304 Verplegende elementen: deel 3 Medicijnen en wondverzorging

135 Pages·2007·1.469 MB·Dutch

by  Marion Vroon, Judith Alkema

Werkcahier
niveau 3
Verplegende elementen deel 3
304
Medicijnen en wondverzorging
Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende vaardigheden
Bohn
Stafleu
van Loghum
TransferPunt VaardigheidsOnderwijs
Werkcahier
Kwalificatieniveau 3

304 Verplegende elementen deel 3
Medicijnen en wondverzorging

Judith Alkema
Marion Vroon
TransferPunt VaardigheidsOnderwijs
Skillslab-serie voor verpleegkundige en verzorgende vaardigheden
Bohn Stafleu van Loghum
Houten 2001
Colofon
© 2007 Bohn Stafleu van Loghum, Houten
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een
geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij
elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet
1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb.
471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te
voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van
(een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16
Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.
ISBN 978 313 3330 1 (met cd-roms Medicijnen en Wondverzorging)
ISBN 978 313 4196 2 (zonder cd-rom)
NUR 897
Foto’s
Jasper Holthuis, Maastricht en Hans Oostrum, Den Haag

Redactieleden Skillslab Kwalificatieniveau 3
Geerard Siereveld
Cees van Stipdonk
Johan van ’t Wout
Vormgeving
Grafisch Ontwerp Bureau Hetty Creemers, Maastricht
Eerste druk, eerste oplage 2001
Eerste druk, tweede oplage 2003
Eerste druk, derde oplage 2004
Eerste druk, vierde oplage 2006
Eerste druk, vijfde oplage 2007
Bohn Stafleu van Loghum Distributeur in België:
Het Spoor 2 Standaard Uitgeverij
Postbus 24 6 Mechelsesteenweg 203
3990 GA Houten 2018 Antwerpen
www.bsl.nl [email protected]
Voorwoord
De Skillslab-methode van het TransferPunt VaardigheidsOnderwijs is al jaren zeer geliefd bij zowel
leerlingen als docenten in het verpleegkundeonderwijs. Voor dit werkcahier voor niveau 3 is materiaal
uit de bestaande MBO-werkcahiers bewerkt.
De inhoud is geordend naar de deelkwalificaties voor niveau 3. De auteurs hebben de zorgsettings
waarin de leerlingen zullen gaan werken als uitgangspunt genomen.
Dit werkcahier maakt deel uit van een reeks, waarin de verpleegtechnische basisvaardigheden zijn
uitgewerkt. De leerling leert niet alleen een bepaalde vaardigheid uit te voeren, maar ook waarom de
vaardigheid zo moet worden uitgevoerd.
Bij de opzet van de cahiers is ervan uitgegaan dat zorgvragers zo weinig mogelijk geconfronteerd
moeten worden met ongeoefende leerling-verzorgenden. Daarom is veel plaats ingeruimd voor het
praktisch bezig zijn. Alleen door herhaaldelijk en gevarieerd te oefenen, is het mogelijk om al op
school de meeste vaardigheden zodanig in de vingers te krijgen dat toepassing op echte zorgvragers
– onder begeleiding – verantwoord is.
Elk hoofdstuk start met een casus. In de daarop volgende studieactiviteiten wordt de casus verder
uitgewerkt. Wij hebben ernaar gestreefd om uit het leven gegrepen situaties uit de zorg aan de orde te
stellen, zodat de leerlingen plezier hebben in het verwerven van kennis en vaardigheden en een beeld
krijgen van hun toekomstige beroep.
Bij het werken met deze cahiers wordt een bepaalde mate van zelfstandigheid van de leerlingen ver-
wacht. Zelfstandigheid wil overigens niet zeggen ‘individueel studeren’. Integendeel: we stimuleren het
werken in kleine werkgroepen. Door goed (en leuk) samen te werken, zal het studeren aantrekkelijk
blijven en meer rendement opleveren. Samenwerken wil zeggen dat een leerling af en toe een ‘voor-
trekker’ moet zijn, maar ook wel eens wat mag ‘leunen’. Er moet wel een goede balans bestaan tussen
deze twee uitersten.
In deze vijfde oplage zijn met name wijzigingen doorgevoerd binnen de inhoudelijke analyses, de ob-
servatie- en oefenlijsten en de uitvoeringsstandaarden. Deze aanpassingen zijn noodzakelijk op grond
van evaluaties en nieuwe ontwikkelingen binnen de beroepspraktijk.
Wij houden ons aanbevolen voor commentaar en suggesties.
