingsonbekwaamheid van de minderjarige tot uiting. Dit geldt met
betrekking tot de geneeskundige behandelingsovereenkomst waarbij de hulpverlener zich tegenover
de opdrachtgever verbindt tot het verrichten handelingen op het gebied van de geneeskunst, artikel
7:446 lid 1 BW. Hierop geldt echter, zoals hierna te lezen is, een uitzondering met betrekking tot
minderjarigen die de leeftijd van zestien jaren hebben bereikt.

1 Kamerstukken II 25 mei 2007, ‘Vragen van het lid Schippers (VVD) aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
over de wenselijkheid van een minimumleeftijd voor niet medisch noodzakelijke cosmetische chirurgie ‘.
2 Health Legislation (Restriction on Use Cosmetic Surgery for Children and Another Measure) Amendment Act 2008.
3 Artikel 1:245 lid 2 BW en artikel 1:27 lid 1 BW.
4 Artikel 1:234 lid 3 BW.
8
In het geval van een handelingsonbekwame minderjarige geldt dat de behandelingsovereenkomst
wordt gesloten in naam van de patiënt zelf. De minderjarige is formeel gezien juridisch
opdrachtgever. Hij wordt echter vertegenwoordigd door zijn ouders. In het gezondheidsrecht
worden minderjarigen onderverdeeld in drie categorieën: de benedentwaalfjarigen, de twaalf- tot en
met vijftienjarigen en de zestien- en zeventienjarigen.
Indien een minderjarige van beneden de twaalf jaren een cosmetische ingreep wil ondergaan dan
dienen de ouders hier op grond van artikel 7:465 lid 1 BW toestemming voor te geven. De
hulpverlener dient immers alle verplichtingen die voortvloeien uit de geneeskundige
behandelingsovereenkomst na te komen jegens de wettelijke vertegenwoordigers. De vraag is echter
of er ouders zullen zijn die hiervoor toestemming zullen geven. Indien wel, dan zal de hulpverlener
de behandeling op grond van artikel 7:453 BW, het vereiste van ‘goed hulpverlenerschap’, niet
uitvoeren. Indien een minderjarige in de leeftijd tussen twaalf en vijftien jaren een cosmetische
ingreep wil ondergaan dienen zowel de minderjarige als de ouders hiervoor toestemming te geven,
artikel 7:450 lid 2 BW. In het geval dat een minderjarige de cosmetische ingreep wil ondergaan maar
de ouders hiervoor geen toestemming geven dan gaat een beroep op de uitzonderingsgrond van lid 2
ook niet op aangezien hieraan niet wordt voldaan. Bij een cosmetische ingreep is namelijk geen
sprake van een verrichting die kennelijk nodig is teneinde ernstig nadeel voor de minderjarige te
voorkomen en tevens zal de hulpverlener op grond van de plicht van ‘goed hulpverlenerschap’ de
cosmetische ingreep niet uitvoeren ondanks dat de minderjarige ook na de weigering van de
toestemming van de ouders de ingreep weloverwogen blijft wensen. De hulpverlener zal de
cosmetische ingreep eveneens op grond van artikel 7:453 BW niet uitvoeren indien zowel de
wettelijke vertegenwoordigers als de minderjarige toestemming geven voor de cosmetische ingreep.
Minderjarigen die de leeftijd van zestien jaren hebben bereikt zijn op grond van artikel 7:447 lid 1
BW bekwaam tot het aangaan van een geneeskundige behandelingsovereenkomst. De minderjarige
kan dus zelfstandig toestemming geven voor een cosmetische ingreep. Of de behandeling ook
daadwerkelijk uitgevoerd zal worden is maar de vraag aangezien cosmetisch chirurgen in Nederland
richtlijnen hanteren waarin staat dat bepaalde behandelingen niet verricht zullen worden indien de
patiënt de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt. Tevens zal de arts de behandeling
waarschijnlijk niet uitvoeren op grond van het feit dat men zich als een goed hulpverlener dient te
gedragen, artikel 7:453 BW.

In Queensland, Australië, wordt de theorie omtrent de bekwaamheid van minderjarigen met
betrekking tot geven van toestemming voor een medische behandeling geregeld door de common
9
law. De common law omtrent dit onderwerp wordt ingevuld door een rechtsregel die voortvloeit uit
de ‘Gillick case’.5 Dit is een uitspraak gewezen door de Engelse House of Lords en die door de High
Court of Australia in ‘Marion’s case’6 bekrachtigd is. De regel luidt als volgt: een minderjarige is
bekwaam tot het geven van toestemming voor een medische behandeling als hij of zij blijk geeft van
een ‘sufficient understanding and intelligence to enable him or her to fully understand what is being
proposed’. Deze regel wordt de ‘Gillick competence’ genoemd. Deze regel zou in beginsel ook van
toepassing zijn indien een minderjarige een cosmetische ingreep zou willen ondergaan. Nu heeft de
regering van de staat Queensland in 2008 echter een wet aangenomen die het uitvoeren van
cosmetische ingrepen op minderjarigen verbiedt. Behalve cosmetische ingrepen verbiedt zij ook het
bleken van tanden, het ondergaan van huidvernieuwingsbehandelingen en het gebruik maken van
een zonnebank door personen beneden de achttien jaren. De regering van Queensland vond het
noodzakelijk om deze wet op te stellen aangezien men van mening is dat een minderjarige die een
cosmetische ingreep wil ondergaan niet in staat is een evenwichtige belangenafweging te maken.
Volgens de staat zijn zij hiertoe zowel op fysiek als emotioneel gebied niet in staat. Fysiek gezien
omdat het lichaam van een minderjarige nog groeiende en in ontwikkeling is en emotioneel gezien
aangezien minderjarigen kwetsbaar zijn voor sociale druk en het verlangen om te voldoen aan
culturele normen. Men heeft deze wet ingesteld om minderjarigen te beschermen.

Engeland heeft net als Nederland geen minimumleeftijd gesteld met betrekking tot het ondergaan
van cosmetische ingrepen. In dit land worden de minderjarigen in het gezondheidsrecht net als in
Nederland onderverdeeld in categorieën: de ‘zestien- en zeventienjarigen’ en de ‘minderjarigen
beneden de zestien jaren’. Op grond van artikel 8 lid 1 Family Law Reform Act 1969 zijn
minderjarigen die de leeftijd van zestien jaren hebben bereikt bekwaam tot het geven van
toestemming voor chirurgische-, medische en tandheelkundige behandelingen. Het begrip
‘behandelingen’ omvat echter alleen ‘therapeutic treatments’. Men is dus alleen bekwaam tot het
geven van toestemming indien er sprake is van een ‘therapeutic treatment’. Een cosmetische ingreep
valt niet onder dit begrip. Dit houdt in dat minderjarigen die een cosmetische ingreep willen
ondergaan zich niet kunnen beroepen op artikel 8 lid 1 Family Law Reform Act 1969. Of zij bekwaam
zijn tot het geven van toestemming voor een cosmetische ingreep dient getoetst te worden aan de
‘Gillick competence’. Dit houdt in dat zij blijk moeten geven van een ‘sufficient understanding and
intelligence to enable him or her to fully understand what is being proposed’. De toestemming van de
minderjarige die de leeftijd van zestien jaren heeft bereikt en die voldoet aan de ‘Gillick competence’,

5 Gillick v West Norfolk and Wisbech Area Health Authority [1986] 1 AC 112 (HL(E)).
6 Department of Health and Community Services v JWB and SMB (Marion's Case) [1992] HCA 15; (1992) 175 CLR 218 (6 May
1992).
10