De redactie van Skillslab Kwalificatieniveau 3
Geerard Siereveld
Cees van Stipdonk
Johan van ’t Wout
3
Gebruikswijzer
De werkcahiers van het Transferpunt Vaardigheidsonderwijs zijn bedoeld om zo zelfstandig mogelijk
de nieuwe vaardigheden te leren. Zo zelfstandig mogelijk betekent in dit geval: met zo min mogelijk
uitleg en begeleiding van de docent. We onderscheiden begeleide (door de docent begeleid) en niet-
begeleide activiteiten (niet door de docent begeleid). Bij het plannen van je activiteiten dien je reke-
ning te houden met het feit dat je een aantal activiteiten zelfstandig hebt uitgevoerd voordat je deel-
neemt aan een begeleide activiteit.
Het werkcahier start met een algemene inleiding, zodat je een indruk krijgt van de inhoud van dit ca-
hier. Daarna volgen hoofdstukken over de aan te leren vaardigheden. Deze zijn als volgt opgebouwd:
1 Inleiding
Hierin staat beknopt beschreven welke vaardigheden zullen worden behandeld.
2 Beginvereisten en voorkennistoets
Door middel van het maken van de voorkennistoets kun je voor jezelf nagaan of je de noodzakelijke
kennis bezit voor het aanleren van de betreffende vaardigheid.
3 Casus
De casus beschrijft een praktijkvoorbeeld om je een beeld te geven van een situatie waarin de aan te
leren vaardigheid voorkomt. Een aantal studieactiviteiten heeft betrekking op deze casus.
4 Studieactiviteiten
Met behulp van deze opdrachten krijg je zicht op de wijze waarop de verzorgende handeling moet
worden uitgevoerd. Tevens krijg je zicht op achtergrondinformatie die van belang is voor het goed
kunnen beredeneren, verantwoorden van de handeling en voor het kunnen aanpassen van een
verzorgende handeling aan een specifieke situatie van de zorgvrager. Er zijn verschillende soorten
studieactiviteiten: een studietaak, bijvoorbeeld, heeft betrekking op het verwerven van kennis, en in
een toepassingstaak moet je deze kennis kunnen vertalen naar een concrete situatie. Gebruik bij het
maken van de studieactiviteiten de betreffende cd-rom. Wij raden je aan ook handboeken voor verzor-
genden te raadplegen.
5 Inhoudelijke analyse
De inhoudelijke analyse geeft inzicht in de wijze waarop een verzorgende vaardigheid moet worden
uitgevoerd. Bij elke stap van de vaardigheid worden beschreven: de werkwijze, een toelichting en kri-
tieke aandachtspunten.
6 Uitvoeringsstandaard
De uitvoeringsstandaard geeft een beknopte samenvatting van de vaardigheid en is bedoeld als ge-
heugensteun bij het oefenen.
7 Observatie- en oefenlijst
Deze lijst kun je gebruiken bij het oefenen om te kijken welke aspecten goed zijn uitgevoerd, welke
fout en welke niet zijn uitgevoerd.
8 Leerdoelen
Met behulp van de leerdoelen kun je controleren of je de beoogde studieresultaten hebt behaald.
In hoofdstuk 6 vind je:
1 de zelfevaluatietoets. Deze kun je beschouwen als de afsluiting van je theoretische voorbereiding;
2 de trainingsbijeenkomst. Tijdens de trainingsbijeenkomst wordt de vaardigheid door de docent(e)
gedemonstreerd en krijg je de gelegenheid onder begeleiding de vaardigheid uit te voeren.
In hoofdstuk 7 Practicum vind je oefenopdrachten die je samen met medeleerlingen gaat uitvoeren
om de vaardigheid goed in de vingers te krijgen. Je kunt hierbij gebruik maken van de uitvoeringsstan-
daarden en observatie- en oefenlijsten. Ook kun je hierin aanwijzingen vinden voor het oefenen van
de vaardigheden tijdens je werk of stage.
4
medicijnen en wondverzorging voorbereiding
Verdeling van de behandelde eindtermen over de hoofdstukken in dit werkcahier
Eindtermen Hfst. 2 Hfst. 3 Hfst. 4 Hfst. 5 Hfst. 8
304.04 Medicijnen toedienen
1 medicijngebruik controleren x
2 medicijngebruik registreren x
3 medicijnen uitzetten x
4 medicijnen toedienen:
– oraal x
– rectaal x
– vaginaal x
– via de huid x
– via de slijmvliezen x
5 medicijnen toedienen:
– via de luchtwegen x
6 medicijnen toedienen per injectie:
– subcutaan x
– intramusculair x
7 oplossingen en verdunningen maken x
304.05 Wonden verzorgen
1 rode wonden verzorgen x
2 gele wonden verzorgen x
3 zwarte wonden verzorgen x
4 zwachteltechnieken toepassen x
5 een zorgvrager met decubitus en/of smetten
verzorgen x
304.08 Zuurstof toedienen x
304.18 Basiszorg verlenen aan een geriatrische
zorgvrager
1 zorgen voor het dagprogramma x
2 een zorgvrager met gedragsproblemen
begeleiden x
3 eerste hulp verlenen op psychosociaal gebied x
4 vorm en inhoud geven aan het leefklimaat
van een groep x
5 groepsprocessen sturen x
5
Inhoud
1 Inleiding 8
2 Het toedienen van medicijnen door middel van injectie 9
2.1 Inleiding 9
2.2 Beginvereisten en voorkennistoets 10
2.3 Casus 10
2.4 Studieactiviteiten 11
2.5 Inhoudelijke analyse 18
2.5.1 Het toedienen van een subcutane injectie 18
2.5.2 Het toedienen van insuline door middel van een insulinepen 30
2.5.3 Het toedienen van een intramusculaire injectie 36
2.5.4 Het toedienen van medicijnen door middel van inhalatie 48
2.6 Uitvoeringsstandaarden 54
2.6.1 Uitvoeringsstandaard voor het toedienen van een subcutane injectie 54
2.6.2 Uitvoeringsstandaard voor het toedienen van insuline door middel
van een insulinepen 54
2.6.3A Uitvoeringsstandaard voor het toedienen van een intramusculaire
injectie (loodrechttechniek) 55
2.6.3B Uitvoeringsstandaard voor het toedienen van een intramusculaire
injectie (rangeer-, zigzag-, of Z-techniek) 56
2.6.4 Uitvoeringsstandaard voor het toedienen van medicijnen door
middel van inhalatie 57
2.7 Observatie- en oefenlijsten 57
2.7.1 Observatie- en oefenlijst voor het toedienen van een subcutane
injectie 58
2.7.2 Observatie- en oefenlijst voor het toedienen van insuline door middel
van een insulinepen 61
2.7.3 Observatie- en oefenlijst voor het toedienen van een intramusculaire
injectie 63
2.7.4 Observatie- en oefenlijst voor het toedienen van medicijnen door
middel van inhalatie 66
2.8 Leerdoelen 69
3 De zorg rondom de gele/zwarte wond 70
3.1 Inleiding 70
3.2 Beginvereisten en voorkennistoets 70
3.3 Casus 71
3.4 Studieactiviteiten 72
3.5 Inhoudelijke analyse 76
3.5.1 De verzorging van de gele/zwarte wond 76
3.6 Uitvoeringsstandaard 86
3.6.1 Uitvoeringsstandaard voor de verzorging van de gele/zwarte wond 86
3.7 Observatie- en oefenlijst 87
3.7.1 Observatie- en oefenlijst voor de verzorging van de gele/zwarte wond 87
3.8 Leerdoelen 90
4 Ambulante compressietherapie 91
4.1 Inleiding 91
4.2 Beginvereisten en voorkennistoets 91
4.3 Casus 92
4.4 Studieactiviteiten 92
4.5 Inhoudelijke analyse 96
4.5.1 Ambulante compressietherapie 96
6
medicijnen en wondverzorging inhoud
4.6 Uitvoeringsstandaard 104
4.6.1 Uitvoeringsstandaard voor ambulante compressietherapie 104
4.7 Observatie- en oefenlijst 105
4.7.1 Observatie- en oefenlijst voor ambulante compressietherapie 105
4.8 Leerdoelen 108
5 Het toedienen van zuurstof 109
5.1 Inleiding 109
5.2 Beginvereisten en voorkennistoets 110
5.3 Casus 110
5.4 Studieactiviteiten 111
5.5 Inhoudelijke analyse 114
5.5.1 Het toedienen van zuurstof met behulp van een zuurstofcilinder 114
5.6 Uitvoeringsstandaard 120
5.6.1 Uitvoeringsstandaard voor het toedienen van zuurstof met behulp
van een zuurstofcilinder 120
5.7 Observatie- en oefenlijst 120
5.7.1 Observatie- en oefenlijst voor het toedienen van zuurstof met
behulp van een zuurstofcilinder 120
5.8 Leerdoelen 122
6 Zelfevaluatietoets en trainingsbijeenkomst 123
6.1 Zelfevaluatietoets 123
6.2 Trainingsbijeenkomst 124
7 Practicum 125
7.1 Inleiding 125
7.2 Oefenopdrachten 125
7.3 Oefenen in een rollenspel 126
7.4 Leerdoelen 127
7.5 Oefenen tijdens de stage 127
8 De geriatrische zorgvrager 128
8.1 Inleiding 128
8.2 Casus 128
8.3 Studieactiviteiten 129
9 Bronnen 133
7
1 Inleiding
Dit cahier vormt een onderdeel van de cahiers voor deelkwalificatie 304: verplegende elementen voor
kwalificatieniveau 3. In dit werkcahier zijn de volgende onderwerpen opgenomen: het toedienen van
medicijnen, wondverzorging, ambulante compressietherapie en het toedienen van zuurstof.
In hoofdstuk 2 wordt aandacht besteed aan het toedienen van medicijnen per inhalatie en per injectie.
Hoofdstuk 3 behandelt de zorg rond de gele/zwarte wond. In hoofdstuk 4 komt de techniek van am-
bulante compressietherapie aan de orde. In de cd-roms Medicijnen en Wondverzorging kun je allerlei
informatie vinden over bovengenoemde vaardigheden. Ook worden de handelingen op deze cd-roms
gedemonstreerd. Je kunt de cd-roms ook gebruiken bij het maken van de studieactiviteiten.
In hoofdstuk 5 wordt het toedienen van zuurstof behandeld. We sluiten dit cahier af met een casus
over een geriatrische zorgvrager die betrekking heeft op eindterm 18 van deelkwalificatie 304.
Lees de gebruikswijzer als je meer wilt weten over de manier waarop je met dit cahier en de bijbeho-
rende cd-rom kunt omgaan.
8
J. Alkema, M. Vro on, 304 Verplegende elementen deel 3 Medicijnen en wondverzorging, DOI 10.1007/978-90-313-9570-5_1, © 2007 Bohn Stafleu van Loghum, Houten
2 Het toedienen van medicijnen door
middel van injectie
In dit hoofdstuk worden de volgende eindtermen behandeld:
304-04 De afgestudeerde kan medicijnen toedienen:
Met name:
1 het medicijngebruik controleren;
2 het medicijngebruik registreren;
3 medicijnen uitzetten;
4 medicijnen toedienen:
– oraal;
– rectaal;
– vaginaal;
– via de huid;
– via de slijmvliezen;
5 medicijnen toedienen:
– via de luchtwegen;
6 medicijnen toedienen per injectie:
– subcutaan;
– intramusculair;
7 oplossingen en verdunningen maken.
NB. De eindtermen 1 t/m 4 zijn ook opgenomen bij werkcahier 302 basiszorg deel 3.
2.1 Inleiding
In deelkwalificatie 302 heb je geleerd hoe je medicijnen controleert, registreert en uitzet; tevens is een
aantal toedieningswijzen behandeld, met name de toediening oraal, rectaal, vaginaal, via de huid en
slijmvliezen en via de luchtwegen. In de voorkennistoets wordt je kennis hierover weer opgefrist. De
inhoudelijke analyse, de uitvoeringsstandaard en de observatie- en oefenlijst met betrekking tot het
toedienen van medicijnen via de luchtwegen zijn ook in dit cahier opgenomen. Op deze wijze worden
alle eindtermen van deelkwalificatie 304 in deze serie behandeld.
Een specifieke manier van medicijntoediening is het injecteren. Het toedienen van medicijnen via
injectie heeft een aantal voordelen, zoals een snellere werking en het voorkomen van afbraak van
medicijnen in het maagdarmkanaal. Een nadeel is dat er bij onjuist toedienen complicaties kunnen
ontstaan, bijvoorbeeld het onbedoeld aanprikken van bloedvaten en/of zenuwen.
Door middel van het maken van de voorbereidende opdrachten verzamel je kennis over de verschil-
lende toedieningswijzen. In paragraaf 2.5 Inhoudelijke analyses tref je de beschrijving van de han-
delingen aan. Deze beschrijving hebben we gemaakt aan de hand van concrete voorbeelden. Hierbij
koppelen we de handeling aan de diverse opzuigtechnieken. Bij de subcutane techniek werken we
het opzuigen uit een flacon uit. Bij de intramusculaire techniek staat het opzuigen van vloeistof uit een
ampul beschreven. Zo komen beide opzuigtechnieken aan bod.
9
J. Alkema, M. Vroon, 304 Verplegende elementen deel 3 Medicijnen en wondverzorging, DOI 10.1007/978-90-313-9570-5_2, © 2007 Bohn Stafleu van Loghum, Houten